This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that 's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can't off er guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner any where in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books white helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the füll text of this book on the web

at|http : //books . google . com/

über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.

Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin- nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.

Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.

+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen unter Umständen helfen.

+ Beibehaltung von Google -Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.

+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.

Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http : //books . google . com durchsuchen.

*y»

'> 0>

•. J f

VV

7\<^

*^^.

Sf^>¥S^'

: i^j^ä/^^A/^

JÖarbarö Collrsf Librarg

CHARLES SUMNER. ^L.D..

OF BOSTON.

'*For fiookfl relating to Politiei! and Fine Arti."

4i^'

,_»r;^rN»

co/:?/n/n,

•^Tk^

•^.KV

. '9^^^.^^

T^'i

^*-.>

, -^ -^y^ 'C^' /^ 'ji* ^ « \ * ^

y^»tst^-*

-7^ ... -'WC-^;^

^K.^--

?Ny

'.^,^,

^'^^^.

/vN t

>^^';^^^

••^^-

Quellen und Darstellungen

ZUR

Geschichte Niedersachsens.

HERAUSGEGEBEN Oay-nw («"»^«'»^ VOM

" HISTORISCHEN VEREIN FÜR NIEDERSACHSEN.

BAND VI.

URKONDENBOCH DES HOCHSTIFTS HILDESHEIM II.

VON

Dr. H. Hoogeweg.

HANNOVER UND LEIPZIG.

HAHN'SCHE BUCHHANDLUNG.

1901.

Urkündenbuch

DES

Hochstifts Hildesheim

UND SEINER BISCHÖFE.

BEARBEITET VON

Dr. H. Hoogeweg.

zweiter theil 1221—1260. mit'^io siegeltafeln.

HANNOVER UND LEIPZIG.

HAHN'SCHE BUCHHANDLUNG.

1901.

S^'^c-^^/^. /./^

.^-gf-wr- Co, -. r/-.v ') 1902

Dmok Ton Aug. Eberlein & Co^ HannoTer.

Vorwort.

Der erste Band dieses ÜB. ist als 65. Band der Publikationen aus den K. Preussischen Staatsarchiven 1896 erschienen. Der vor- liegende zweite Band schliesst sich an den erstell seiner ganzen Anlage nach genau an, sodass es genügt, hierfür auf das Vorwort des Be- arbeiters und die Vorbemerkungen des Herausgebers hinzuweisen.

Den weitaus grössten Teil der Original -Urkunden lieferte natur- gemäss dxxs Kgl. Staatsarchiv zu Hannover, sodann das Landes- hauptarchiv zu Wolfenbüttel und die Beverinische Bibliothek zu Hildesheim, vereinzelte die Archive in Marburg, Münster, Wienhausen u. a. Für die Goslarer Urkunden konnte ich mich auf das treffliche ÜB. von Bode beschränken, die Urkunden des Kl. Dorstadt stellte mir der Besitzer, Herr v. Löbbecke auf Dorstadt, in liebenstvürdigster Weise zur Verfügung.

Von der grossen Anzahl Kopialbücher, welche durchgesehen werden mussten, sind mehrere bereits von K. Janicke im Vorwort zum ersten Bande aufgeführt und beschrieben worden. Wie von diesen einige für das 13. Jahrhundert nicht mehr in Frage kamen, so mussten viele andere neu herangezogen werden. Von den benutzten seien folgende hesanders erwähnt.

FHlr das Domstift:

L Das grosse Kopiar des Domstiftes, Cop. VI, 11 des Kgl.

St.-A. zu Hannover; vgl, Janicke S. VI. 2. Das Formelbuch des Ludolf von Hildesheim, summa dictaminum magistri Ludolfl oder summa Ludolfl notarii, he}'ausgegeben von Rockinger in den Quellen zur bayrischen und deutschen Geschichte IX, S. 350 ff. Es enthält zwar nur Formeln, doch liegen vielen von diesen auch sonst bekannte Ereignisse zu Grunde, andere weisen auf historische Thatsachen hin, welche jetzt nicht weiter belegt werden können. Als Verfasser ver- mutet der Herausgeber einen Kanoniker Ludolf von Einbeck,

VI

der 1234 36 als Magister genannt wird und vielleicht eine Person ist mit dem in Nr. 445 genannten Kanoniker des Kreuzstiftes. Doch lässt sich genaueres bei dem häufigen Vor- kommen des Namens Ludolf nicht feststellen, vgl. Sudendorf in Zeitschrift 1871 S. 36 ff. und Heinemann, Beitr. zur Diplo- matik S. 19. Die Entstehung des Formelbuches fällt jeden- falls in die Mitte des 13. Jahrhunderts. Für das Andreasstift:

3. Liber statntoram canonicornm ecclesie sancti Andree in HildeDsem, Ms. 320 der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Hs. des 14. und 15. Jahrhunderts, und

4. Ms. XXI, 1257 der Kgl. und Provinzialbibliothek zu Hannover, vom Jahre 1718, beide genauer beschrieben von Janicke S. VIII, bez. IX.

Für das Bartholomaeistift:

5. Ms. 324 der Beverinischen Bibliothek aus dem 16. Jahrhundert, vgl. Janicke 8. VIII.

6. Copiale monasterii Hildesh. Bartholomaei in Sulta, Ms. 20 des Oberlandesgerichts zu Celle, vgl. Katalog der Bibliothek S. 647. Schrift des 17. Jahrhunderts, fol., Papier. Es enthält zuerst ein Corveyer Oüterverzeichnis, gedr. Westfäl, Zeitschrift I, Heft 2 S. 10 ff',, dann das Cop. des Bartholomaeistiftes. Die Abschriften voll Fehler und mit Lücken, die der beglaubigende Notar Hermann Suderlant, Mindener Kleriker, nur zum Teil verbesserte bez. ausfüllte.

Für das Godehardikloster:

7. Ms. 311 der Beverinischen Bibliothek, 15. Jahrhundert. Vgl. Janicke S. VIII.

8 9. Cop. 15 und 20 der Godehardipfarre zu Hildesheim, beide

von derselben Hand des 17. Jahrhunderts, Papier, fol., welche

als Ersatz dienen mussten für das nicht aufzufindende Cop.

des 14. Jahrhunderts, vgl. Doebner, ÜB. Vorw. 8. VI, Nr. 4.

Für das Johannisstift:

10. Cop. 18Ö im städtischen Museum zu Hildesheim, Perg., fol., 15. Jahrhundert, vgl. Janicke S. XL

11. Ms. 341 der Beverinischen Bibliothek, Papier, fol., 16. Jahr- hundert, vgl. Janicke S. VIII. Es ist eines der Cop., denen

Würdtwein, Nova subs. L die Urkunden des Stiftes entnommen half ein anderes scheint verloren.

vn

12. Cop. VI, 64 im KgL St-A, zu Hannover: Copionale hospitalis s. Johannis-hoffes de fandationibos. reformationibus et privilegiis conscriptum 1760. Papier, foL, gut und meistens korrekt geschrieben.

Für das Maria-Magdalenenkloster:

13. Ms. 357 der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Perg. 4^, 53 Blätter, aus dem Ende des 14., mit Nachträgen von verschiedenen Händen des 15. Jahrhunderts, lieber jeder Urk. kurze Inhaltsangabe in roter Tinte.

ftir das Michaeliskloster:

14. Cop. VI, 75 des Kgl. St.-A. zu Hannover. Vgl. Janicke S. VII.

15. Cop. VI, 76 ebenda, Papier, fol., Hs. des 15. Jahrhunderts von verschiedenen Händen, enthält Urk. des 11 15. Jahr- hunderts.

16. Ms. 277 der Beverinischen Bibliothek, Copionale privilegiorom et fondacionnm monasterii sancti Michaelis cum registro, wozu eine spätere Hand fugte: per abbatem Henricnm Wenthusen conscriptum. Darunter: Hunc libram perlegi et singula notavi Wolfenb. in exilio 1677 6 Jnly Johannes abbas. Auf fol. 144 werden einige Urk. gegeben, die exclusive habentor in copionali pergameneo (wohl VI, 75 des SL-A.).

Für das Moritzstift:

17. Ms. 514 der Beverinischen Bibliothek, fol., Perg., 14. Jahr- hundert, dasselbe wie Cop. 41 bei Janicke 8. VIL

Für das Kloster Derneburg:

18. Cop. VI, 105 im Kgl. St-A. zu Hannover, Perg. in 4^. bis 8. 40, dann Papier, 16. Jahrhundert.

19. Cop. VI, 106 ebenda, Papier, gross 4^, 15. Jdhrhundert, vgl. Janicke 8. VII

20. Cop. VI, 108 a ebenda, Papier, fol. max., 18. Jahrhundert,

die Urk. chronologisch geordnet und sorgfältig geschrieben. Für das Kloster Dorstadt:

21. Perg.' Codex gross -fol., 37 Blätter, im Archive zu Dorstadt, bis fol. 35 von einer Hand, darauf einige spätere Nachtragungen. Fol. 34v sieht: Anno domini m^. ccc^ xxxix^. ipso dei beate Margarete virginis completns est Über iste. Sehr reichhaltig und gut geschrieben, aber mit Fortlassung aller oder der meisten Zeugen und sämtlicher Daten.

vin

22. Ms. 545 der Beverinischen Bibliothek, Papier, fol., 16. Jahr- hundert, 93 Blätter, von verschiedenen Händen.

23. Für Cop. vom Jahre 1614 im Archiv zu Dorstadt, das z. B. Bode, ÜB. II, Nr. 323 vorlag, konnte nur die Abschrift von Kratz in Ms. 545 a der Beverinischen Bibliothek benutzt werden.

Für das Kloster Heiningen:

24. Ms. 546 der Beverinischen Bibliothek, Perg,, 4^, vgl. Janicke S. IX,

25. „Copialbuch des Klosters Heiningen verfertigt anno 1573" im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, 253 Seiten, Papier, von dei'selben Hand und auch sonst genau überehistimmend mit

26. dem Cop. von demselben Jahre im Archiv zu Heiningen, doch dies mit neueren Ergänzungen und Verbesserungen nach den Or.

Für das Kloster Lamspringe:

27. Ms. 530 der Beverinischen Bibliothek, Cop. vom Jahre 1573, vgl. Janicke S. IX, Es ist besonders tvichtig wegen seiner vielen Angaben über die Lage schon damals wüster Orte.

Für das Kloster Marienrode:

28. Ms. XXIII, 767 der Kgl. und Provinzialbibliothek zu Hannover, Perg., klein 4^., 15, Jahrhundo't ; besonders viele Fehler in den Daten. Berichtigt und ergänzt konnte es mehrfach tverden durch

29. Cop. III, 148 des Kgl. St.'A. zu Hannover, Papier, fol., 1679 beglaubigt auf Veranlassung des Abtes durch den Notar Michael Ruberti.

Für das Kloster Ringelheim:

30. Cop. des Klosters vom Jahre 1714 im Archiv zu Ringelheim im Besitze des Herrn Freiherm von der Decken^ gross foL^ Papier, vgl. Janicke S. IX,

31. Copialbuch des Abtes Heinrich Wirschius (1570—1613) ebenda^ Papier, fol., zusammengestellt aus Abschriften der Or. und eines „alten Copiatbuches"" . Korrekt geschrieben, wenn auch in der Orthographie der Zeit (ae, oe u. s. w.).

Für das Kloster Wöltingerode:

32. Cop. FT, 115 des Kgl. St.-A. zu Hannover, Papier, fol, 16. Jahrhundert, 756 Seiten, von verschiedenen Händen. Die Urk. sind chronologisch eingetragen unter den alphabetisch geordneten Orten.

IX

Ausser den vorstehend aufgeführten möge noch Erwähnung finden das reichhaltige Cop. IX, 265 des Kl. Wienhausen aus dem Anfange des 14. Jahrhunderts im Staatsarchiv zu Hannover. Ausserdem boten reiches Material die Copiare von Steterburg und Amelunxbom im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttd sowie vieler^ insbesondere Calenberger Klöster der angrenzenden Diözesen.

Bei der grossen Menge des zu Gebote stehenden Materials war es notwendig, möglichst zu kürzen und nur ungedruckte Urkunden voll- ständig zu geben. Es wurden deshalb mit einigen Ausnahmen alle Urkunden, welche in Sudendorfs Registrum, Sudendorfs ÜB. der Herzöge von Braunschweig und Lüneburg, in Doebners ÜB. der Stadt Hildesheim, Bodes ÜB. der Stadt Goslar, dem Asseburger ÜB. und in der Zeitschrift des hist Vereins für Niedersachsen gedruckt sind, nur im Regest mit Zeugen gegeben, ebenso sämmtliche Urkunden, welche sich inhaltlich nicht auf Hildesheimer Angelegenheiten beziehen und nur wegen der handelnden oder zeugetiden Personen Aufnahme finden mussten. Auch bei den vollständig gegebenen Urkunden wurden die Formalia oft nur angedeutet, um Raum zu sparen; insbesondere sind auf diese Weise die Papsturkunden gekürzt. Bei den Regesten wurde in den Zeugenreihen auf die Wiedergabe der Hildesheimer Bürger verzichtet, da diese sich im ÜB. der Stadt Hildesheim finden und niemand, der in Hildesheimer Geschichte arbeiten will, das ÜB. des HochsHftes ohne das der Stadt und umgekehrt unrd benutzen dürfen. Die Angaben über die Besiegelung wurden auf ein kurzes „Beschädigtes, gut erhaltenes Siegel des ... ." beschränkt, wenn die Befestigung die mn meisten gebräuchliche ist, d. h. das Siegel in braunem oder gelbem Wachs am Pergamentstreifen hängt. Die Zeitschr. des hist. Ver, für Niedersachsen wurde kurz „Zeitschrift" zitiert.

Von den Nachträgen und den Berichtigungen zum ersten Bande verdanke ich die meisten den freundlichen Mitteilungen des Herrn Dom- kapitular und Geistlichen Rates Dr. Bertram zu Hildesheim und des Herrn FVeiherm E. d. Uslar-Gleichen zu Hannover. Verwertet wurden auch die Bemerkungen Heinemanns im Jahrgang 1897 der Zeitschrift S. 86 ff. Dagegen sind die von demselben im Jahrgang 1896 S. 86 ff. abgedruckten Briefe nicht mit aufgenommen worden, und mag auf diese hier besonders hingewiesen werden. Die Nachträge umrden auch bei der Herstellung des Registers herangezogen. Ihre Nummern sind durch ein vorgesetztes N. kenntlich gemacht.

Bei der Beschreibung der Siegel hat mich besonders Herr Archiv-

direktor Dr. Ilgen in Düsseldorf unterstützt. Ausser den genannten Herren bin ich auch den Herren Vorstehern und Besitzern der eingangs erwähnten Archive und Archivalien für die Unterstützung meiner Arbeit zu grossem Danke verpflichtet , und es gereicht mir zur besonderen Freude, diesem Danke hier noch öffentlich Ausdruck geben zu können.

Die Siegeltafeln hat Photograph F. H. Boedeker in Hüdesheim hergestellt.

Hannover, den 23. Oktober 1901.

4 r -D^. Hooge^weg.

1. Dompropst Wtlbrand, Domdechant Konrad und das Domkapitel genehmigen während der Sedisvakanz, dass das Godehardikloster ein Gut in Herlede dem Mindener Domkapitel verkauft. Hildesheim 1221 Juni 23 (viiii. kalendas ialii).

Gedr. Würdtwein, Sub8. dipl. VI, 8. 377; Westfälisches ÜB. VI, S, 28 Nr. 97.

9. Erzbischqf Siegfried von Mainz beglückwünscht die Laien der Diözese Hildesheim zur Wahl Konrads und fordert sie auf, ihm Gehorsam zu bezeugen. 0. D. (1221 vor Septetnber 1).

S(igefridas) dei gratia Moguntinas archiepiscopus comitibus, ministerialibas etc. salatem et plemtadinem omms boui. Cum omne datnm Optimum et omne donum perfectum decursum sit et a patre luminum succedat, regratiamur altissimo et ipsius clementiam vene- ramur, qui per electionem karissimi filii magistri Couradi scolastici Moguntini in Hildesheimensem episcopum ipsi ecclesie atque vobis sua inscmtabili bonitate providit, equidem quod a deo est perfec- tissimnm habet auctorem, cui debet humane yoluntatis devotio in- clinari, et ut divina gratia comitetnr quos in ipsarum provisione respexit. Ceternm qnod magistrum C(onradum) dominus ad mini- sterium pontificatus elegit, non qnod ipse requirat sed reqniratnr ab ipso in virtnte altissimi, sub cuius nutu cuncta consistnnt, vobis suademns, consulimns et mandamus, quod ei, qui vestrarum pontifex erit animarum, fidelitate debita snccurratis, unde credimus et flrmiter opinamur episcopatus yestri utilitatem in omnibus secuturam et vos, qui ecclesie membra estis, exhibitione reverentie, quam feceritis patri vestro, patris celestis merebimini benedictione repleri.

Gedr. Schannat, Vindem. 1, 191. Danach wiederholt. Die Wahl Konrads erfolgte etwa Mitte August, vgl. Lüntzel, Gesch. von Hildesheim I, S. 524. Er war vorher Pönitentiar des Papstes und Domscholaster in Mainz, vgl. Mon. Germ, epist. sei. I. Nr. 117, 118, 146, 166 u. ö., Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3, Nr. 6360, 6361, 6373, 6407, 6431, 6471, hatte gegen die Albigenser gepredigt und an der Hochschule zu Paris in der Theologie gelehrt, Mon. Genn. SS. VII, 860. Für seine ZugehlhHgkeit zur Familie von Heisenberg, die Kaltner, Konrad von Marburg 89, Ämm. 3, behauptet, kann ich einen sicheren Beleg nicht beibringen.

Kloti«nirkimden. \

2 1221 vor September 1.

8. Genannte erklären die Ansprüche der Hildesheimer Ministerialen, bei der Bischofswahl mitzutoirken, für unangebracht und unerhört und fordern sie auf, auf dem nächsten Tßge nn Frankfurt am 1, September ihr Recht geltend zu machen. Weissmburg o, D, (1221, vor September 1).

T(heodericus) dei gratia Treverorum archiepiscopus, C(oiiradus) Metensis et Spirensis episcopus imperialis aale cancellarias, . . Ratis- ponensis, . . Basilieusis episcopi, de Wicenbarch et de Morbah abbates nniversis ecclesie Hildensemensis ministerialibus salatem et omne bonum. Accessit ad presentiam nostram Wicenbarch dilectos noster et honorabilis vir magister C(onradas) capellanns domini pape et penitentiarius, Hildensemensis electus sapplicans nobis, nt per consUium et auxiliam nostram per manam domini regis dona- tionem regalinm optineret ntpote rationabiliter et commaniter electas a sao capitido, apud quod potestas residet episcopam eligendi, cnm idem dominas rez per volantatem domini nostri serenissimi imperatoris et principam consensam eadem conferendi plenariam habeat potestatem. Ex adverso antem Conradas marscalcos et Ekbertns milites ministeriales Hildensemenses ex sna et snorom comministerialiom parte rogabant attentins, ne id faceremns et qaod dominas rex petitioni electi consentire non deberet pro eo, qaod eis in electione ipsias facta esset iniaria, qai ex iare et longa consuetadine in electione episcoporam Hildensemensiam iasticiam habaissent. Qaod qaia tam nobis qaam omnibas comitibas et nobilibns et imperii necnon et ecclesiarnm ministerialibas, qai malti presentes erant, inconveniens et inaaditam et contra commnnem omniam ecclesiarnm iasticiam videbatar, in hoc eos minime daximos exaadiendos. Qnoniam igitar prefato electo et ecclesie Hildensemensi in sao iare, qaod nostram repatamas, deesse nee possamas nee vo- lamas, sed magis adesse, omnes vos rogamns et monemas attencias et consalimas in domino, at memores salatis vestre et ecclesie, cai tenemini, ad favorem et obseqaiam electi eiasdem libenter accedatis, qaoniam promotionem ipsias ecclesie vestre et omnibas ad eam pertinentibas tam apad imperium qaam ecclesiam Romanam et nos omnes plnrimam profataram non dnbitamas. Alioquin si vobis ininriam in hiis factam esse contenditis, noveritis nos coUoqniam principam in feste sancti Egidii Frankenefort indixisse; qaod si placet venire, poteritis coram domino nostro rege et principibns, qaorom plures illac ventaros esse speramus, iusticie plenitudinem receptnri.

1221 vor September 1. 3

Or. im KgL SU-A» zu Hannover , Domstifi Hüdesheitn Nr, 98, Van den fünf Siegeln an Pergamenistreifen ist das des Bisehofs Konrad von Metz, sowie das des Abtes Hugo von Murbach und des Abtes Wolframm von Weissenburg in dieser Reihenfolge anhängend gut erhalten f die andern mehr oder weniger beschädigt. Gedr, Orig, Ouelf iJJ, S. 681, Huillard-Briholles II, 723, erwähnt Böhmer-Ficker Reg. imp.V, 3858 und 10880 b.

4. Die Grafen vom Elsass, von Ztceibrücken, Diez, Eherstein, Leiningen und von Boineburg ersuchen die Ministerialen von Hildes- heim, sich mit der Wahl Konrads zum Bischof auszusöhnen und nicht Rechte geltend machen zu wollen, die sie nicht besitzen. 0. D. (1221 vor September 1).

S(igibertiis) dei gracia Alsacie, H(eiiricus) de Duobus Pontibus, G(erhardus) de Dhiez, C(onradu8) de Eversteyu, F(ridericus) de Lininge et de Bovminiburch comites universis Hildensemensibus ministerialibus salutem et sincere dilectionis affectum. Quod iuris Sit circa factum honorabilis viri magistri C(onradi) capellani et penitenciarii domini pape, Hildensemensis electi, et peticionem et consilium principum, (per) litteras eorundem vobis transmissas satis intellexistis ; sicut autem ipsi vobis consulunt sie et nos bona flde vobis consulimus, ut memores salutis vestre et ecclesie, cui tene- miiUy ad favorem et obsequium ipsius domini electi libenter acce- datis, quia promocionem ipsius ecclesie vestre et omnibus ad eam pertinentibus plurimum profuturam non dubitamus, et constanter vobis scribimus. quod in electione ipsius nulla vobis facta est iniuria, cum constet Omnibus, quod id, quod dicitis videlicet de iusticia vestra, quam in electione habeatis, sit contra communem omnium ecclesiarum consuetudinem et inconveniens et inauditum videri debebat, ubicumque faerit recitatum.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 565 Nr. 1010 im KgL SU-A. zu Hannover,

5. Bischof Konrad von Metz und Speier, Kanzler, fordert die Hildes- heimer Ministerieden auf, den Klerus und dessen Güter nicht zu be- lästigen und wegen der Meinungsverschiedenheit die Entscheidung des Königs und der Fürsten abzuwarten. 0. D. (1221 vor September 1.)

C(oiiradu8) dei gratia Metensis et Spirensis episcopus imperialis anle cancellarius et totius Italie legatus dilectis suis Hildensheimensis ecclesie ministerialibus salutem et omne bonum. De consilio et voluntate principum et nostra circa factum electi et capituli Hildens-

1*

4 1221 vor September 1.

heimensis et vestram contradictionem et per nuncios yestros et per litteras principum et nostras super biis vobis transmissas satis in- telligere potestis. Quapropter vobis imperiali auctoritate mandamus, ut capitulom et clerum Hildensheimensem et tarn eorum quam etiam alia bona, que sub imperiali ac regia protectione consistunt, nullo modo perturbetis aut invadatis super vestra ac ipsorum dissensione mandatum regis et principum expectantes.

Or, im KgU St-A, zu Hannover, Domatift Hüdesheim Nr. 96. Siegel des Äuestellera in der Mitte gebrochen, sonst wenig beschädigt,

6. Bischof Konrad von Metz und Speier, Kamlerj teilt der Stadt Hildesheim mit, welche Antwort die Fürsten den Abgesandten der Minüterialen erteilt haben und fordert sie auf sich der Wahl Konrads zu fügen. 0. D. (1221 vor September 1).

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover^ Domstift Hildesheim Nr. 97. Siegel nebst Befestigung verlörest. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 47 Nr. 87.

7. Der Reichstruchsess Werner von Bolanden (Bonlande) ermahnt die Hild^sheimer Ministerialen, dem Erwählten Konrad Gehorsam zu leisten, da ihr vermeintliches Wahlrecht nichtig sei. 0. D. (1221 vor September 1),

Abschr. d. 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 .9. 716 Nr. Uli im Kgl. St.-A. zu Hannover. Bis auf den Aussteller wörtlich tcie oben Nr. 4.

8. Erzbischof Engelbert von Köln hält den Ministerialen vor, dass sie sich der Wahl Konrads widersetzten und mit ihrer Behauptung, der König habe nicht das Becht, Jemandem die Begalien zu verleihen, die Ehre der Fürsten verletzten, und rät ihnen, von ihrem undurch- führbaren Vorgehen abzustehen. 0. D. (1221 vor September 1).

E(ngelbertus) dei gratia sancte Coloniensis ecclesie arcliiepiscopus universis ministerialibus Hildesheimensis ecclesie salutem in salutis auctore. Intelleximus et intelligentes de prudentia vestra sumus non modicum ammirati, quod, cum nuper missis nuntiis ad illustrem domi- num nostrum H(enricum) regem contra venerabilem dominum C(on- radum) episcopum Hildesbeimensem ipsum impedire nitemini, si posse- tis, ne regalia reciperet ab eodem, nunc ad aliam viam sibi resistendi divertitis asserentes ipsum dominum regem non habere potestatem cui- quam regalia porrigendi, unde non solum inconsiderate presumptionis, sed presumptuose temeritatis estis graviter argucndi, qui tam ipsi domino regi quam universis principibus notam false usurpationis im-

1221 vor September 1. 5

pingitis, quod sibi ins et potestatem ad ipsos nt pntatis non spectantem usurpent, maxime cum hoc esset ipsis principibas omnino contrarium et suo periculo sive honori; nam si essent incerti, quod dominus rex haberet huiusmodi potestatem, quicumque regalia sua ab ipso reciperet, consequenter esset etiam inceiiius, utrum hoc dominus imperator ratum haberet, cum posset quod eo auctore non esset factum in irritum revocare, sicque esset talis princeps in sue dignitatis periculo con- stitntos. Propterea indignationem et offensam imperialem simul et regiam in hac parte potestis non immerito formidare, qui quantum in nobis est impensius nitimur contraire. cum tamen nisus et conatus vester nee efifectum nee exitum bonum valeat obtinere, cum non solnm gravis sit ipsa presumptio, sed et causa vestra usque adeo infirma sit et debilis et absurda, ut in toto imperio nee principem unum fautorem et defensorem vestri reperiatis erroris. Quanquam enim prefatus episcopus vester honestatis sue merito ab omnibus diligatur, tamen, si causa vestra iuris aliquid vcl favoris haberet seu etiam videretur habere, promotio eins non adeo accelerata fuisset, sed data vobis audientia causam vestram sicut ordo exigeret prosequendi. Hinc est, quod universitatem vestram monemus et hortamur attentius ac fideliter vobis consulimus, ut rei exitum pro- videntes et utentes consilio saniori desistatis ab hiis, in quibus proficere non potestis.

Otdr. Sehannat, Vindem, /, 8, 192, danach Ficker, Engelbert der Heilige S. 337 und hier. Regest Böhmer-FickeTf Reg. imp. V, 10882.

9. Genannte berichten an König Heinrich, dass der Einspruch der Uildesheimer Ministerialen gegen die Wahl Konrads nichtig sei und bitten, dem Erwählten die Regalien zu erteilen. 0. D. (1221 vor September 1).

Serenissimo domino suo H(enrico) Romanorum regi semper augusto T(heodericus) dei gi'atia Treverorum archiepiscopus, C(onradus) Metensis et Spirensis imperialis aule cancellarius, . . Ratisponensis et Basileensis episcopi, . . de Wizenburc et Morbach abbates tam promptum quam debitum in omnibus sue devotionis obsequium. Accessit ad presentiam nostram Wizzenburc dilectus noster et honoräbilis vir magister C(onradus) Hildesiensis electus supplicans nobis, ut per consilium et auxilium nostrum per manum vestram donationem rega- lium obtineret utpote rationabiliter et convenienter electus a suo capitulo, apud quod potestas residet episcopum eligendi, cum per volontatem serenissimi imperatoris patris vestri et princlpum con-

6 1221 vor September 1.

sensnm eadem conferendi plenariam habeatis potestatem. Ex ad- verso autem Chonradus marscalcus et Ekkebertus milites ministeriales Hildesheimenses ex sua et suorum ministerialium parte rogaverunt attentias, ne hoc faceremus, dicentes, quod petitioni electi consentii^e non deberetis, pro eo quod eis in electione ipsius facta esset iniuria, qui*) ex iure et longa consuetudine in electione episcoporum Hildes- heimensium iustitiam habuissent. Quod quia nobis inconveniens et inauditum et contra imperii et communem omnium ecclesiarum iustitiam videbatur, consentientibus in id ipsum tam nobilibus et omnium ecclesiarum ministerialibus necnon et imperii, qui multi nobiscum aderant, minime duximus exaudiendos. Considerantes igitur plenam prefati electi et ecclesie sue iustitiam et omnium nobilium sui episcopatus et multorum ministerialium favorem, quoniam ipsi in iure suo, quod nostrum reputamus, deesse nee volumus nee debemus, vestram nihilominus in hoc utilitatem atten- dentes et honorem, communi et deliberato consilio rogamus et monemus serenitatem vestram fideliter consulentes, ut non obstante predic- torum laicorum contradictione, que nulla est et a nobis nuUatenus audienda, electo eidem donum regalium indubitanter et sine dilatione porrigatis, cum paratus sit tam domino imperatori quam vobis vestram iustitiam exhibere et ipsum in suis et ecclesie sue petitionibus exaudire dignemini, ut tam vobis quam patri vestro ex devoto fiat devotior et preces nostras et consilium, in quibus et alii principes, qui pro ipso nobis scribentes bene concordant, apud vestram maiestatem sibi sentiat profuisse. Noverit preterea vestra sublimitas, nos etiam presentibus respondisse, ut ad vestram presentiam irent, si vellent, et absentibus scripsisse, ut, si in his sibi fore iniuriam contendant, in feste Egidii Frankenfort veniant, si placet ipsis, coram vobis«) et principibus iusticie plenitudinem recepturi.

Qedr, Schannat, Vindenu I, S, 191, tconaeh iciederkolt (S), Vgl, Böhmer- Ficker, Reg. imp, V, 3858 und 10880 a,

lO« König Heinrich schreibt seine^n Vater j detn Kaiser Friedrich, dass er dem Erwählten Konrad auf den Rat genannter Fürsten die Regalien verliehen habe und bittet dies zu bestätigen, 0, D, (1221 September 1).

Carissimo genitori suo ac domino magnifico ßomanorum im- peratori Friderico semper augusto Henricus dei gratia et sua Romanorum rex semper augustus cum filiali düectione debitam in

0 que habuisset S. *) nobis S.

1221 September 9. 7

omnibüs reyerentiam. Accedens ad presentiam nostram dilectus princeps noster Conradus electns a nostra serenitate regalium epi- scopatus Hildesheimensis investitm^am secundiim consnetadinem et iosticiam imperii petivit instanter. Prepositus etiam et decanns et capitnlnm Hildesheimense per litteras et nnntios snos hoc ei fleri a nobis devotissime postnlabant, eo quod ab ipsis concorditer et canonice foisset electns et ab archiepiscopo sno legitime confirmatas, sicnt littere ipsins ad nos snper hoc transmisse testabantnr. Nos igitnr dilectomm principnm^ qni circa nos erant, et eonun, qni snper hoc nobis scribere cnravemnt, Moguntini et Trevirensis archiepi- scopomm, Spirensis imperialis aule cancellarii, Herbipolensis, Batis- ponensis, Basileensis episcopomm, Morbacensis et Wizzeburgensis ab- batnm, dilecti nostri consangninei Henrici ducis Saxonie et multornm nobilinm et aliommfidelinm nostromm consilia secuti, attendentes nichi- lominns ipsins electi devotionem erga vestram magniflcentiam et magnam de vestro ergo se favore fldnciam, sicut debnimns et sententia de hoc qnesita dictabat, enndem tarn vestra qnam nostra anctoritate de regalibns sive temporalibus episcopatns Hildesheimensis et omni honore, qnem sni antecessores de gratia imperii eiusdem episcopatns raüone tennernnt, investivimns. Eapropter amatissimam paternitatem vestram diligentissime cupimus a nobis exoratam esse, nt divine retribntionis intnitu, nostre qnoqne interventionis respectn quod circa prememoratum nostmm devotnm electum consnlte fecimns et inste magnifice confirmare et ipsum cum ecclesia sna in vestre maiestatis protectionem recipere dignemini et ita enm in suis peti- tionibns audiatis, ut favorem et preces regias sibi sentiat profuisse.

Gedr. Schannai, Vindem, I, S. 192, Orig. Guelf. III, S, 680, Huillard- BrihoUes II, 8. 725, Begest Böhmer - Ficker, Beg. imp, V, 3859: „Da Konrad nach dem Chron, Sampetr. am 19. September in Erfurt geweiht leurde, so mues dieser Brief, in dem er nur electus heisst, etwas früher faUen und könnte demnach recht wohl der auf Sept. 1 beabsichtigte Tag abgehalten und dort die Belehnung erfolgt sein.*'

U. König Heinrich fordert d^i Herzog Heinrich (von Sachsen) auf, die Ministerialen zur Anerkennung des Erwählten Konrad zu bestimmen und über seinen Erfolg ihm Nachricht zu senden. 0, D. (1221 September 1).

H(enricns) dei gratia Bomanomm rex dilecto consanguineo suo H(enrico) duci. Noverit tua dilectio, quod accedens ad nostram personam dilectus princeps Conradus Hildesheimensis episcopus a

8 1221 September 8.

nostra serenltate regalinm episcopatus Hildesheimensis investituram secundum iusticiam et consuetudinem imperii petivit instanter. Prepositus etiam et decanus ac capitnlum Hildesheimense per litteras et nantios suos hoc ei fieri a nobis devote postnlabant, eo qnod ab ipsis concorditer et canonice fuisset electus et a suo archi- episcopo legitime confirmatus, sicut littere ipsius ad nos super hoc transmisse testabantur. Nos igitur dilectorum principum, qui circa nos erant, et eorum, qui similiter hoc nobis scribere caraveront, et aliomm fldelium nostroiTim consilia secuti, sicnt de iure debnimns et sentencia de hoc qaesita dictabat, predicti capituli necnon et electi sui instas preces libenter admisimus, eundem electum tarn Serenissimi patris nostri imperatoris quam nostra auctoritate de regalibus episcopatus Hildesheimensis et omni honore, quem sui antecessores de imperio tenebant ratione episcopatus eiusdem, vestientes. Verum quia ministeriales eiusdem ecclesie in electione episcoporum Hildesheimensium ins sibi dicunt et, quod eum non elegerint cum capitulo, adhuc ei contradicunt, sicut eornm nuntii quibusdam ex principibus retulerunt, nobilitatem et honestatem tuam, de qua multum presumimus, rogamus, ut nostre serenitatis intuitu predictos ministeriales ad te venire facias eesque, quos et ubi visum fuerit, evocare et ipsos ad devotionem et pacem et gratiam domini sui electi modis, quibus scis et potes et expedire videris, inducere studeas diligenter. Quod enim episcopos suos eligere debere se asserunt et ideo, quia hoc factum non est, difficiles ei se reddunt et graves, incongruum iudicatur et omuibus principibus, nobilibus et ministerialibus inconveniens videtnr et inauditumj sicut eorum nuntiis a multis novimus responsum. Gratissimum enim habebimus, si vestris in hoc monitionibus acquieverint et mandatis. Alioquin sciant pro certo, quod prefato electo in iusticia et honore suo modis quibus possumus adessc volumus et prodesse. De ipsorum igitur response per tuas nos litteras facias certiores, nt sciamus, quid pro nobis et imperii mandato et tua exhortatione facturi sint et quid nobis super hiis fuerit faciendum.

Gedr. Schannat, Vindem. I, S. 193, Orig. Guelf. IH, S. 682, Huillard- Brihollea /, S, 726. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3860.

1.9. Papst Honoritis III. bekundet dem Domkapitel die Genehmigung der Wahl seines Kaplans und Pönitentiars Konrad zum Bischof von Hildesheim. Lateran 1221 September 3.

1221 September 3. 9

Honorias episcopns servus servorum dei dilectis flliis capitulo Hildesemensi salutem et apostolicam beuedictionem. Litteras vestras recepimus continentes, quod nuper ecclesia vestra vacante vos di- lectum filinm magistrum Conradum capellanam et penitentiarium nostnim invocata spiritas sancti gratia canouice ac concorditer in episcopum elegistis, cuius electionem venerabilis frater noster archiepiscopas MagaDtinus examinans diligenter eam auctoritate metropolitica proat ad ipsom pertiDet confirmavit. Nos itaque at- tendentes eiusdem electi merita probitatis et sperantes eidem ecclesie per ipsom tarn in spiritnallbas quam in temporalibas utiliter provi- dendnm tarn electionem vestram qnam confinnationem eiusdem archi- episcopi ratam habemns et gratam ipsi archiepiscopo ac vobis auc- tore domino digna vicissitudine responsuri, utpote qui reputamus nos in eo plurimum honorari. Quocirca universitatem vestram rogamns et monemus attente per apostolica scripta mandanteS; qnatinns ei tamquam menbra capiti humiliter obsequentes impendatis eidem obedientiam et reverentiam debitam et devotam, ita quod vobis cnm ipso habitantibus in domo domini com consensa ecclesia vestra spiritualibus proficiat institntis et bonis temporalibas augeatur nosqne devotionem vestram possimns merito commendare. Datum Laterani iü. nonas septembris, pontificatus nostri anno sexto.

Or. im Kgl. SU-A, zu Hannover^ Dofnstiß Hildesheim Nr, 93, Bulle nebst Befestigung verloren,

18. Papst Honorius HL schreibt dem Erzbischof von Mainz, dass er die Wahl seines Kaplans Konrad zum Bischof von Hildesheim bestätige, Lateran 1221 September 3,

Honorins episcopns servus servorum dei venerabili fratri archiepiscopo Maguntinensi salutem et apostolicam beuedictionem. Litteras tuas recepimus continentes, quod nuper ecclesia Hilden- semensi vacante capitulum eiusdem ecclesie dilectum filium ma- gistrum Conradum capellanam et penitenciarium nostrum invocata Spiritus sancti gracia canouice ac concorditer in episcopum elegerunt, cuius electionem examinans diligenter eam auctoritate metropolitica*), prout ad te pertinet, conflrmasti. Nos itaque atten- dentes eiusdem electi merita probitatis et sperantes eidem ecclesie per ipsnm tam in spiritualibus quam in temporalibus utiliter provi- dendnm, tam electionem capituli quam confirmacionem tuam ratam

0 metropolica Cop,

10 1221 September 9.

habemns et gratam tibi et ipsis auctore domino digna yicissitadine responsuri utpote^ 4^ repatamas nos in eo plnrimum honorari. Datum Laterani iii. nonas septembris, pontificatus nostri anno sezto.

Abachr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11 8. 443 Nr. 690 im KgU SL-A, zu Hannover. Gedr. Orig. Chtelf. III, $79 u. ö., vgl Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp, V, 3, €479.

14. Papst Honorim III. befiehlt dem Erzhischof von Köln auf die Klage des Erwählten Konrad hin, das Stift Hildesheim vor Gewalt'' thätem zu schützen. Lateran 1221 September 9,

Honorins episcopns servus servorum dei venerabili fratri archi- episcopo Coloniensi salutem et apostolicam benedictionem. Cum usque adeo multiplicata sit iniquomm superbia et iniquitas super- borum, quod nunc sauctum et prophauum minime discernentes ecclesias impie persequantur bona earum ausu sacrilego rapiendo, expedit, ut hii, qui secularem potenciam acceperunt a domino secu- lorum, huiusmodi malefactoribus viriliter se opponant, ut corripientes per iusticiam inquietos et pie pusillanimes consolantes meritum ex- inde sibi comparent apud deum et suam reddant aput homines potenciam graciosam. Quia igitur, sicut dilectus filius magister Gonradus capellanus et penitenciarius noster Hildensemensis electus transmissa nobis peticione monstravit, multi de par- tibus Ulis abiecto divino timore in bonis ecclesie sue non solum prodigialiter^) debachantur, verum eciam eam publice diripiunt ut predones, fratemitatem tuam rogamus, monemus et hortamur attente per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus tamquam vir catho- licus eandem ecclesiam fovens favorabiliter et defendens eidem electo contra malefactores suos potenter et patenter assistas, ita quod ipse quieta serviens domino libertate pro te suorum accepta- biles ofEerat domino vitulos labiorum, qui oraciones servorum suorum exaudit, et nos devocionem tuam possimus merito commendare. Datum Laterani v. idus septembris, pontificatus nostri anno vi.

Ähschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 466 Nr. 753.

18« Papst Honaritis III. verbietet den Ministerialen der Hildes- heimer Kirche, sich für die Folge in die Bischofswahlen zu mengen, da diese allein den Prälaten der Kirche zustehe. Lateran 1221 September' 9.

Honorins episcopns servus servorum dei dilectis filiis ministe- rialibus ecclesie Hildesemensis salutem et apostolicam benedictionem.

1) ntpute Cop. *) Cop. prodigaliter.

1221 September 9. IL

Cmn sciatis vel scire vos deceat, quod non erit heres fllins ancille cnm fllio libere, nequaquam ad ancillandam Hildesemensem ecclesiam matrem vestram set potius in libertate seryandam totis viribus niti debetis, ne, quod absit, exheredes set heredes magis testamento ascribi mereamini summi patris. Qnare non sine causa miramur, quod, cum quelibet ecclesia secundum canonicas sanctiones in electione prelatorum plena gaudeat libertate, vos pro eo, quod estis ministeriales ELUdesemensis ecclesie, ius in electione pontificis Yobis nitimini usurpare, non attendentes, quod ad hoc dominus Ozam, qui manum arce opposuit, inclinate percussit, ut laicis interdiceret audaciam se rebus ecclesiasticis ingerendi. Quia Igitur ex simili vel graviori culpa similem vel acriorem potestis formidare vindictam, universitatem vestram monemus et hortamur attente per apostolica vobis scripta flrmiter precipiendo mandantes, quatinus electionibus pontiflcum vos decetero nullatenus ingeratis, cum id nequaquam possemus equanimiter tolerare, quia pati nee volumus nee debemus, ecclesias taliter subici servituti. Datum Lateran! v. idus septembris, pontificatus nostri anno sexto.

Or. im KgL SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 94 mit Bleihuüe an Hanfschnüren, Qedr. Orig, Ouelf, IIl, S. 682. Regest Potthast 6707, Böhmer^ Ficker, Reg. imp. V, 3, 6482.

lO« Papst Honorius IIL nimmt die Güter des Domkapitels in seinen Schutz und bestätigt dessen Privilegien. Lateran 1221 September 9.

Honorius^) episcopus servus servomm dei dilectis filiis capitulo Hildesemensi salutem et apostolicam benedictionem. lustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consensum et vota, que a rationis tramite non discordant, effectu prosequente complere. Eapropter dilecti in domino filii vcstris iustis positidationibus grato concurrentes assensu personas vestras et locum, in quo domino estis obseqnio mancipatio cum omnibus bonis, que inpresentiarum ratio- nabiliter possidet aut in futurum iustis modis prestante domino poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, specialiter autem possessiones et alia bona vestra necnon libertates et immuni- tates ecclesie vestre concessas, sicut ea omnia iuste ac paciflce obtinetis, vobis et per vos ecclesie vestre auctoritate apostolica con- firmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Null! ergo omnino hominum liceat haue paginam nostre protectionis et confir-

^) Verlängerte Schrift.

12 1221 September 9.

mationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani v. idus septembris, pontificatus nostri auno sexto.

Or. im Kgl. SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 95, Bulle verloren, aber Reste der Befestigung, rot-gelbe Seidenfäden, erhalten.

17. Papst Honarius III. beauftragt den Herzog (Heinrich) von Sachsen, den Bischof Konrad gegen diejenigen, welche das Kirchengut verwüsten, zu schützen. Lateran 1221 September 9.

Nobili viro . . duci Saxouie. Cum usque adeo multiplicata sit iniquorum superbia et iniquitas superborum, quod inter sanctum et prophanum miuime discernentes ecclesias impie persequantur bona eorum ausu sacrilego rapiendo, expedit, ut hü, qui secularem potentiam receperunt a domino seculorum, huiusmodi malefactoribus viriliter se opponanty ut corripientes per iustitiam inqnietos et pie pusilla- nimes consolantes meritum exinde sibi comparent apud deum et suam reddant apud homines potentiam gratiosam. Quia igitur^ sicut dilectus filius magister Gonradus capellanus et penitentiarius noster Hildesemensis electus transmissa nobis petitione monstravit, multi de partibus Ulis abiecto divino timore in bonis ecclesie sue non solum prodigialiter debachantur, verum etiam ea publica diripiuut ut predones, nobilitatem tuam rogamus, monemus et hortamur attente per apostolica tibi scripta mandantes, quatinus tamquam vir catho- licus eandem ecclesiam fovens favorabiliter et defendens eidem electo contra malefactores suos potenter et patenter assistas, ita quod ipse quieta serviens domino liberate pro te suorum acceptabiles ofEerat domino yitulos labiorum, qui orationes servorum suorum exaudit, et nos devotionem tuam possimus merito commendare. Dat. Laterani v. idus septembris, anno sexto.

Gedr. Mon. Germ, epist. pont. I, 127. Nr. 180. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 6483.

18. Papst Honarius III. empfiehlt die Kreuzfahrer der Geistlich- keit in Deutschland und ermahnt sie, dieselben mit Abgaben zu ver- schonen und ihnen die Schulden zu erlassen. Lateran 1221 Septetnber 10 (iiii. ydus septerabris, pontiflcatus nostri anno yi^.)

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 618 Nr. 1161 im Kgl. SU-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Registr. I, 84 u. ö., vgl. Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 6484, Potihast, Reg. pont. 6708.

1221 November 12. 13

19. Erzbischof Albrecht von Magdeburg bestätigt die Gründung des Cistercienserklosters des h. Lorenz vor der Stadt, nachdem das Kl. Wöltingerode aus seinem Konvente eine Äbtissin, Priorinj Seholasterin und Kellnerin geschickt hat. Magdeburg 1221 September 20 (xii. calendas octobris).

Or. im Kgl, SU-Ä, zu Magdeburg. Regest v. Mülreraiedt, Begest arehiep, Magdeb, II, 8. 292 Nr. 640.

aO« Erzbischof Siegfried von Mainz erteilt den die Hildesheimer Kirche am Tage der Verkündigung Maria Besuchenden Indtägenz. Mainz 1221 November 12.

SiMdus dei gratia sancte Moguntine sedis archiepiscopas. Ubi paterfamilias largas est, dispensatores eius decet esse benignos, et in reddenda nostrorum ratione debitorom patientiam ipsius sentiemus ergo nos ampliorem, si conservis nostris ac subditis misereamar libenter, qui dei misericordia iugiter indigemus. Quapropter de ipsius pietate confisi, qui dives est in misericordia, cuins miserationes snper omnia opcra eius, ad honorem beate et gloriose virginis Marie auctoritate dei omuipotentis, beatorum apostolorum Petri et Pauli et beati Martini confessoris et pontificis ac nostra indulgemus omnibus viris et feminis nostre diocesis Moguntine, ut quicumque ad patro- cinia einsdem matris misericordie Hildensem in festo annunciationis dominice cum debita humilitate ac devotione venire curaverint, eadem gaudeant indulgentia iniunct^ sibi penitencie, quam ecciesia Hilden- semensis eo die diocesianis propriis facere previa discretione con- suevit. Et nt hec nostra concessio magis innotescat et inviolata servetur, hanc cartam inde conscriptam sigilli nostri iussimus im- pressione muniri. Datum Moguntie anno incarnationis dominice m^, ccO. xxio., indictione viii., pridie idus novembris, pontificatus nostri anno xx^o.

Etwa gleichzeitige Abaehrift in Cap. VI, 49 im Kgl. St.'A. zu Hannover.

ftlm Bischof Konrad weist die Ansprüche des Konrad von Uncampe auf Güter in Bettmar gegenüber dem Kreuzstift wegen Verjährung zu- rück. 1221.

In nomine sancte et individue trinitatis. C(ouradus) dei gratia Hildensemensis ecclesie humilis minister. Ad cautelam futuri tem- poris notum omnibus esse volumus, quod, cum Conradus de Un- campe capitulo sancte Crucis super bonis in Betmere sitis coram nobis in synodo nostra Hildensem sepius questionem movisset et

14 1221.

legitimas sinodos exigente iusticia capitalo indulsissemus eidem, tandem Hugone preposito et Conrado eiusdem ecclesie decano ac eius capitulo coram nobis comparentibns per dominum Eschwinam de Luthere exceptionem prescriptionis dicto Conrado obiecerunt et eam secnndum synodi sententias eo presente per testes ydoneos probaverant, videlicet quod a tempore emptionls eadem bona tarn diu quiete et pacifice possedisset, ut ab eius impetitione de iure essent libera et omnis petendi aditus legitima prescriptione pre- clusus. Ut autem ea, que coram nobis rationabiiiter acta sunt, rata permaneant et nuUi veniant in dubium, presentem paginam ad cautelam inde conscriptam sigilli nostri impressione duximus muniendam. Actum anno domini jsfi. cc^. xxio. Testes huius rei sunt Willibrandus raaior prepositus, Conradus maior decanus, Con- radus cantor, Conradus scolasticus, Johannes prepositus, magister Johannes de Monte totumque capitulum maioris ecclesie, Bertoldus decanus Montis, Alexander scolasticus, Johannes, Bertrammus, Hin- ricus totumque capitulum eiusdem ecclesie, Tetmarus scolasticus, Adolfus, Herrandus, Daniel, Wemerus, Ysaac, Arnoldus totumque capitulum ibidem; laici Fridericus comes de Popenborch, Willeheimus de Rosendal, Ludolfus camerarius, Henricus maior de Hamelen, Walterus et Hermannus fratres de Olem ceterique quam plures.

Or. im Kgl, St-A, zu Hannover, KreuzaUft Nr. 20 mit Bruchstück des bischöflichen Siegels,

ft^m Bischof Konrad, Dompropst Wilhrandf Domdechant Konrad und das Domkapitel genehmigen den Verkauf eines Gutes in Herlede durch das Godehardikloster an das Mindener Domkapitel für 200 Mark, unter Mitbesiegelung des Michaelisklosters, Hildesheim 1221»

Gedr. Würdtwein, Suhs. dipl. VI, S. 376, Westfäl, ÜB. VI, S. 28 Nr. 98.

Domherr Gebhard von Geitelde und Pfarrer daselbst bekundet seinen Parochianen, dass er für eine Hufe in Imbshausen (Immedeshusen) von B(asil) von Wendhausen fünftehalb Pfund erhalten und diese zum Bau zweier Häuser und des Daches des Sacrarium verwendet habe, mit efer Bestimmung, dass sein Nachfolger das Geld der Kirche zurück- erstatte, 0. D. (um 1221).

Aus dem Diplom, des Kl. Walkenried fol. 58 im Landeshauptarchiv zu Wolfen' hüttel. Datiert nach dem Vorkommen der Genannten. Regest ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histar. Vereins für Niedersachsen IL) S. 158 Nr. 233.

1221-27. 16

24. Bischof Adolf von Omahrück lässt Heleungis, Tochter des Hugo Bär, gegen Ersatz frei. 0. D. (1221^24).

Adolffus dei gracia Osnaburgensis episcopus omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Que geruntur in tempore ne labantor cnm tempore, poni solent in lingaa testinm et scriptnre memoria perhennari. Sciant igitur tarn presentes quam posteri, quod nos de communi consilio et consensu ecclesie nostre Heiewigem filiam Hugonis ürsi liberam dimisimus absolute, receptis tarnen loco ipsius in concambio quibusdam personis. Ut igitur hoc concambium ratum permaneat et inconvulsum, presens scriptum sigillo nostro communivimus. Testes huius rei sunt Wicboldus de- canus, Johannes Vitulus canonicus, Seghebodo canonicus, Everardus de Varendorp, Wezhelus de Nege, Udo de Brake, Vromoldus, Alfgrimus de Yburg, Gerardus de Selincdorpe et alii quam plures.

Ahschr. des 15. Jahrh. in Cap. VI, 11 S, 478 Nr. 782 im Kgl, SU-A. zu Hannover. Datiert wtch dem Vorkommen der Zeugen.

55. Bischof Konrad kauft das Schloss Poppenburg und überträgt es der Kirche. 0. D. (1221—27).

Pontificalem decet soUicitudinem, ecclesiarum utilitatibus in- vigilare et earnm consulere indempnitatibus quantum potest. Ob hoc notum facimus universis, quod, cum dg Castro Popenburg tam- quam de spelunca latronum mala plurima etiam enormia per viam publicam transeuntibus inferuntur et precipue ecclesie nostre, pro cc marcis emimus castrum illud et pro remedio anime nostre con- tnlimus ecclesie nostre beate virginis in Hildensem iure perpetuo possidendum videlicet cum omni iure, quod habet villa Stempne adiacens in pascuis et in silvis. Ut igitur donatio nostra firma et in- conyulsa permaneat, hoc scripto nostro et sigilli nostri apposicione inssimus communiri. Testes. Actum, datum.

Nach dem Formelbuch des Ludolf von Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen und deutschen Gesch. IX, S. 384. Bischof Konrad besass bereits 1227 Poppenburg, vgl. Urh. von 1227 August 16 unter, Nr. 237.

56. Pfalzgraf Heinrich bei Rhein, Herzog von Sachsen, überlässt dem Bischof Konrad Ministerialen. 0. D. (um 1221 27).

Dilecto domino et amico suo venerabiji domino C(onrado) Hil- densemensis ecclesie episcopo H(enricus) dei gracia dux Saxonie et

16 1221-27.

comes palatinas Rheni sinceram et debitam cum obsequio dilectionem. Eeverencie vestre notum facimus, quod nos Jutham filiam Henrici et Helemburgis de Hamelen nostram ministerialem cum omni iure, quod in ipsa habuimus. vobis et ecclesie vestre dimittimus sub tali condicione, ut ceteri pueri eorundem feoda sua a vobis et ecclesia vestra percipiant.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cap. VI, 11 S. 541 Nr. 930 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Heinrich stirbt 1227 April 28, woraus sich die Datierung ergibt.

587« Abt Erhenhert von Eherbach bekundet, dms TheobcUd, servus des Bischofs Konrad, dem Kl. Schönau mehrere Weingärten verkauft habe unter Vorbehalt der Hälfte der Einkünfte für sich auf Lebenszeit. (1221—28).

Frater Er(kenbertus) abbas in Eberbach omnibus in perpetuum. Innotescat universis hoc scriptum intuentibus, Theobaldum servum domini C(onradi) Hildensemensis episcopi Sconaugiensi cenobio com- parasse sex iugera vinearum et dimidium, tria in Hensensheim sita, unum et dimidium in Thussinheini, unum in Luttershusen et in Heidelberch, unum Rüben wingarden dictum ; medietatem proventuum percipiet idem Theo(baldus) de vineis istis quoad vixerit, post obitum ipsius cedent et proventus et vinee ipsius ecclesie Sconau- giensi ex integro pro anime sue remedio. Super hiis testimonium fecimus ac sigilli nostri attestacione consignamus.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 425 Nr. 629 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Abt Erkenbert ist 1223—28 urkundlich nachweisbar.

588« Bischof Konrad bekundet, dass die Brüder Bodo, Ludung und Alberich von Wanzleben ihren Berg '\$^aiberch dein Kl. Neuwerk auf neun Jahre zur Nutzung zinsfrei überlassen haben. 0. D. (1221 29).

Huius rei testes sunt Hugoldus scolasticus Goslariensis, Hein- ricus canonicus sancte Crucis Hildensemensis, comes Syfridus, Lodowicus Pinguis, Jusarius iunior de Blankenburch, Theodericus

de Pnime, Hermannus de Sattenbeke, Bodo filius domini

Symonis. Johannes filius Germanni, Thetmarus camerarius, Theo- dericus Echeke et Heinricus filius eins, Gerwardus procurator Novi operis.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Siegilreste. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 483 Nr. 493, nach Cop. ÜB. des historischen Vereins für Niedersachsen I, S. 34 Nr. 30.

1221—46. 17

29. Propst Burchard (des Blasiussüftes) in Braunschweig entsagt in einem Streite des Bischofs und Domkapitels mit detn Pfarrer des Andreasstiftes allen Ansprüchen wnd üherlässt dem Bischof und dem Domkapitel die Entscheidung. 0. D. (1221^33).

Ego Borchardus prepositus Brunswicensis renuncio omnibus accionibuS; excepcionibus et instramentis super omnibus causis et questionibus, que erant inter episcopum, capitulum et singnlos de capitulo Hildensemensi et C(onradum) plebanum sancti Andree; archidiaconatum sancti i) Andree, fructus prebende, preiudicia et dampna pono in senteuciam et voluntatem eiusdem domini episcopi et canonicorum.

Ähsehr. des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S, 437 Nr. 665, im Kgl. St.-A. zu Hannover. Zeitlich angesetzt nach dem Vorkommen des Propstes Burchard und des Pfarrers Konrad.

SO. Dechant T. in Goslar teilt dem Bischof Konrad mit, dass er mit den Walkenriedem gegen sein Getinssen Frieden geschlossen habe und deshalb nicht zu ihm gekommen sei. Er warnt ihn, zu streng vorzu- gehen. (1221—40.)

Sanctissimo patri ac domino in Christo C(onrado) dei gracia Hildensemensi episcopo T. decanus Goslariensis devotum cum ora- cionibus obsequium. Magne vos virum sapiencie reputo, magne po- testatis ; sed hec omnia non sufficiunt, nisi aliquando ut homo purus circumveniamini; unus enim est ille, cuius sapiencie numerus non est. Invitatus enim ad epulas alienas venire rennui deum celi et sacramentum, quo vobis asstrictus sum, pre oculis habens. Reliquum est: cum fratribus de Walkerede plus timore vestri quam consciencie ad pacem redii, ideoque me preseneie vestre ad presens non ex- hibniy vosque illud viri pinidentis ante oculos ponite propter deum: qui nimis emungit sanguinem elicit^), illudque canonicum: quot^) vobis nexibus obligor domino meo, tot michi obligamini, nee omni spiritui credatis, cum ad hoc vobis prelatis laborandum sit bona fide, ut res valeat, non ut pereat.

Ahsehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 504, Nr. 837, im Kgl. St.-A. zu Hannover. Ein Dechant T. ist in Ooslar zur Zeit Konrads nicht nachweisbar; vieüeieht gehört er dem Petersstifte und der Zeit bis 1240 an, in welcher nach Bode, ÜB. I, Register, kein Dechant urkundlich genannt wird. Worauf sich das Schreiben, dessen Ton einem Bischof gegenüber befremden muss, bezieht, lässt sich nicht feststellen.

*) Cop. sancte. *) Vergl. Prov. 30, 33. *) Cop. quod. HUdMh. ÜB. IL Q

18 1221—46.

81. Graf Gottfried von Arnsberg tauscht mit Bischof Konrad Ministerialen und bittet ihn, Frau Hildburg zu unterstützen. 0, D, (um 1221—46).

Venerabili domino C(onra(lo) Hildensemensis ecclesie episcopo Gotfridus comes de Arnesberich salutem et constantissimam cum omni devocione dilectionem. Ad instanciam et peticionem hoDSstorum yiromm presencium latorem lohannem nomine sanctitati vestre nostrum ministeriali iure dominium contingentem omni iuri, qnod nos contingit, renunciantes transmittimus immutandum sub tali yi- delicet condicione, ut nobis vestrum ministerialem Hugonem nomine omni iuri vestro penitus renunciantes litteris vestris sigillari testi- monio transmittatis. Preterea cum omni devocione qua possumus sanctitati vestre supplicamus, quatinus dominam Hildeburgam in suo negocio promovere curetis.

Ähaclir. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 627, Nr. 1199, im Kgl. St.-A. zu Hannover. Nur n<ich der Regierungszeit Konrads anzusetzen,

82. Bischof Konrad gibt dein Bürger H. einen Schutzbrief zur Reise nach Goslar. 0. D. (1221—46).

Qedr. nach dem Formelbuch des Ludolf von Hildesheim, Quellen u. Erörte- rungen zur bayrischen und deutschen Gesch. IX, S, 395. Regest Dodmer, ÜB. T, S. 97 Nr. 197.

88. Bischof Konrad überträgt den vierten Teil des Zehnten in Immendorf dem Domkapitel für den Fall, dass der Braunschweiger Kleriker Widego das Besitzrecht daran aufgiebt. 0. D. (1221 46).

Conradus dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus Christi fidelibus salutem in domino. Notum sit omnibus tam posteris quam presentibus, quod nos quartam partem decime in Ymmendorp, quam tenet a nobis Widego clericus de Bruneswic, capitulo maioris ecclesie in Hildensem contulimus ita videlicet, quod predicta pars decime cum omni iure suo in dominium capituli nostri debeat tunc transire, cum eam prefatus clericus W(idego) ex quacumque causa desierit possidere. Et in donationis nostre testimonium presens scriptum bulla nostra duximus roborandum.

Or. im Kgl. St.'Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim, Nr. 99. An von der Urk, geschnittenem Pergamentstreifen beschädigtes Siegel des Bischofs.

1221-46. 19

84. Bischof Konrad nimmt den Litm H, unter die Stifts- miniaterialen auf, nachdem dieser den Liten Ludolf als Ersatz für sich gegeben hat. 0. D. (1221—46).

Nach dem Formelbuch des Ludolf von HUdesheim, gedr. Quellen zur bayrischen und deutschen Gesch. IXy S. 396.

S5. Bischof Konrad überträgt die Vogtei über die Propstei in Oelsburg, die ihm die Grafen von Wernigerode resigniert haben, der Kirche daselbst. 0. D. (1221—46).

Gedr. Sehannat, Vtndem. I, 202.

SC Bischof Konrad bekundet, dass Ritter F. von Isenkagen zu seinem und seiner Angehörigen Jahresgedächtnis der Kirche 100 Pfund übergeben hat. 0. D. (1221—46).

C(oiiradas) dei gratia Hildesheimensis episcopus nniversis, ad quos presens scriptum prevenerit, salutem in Christo Jesu. Ut equitati custodiam faciamus et maliciosis occasio detrahendi aufe- rator, ea que gerimus presentia testium et scripture memoria cou- suevimus roborare. Notum igitur sit presentibus et futuris, quod F. miles de Isenkagen spe divine retributioois ecclesie nostre con- tolit c libras et nos devotioni eins cum debita gratitudine occur- rentes ipsum F. et G. matrem eins in plenam fraternitatem reci- pimus, ita quod cum de hac vita decesserint ipsorum memoria et F. patris sui et C. sororis sue in obitus sui die anniversario celebris habeatur. Ordinavi etiam. ut singulis annis ipsi F. benefactori nostro X libras Hildesiensis monete de parte capituli nostri persolvantur in festo videlicet b. Valpurgis v, in festo b. Michaelis v, que per manus decani et cellerarii, qui pro tempore fuerint, debent predictis vicibus exhiberi. Si autem predictus F. prius quam mater sua de- cesserit ab hac vita, ipsa eodem iure et modo percipiat x libras tempore vite. Ut autem hec ordinatio nostra futuris temporibus maneat inconvulsa, presentem paginam exinde conscripsimus et eam sigiUi nostri munimine fecimus roborari.

Gedr. Sehannat, Vindem. I, 203, wonach wiederholt. Eine Familie von Isen- kagen oder von Isenhagen ist sonst nicht nachweisbar, wahrscheinlich ist der Name verstümmelt.

87. Bischof Konrad ernennt den episcopus Assilliensis zu seinem Weihbischof. 0. D. (1221—46).

C(onradus) dei gracia Hildensemensis episcopus omnibus etc.

20 1221—46.

Venerabilis frater noster Assilliensis^) episcopus venit ad partes nostras de partibus transmarinis tamquam missas a deo, et ipsi placet, qnod in aliquibus agendis nostris supleat defectus nostros. Unde ei committimus vices nostras per diocesim nostram, ut videlicet consecret ecclesias non consecratas et reconciliet yiolatas, calices etiam et capsas et pallas altarium benedicat et, si necesse est, in quatuor temporibos celebret ordines et alia faciat, que spectant ad officium Pastorale.

Nach dem Formeümche des Ludolf von Hildesheim, gedr, Quellen zur bayrischen und deutschen Gesch. IX, S, 397, Ein ep. Assilliensis lässi sich nicht feststellen, die anderen kommen als Europäische nicht in Frage, Auch sonst wird ein Weih- hischof zur Zeit Konrads nicht genannt, sodass wir es hier wohl nur mit einer Formel zu thun haben.

Bischof Konrad beauftragt den Pfarrer (der Marktkirche?) in Goslar, an seiner Statt den Streit des Abtes von Ringelheim und des Pfarrers der Jakobikirche in Goslar zu untersuchen, 0. D. (1221 46),

Gedr, nach dem Formelbuehe des Ludolf von Hildesheim , gedr, Quellen zur bayrischen und deutschen Gesch, IX, S, 387,

89. Papst Honorius IIL beauftragt dmi Dechanten (Dietrich), Scholaster (Alexander) und Kustos des Moritzstiftes, den Streit des Anschariistiftes und des Dompropstes in Bremen wegen der Jakobi- und der Willehadikirche daselbst freundschaftlich beizulegen, Anagni 1222 März 4 (iv. nonas marcii, pontiflcatus nostri anno sexto).

Gedr, Lappenberg, Hamburger ÜB, I, S, 400 Nr, 455, Ehmek, Bremisches ÜB, J, iS^. 147 Nr, 124. Regest Potthast, Reg, pont, 6799, wo älUre Drucke verzeichnet sind,

40* Bischof Konrad bekundet, dass Propst Bertold des Kl, Steterburg von den Edeln Werner und Hoier von Hagen (de Indagine), Brüdern, die Vogtei über die Güter des Klosters im Bistum Hildesheim zur Zeit seines Vorgängers Siegfried gekauft und die Edeln diesem auch die Vogtei aufgelassen haben. Zu seiner Zeit habe nun derselbe Propst die Vogtei über die Guter im Bistum Halberstadt von denselben ge- kauft und diese die Vogtei ihm beim Kl, Bossenleve resigniert; darauf habe er dem Kloster die Vogtei übertragen mit der Bestimmung, dass das Kloster jährlieh auf cena domini ein Tischtuch zum Gebrauche des Bischofs liefere, Hildesheim 1222 März 15 (pontiflcatus nostri anno primo, in capitolio maiori, idus marcii).

0 Ändere Handschr, AsiUensis, Basiliensis, Aystetensis.

1222. 21

presentibos (bei der Reaignatiofi) testibus scilicet Rodolfo pre-

posito sancti lohannis in Halberstad, Heinrico, Brunone, Willelmo, Alexandro, Winando canonicis in Bossenleve, Bertrammo canonico Montis in Hildensem, Ludolfo canonico sancte Crucis, Gonrado ca- nonico sancti Mathie Goslariensis, Gonrado de Alta Fago, Lndolfo camerario, Johanne de Eemme, Richardo de Langete, Thiderico de Promen.

Hains rei testes snnt Willebrandns maior prepositns, Gonradns decanns, Gonradus cantor, Gonradns scolasticns, Gonradns prepositns de Monte, Hngo prepositns de sancta Gmce, magister Hngo, Helm- bertns, Giveliardns de Getlethe, Hermannns de Qoslaria, Heinricus de Toshem, Halbertns Ther...., Reinoldns de Dasle, Willelmns de Holte, magister Johannes de Monte, lohannes de Brade, Fre- thericns de Herre.

Abschr, des 15. JahrK in Ms. 601 foL 96 in der Beveriniaehen Bibliothek zu Hildesheim. In einer weiteren ürk. von demselben Tage bekundet Kornnd die obige Beilegung des Streites zwischen den Brüdern von Hagen und dem Kl. Steter- bürg und verbietet bei Strafe des Bannes, das Vogteirecht an irgend Jemand zu übertragen. Als Becogniiion hierfür solle die Kirche in Steterburg dem Bischöfe idhrUch liefern mensale honestnm artificialiter manaali opere prepantnm. Die gleichen Zeugen wie oben. Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Steterburg Nr. 1. Siegel verloren. Vgl. die Urk. Bischof Siegfrieds ÜB. /, S. 694 Nr. 738.

41. Dompropst Wübrand, Domdechant Konrad und das Domkapitel bekunden, dass Propst Bertold von Steterburg die Vogtei über die Kloster- guter im Bistum Halberstadt zur Zeit des Bischofs Siegfried von den Brüdern Werner und Hoier Edeln von Hagen (de Indagine) gekauft und diese vor dem Bischöfe auf die Vogtei verzichtet haben, dass darauf zur Zeit des Bischofs Konrad derselbe Propst die Vogtei über die Güter im Bistum Hildesheim von denselben Brüdern gekauft und dass nach deren Verzicht der Bischof die Vogtei dem Propste übergeben und unter Androhung des Bannes verboten habe, das Vogteirecht an irgend Jemand zu übertragen. Hildesheim 1222 März 15 (idus marcii),

Ahsehrift des 15. Jahrh. in Ms. 601 fol. 97 in der Beverinischen Bibliothek zu Hildes heim.

4St. Domherr Friedrich (Graf von Schwerin) unter den Zeugen der Urk. des Bischofs Brunward von Schwerin über die Verehrung des Blutes Christi im Dom zu Schwerin. Schwerin 1222 März 31 (ii. kalendas aprilis).

' Oedr. Mecklenburg. VB. I, S. 262 Nr. 280, Schröder, Papist. MecMenb. I, 8. 530.

22 1222.

48. Erzbischof Engelbert von Köln dankt genannten Fürsten für die dem Bischof Konrad geleistete Hülfe und bittet, ihm auch fertierhin beizustehen. 0. D. (1222 April).

Venerabilibus in Christo fratribus Halberstadensi , Mindens! episcopis, abbati Corbeiensi et illustri viro domino H(enrico) duci Saxonie et illustri viro domino . . de Luneburc et omnibns comitibus, nobilibus in obsidione castri .... E(ngelbertu8) dei gratia sancte Coloniensis ecclesie archiepiscopus salutem et dilectionis integri- tudinem. Gratianun vobis referimns actiones super eo, quod vene- rabili fratri Hildesheimensi episcopo in suis et ecclesie sue necessi- tatibus, sicut idem nobis per suos nuntios intimavit, pro reyerentia dei ac imperii, necnon etiam sacramenti, quod pro pace fecistis et pro iusticia terre, succurristis laudabiliter et potenter, universitatem vestram monentes attentius et rogantes, quod eidem episcopo, qui nobis tarn ex parte domini pape quam imperatoris cum omnibus bonis et pertinentiis suis specialiter est commissus, in omnibus suis et ecclesie sue anxietatibus fideliter assistatis vice nosta. ut id de- beamus penes yos propense promereri.

Gedr. Orig. Quelf. III, 643 zu 1209, Ficker, Engelbert der Heilige, S. 338. Regest Böhmer -Ficker, Reg, imp. V, 10894: „Der Name des belagerten Schlosses ist vielleicht nach Chron. ep. Hild. Mon. Germ. S8. VII, 861 mit Insula (Werder bei Hüdesheim) zu ergänzen. Für die genauere Einreihung kann höchstens in Be- tracht kommen, dass der Bischof Konrad von Minden mit Engelbert bei der Krönung des Königs Mai 8 zu Aachen war. S. Nr. 3878. Vgl. Winkel mann, Friedrich IL (1889) I, 373.*" Vgl auch Nr. 3863.

44. Bischof Konrad empfiehlt dem Papste den Erzbischof Engel- bert von Köln, durch den nächst Gott und dem Papste Deutschland allein Frieden hohe und der ihm und seiner Kirche ganz besonders seine Gunst zuwende. 0. D. (1222 April).

Beverendo domino ac patri H(onorio) sacrosancte Romane ecclesie pontiflci C(onradus) dei gratia et sua Hildesbeimensis epi- scopus tam debitam quam devotam cum osculo pedum reverentiam. Pro dilecto et venerabili fratre nostro Coloniensi archiepiscopo de maxima patemitatis vestre benignitate conflsus quantum audeo sanctitati vestre supplico devotissime, ut pro multa eins honestate et mee devotionis intuitu in omnibus ipsum gratie vestre recommen- datum habere dignemini, scientes, quod circumspectis omnibus eccle- siarum Alemannie Status post deum et vestram providentiam ab

1222. 28

ipso dependat, etenim laicalis insolentie frena iam adeo contra clemm

laxata sunt, quod, nisi esset terror eins et a deo provisa

ecclesiastice districtionis vigor . . . nullus esset pacis Ale- mannia non haberet. Foveat igitor ipsnm et promoveat yestra paternitas cum devotione ac servitium oportuno tempore yobis et ecclesie communi spero plurimnm profuturum. Ego antem ad suppli- candum vobis tarn obnixe predicto domino archiepiscopo ob hoc adeo som astrictus, quod vestri mandati et ecclesie ratione, coius semper volo et teneor esse devotissimns, mihi et Hildesheimensi ecclesie impendit favorem suum efflcaciter et libenter.

Gedr, Schannat, Vindem. I, S. 194, danach Ficker, Engelbert der Heilige S. 346 und hier. Regest Böhmer- Ficher, Reg. imp. V, 10895: „Jedenfalls vor dem Herbste 1222, in welchem Konrad selbst zum Papste reiste." Vgl. auch Ficker a.a. 0. S. 115.

45. Papst Honorius III. heaußragt den Bischof K(onrad), die Klage des Stißsherm lAppold vom Marienstiße in Goslar gegen den Küster Hogerus wegen Verschleuderung des Kirchenschatzes zu ent- scheiden. (Alatrij 1222 Mai 5 (üi. nonas mai, ponttf. uostri anno vi).

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 487 Nr. 810 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, 426 Nr. 420.

4C Papst Honorius III. beauftragt die Äbte von st. Äegidii in Braunschweig, Pegau und Amelunxbom, die Klage des Bischofs Konrad gegen die Äbtissin von Gcmdersheim zu untersuchen und zu entscheiden. Alatri 1222 Juni 7.

Honorius episcopus servus servorum dei dilectis flliis . . sancti Egidii de Brunswich, . . Pigaviensi et . . de Amelungesbume ab- batibus Alberstadensis , Merseburgensis et Ildesemensis diocesum salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis venerabilis frater noster . . Ildesemensis episcopus petitione monstravit, quod . . ab- batissa de Gandersheim Ildesemensis diocesis sue privilegio exempti- unis abutens clericos ecclesiarum, quas in eadem diocesi obtinet, ad alios episcopos destinat ordinandos in eins preiudicium et gravamen, cum idem paratus sit eos gratis et sine pravitate aliqua ordinäre. Quocirca discretioni yestre per apostolica scripta mandamus, quatinus partibus convocatis audiatis causam et appellatione remota flne debito terminetis facientes quod statueritis per censuram ecclesiasti- cam firmiter observari. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis

24 1222.

Interesse, dao vestrum ea nichllominas exeqjiantur. Datam Alatri vii. idus iunii, pontificatus nostri anno sexto.

Or, im Kgl. SL-A. zu Hannover, Domstift Hildeskeim Nr. 102 mit Bleibuüe an Hanfschnüren. Gedr. Westfäl. ÜB. V, S. 144 Nr. 300.

47. Bischof Konrad bekundet den Kauf dreier Hufen in Bledeln durch das Godehardikloster von Heinrich Hysce. 1222 Juni 8.

In nomine sancte et individue trinitatis ^). Conradus dei gratia episcopus Hildensemensis ecclesie universis Christi fidelibus pre- sentes litteras inspecturis salutcm in domino Ihesu Christo. Cum ea, que fiunt in tempore, labantur cum tempore, expedit, ut qne geruntur in scripta publica redigantur. Hinc est, quod notum esse volumus tam posteris quam presentibus, quod dilecti nobis in Christo Volkardus abbas et conventus sancti Godehardi Hildensemensis a Henrico milite qui dicitur Hysce tres mansos de suo iusto patrimonio sitos in Villa Blethenem sexaginta marcis emptionis titulo compara- runt imperpetuum libere possidendos, omnibus heredibus suis tunc existentibus Herta videlicet uxore sua et duobus filiis suis Wlfardo et Henrico Hysce et tribus filiabus Petronilla, Adhelheide et Hilleburge cum pleno consensu integram addentibus et spontaneam voluutatem. Ne igitur haue venditionem prefati militis publice celebratam coram nobis aut oblivio deleat aut importunitas ingenii malignantis in- fringat, nos super hoc scriptum nostrum inde confectum conventui dedimus iam predicto et illud cum eorum nominibus, qui venditioni cum fieret afiuerunt, sigillf nostri firmavimus munimento. Nomina testium sunt prepositus lohannes Marcus, Conradus prepositos montis sancti Mauricii, Henricus de Thossem canonicus, laici sunt hii: Hugo de Insula, Lippoldus de Escherte, Ludolfus camerarius, Emestus dapifer, Conradus marschalcus, Everhardus de Borsem, Tidericus de Rotthinge, lohannes et Bernwardus de Komme, Lippoldus de sancto Godehardo, Sifridus de Bemigerothe milites, Volcmarus Dives, Henricus Acco, Helmoldus, Sifridus Mortificator, Bertrammas de Domo et alii quam plures. Actum anno domini m^. cc^. xx9., sexto idus iunii, pontificatus nostri anno primo.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, st. Godehard Nr. 13. Siegel des Bischofs an rot-gelben Seidenfäden. liegest Doehner, ÜB. I, S. 61 Nr. 94 zu 1226 Juni 13. Die Urk. kann aber nicht zu diesem Datum gesetzt werden, weil Bischof Konrad um diese Zeit in Italien war. Ich möchte annehmen, dass die Pontifikatsjahre richtig sind und

*) Bis hier verlängerte Schrift.

1222. 26

die Urk. in das Jahr 1222 gehört, Johannes Marcus kommt erst seit 1228 als Dampropst vor und ist hier als Propst in Oelsburg aufzufassen. Dompropst ist 1226—27 Konrad.

48. Papst Honorius IIL ermahnt die Bischöfe (Friedrich) von Halberstadt und (Konrad) von Hildesheim, den Herzog Heinrich von Sachsen, Pfalzgrafen bei Rhein, den Grafen Heinrich von Ascharien und die Ministerialen der Magdeburger Kirche, den von ihnen auf- gerichteten und beschworenen Landfrieden zu halten. Lateran 1222 Juni 26 (vi. kalendas iulii, anno sexto).

Öedr. nach dem vatikanischen Registerhand Mon, Germ, epist. pont. I, S. 141 Nr. äOl, V. Heinemann, Codex Anhalt. II, S. 54 Nr. 64. Schmidt, ÜB. des Hochstifls Halberstadt I (Fubl. aus den Preuss. SU-Ä. 17) 8. 483 Nr. 543. Regest PMthast 7731 ohne Datum. Wegen des um diese Zeit in Sachsen beschworenen Landfriedens vffL Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, 1. Bd. S. 371 und 373, auch Böhmer-Ficker, Reg. imp., Reichssachen 10883 und Reg. Heinrichs VII, 3858 und Nachtr. zu 3894. Der Landfriede ist entdeckt und herausgeg. von Krühne in den Neuen Mittheil, des thür.-säehs. Vereins XVII, S. 220 ff. als Reichsfrieden von 1234 Februar, und in der Zeitschr. der Savigny-Stiftung VIII, Germ. Abth. S. 113 ff. als sächsischer Landfriede von 1223 Mai.

49. Papst Honorius IIL teilt den Äbten von Amelunxhom und des Michaelisklosters und dem Dechanten des Krevzstifies mit, er habe vernommen, dass der frühere Bischof Siegfried das Kirchengut ver- schleudert und mit Schulden belastet und bei seiner Abdankung sich eine Pension von hundert Mark aus den Gütern der Kirche ausbedungen habe. Da er weniger auskommen körnte und sein Nachfolger nicht für fremde Schuld büssen solle, beauftragt er sie, die Summe nach

Gutdünken zu ermässigen. Lateran 1222 Juni 26 (vi. kalendas iulii, anno sexto).

Regelt Westf. ÜB. V, S. 145 Nr. 301 nach vatik. ÄrcK Reghd. llfol. 254 Nr. 444.

50. Herzog Heinrich von Sachsen, Pfalzgraf bei Bhein, heisst gut die Konzession seines Bruders, des Kaisers Otto, dass das Kl. Heiningen einen Fluss (die Ilse?) von der Ocker zum Kloster hinleite. Heiningen 1222 September 21.

Henricus dei gratia dux Saxonie comes palatinns Rheni. Ne rernm gestarnm depereat memoria, necesse est fuiciri et Unguis testiom et testimonio litterarum. Notnm sit igitur omnibus pre- sentibns et futoris, quod dominus et frater Otto Romanorum impe- rator pie memorie cenobio de Hennge de bona et libera voluntate concessit, ut rivum unum de Ovakara et aquam superfluam, que

26 1222.

molendino de Borseme non prodesset, ad eorum cenobium deduce- rent, que penuriam et defectum aque, quem ipsum cenobium pacie- batur, suppleret. Et ne id in preiudicium et dampnum parrochia- norum de Borseme fieri videretur, eorum aflfuit voluntas et communis omnium assensus, ita tamen ut ibidem habeant imperpetuum fratemi- tatem et bonorum omnium participacionem. Eandem igitur largi- cionem. quam dominus inperator laudabiliter et devote concessit et quam idem cenobium usque ad nostra tempora sex annis possedit, intuitu nostre salutis*) et perpetue remuneracionis presenti scripto et sigillo nostro duximus confirmandam et corroborandam testibus idoneis, qui huic coufirmacioni interfuerunt, adiunctis, quorum quldem hec sunt nomina: Henricus supradicti cenobii prepositus, Bertramus de Velthem, lordanus dapifer, Wülelmus marescalcus, Baltwinus de Winthem, Herwicus de Utsen et Razo miles de ütsen, Baltwinus frater dapiferi, Conradus miles de Biwende, Ludolfus iuvenis de Bortfelt, Gerkinus miles de Dorin et alii quam plures nostri mini- steriales. Acta sunt hec anno dominice incamacionis^) millesimo ducentesimo xxii<>., indictione viiii*.»), undecimo kalendas octobris in die beati Mathei apostoli in ipso cenobio Heningin in nomine domini. Datum per manus notarii nostri lohannis.

Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Heiningen Nr. IL Rest des Reiter siegeis an braunen Baumwoüfäden, Die Urk. Ottos ist nicht erhalten. Gedr. Strube, Observat. iur. edit. 11, S. 79.

51. Das Domkapitel in Goslar verwendet sich bei Bischof Kmirad für den Priester H(einrich) und bittet ihn, das Verfahren gegen ihn bis nach einer mündlichen Besprechung aufzuschieben. 0. D. (Ende 1222).

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 759 Nr. 1539 im Kgl. SL-A. zu Hannover. Gedr. Bade, ÜB. /, S 443 Nr. 437 zu 1224. Regest Böhmer -Fi^iker, Reg. imp. V, Nachtr. 15055. Gemeint ist wohl der Propst Heinrich von Neuwerk. Der Brief gehört doch wohl in die erste Zeit des Frocesses gegen Heinrich, da nach den verschiedenen päpstlichen Erlassen und der Anwesenheit des Kardinal- legaten Konrad von Porto die Bitte wohl gegenstandslos gewesen wäre.

52. Graf Adolf der Jüngere von Nienover überträgt dem Kl. Fredelsloh mit Zustimmung seiner Brüder Beinhold, Domherrn in Hildes- heim, und Sigebodo, Domherrn in Verden, die Vogtei über vier Hufen in Nien-

0 saiutis über der Zeile. *) incamacionis fehlt im Or. •) falsch statt decima.

1222. 27

hagen (in Indagine) zu ihrer Menxorie. TT, d. Z. magister Qerwicus scolasti- cus sancte Crncis in Hildensheim. Meinbrexen (Meinbretthesen) 1222.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Fredelnloh Nr, IL Besckädigtea Kanventsaiegel, Als Scholasier de$ Kreuzstißes irird 1221^27 Thetmar, ein Gertrieh im 13. Jahr- hundert gar nicht genannt^ eodase man einen Fehler im Namen annehmen muss.

58. Die apostolischen Bichter in Köln beauftragen den Dom" decharUen K(onra^), den Dechanten des Krettzstiftes K(onrad) und den Domherrn W(icbold?) in der Streitsache zuischen dem envählten Ger- hard IL und dem Domkapitel von Bremen über den Titel eines Erz- bischofs von Hamburg, einige Briefe auf sich beruhen zu lassen. 1222.

Gedr. Lappenberg, Hamburg. ÜB. I, S. 403 Nr. 459.

54. Bischof Konrad verpfändet der Kirche die Meiereien in Holle, Stöckheim und Othfresen. 0. D. (um 1222?).

Conradns dei gracia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus fldelibusy ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in vero salu- tari. Quoniam omnium habere memoriam divinitatis pocius est quam humanitatis, facta memoranda sciiptis commendare pmdens decrevit antiquitas, ne longinqnitate temporis error surrepat oblivionis. Hinc est, quod presenti scripto recognoscimus, nos pro ducentis et Yiginti marcis argenti ab anniversariis fldeliom collectis ad ecclesiam maioBem et hospitale pertinentibus et ab eadem ecclesia maiore susceptis tres vülicaciones nostras, yidelicet in Holle, in Stockem et Otfredessem, iam dicte ecclesie maiori pignoris titulo obligasse, quoosqne predicta summa pecunie ab eisdem yillicacionibus auctori- tate ecclesie maioris integraliter recolligatur. Ut autem hoc factum in sua integritate permaneat iUibatumy coram ecclesia maiore est celebratum et presentis sigilli nostri impressione roboratum.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 616 Nr. 1152 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Zeitlieh ohne treueren Anhaltspunkt. Oh Konrad sich hierdurch Geld zu einer seiner italienischen Reisen verschaffte?

55. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Demeburg die Kirche in Holle. (1222—24).

In nomine sancte et individue trinitatis ^). Conradus dei gratia Hildensemensis 2) episcopus. Etsi ex officii nostri debito quasi qua- dam iuris necessitate astringamur ad hoc, ut pro modulo possibili-

*) Verlängerte Schrift Ä. u, B. ^) Hildenshemensis B.

28 1222—24.

tatis nostre ecclesiarom omnium utilitatibus provideatur^), ad benefaciendom tarnen eis spetialiter sumos debitores, qui ad nos et nostram ecclesiam noscuntur familiarius pertinere. Unde fidelibus universis tarn presentibus qaamfuturis volumns^) notum esse, quod nos attendentes sanctimoniales ecclesie dei in Demeburch commode sustentari non posse sine fructibus ecclesie in Holle, quam Weren- boldus sacerdos, quondam buius novelle plantacionis^) primus autor et prepositus, de manu tenebat archidiaconi, contulimus eidem ecclesie Derneburgensi ipsam iam dictam ecclesiam in Holle cum omni in- tegritate et utilitate ad commodum sanctimonialium ibidem deo et beate virgini servientium salvo iure archidiaconi, ut videlicet pre- positus*) iam 5) dicti loci in Demeburch temporalia et«) spiritualia de mann eins recipiat et ei obedientiam ratione ipsius ecclesie in Holle faciat, accedente queque"^) maioris capituli nostri consensu et de beneplacito Conradi de Veltbere scolastici iam dicti loci archi- diaconi 8) pro tempore et lohannis in Holle tunc plebani. Huius rei testes sunt Conradus decanus, Conradus cantor^), Burchardus pre- positus Montis beati Petri in Goslaria, Johannes prepositus in Oles- burch, Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus montis sancti Mauiicii, Reinoldus de Dasle archidiaconus civitatis Hildense- mensis, Henricus de Tosseim, Fridericus de Zwerin, Wikboldus, Sigebodo de Bodenstene et alii quam plures. Ut igitur hoc racio- nabile ^^) factum nostrum nee oblivio deleat nee importunitas ingenii malignantis infringat, presenti Scripte et auctoritatis nostre sigillo hanc donacionem^i) nostram confirmamus et perpetuis ratam esse temporibus per auctoritatem Petri '2) et Pauli et successorum suo- rum, nostra quoque et omnium episcoporum mandamus et precipimus omnemque violentiam eadem auctoritate ab ea et sub anathematis repellimus interdicto. Sigillum eciam*») ecclesie nostre ad decla- randum consensum capituli apponi fecimus ad cautelam. Actum anno ab incarnatione domini millesimo ducentesimo vicesimo

0 provideantm A. *) in posteram esse notum yolumus B, ') plan- talionis B, *) ipsarnm prepositus B. *) iam Derncb. fehlen B. «) et spirit. fehlen B. '^^ qaoqne fehlt B, ») pro temp. archid. B. »> B. fährt fort: Gevebardas, Hermannns de Goslaria, Marcolfas, Bertoldns de Tossem presbi- teri, item prepositus Burchardus, prepositus Johannes, Hugo prepositus sancte Gneis, Gonradns prepositus Montis, Willelmus de Holten, Beinoldus de Dasle, Heniicos de Tossem diaconi, item Fridericus de Zwerin, Wikboldus de Bodenstene subdiaconi et alii quam plures. '^) rationabile B, ^^) donationem B. ^^) aposto- iomm Petii et Pauli B, ^') etiam B,

1222—25. 29

Or. im Kgh St.-A. zu Hannover^ Demeburg Nr, 3 (A). Beide Siegel von den roten und gelben Seidenfäden abgefallen. Ein zweites Or, in der Beverinischen Bibliothek von derselben Hand, Kl. Derneburg Nr. 3 (B), Einschnitte für ein Siegel, das aber wohl nie angehängt worden ist. Das Datum nicht vollständig ge- geben, es fehlen die Einer und die Pontiflkatsjahre, vielleicht auch die Tagesangabe. Gedr. nach Cop. Koken, die Winzenburg S. 205. Regest Doebner, ÜB. I, S. 58 Nr. 108, Mecklenburger ÜB. I, S. 261 Nr. 279.

5C Bischof Konrad nimmt das KL Demeburg in seinen Schutz und bestätigt ihm seine Besitzungen. 0. D. (um 1222 25).

Cuniadas Hildeslieimensis episcopus. Ad notitiam omniam te- nore presentis scripti cnpimus pervenire, qnod nos sanctimoniales Deniebargensis ecclesie in nostram recepimus protectionem cum rebus omnibos, quas possident iam yel de cetero iustis modis pote- nrnt adipisci, et specialiter locum ipsum Derneburg, quem liberum esse Yolumus ab omni iure advocatie, et possessiones et libertates a bone memorie Harberto episcopo eis de consensu capituli nostri pia liberaUtate concessas pro remedio anime nostre similiter dona- tione nostra supplemus, si quid minus flrmitatis habere videbitur forsan factum eins, ratum babentes illud dei et apostolorum eins Petri et Pauli et nostra auctoritate conflrmantes. Hoc precipimus sub interminatione anathematis inviolabiliter observari.

Gedr. Schannat, Vindem. I, 202, wonach wiederholt. Die Urk. wird wohl mit der vorhergehenden zeitlich zusammengehören.

57« Bischof Konrad verkauft drei Bürgern Einkünfte aus den Tqfelgütem, um die Bürgen für die bei Erbauung der Burg Sarstedt getnachten Schulden zu befriedigen. 0. D. (1222 25).

In nomine sancte etc. Ne ea, que aguntur coram nobis, exci- dant a memoria, que res fragilis est, consuevimus ea autenticis roborare. Noverint ergo presentes et futuri, quod, cum propter ex- pensas castri, quod construximus in Zerstede, oppressi essemus gra- vissimo onere debitorum, adeo quod non possemus pascere milites, qui fide data pro nobis promiserunt, quod civitatem Hildensem in- trarent et de ea nön exirent, nisi prius debita solventur, fecimus quod potuimus, licet inviti, et de beneplacito tocius capituli vendi- dimus reditus nostros tales ad mensam nostram peitinentes tribus burgensibus Hildensemensibus perpetuo possidendos. Unde ne quod pro necessitate, que legem non habet, factum est in posterum re- vocetur ab aliquo successonim nostroram, scriptum de hac vendicione

80 1223.

nostra confectum emptoribus nostris dedimas et sigillo nostro fecimus communiri. Testes. Actum, Datum etc.

Nach dem Formelbuch des Ludolfvon Hildesheimf gedr. Quellen zur bayrischen u, deutschen Gesch. IX, S. 383. Regest Doebner, ÜB. I, S. 97 Nr. 198. Da in der

Urk. von 1225 Juli 13 (unter Nr. 121) bereits ein Turm in Sarstedt als zerstört enrähnt irird, so dürfte die Erbauung der Burg zwischen 1222 und 1225 fallen.

Vgl. auch LUntzel, Gesch. der Diöz. Hild. I, S. 540.

58. Papst Honorius III. nimmt die Güter des KL WöUingerode und besonders das Dorf Börssum, da^ dem Kloster Herzog Heinrich von Braunschweig überwiesen^ in seinen Schutz. Lateran 1223 Januar 6,

Houoriusi) episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus . . abbatisse ac conventui de Waltin^eroth salutem et apo- stolicam benedictionem. Solet annuere sedes apostolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benivolum impertiri. Ea- propter, dilecte in domino filie, vestris iustis postulatiouibus ^ato concurrentes assensu yillam Borsinem cum agris, aquis, pascuis, mo- lendinis, silvis cultis et incultis ac aliis pertinentiis suis, que nobilis vir Henricus de Bruneswic in elemosinam vobis concessit, ac alios redditus et bona vestra, sicut ea omnia iuste, canonice ac paciflce possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica conflrmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Laterani viii. idus ianuarii, pontiflcatus nostri anno septimo.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 9. Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden. Die Urk. Heinrichs von 1220 s. Hild. ÜB. I, S. 702 Nr. 748.

59. Poppst Honorius III. beauftragt den Abt von Reinhausen und den Dechanten und Scholaster von Nörten, das von Bischof Konrad über den Propst Heinrich des Kl. Neuwerk bei Goslar verhängte Urteil zur Ausführung zu britigen. Lateran 1223 Januar 19 (ziiii. kalendas februarii, pontiflcatus nostri anno septimo).

Äbschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 443 Nr. 691 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Oedr. Purerga Gotiing. I, Hb. 4, 11, Bode, ÜB. I, S. 427 Nr. 421.

60« Bischof Konrad unter den Zeugen des Privilegs Kaiser Friedrichs IL für den Deutschen Orden, dass jeder, welcher Reichsgüter zu Lehn trägt, davon dem Deutschen Orden beliebig viel übereignen dürfe. Capua 1223 Januar.

Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1435, woselbst das Weitere.

*) VerlängerU Schrift.

1223. 31

61. Kaiser Friedrich IL bekundet auf Anfrage des Bischofs Konrad d^n ReMsspmchf dass kein Truchsess, Marschall, Kämmerer oder Schenk ohne Genehmigung seines Fürsten einen Unterbeamten bestellen oder etwas von dessen Gutem veräussem dürfe. Captta 1223 Februar 5.

Fr(idericus) dei gratia Romanorum Imperator semper augustus et rex Sicilie universis imperii fldelibus hanc paginam inspectoris gratiam suam et omne bonum. Constitutus in presentia nostra di- lectns nobis imperii nostri princeps dominus Conradus Hildensemensis episcopus sententiam imperialis curie nostre sibi postulavit edici super eo, si officiatus aliquis principis cuiuscumque, dapifer videlicet, marscalcus, camerarius vel pincema posset principi domino suo ratione sui officii quemquam ponere subministrum vel aliquod de rebus eins mobilibus vel immobilibus preter as»ensum eius- dem principis et eins beneplacitum voluntatis ordinäre, super quo sententiam 1) hanc imperialis curia nostra promulgavit, quod, nisi de assensu principis fderit et eins libera voluntate, nullus talium o£Sciatorum subofflciatum quemquam talem domino suo dare potest nee aliquod de rebus principis disponere preter eins beneplacitum voluntatis. Data est hec seutentia assidentibus et assentientibus ipsi sententie hiis imperii nostri principibus domino A(lberto) Magde- bui^ensi archiepiscopo, domino Warmaciensi, domino Verdunensi, domino Tridentino, domino Nuenburgensi, domino Brixiensi, domino Ymolensiy domino Brandeburgensi episcopis et domino abbate Mor- bacensi, astantibus autem laicis eiusdem imperii nostri nobilibus et eidem sententie acclamantibus marchione de Voburch, Henrico de Waldenberch pincema memorati episcopi Hildensemensis, Henrico de Everstein comitibus, ministerialibus autem imperii Gunzelino de Wolferbotle, Wemero de Bonlant et quam pluribus aliis nobilibus et ministerialibus. Data Capue anno domini m^. cc^. xxiii^., nonas februarü, indictione xi*.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 103, Siegel nebst Befestigung verloren. Gedr. Orig. Guelf, III, S. 686, Mon, Germ, LL. IV, 2 S, 118, Huiüard-Briholles II, S. 297, Assehurger ÜB, I, S. 90. Regest Böhmer- Ficker, Heg, imp, V, 1438; vgl. Urk, desselben mit demselben Inhalt auch B.-F. 1439,

62. Kaiser Friedrich II. bekundet den in Gegenwart mehrerer Fürsten Deutschlands, nämlich des Erzbischofs von Magdeburg und der Bischöfe van Hildesheim, Brandenburg, Zeitz, Worms, Trient, Brixen und Verdun

0 sententdam und h auf Rasur,

32 1223.

und anderer Ma>gnaten des Reiches gegebenen Bechtspruch, quod nolli ecclesiarum prelato, qui insi^nia sua de manu imperiali non receperit seu qui non teneat clippeum, qui vulgariter dicitur herschilt, liceat possessiones ecclesie cui preest alicui infeudare, ita quod ipsum feudum perpetuo sit apud feudatarium permansurum. Capua 1223 Februar 5.

Gedr. Böhmer, Acta 252, Mon. Germ. LL. II, S. 250 u. ö., vgl Reg, Böhm^r- Ficker, Reg. imp. V, 1437.

68. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs IL, in welcher dieser die Kirche st. Maria in Portu (von Bavenna) in seinen Schutz nimmt und deren Freiheiten und Besitzungen bestätigt. Capua 1223 Februar.

Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1440, woselbst das Weitere. Ebenso ist Konrad Zeuge der Schenkungsurk. Friedrichs für die Servatiuskirche in Maastricht aus derselben Zeit, a. a. 0. 1441.

64. Bischof Konrad schreibt den Ministerialen seiner Kirche, sein langes Ausbleiben habe darin seinen Grrund, dass er die Zusammenkunft des Papstes, des Kaisers und anderer Grossen erwarte, bei welcher die Sache des hl, Landes und ein allgemeiner Friede beraten werden solle; auch habe er seine eigenen Angelegenheiten sowohl beim Papste u>ie beim Kaiser nach Wunsch erledigt; er empfiehlt ihnen die ihnen anvertraute Kirche und den Klerus. San Oermano (1223) Februar 18 (xii. kalendas marcii).

Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 743 Nr. 1493 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Oedr. Sudendorf, Registrum I, S. 87, vgl. Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1447 und Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, S. 197 NoU 2.

65. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs IL, in der dieser dem Abte Johann von s. Galgano das eingerückte Privileg Kaiser Heinrichs VI. von 1196 Oktober 6 bestätigt. Monte san Gio- vanni 1223 Februar (23).

JRegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1450, woselbst das Weitere. Der Aus- stellungsort so. von Veroli.

66. König Heinrich ermahnt die Herzöge von Sachsen und Enger, den Tag und Ort zu besuchen, den Bischof Konrad, d^, zur Zeit in Italien, vom Papst und Kaiser den Auftrag erhalten hat, nach seiner Bückkehr für den Frieden in jenen Gegenden zu sorgen, festsetzen werde. 0. D. {1223 März).

1223. 33

H(earicus) dei gratia Romanorum rex semper augustus H(eiirico) duci Saxonie et A(lberto) duci Angarie et in eorum iurisdictione constitntis. Innotuit nobis, quod summus pontifex, similiter quoque dominus imperator pater noster dederit in mandatis et attentius inimixerit C(onrado) Hildesheimensi venerabili episcopo apud eos in partibus Italie existenti, ut ad pacem et tranquillitatem illarum partium curam et operam in reditu suo impenderet diligentem, de eiusdem episcopi prudentia et bonitate non immerito presumentes. Quocirca mandamus afEectuose vos rogantes et monentes, quatenus ob reverentiam apostolice sedis et domini imperatoris patris nostri et pro patrie totius profectu et honore accedatis ad locnm et diem, quem prememoratus episcopus prefixerit vobis, pacem unanimiter iuraturi et ipsam inviolabiliter obsei*vaturi usque ad terminum inter vos condictum.

Qedr. Orig. Qnelf. ///, S. 686, Huillard-Briholles 11, S. 755, Hegest Böhmer- Ficker, Heg, imp. V, 3889. Wohl am riehtigaten auf die Zusamtnenkunfi Konrads mit dem Kaiser in Ferentino zu beziehen, vgl, Winkelmann, Friedrich IL, 1, S. 376,

67. Bischof Konrad thut den Truchsess Q(unzelm von Wolfen- hüttel) in den Bann. 0. D. (1223 März),

C(onradus) episcopus Hildesheimensis. Accessimus anno preterito pro negotiis nostris et ecclesie nostre et specialiter pro generali statu terre nostre, que malicia tcmporis .... premebatur, ad domi- num papam ac serenissimum dominum nostrum F(ridericum) Boma- norum imperatorem, a quibus mandatum accepimus speciale, ut paci reformande in terra nostra cum propter iniquorum malitiam repri- mendam tum propter negotium crucis efficaciter promovendum im- penderemus operam diligentem, auctoritate ab ipsis accepta, ut pacis tnrbatores animadversione debita puniremus. Cum igitur G(unce- linns) dapifer et filii sui ac ipsorum complices pacem a principibus terre »ostre ac nobilibus procuratam ausu temerario violaverint, ipsos exigeiite iustitia auctoritate domini pape propter imperatoris iuris- dictionis prosecutionem excommunicamus soUemniter et eos vobis excommunicatos denuntiamus devote supplicantes universitati vestre, quod ipsos pro domini pape reverentia excommunicatos dignemini arctias evitare.

Gedr. Schannat, Vindem, I, S, 197, wonach wiederholt. Vgl. auch Winkel- mann, Kaiser Friedrich IL, 1, S, 378 Anm. 1.

HUdefh. ÜB. U. 3

.34 1223.

68. Herzog Otto von Braunschweig schreibt dein Bischof Konrad, dass ei* den Burchard von Wolfenbüttel und Cesarius zu sich gerufen und sie veranlasst habe, für die ihnen zur Last gelegten Beschuldigungen vor dem Bischöfe oder dem Grafen (Heinrich) von Anhalt Genugthuung zu leisten. 0. D. (1223),

Gedr. Orig. Quelf. IV, S. 98, Asseburger ÜB. I, S. 94 Nr. 130, v. Heinemann, Cod, Anhalt. II, 8. 56 Nr. 69. Der Brief steht wahrscheinlich im Zusammenhang mit den beiden vorhergehenden Nummern, vgl. Winkelmann, Friedrich IL, Band I S, 378 Anm. 1,

69. Bischof Konrad unter den Zeugen der TJrh. Kaiser Friedrichs IL, in der dieser dem Propst Dietrich von Beromünster d^as Privileg Friedrichs I. von 1173 März 4 bestätigt. Ferentino 1223 März (6).

Regest Böhmsr-Ficker, Reg. imp. V, 1457, woselbst das Weitere; vgl, auch a. a. 0. 1458 und 1459 die feierlichen Pririlegien für den Deutschen Orden, uwi die Urk. für Bischof Iso von Verden a. a. 0, 1460, für Graf Gerhard von Geldern a. a, 0, 1461, und für Bürger von Sieiw a. a, 0, 1463, unter deren Zeugen Konrad ebenfalls erscheint^

70. Bischof Konrad und Propst Elger von Ooslar unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs IL, in der dieser die Umwandlung des Nonnenklosters Nordhausen in ein Mannsstift bestätigt, Ferentino 1223 März 11.

Gedr. Förstemann, Gesch, von Nordhausen, S. 4, Leuckfeld, Ant, Blanken- bürg, S, 95, HuiUard-Br^holles II, S, 328, Hegest Bdhnm'-Ficker, Reg, imp. V, 1468.

71. Äbtissin und Konvent des Kl. Mariengarten (Neutverk) hei Goslar beklagen sich hei Kaiser Friedrich II. über den Bischof Konrad, der ihren Propst seines Amtes entsetzt^ ihr freies Wahlrecht beeinträchtigt und sie selbst der Ketzerei beschuldigt habe. 0. D. (1223 vor März 12).

Ähschr. des 15, Jahrh, in Cop, VI, 11, S, 542 Nr, 932 im Kgl, SU-A, zu Han- nover. Oedr, Sudendorf, Registr. II, S, 160, Bode, ÜB. 428 Nr, 424, Regest Böhmer- Ficker, Reg, imp, V, Nachtr, 15054,

72. Erzbischof A(lhert) von Magdeburg und die Bischöfe von Naumburg, Brixen, Trietit, Verdun, Worms und Brandenburg 'tadeln die Äbtissin und den Konvent des Kl. Neuwei*k bei Ooslar wegen ihrer Anhänglichkeit an den abgesetzten Propst Heinrich und fordern sie zum Gehorsam gegen Bischof Konrad auf. Ferentino (1223) März 12 (iiii. idas marcii, indictione undecima).

Or, im Kgl, SU-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 101 a mit ßesisgelung icie zum Drtteke Bodes, ÜB. I, S, 430 Nr, 425 angegeben. Älterer Druck Suden- dorf, Regist, II, S. 162, liegest Böhmer- Fieker, Eeg. imp, V, Uli,

1223. 35

78* Papst Honorvus HL befiehlt detn Bischof und dein Domkapitel rmi Basel, auf Bitten des Bischofs (Konrad) von Hildesheim dem Priester Heinrich, Kleriker d^s Bischofs (Pelagius) von Albano, der jenen in der Kreuzzugssache treu unterstützt habe, eine Domherrnpfründe zu verleihen. Lateran 1223 April 13,

Oedr. Äetapont Haltet 1, 87. Regest Böhmer-Fieher, Heg. imp. V, Nachtr, 14823,

74Lm Papst Honorius LLL. befiehlt den weltlichen Grossen in der Provinz Mainz, die durch ihr Land ziehenden Kreuzfahrer nicht zu besteuern oder zu belästigen und legt jeder Feuerstätte eine Steuer vmi einem Turoneser für den Monat während dreier Jahre auf Lateran 1223 Mai 4 (iiii. nonas maii, pontiflcatus nostri anno septimo).

Abschr. des 15. Jahrh. in Cap. VI, 11, S, 561 Nr. 1001 im KgL St.-A. zu Hannover, Gedr. Sudendorf, Begist. /, 85 u. 5., vgl Regest Böhmer- Fickei-, Beg. imp, V, 3, 6539, Potthast, Beg, pont 7007,

75« Papst Honorius III. befiehlt den Nonnen des Kl. Neuwerk bei Goslar, dem Bischof Konrad Gehorsam zu leisten und den zum Propste anzunehmen, welchen dieser einsetzen werde. Lateran 1223 Mai 9 (yii. ydus maii, pontiflcatus nostri anno septimo).

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 622 Nr. 1182 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Begistr. 163, Bode, ÜB. I, 8. 432 Nr. 427, Begest PöUhast, Beg. pont. 7013.

76. Heinrich Herzog von Sachsen und Pfalzgraf bei Bhein schenkt dem Andreasstift eine Hörige mit Kindern in Asel. Vöhrum 1223 Juni 2.

Heinricus dei gratia dnx Saxonie comes Palatinus Renensis ad cantelam faturi temporis notum esse yolumus^ quod laudabilem et salnti nostroy nt speramns, fructnosam dilectorum nostrornm Conradi decani sancti Andree et canoniconim einsdem ecclesie peticionem, quam serenitati nostre pro ecclesie sue necessitatibus porrexerunt, libenter duximus admittendam. Cum igitur einsdem ecclesie novella plantatio ad honorem dei et beati Andree apostoli cepta adhuc in possessionibus et mancipiis quam plurimum tenuis existat, nos ad eiusdem ecclesie defectum in mancipiis sublevandum Ymmicam mulierem, que una cum fllia eins Mechildi et filiis suis ex matiimonio per Wickerum villicum de Eiem ex ipsa procreatis titulo servitutis ratione bonorum in Asle nobis attinebant, cum omni iure, quod in eis habuimus, memorate contulimus ecclesie pro pia et salutari nostri

8*

36 1223.

nominis recordatione. Ut ergo nostre liberalitatis donatio ad honorem dei et pro remedio anime nostre a nobis rationabiliter facta faturo in tempore nulli veniat in dubiam, sed rata permaneat et inconvulsa, presentem paginam inde conscriptam nostri sigilli inpressione doxi- mus roborandam. Actum anno domini m^. cc<>. xxiiio., indictione xi., iüi^ nonas innü apud villam Verden. Testes huius rci sunt dominus Conradus Hildensemensis episcopus, Conradus sancti Ändree decanus, lohannes notarius ducis, Widikindus presbiter, lohannes phisicus ducis, Daniel subdiaconus, Willikinus marscalcus ducis, Ioi*danis dapifer ducis, Herwicus de Uthessem.

Or. im Kgl, St,-A. zu Hannover, AndreMstifi Nr, 8, BesckädigUs Siegel an roten Seidenfäden,

T7# Bischof Konrad einhält von dem Donikantor achtzig Mark und iihenvmst ihm dafür Getreide aus dein Zehnten in Giften. 1223 Juli 15.

In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus dei gratia Hildesemensis episcopus. Ad cautelam futuri temporis notum esse volumus universis, quod a cantore domino Conrado familiari nostro mutuo recepimus octoginta marcas pecunie communis ecciesie per- tinentis, pro qua de consensu capituli nostri assignavimus eidem in decima nostra Qiftene annonam circa festum Michaelis valentem sex libras, quam sine difflcultate qualibet percipiet annuatim, ita tarnen ut eiusdem valoris pecunia^) persoluta predicte decime fructus integraliter ad nos et libere revertantur. Volentes igitur hoc in- violabiliter observari, presens inde dedimus scriptum sigilli nostri munimine roboratum. Testes autem huius rei sunt decanus maior dominus Conradus, Hermanus et Marculfus sacerdotes, prepositus lohannes, dominus Henricus de Tossem, magister lohannes de Monte, Hartmannus decanus Goslariensis , magister Conradus canonicus Goslariensis, frater Sifridus, lohannes scriptor episcopi et multi alii. Actum anno domini rn9. xsP. in\ idus iulü.

Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 107 a mit kleinen^ Siegelrest an Pergamentstreifen. Regest Bode, ÜB, I, 432 Nr. 428.

78. Papst Honorius IIL beauftragt den Bischof Konrad von Hildesheim, Konrad einstigen Bischof von Halberstadt und den Abt (Heinrich) von Heisterbach, die zunespältige Paderborner Bischofstcahl zwischen mag. Oliverus und dein Propst von Busdorf Heinrich (von

*) Doppelt geschrieben, das erste getilgt.

1223. 37

Brdkel) zu untersuchen. Segni 1223 Juli 27 (vi. kal. augusti, pontifl- catus anno viii.).

Gedr. West/. ÜB. IV, S. 78 Nr. 114. Regest West/. ÜB. V, S. 147 Nr. 308, Krühne, ÜB. der Klöster der Grafschaft Mansfeld (Gesch. - Quellen der Prot). Sachsen XX), S. 410 Nr. 55.

79. Herzog Heinrich von Braunschweig gibt seitiem Neffen und Erben Herzog Otto von Lüneburg die Stadt Braunschweig sowie sein gesamtes anderes Eigentum und seine Lehen, die er von den Kirchen Bremen, Verden^ Halberstadt, Hildesheim, Gandersheim und anderen hc^t, indem er deren Herrn um Belehnung ersucht Braunschweig 1223 Juli.

Gedr. Hänselmann , ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 22 Nr. 60, Orig. Qwlf. IV, 98, Lappenberg, Hamburg. ÜB. I, 407, Erath, Cod. Quedlinb. 141. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 10904.

80# Papst Honorius HL beauftragt den (Dom-?) Propst (Wilbrand) und die Dechanten (Konrad) des Kreuzstiftes und (Konrad) des Andreas- Stiftes, die Klage des Hamburger Domkapitels gegen den Erzbischof (Gerhard) von Bremen wegen Nichtbefolgung des getroffenen Vergleiches zu untersuchen. Segni 1223 August 17 (xvi. kalendas (septembris), pontificatus nostri anno octavo).

Gedr. Lappenberg, Hamburg. ÜB. S. 407 Nr, 466. Regest Potthast, Reg. pont. 7074.

81« Papst Honorius HL beauftragt den Bischof (Konrad), die Wahl des Pfortners Hermann von Corvey zum Abte daselbst zu unter- suchen und eventuell zu bestätigen. Segni 1223 August 17 (xvi. kalendas septembris, pont. anno octavo).

Gedr. nach dem Vatikanischen Registerbande 12 fol. 88 Nr. 11 Westf. ÜB. V, S. 148 Nr. 311, wonach die Adresse indes nicht sicher ist.

82. Kaiser Friedrich H. schreibt dem Bischof Konrad, dass im Königreiche (Sidlien) alles nach Wunsch gehe, empfiehlt ihm seinen Sohn Heinrich und fordert ihn auf dafür zu sorgen^ dass der König von Dänemark in seine Hände komme, und das Vorgehen des Bischofs von Würzburg zu unterstützen. 0. D. (1223 August).

Gedr. Mecklenburg. ÜB. I, S. 271 Nr. 287 zu 1223, Orig. Guelf IV, S. 100, Sehannat, Vindem. litt. I, S. 194, danach Huülard-Briholles II, S. 393, unvollst. Gruber, Orig. Livon. S. 263. Regest Böhmer - Ficker, Reg. imp. V, 1507, woselbst wegen der Datierung. Vgl. auch Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, I, S. 4k4.

38 1223.

88. Bischof Konrad bekufidet, von dem Doinkantor vierzig Mark ei'halten zu haben und überweist ihm den Zehnten in Giften. 1223 September L

C(oiiradns) dei gratia Hildensemensis ecclesie hamilis minister universis hoc scriptum visuris notum esse volumus et constare, nos a viro venerabili Hildensemensis ecclesie cantore quadraginta marcas argenti de rebus ecclesie mutuo recepisse, sie ut usqne ad pascha proximo fiituiiim easdem persolvamus, alioquin eidem deci- mam nostram in Giftene assignamus, de qua singulis annis tres libras Hildensemensis monete recipiet pro remedio anime nostre et in memoriam defunctorum, qui eandem pecuniam contulerunt, donec illam redimamus. Huius rei testes sunt prepositus Johannes Marchus, Heinricus de Thosseheim, magister Johannes de Monte, magister Hermannus et magister Marcholphus, canonici nostri et confratres. Acta vero sunt anno domini m9. cc^. xxiiio., kaleudas septembris, pontiflcatus nostri anno tercio.

Or, im KgU St-Ä. zu Hannover, Domstifl Hildeaheim Nr. 104 mit Siegelrest an Pergamentstreif ett,

84* Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kmig Heinrichs, in welcher dieser dem KL Ebrach die Schenkung seines Vaters bestätigt, Nordhausen 1223 September 11,

Regest BÖhmer-Ficker^ Reg, imp. V, 3899, woselbst das Weitere,

85. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk, Konig Heinrichs betr. Priüilegienbestätigung für Kl. Heimarshausen. Nordhausen 1223 September 12.

Oedr, West/. ÜB. IV, 8. 80 Nr. 117, auszugsweise Wenck, Hess. Landesgeseh, 11, B, S. 142, vgl Böhmer-Fieker, Reg. imp. V, 3902.

86« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. König Heinrichs betr. Privileg für die Stiftskirche in Nordhausen. Nordhausefi 1223 Septetnber 22.

Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3907 ^ wo das Weitere,

87. Domherr Friedrich unter den Bürgen seines Bruders, de^ Grafen Heinrich von Schwerin^ beim Vh'trage dieses mit Kaiser Friedrich H. und dessen SohnCj dem König Heinrich^ über die Aus- lief e^n'ng des gefangenen Königs Wdldemar von Dänemark mit Sohn. Nordhausen 1223 September 24 (vüL kalendas octobris).

Gedr. Mecklenburg. ÜB, I, S. 273 Nr. 290, Asseburger ÜB. /, S. 91 Nr. 129. Vgl. Böhmer-Ficker, Heg. imp. V, 3909 das Weitere.

1223. 89

88. Papst Honorius IIL beauftragt die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Konrad) von Minden, im Kl. Heimarshausen auf dessen Bitten eine Reihe bischöflicher AmtshandlungeH vorzunehmen, Anagni 1223 Oktober 7 (non. octobris, anno octavo).

Gedr. Wtstf ÜB, V, S. 149 Nr. 312, Wenck, Hess, Landesgesch, II, ÜB, S. 143 Nr, 104, RegestWesif, ÜB, VI, S. 33 Nr, 118, Potthaat, Heg, pont, 26103; vgl, ZeUschrift 1860, S, 107 Nr. 40 und die Urkunden Gregors IX, van 1227 Dezember 26 und Innocenz IV, von 1245 August 22,

89. Bischof Konrad von Minden bekundet den Kauf einer Hufe in Garbsen durch die Hildesheimer Kirche vom Kl. Marienwerder. 1223.

In^) nomine sancte et individne triuitatis. Conradus dei gratia Mindensis ecclesie episcopus. Ad cantelam futuri temporis notam esse voliimus fldelibus universis, qaod ecclesia maior in Hildensem de nostra conivencia simul et volantate mansnm unum in villa Gerboldessem sitnm a preposito Tiderico et capitnlo novelle plan- tacionis sancte Marie iaxta Limbere consencientibns eiusdem loci peraonis singnüs et diversis xviii marcis racionabiliter comparavit. Volentes igitnr hoc factnm ab omnibus inviolabiliter observari, de- dimns inde presens scriptum sigilli nostri munimine roboratum. Observantibus in domino gloria, temere vero contraire presumentibus anathema maranatha. Actum anno incaruationis dominice m^. cc<>. vi- cesimo tercio.*)

Or, int Kgl, St-A. zu Hannover, Dotnstift Hildesheim Nr, 105 mit Siegelrest an Pergamentstreifen. Gedr. Orig, Guelf, III, S. 780, Regest Zeitschr. 1860 S. 106 Nr. 37, Westfäl. ÜB, VI, S. 33 Nr, 121, Die mut. mut. gleichlautende Urk. des Propsites und Konventes von Marienwerder ebenda Nr, 106 mit kleinen Siegelresten an Fergamentstreifen, Gedr, a, a. 0,

1>0# Gräfin Kunigunde von WÖlpe verkauft dem Bischof Konrad die Feste Bosenihai und alle Güter in Eilestringe, die Wilhelm von Rosenthal von ihrem verstorbenen Gemahl Bernhard zu Lehn hatte, und verspricht die 2kistimmung ihres Sohnes beizubringen, sobald dieser mündig geworden, wofür sie die Grafen Konrad und Otto von Eberstein, Graf Ltidger vom Werder, Bernhard von Dorstadt, Konrad und Bertold van Wadendorf und Christian von Rodewald als Bürgen stallt. 1223.

Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 107, Das schild-

*) Verlängerte Schrift, *) Das o vom i zur Füllung der Zeile durch Schn&rkel um etwa vier Centkneter getrennt.

40 1224.

formige Siegel der Kunigunde an Pergamentstreifen zeigt sitzende weibliche Figur in der linken Lilienstab, in der rechten Palmzteeig: f SIGILL DNE KONEGÜND DB WELPIA, das andere ebenso zeigt die Büffelhömer: SIGILLÜ COMITIS COiNRADI D WELEPA. Gedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 296.

91. Bischof Kmirad bekundet, dass Kotirad von Hohenhüdmi den vor 25 Jahren erfolgten Verkauf von vier Hufen in Naueti durch seifieft Vater an das Kl. Ringelheim anerkennt. 1223.

In nomine sancte et individne trinitatis. Conradus dei gi*atia Hildensemensis 1) episcopus. Ad cautelam futuri temporis notum esse volamns, qnod Conradus de Honboke constitutus in nostra pre- sentia recognovit publice coram nobis, quod pater suus transactis viginti quinque annis quatuor mansos sitos in Nowen de peimissione sua et consensu ecclesie in Ringelem vendid^'sset sub hac tarnen forma, quod videlicet ipse et heredes sui advocatiam super eadem bona in 2) fratris et sanguinis efEusione retinerent, insuper hoc ex- prcsso, quod si contingeret sylvam, que spectat ad ipsa bona, redigi in carboues, medietas carbonum predicte ecclesie, medietas^) de- beret ipsi et suis heredibus pertinere. Ne igitur istud, quod coram nobis factum est, aut oblivio deleat aut importunitas ingenii^) ma- lignantis infringat, '^) scriptum nostrum super hoc dedimus et illud nostri apensione*^) sig^Ui et etiam sigillis tam predicti Conradi quam abbatis de Ringelem fecimus roborari. Actum anno ab incamatione domini millesimo ducentesimo vigesimo tertio, pontificatus nostri anno primo. Presentes erant de Amelungesborne et Riddageshusen abbates, Olricus de Piscina, Giselbertus advocatus Goslariensis, Volcmarus fiater eins, Essewinus de Lüttere, Conradus de Gandersem et alii quam plures.

Abschr. des 16, Jahrh. in Cop. des Abtes Heinrich Wirschius im Archiv zu Ringelheim S. 111 (A) und der Cop. von 1714 8. 11 (B) ebenda. Regest Bode^ ÜB. /, S. 440 Nr. 433.

92« Das Domkapitel in Haiherstadt tauscht von dem Kl. Doi'stadt eine Hufe in Klein -Nienstedt gegen Äcker in Nieiirode ein. 1223.

M(einardus) dei gratia prepositus, A(i'noldus) decanus et totuin maioris ecclesie capitulum in Halberstad universis Christi fidelibus hanc paginam inspecturis in vero salutari salutem. Notum volumos esse universis, quod prepositus et conventus in Dorstede nobis

0 Uildcsimensis B. ') super ea^em bona B. statt in effasioue. ') altera yero medietas B. ^) Fehlt B. ^) infriDgatur A. ®) appositione B.

1223. 41

dederant mansnin unnm in pannim Nenstede, qui ad ecclesiam suam pertincbat, pro quibusdam agris in Nigenrpde sitis, de quibns nobis ante commutationem nobis i) prebenda nostra amministrabatar. Et ut hec commutatio ^) flrma et stabilis maneat et a uollo volente malignare possit infringi, hanc presentem paginam^) sigillomm nostrornm mnnimine roboravimos. Acta sunt hec anno dominice incaiTiationis *) vq9. cc.<>. xxiii.

Or, im Archiv zu DorstadU Bruchstück des KapiUhsiegels.

98* Die Grafen Hermann und Heinrich von Wohldenberg ver- sprechen dem KL Dorstadt volle Getvähr für alle in Dorstadt und Xienrode erworbene Güter, die in ihrer Grafschaft liegen, 0, D. (zu 1223?)

Dei gratia H(emiannns) et H(einricus) comites de Waldenbercli Omnibus hoc scriptum videntibus salutem. Noverit universitas fidelium, qnod ad peticionem et dilectionem domiuarum beate virgini in Dorstat serviencium de omnibus bonis sive in Dorstat sive in Nigenrod, que in nostra comicia predicta ecclesia conquisivit, plenam prestamus warandiam. Et ne aliquis super eo temporibus nostris et post tempora nostra prefatam ecclesiam inquietet, sigillo nostro roboramus.

Or, im Archiv zu DorstadU Bruchstück des Siegels,

94. R, bittet den B(udolf?), sich für ihn zur Erlangung einer Präbende im Dom zu verivenden. 0, D, (1223),

R(udolfo?) patri suo dilecto B. fllius suus devotum et flliale obsequium. Pluribus obmissis sub brevitate loquar. Canonicis Hildensemensibus pro fratrum electione consedentibus magister prepositus^) Magdeburgensis episcopi legacione functus pro me inter- cessit, cuius legacioni bene responsum fiiit. Quid plura? Amicis meis de mea electione quasi certificatis Magdeburgensis episcopi littere pro quodam scolare Theghenhardo nomine supeiTenerunt. Utrique igitur peticioni una vice satisfacere non sufficientes, presertim cum et aliquos ex suis assumere proponant, cui magis intendat episcopus^ dubü et super hoc cei-tam ipsius legacionem desiderantes usque ad secundam feriam post assumpcionem sancte Marie capitulum distulerunt; archiepiscopo igitur ut adhuc episcopus

<) So das Or, ^) Vor comm. ist firma getilgt, ') pagiuam übtr preseutem. *) Or, IncanatioiiiB. ^) Cop, prepositins.

42 1223—41.

singalariter et preposito summo singulariter et conventoi commnniter pro me scribat, et, si peticio pro me porrecta cordi sno sedeat, ut eis verbis intiniis significet^), at de vobis confido, supplicate. Si litteras impetraveritis , in vigilia beate virginis miclii eas trans- mittite et mee dilectionis intuitu librum meum, quem prepositisse de Wenedhusen concessi valde michi necessariam, requirite et eundem cum litteris michi mittite. Valete semper.

Abseht', des 15. Jahrk. in Cop. VI, 11 y S. 658 Nr. 1271 im KgL SU-A. zu Hannover. Die Urk. dürfte in das Jahr 1223 gehören, als Erzbisehof Albrecht ton Magdeburg sich beim Kaiser Friedrich II. in Italien befand und u. A, Propst Wilbrand des Nicolaistiftes daselbst der Betollmächtigte Alberts war, vgl. v. Mülver- stedt, Regest, archiep. Magdeb. II, S. 332 Nr. 719.

95. Abt Hermann von Corvey tauscht mit Bischof Konrad Ministerialiufien. 0. D. (1223 il).

Venerabili domiuo ac dilecto amico suo C(ourado) Hildensemensi episcopo H(ermanuus) dei gracia Corbeiensis abbas oracionum et obsequii sui devocionem. Postulavit a nobis ecclesie nostre mini- sterialis H. de Wimmeuhusen, ut aliquam ecclesie nostre ministerialem conferre vellemus ecclesie Hildensemeusi in loco eius flliam suam, que nostre ministerialis est ecclesie., nobis cupiens assignare, asse- rens sibi hoc concessum de vestra permissione. Vestre igitur signi- ficamus dilectioni, quia ratum decrevimus habere quod a nobis petivit concambium, flliam suam Lutgardim recipientes et in loco eius flliam domini Giselberti de Wymmenhusen, fratris eius, Hilseben nomine, que nostre ministerialis est ecclesie, vobis assignantes, et super hoc litteras vestras sub sigilli vestri testimonio conscriptas nobis donari postulamus.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 752 Nr. 1528 im Kgl. SU-A. zu Hannover.

96. Abt Volchard des Godehardiklosters und K(onrad), Domkantor^ etiischeiden als päpstliche Richter einen Streit zwischen der Marien- kirche in Halberstadt und dem Ritter Johann von Oattersleben wegen eines Teiles des Zehnten in Hoym zu Gunsten der ersteren. 0. D, (vor 1224).

Or. im Haus- und Staatsarchiv zu Zerbst mit beschädigten Siegeln der Au»^ steller. Gedr. v. Heinemann, Codex Anhalt. II, S. 60 Nr. 76.

1) Fraglich, Cop. segcet tnit Abkürzungen über dem g.

1224. 43

97. Pc^st Honorim IIL fordert u. a. auch die Bischöfe der Mainzer Provinz auf den Legaten Kardinalhischof (Kotirad) von Porto, der das Kreuz predigest werde, gut aufzunehmen, 1224 (März-April).

Gedr. Mm. Germ., epist. sei. 11, S. 176 Nr. 248. Regest Pötthast, Reg.potU. 7204, Westf ÜB. V, S. 150 Nr. 314.

98. Papst Honorius IIL beauftragt den Bischof (Kotirad) von Hildesheim und den Magister Salomofi, Domherrn in Würzburg, mit der Kreuzpredigt in der Provinz Mainz und giebt ihnen Vollmachten. Lateran 1224 März 7 (nonis martii, anno octavo).

Gedr. Würdtwein, Nwa subsid. IV, 120. Regest Westf. ÜB. V, S. 149 Nr. 313. Vgl. Man. Germ, epist. pont. S. 172 Nr. 244. Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3, 6567.

Papst Hotiorius III: beauftragt den Propst, Scholaster und Kanoniker A. von Soest, die Klage des Bischofs gegen den Orafen von Hallermund, Bodo von Homburg u. a. zu witersuchen. Lateran 1224 März 13.

Honorius episcopos servns servorum dei dilectls filiis preposito, scolastico et magistro A. canonico Sasaciensi Coloniensis diocesis salntem et apostolicam benedictionem. Venerabilis frater noster Hildesemensis episcopus nobis conquerendo monstravit, quod comes de Alremunt, Bodo de Homborch et quidam alii Hildesemensis et Mindensis dyocesum super quibusdam decimis et alüs rebus inioriantur eidem, ideoque discrecioni yestre per apostolica scripta mandamus, qoatinus partibus convocatis audiatis causam et appellacione remota fine debito teiminetis facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam flrmiter observaii. Testes autem qui fiierint nominati si se gracia, odio vel timore subtraxerint, per censai*am eandem appellacione cessante^) cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis Interesse, duo yesti*um ea nichilominus exequantur. Datum Laterani iii. ydus marcii, ponti- ficatns nostri anno yüi^.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 596 Nr. 1090 im Kgl. St.-A. zu Hannover.

lOO* Papst Honorius III. befiehlt dem Bischof Konrad, nicht zu gestatten, dass in seiner Diözese die Geistlichen die Tonsur von

0 Cop. censftiite.

44 1224.

Weltlichen oder andei'en Geistlichen als vmi ihm seihst erhalten. Lateran 1224 März 16.

Honorius episcopus servus servorum dei venerabili fi-atri . episcopo Hildesemensi salutem et apostolicam benedictionem. Miiari cogimur et moveri, quod, sicut nobis Doviter est relatum, in diocesi tua clerici non ab episcopo, sed ab aliis clericis sea laicis primam coronam recipiunt indiscrete, quod est prorsus contra canonicas sanctiones. Cum igitui* hoc nee ab illis presumi nee a te debeat sustineri, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, qua- tinus, ne id de cetero fiat, generaliter Interdicens super taliter ordinatis provideas, prout secundum deum vidcris expedirc. Datum Laterani xvii. kaleudas aprilis, pontificatus nostri anno octavo.

Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 108, Besiegeluiig verloren. Gedr. Sudendorf, Registr. III, S, 54, liegest Potthast 7195.

lOl* Bischof Konrad überträgt dem KL Walkenried eine Hufe in Walshausen (Walmedehusen); die Graf Siegfried von Blankenhurg ihm resigniert hat, und erhält als Ersatz von Graf Ludger vom Werder eine Hufe von dessen Eigentum in Bomhausen (Bornemehusen).

1224 März 19 (anno pontificatus nostri quarto, xiiii. kalendas

aprilis).

Huius rei testes sunt Theodericus de Stoclieim, Eugelbertus de Dalheim et alii quam plures ecclesie nostre ministeriales.

Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover, Walkenried Nr. 3. Siegel nebst Befestigung verloren,

102. Bischof Konrad nimmt das Kl. Marienrode in seinen Schutz und bestätigt ihm seine Besitzungen. 1224 März 26.

In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Couradus dei graüa Hildensemensis ecclesie episcopus. Pastoralis officii soilicitudo nos ammonet subditorum nobis profectibus propensiori cura prospicere eorumque iustis peticionibus et rationi consentaneis clementer an- nuere et piis desideriis congruum sufhragium impertii*i. Eapropter noverit tam successura posteritas quam fldelium presens universitas, quod dilecti Alberti prepositi in Backenrotb suorumque fratrum iustis postulationibus clementer annuentes prefatam eccleskim, in qua divino mancipati sunt obsequio, sub beate Marie semper virginis et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio com- munimus inprimis siquidem statuentes, ut quascumque possessiones,

1) Verlängerte Schrift,

1224. 45

quecumque bona eadcm ecclesia inpresenciarum iuste et cauonice possidet aut in futnrum concessione, largitione regum vel principum, oblatione fidelium sen aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci; firma eis eornmque successoribus et illibata permaneant. In quibns hec propriis duximns exprimenda vocabulis : locnm ipsum, in qno prefata ecclesia Sita est, cum agris adiacentibos cultis et in- cnltis, cum pratis, cum aquis, aquarum decorsionibus, com silvarum xviii ntilitatibus, in Holthusen y mansos, unnm molendinnm et deci- niam tocius ville, in Diderkingehusen iii mansos cum ai*eis tribus Eileringehusen , in Bekehem mansum unum cum arca et dimidiam decimam ville, in Quicburne iiii mansos cum areis iiii et decimam tocius ville. In subsequentibus vero conscriptis scire volumus, quod bona sine advocatie possident onere, in Egersem v mansos cum decima et duabus areis et silvarum ntiUtate, iiii mansos litonum cum iiii areis, in Bekehem unum mansum cum area, in Lobeke unum mansum cum area, in Sutherim quinque mansos cum v aicis et molendinum unum, in Betenim unum mansum et dimidium, in Bovingehusen dimidium mansum, in Bogingehusem decimam, iu Abbenhusem decimam, in Bervelte decimam super iiii mansos, in Ecbim iiii mansos cum decima et molendinum unum, in Werstede ii mansos cum decima, in Westenem iii mansos et duas areas, in Egenstede ii mansos, in Sudere ii mansos cum decima et decimam super ii mansos et decimam super unum vorewerch, in Haverlo Iii mansos et ii areas, in Gethere i panstel, in Verdelikesem i mansum, in Lnmesim i mansum, in Ammenhusem c et xii iugera et x areas, in Malerthe viiii iugera, in Sutherim viiü iugera, in Dolgem v iugera et i aream, in Dernewalde decimam, in Embehusem decimam, in Berchingehusem decimam, in Hacheim dimidiam decimam ville, ec- clesiam in Betenem, ecclesiam in Verdenem, ecclesiam in Ammen- husem. Libertates etiam et immuoitates eiusdem ecclesie a longis retro temporibus hactenus sine inquietatione servatas perpetuis tem- poribus ratas permanere censemus. Decernimus ergo, ut nuUi omnino hominum fas sit, prefatam ecclesiam temere perturbare aut eins possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet rexationibus fatigarc, sed omnia integra conserventur eorum, pro qnorum gubematione ac sustentatione concessa sunt, usibus omni- modis profutura. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, nisi reatum suum congi*ua satisfactione correxerit,

46 1224.

ream se divino iuditio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine domini nostri Ihesu Christi aliena fiat atque in extremo examine divine ultioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Ihesu Christi, quatinns et hie fmctum bone acüonis pereipiant et apud districtum indicem premia eteme pacis inveniant. Datum anno do- minice incarnationis wP. cc. xxiiii., indictione xii., vii. kalendas aprilis, anno pontiflcatus nostri secundo.^)

Or. im Kgl. St.^A. zu Hannover, Marienrode Nr. 10. Beschädigtes Siegel des Bischofs. Gedr. Marienroder ÜB. S. 23 AV. 11, ÜB. des hist. Vereins ftlr Nieder- sachsen I, S. 15 Nr. 10.

108. Papst Honorim IIL beauftragt den Bischof Konrad, den wegen Ketzerei in Haß befindlichen Propst (Heinrich) des KL Nett- werk bei Goslar vor den Kardinal-Legaten Konrad, Bischof ron Porto^ zu führen, einein Verhör zu unterziehen und je nach dem Ergebnis zu absolvieren oder zu verdammen. Lateran 1224 Mai 23 (x. kalendas innii, pontiflcatus nostri anno octavo).

Ähschr. des 15. Jahrh. in Cop. VT, 11, S. 410 Nr. 594 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Sudetidorf, Eegistr. JI, S. 164, Bode, ÜB. T, S. 441 Nr. 435. Regest Pbtthast, Heg. pontif. 7260.

104. Bischof Konrad unter den Vertretern des Papstes genannt beim Abschluss des Vertrages über die Freilassung de^ Königs Wcddetnar von Dänemark und seines Sohnes aus der Gefangenschaft de^ Qrafefi Heinrich von Schwerin. 1224 Juli 4 (iiii. nonas iulii).

Gedr. Orig. Quelf. IV, praef. 8. 85, Lübecker ÜB. I, S. 29, Mecklenburg. ÜB. I, S. 290 Nr. 304 u. ö.

105. Papst Honorius IIL beauftragt den Erzbischof von Magde- burg und die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Eckhard) von Merseburg, die Klage der Äbtissin Sophie und der Pröpstin Bertrada von Quedlinburg zu untersuchen und zu entscheiden. Lateran 1224 August 14 (xix. kalendas septembris, anno nono).

Qedr. Mon. Germ, epist. pontif. I, S. 184 Nr. 258. Regest Böhmer- Ficker, Beg. imp. V, 3, 6585.

106« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. König Heinrichs für das Kl. Pöhlde, Bei Bleckede 1224 Oktober 9.

Regent Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3941, woselbst das Weitere.

0 Richtiger tercio.

1224. 47

107. Bischof Konrad von Porto und st Rufina verkündigt, wie Bischof Konrad in der feierlichen Versammlung der Fürsten zu Bardowiek rof* ihm und mehreren Erzbischöfen, Bischöfen und Äbten gegen den ehemaligen Propst des KL Nemverk, Heinrich, wegen Ketzerei vor- gegangen sei, und bestätigt dessen Verfahren. Bei Bleckede 1224 (Anfang Oktober).

Abschrift des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 478 Nr. 783 im Kgl. St-A. zu Hannover. Oedr. Barerga Gotiing. I, Hb. 3, 16, Bode, ÜB. I, 8. 441 Nr. 436, Regest Böhiner-Ficker, Reg. imp. V, 3942, wo die älteren Drucke angegeben.

108. Kardinallegat Konrad, Bischof von Porto und st. Rufina, rerkitndet das in der Synode zu Hildesheim im Beisein des Bischofs Konrad, des früheren Bischofs Siegfried und anderer Prälaten gegen den früheren Propst Heinrich des Kl. Neuwerh hei Goslar gefällte Urteil der Absetzung und Verdammung wegen Ketzerei. Hildesheim 1224 Oktober 22 (xi. kalendas novembris).

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 590 Nr. 1073 im Kgl. SU-A. zu Hannover. Gedr. Harzheim, Coneilia III, 8. 515, Barerga Ootting, 1, Hb. 4, 2€, Bade, ÜB. I, S. 444 Nr. 439.

109« Die Orafen Konrad, Heinrich und Otto von Eberstein überlassen dem Bischöfe Konrad die Isengardis, Frau des Gottfried ron Wunstorf, nach Ministerialrecht. Hildesheim, im Gemach des Propstes der Suite 1224 November 4 (pridie nonas novembris).

Testes autem, qui huic facto mterfiierunt, sunt hü: Hugo de Insula, Heinricus advocatus episcopi, Alexander dictus Advocatus und Bürger.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Cal. Or. Des. 31, Hildesheim Nr, 5. Be- schädigte Siegel der Grafen Konrad und Heinrich, das des Otto verloren. Qedr. Dodmer, ÜB. I, S. 48 Nr. 88. Auszug bei Spilcher, Gesch. der Gr. von Eherstein, ÜB. S. 50.

110. Äbtissin Sophie von Quedlinburg tauscht mit detn Michaelis^ kloster Ministerieden. 1224 November 11.

Ego Sophia dei graüa Quidelingeburgensis ecclesie abbatissa omnibns Christi fidelibus hanc paginam periecturis notum esse volumiis, quod nos ad petitionem Hildensemensis ecclesie episcopi Conradi et abbatis Thethmari sancti Michahelis ibidem commu- tationem qnorundam ministerialium ecclesie nostre admittentes scilicet filiorum Jordanis militis de Scheningen Jordanis et Thethmari

48 1224.

ipsos ecclesie sancti Michahelis in Hildensem de consensu mini- sterialium ecclesie nostre contulimas. In quornm recompensationem Thethmarum militem et filium snum Thethmarum a iam dicta ecclesia sancti Michahelis recepimns. Ut autem dictanim personarum commutatio rata et inconvulsa permaneat, sigilli nostri impressione paginam hanc testimonialem firmavimas. Hains rei testes sunt comes Heinricns de ßegensten, prepositns Conradus sancti Wichberti, Heinricus, Hermannns, Heinricus, Johannes de sno conventu, Bene- dictus, Hugoldns, Arnoldus, Theodericus, Bertoldus canonici sancti Servacii, Hermannns de Marslevc, Tidericus pincerna et frater suus Otto, Sifridus Tharingus, Gerhardus de Querembeche, Sifridus de Westerhusen, Wernherus et filius suus, Tidericus dapifer, Bern- hardus marscalcus, Heinricus de Scheme, Reinleph Struvo, Heinricns de Wiboe, fratres de Hoyem Bertrammus, Sifridus, Wilhelmns, Wernherus de Osterroth. Facta sunt hec anno dominice incamationis irfi. ccP. xxiiiio., iii. idus novembris.

Or, im KgL St-Ä. zu Hannover, Michaeliski, Nr, 29. Rest des Siegels der Äbtissin.

llO a* Die Bischöfe Konrad von Hildesheim und Engelhard von Naumburg und Landgraf Ludmg von Thüringen entscheiden ak Schiedsrichter einen Streit zwischen dem Kl. Altenzelle und den bereits von den päpstlichen Richtern excommunicierten und von König Heinrich geächteten Rittern Heinrich, Ulrich, Otto und Peter von Nossen wegen eines Waldes zu Gunsten des Klosters, Meissen 1224 November 18 (iiiii kalendas decembris).

Huius lei testes 5unt ~ Marcolphus, Heinricus capellani episcopi Hildesheimensis.

Oedr. zuletzt Cod. dipl. Sax. reg. I, 3, S. 235 Kr. 332. Vgl. liegest Doben- ecker, Reg. Hist. Thur. IT, S. 388 Nr. 2166. An demselben Tage bekundet Land- graf Ludung die Beilegung des Streites unter andern mit den beiden Bischöfen als Zeugen, gedr. a. a. 0. Nr. 333, Regest a. a. 0. Nr. 2167, ebenso Bischof Bruno von Meissen, gedr. Nr. 334, Reg. 2168, wid das Kl. Altenzelle, gedr. a. a. 0. II, 1, Nr. 98y Regest 2169, vgl. auch Nr. 2172. Bischof Konrad ist auch Zeuge einer Urk. des Kl. Altenzelle, in welchem dieses bekundet, zu ehier jährlichen Abgabe an das Domkapitel zu Meissen verpflichtet zu sein, d. d. 1224 November, gedr. Cod. dipl. Sax. reg. II, 1, S. 90 Nr. 98.

111. Bischof Konrad übefirJgt dem Kl. Demeburg den Zehnten in Breinum, den es von Ritter Johann von Oberg gekauft hat. 122 i.

1224. 49

In nomine sancte et individae trinitatis. Conradus dei gratia

Hildensemensis ecclesie minister humilis et crucis servus. Pateme

karitatis affectio nos admonet ac indncit, ut pauperibus ecclesiis

Dostris, qaibus domino disponente presumiis, eodem inspirante

stadeamns prodesse. Noscant igitar presentes ac posteri, quod nos

ecclesie nostre in Derneborch ob honorem dei et beate Marie

genitricis eins et sanctomm Andre§ et Servacii ad osns sanctimoni-

alium et fratnim deo ibidem servientiom decimam in Breinnem

sitam de consensu capitnli nostri anctoritate, qua ex dei misericordia

fongirnttTy contulimus perpetuo possidendam cum omni videlicet iure

et integritate, sicut eam tenebat Joliannes de Oberghe miles, de

cnius manu eiusdem ecclesie in Derneborch prepositos Johannes

nomine centum et decem talentis Hildensemensis monete de ipsius

ecclesie rebus emit, nobili viro Adolfe comite de Scowenborch, a

quo eam idem Johannes miles tenebat in feodo, consentiente et cum

debita iuris soUempnitate nobis, a quibns ipse comes eam tenebat.

pro incolumitate sua ac salute animarum patris et matris liberaliter

resignante, presentibus, cum Johannes miles supradictus eam

resignaret comiti et comes similiter nobis, comitibus de Wolden-

berch videlicet 5ermanno et Henrico et insuper Ludolf o de Halremunt,

Theoderico etiam de Adenoys, Johanne de Eemme, Andrea de Lutthere,

Lyppoldo fllio eins, Theoderico et Arnolde fratribus de Holle, Escwino

de Walmode et Nicoiao de Holle. Presentes autem erant, cum

ipsam eandem decimam ecclesie sepe dicte in Derneborch pietatis

intuitu conferremuSy Conradus decanus, Conradus cantor, Johannes

prepositus in Olesbörch^ Hugo prepositus sancte Crucis, magister

Hermannus de Goslaria, Bertoldus de Tossem, Conradus foren&is,

magister Marcolfus, Sifridus de Barem, Prebesclaus maioris ecclesie

nostre canonici, Symon, Ramundus, Johannes canonici de Olesborch,

Wolderus sacerdos sancti Steph(ani). Haue igitur donacionem

nostram scripto nostro et sigilli nostri appositione ad maiorem huius

rei evidentiam et perpetuam memoriam firmantes sub excommuni-

ca(tione) districtius inhibemus, ne quis ei ausu presumat temerario

contraire. Datum anno ab incarnatione domini millesimo ducentesimo

xxOiüio., pontiflcatus nostri anno iiii<>.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildeaheim, Kl. Demeburg Nr. 4. Siegel des Bisehofs an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebnet*, ÜB. I, S. 49 Nr. 90.

HUdesh. ÜB. IL i.

50 1224.

U2* Beilegung eines Streites zmschen dem Krevzstifl und deni Meier Albert in Achtum wegen Güter in Achtum, 1224,

Noveiint tarn presentes quam posteri, quod, dum Herrando cano- nico sancte Crncis iu Hildensem commissa essent ex parte ecclesie bona Sita in Ahtem ad prebendam fratrum spectantia scilicet xl parva iugera vel xxx magna demonstrata ab einsdem ville hominibus, Visum fuit ei, quod nee sibi nee ecclesie expediret, si retineret ea Albertus villicus, qui quasi 'per violentiam in eis manens fecit de ipsis quod sibi placuit modicum ins ecclesie recognoscens. Laboravit igitur Omnibus modis ipse Herrandus, ut cadem bona omnino de ipsius Alberti et suorum eximeret potestate, movens eis tarn diu questionem, donec per consilium multorum proborum virorum in- ductus fuit ipse sepedictus Herrandus ad hoc, quod licet indebite propter bonum tarnen pacis eidem supradicto villico et suis dedit duo- decim marcas videlicet pro marca xviii solidis computatis. Unde coram domino Hugone preposito et fratribus scilicet Marsilio decano, Herrando, Arnoldo, Thietmaro, Henrico, Adolfe, Wemero, Conrado, Ludolfo, Ottone non solum ipse Albertus sed et Ermengardis uxor eins et filii eorum Thegenhardus, Albertus et Henricus et filie vide- licet Ymmeka, Mebtildis, Ermengardis et Rikaza renuuciaverunt omni iuri, quod in eisdem bonis habere videbantur et ecclesie ea libera recognovemnt et nichilominus abiuraverunt una filiarum Ymmeka nomine hec promittere nolente, nisi absolveretur a iugo, quo tenebatur ecclesie. Quapropter de consensu omnium absoluta fuit quadam puella nomine Conigundi filia Lutberti de Uppem pro ipsa in concambium reccpta. Que cum libera esset, prout dixit, obtulit se sancte Cruci ad iugum perpetue servitutis et quod alia loco ipsius ecclesie traderetur, si imposterum coutingeret eam repeti ab aliquo, fideiussores dedit hos scilicet Hugonem advocatum, Eilardum gogi-avium de Borsem, Arnoldum Ruftim de Eynem, villicum Hilde- brandi de Drismenstide, Bemardum de Ahtem magistrum civium, Honricum Longum de Eynem litonem episcopi, Henricum filinm Howici litonem prepositi maioris; omnes similiter fideiusserunt et insuper idem supradicti fratres invicem se obligaverunt unoquo- que videlicet fratrum pro alio fldeiubente de eo, quod nee ipse Albertus villicus sepedictus nee Ermengardis uxor eins nee ipsimet filii eorundem nee ipse filie etiam nee aliquis ex parte ipsorum umquam super hiis bonis in Ahtem ecclesie movebunt aliquam questionem. Haue autem fideiussionem receperuut Hugo prepositus

1224. 61

et fratres presentes et Hugo advocatus, Ernestus dapifer et frater cius Henricus, Lippoldus filius lostacii de Antiquo foro, Sifridns de Berningerod, Lippoldus de sancto Godehardo, Eilardus de Ylsede, Conradus de Upithe milites ; Volcmarus, Conradus Pentingus, Theo- dericns posterior advocatus» cives Hildensemenses. Postmodum HeiTandus, Adolfus et Conradus canonici sancte Crucis missi ad villam Ahtem audiverunt, quod supradicti se abrenunciasse omnino bonis recognoverunt coram omnibus parrochianis et civibus scilicet Hermanne, Bertrammo, lohanne de Uppem, Olrico et Henrico de Eynem, Theoderico villico et Werendago et Wihmanno de Ahtem, Alberto etiam sacerdote de Ahtem presente et aliis quam pluribus. Testes autem solutionis pecunie date pro absolutione herum bonorum sunt Adolfus canonicus sancte Crucis, Albertus sacerdos de Ahtem, Albertus campanarius eiusdem ville, Bemardus de Ahtem, Alexander de Wakkenstede, Benedictus frater eins, Ludolfus de Bennere, Lut- fridus serviens. Ad ultimum vero idem sepedicti pater et filii re- cognoverunt, se abrenunciasse et etiam ex habundanti renunciaveiiint in communi placito, quod in vulgari dicitur godink, in Lapidea fossa Eilardo gogravio banno suo firraante pacem bonis eisdem, dictante hoc sententia, et sub pena decoUationis prohibente, ne quis ea um- quam impetere audeat nisi veniens ad iudicium ea petat, prout iustum fuerit et sicut terre exigat consuetudo. Tunc presentes erant Theodericus de Astenbeke, Daniel de Hoddeshem, Odde de Hardessem, Bernardus villicus de Alberge, Bertoldus de Vorsethe, Hermannus villicus abbatis sancti Michaelis in Hoddeshem, Othal- dagus de Mahtelhem, Bertoldus de Hoddeshem, Rothmannus magister civium in Antiqua villa. Acta autem sunt hec anno ab incamatione domini m<>. cc^. xx^üü^. post celcbratam curiam in Bardewik anno pon- tificatus Conradi episcopi quarto. Ne igitur aut oblivio factum hoc deleat aut imposterum aliquis per suam maliciam infringat, ecciesie sancte Crucis et prepositi sigilla huic accioni apposita sunt ad cautelam. Amen.

Or, im Kgl. SL-A zu Hannover, Kretizstift Nr. 21, Siegel des Propste» ter- ioren, des Kapitels stark beschädigt. Gedr, Sudendorf, ÜB. TX, S. 48. Hegest Doebner, ÜB. I, S. 49 Nr. 89.

US. Dom])roj)sf Wilhrand unten' den Zeugen der IJrk. des Erz- bischofs Älbrecht von Maydehunj , in weichet' dieser das bei Meissen gegründete Kreuzkloster in seinen Schiäz nimmt. 122i.

4*

52 1224.

Gedr, Gersdorf, Cod. dipl. Sax. reg. IV, S. 4 Nr. 446. Regest v. Mülverstedt, Reg. archiep. Magdeb. III, S. 610 Nachtr. Nr. 409.

114. Dornpropst Meinhard von Hcdherstadt macht mit dem Propste in Dorstadt einen Ländertausch. Halberstadt 1224.

Meinardtts dei gratia maior prepositus ecclesie Halberstadensis Omnibus, quibus ostensum fuerit scriptum istud, salutem in vero salutari. Quia omnium habere memoriam nemo potest, idcirco posteritati admodum consulitur, si ea, que inter ecclesias quaslibet geruntur, scripto fideliter commendentur. Proinde posteris non incognitum esse volentes scribendum duximus, qualiter nos permu- tationem mansorum quorundam fecimus cum preposito de Dorstat et eius conventu. Idem enim prepositus mansum unum situm in parvo Nenstede de consensu sui conventus nobiscum pro duobus mansis sitis in Nienrode permutavit consensu etiam nostri capitnli accedente. Mansorum vero nostrorum alterum Jusarius miles de Rokele de manu nostra iure tenuit feodali et eodem iure a nobis dimidium nunc recepit. Sed alter solvens quatuor solidos ad villi- cationem in Bokele spectabat, pro quo dimidius totidem solvens solidos cedit villicationi memorate. Heidenricus etiam villicus dominorum nostrorum eundem dimidium mansum ad prebendas ipsorum pertinentem Theoderico, qui Hovemeier dicitur, et filiis suis iure hereditario concessit. Adicimus insuper, quod mansas iste ab omni advocatia über existit. Ne autem super hiis dubietas aliqua possit esse, ea sigilli nostri munimine roboramus. Datum i) Halber- stat anno dominice incarnationis m^. coP. ixilii^., indictione xi».

Or. im Archiv zu Dorstadt. Das Siegel wenig beschädigt.

115. Dompropst Wilhrand bittet den Domdechanten Konrad und das Domkapitel, seine Abwesenheit zu entschuldigen, da er auf Bitten des Kaisers dem Erzbischof (Albert) von Magdeburg noch behülßich sein solle; der Kaiser werde sich dafür erkenntlich zeigen und schicke der Kirche zwei Baldachine. 0. D. (1224 25).

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 544 Nr. 937 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Registrum II, S. 158 zu 1222, vgl. die Urk. von 1225 Januar 20 (unter Nr. 118).

116. Bischof Konrad bekundet ^ dass Propst Johann von Deme- bürg mit den bei den Gläubigen gesammelten Almosen den Zehnten

^) Von hier ab von anderer Hand.

1224—38. 68

in Holle von einem Ritter für 50 Pfund zuriickgekauft hat. Htldes- heim 0. J. (1224 38) Dezember 23 (x. kalendas ianuarii).

Gedr. nach dem Farmelhuch des Ludolf ton Hildesheintf Quellen zur bayrischen u, deutsehen Gesch. IX, S. 381. Datiert nach den Vorkommen des Propstes.

117* Papst Honorius III. erteilt allen, welche das KL Deme- bürg unterstützen, zehn Tage Äblass. Lateran 1225 Januar 2.

Honorius 1) episcopus servus servorum dei. Universis Christi fidelibns per Maguntinam provinciam constitutis salutem et aposto- licam bcnedictionem. Qaoniam, ut ait apostolus, omnes stabimas ante tribunal Christi recepturi prout in corpore gessimus, sive bonum fuerit sive malum, oportet nos diem messionis extreme misericordie operibns prevenire ac eternorum intuitu seminare in terris, quod reddente domino cum multiplicato fructu recoUigcre debeamus in celis firmam spem fidnciamque tenentes, quoniam qui parce seminat parce et metet et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus et metet vitam eternam. Inde est, quod, cum sicut accepimus dilecte in Christo fllie moniales in Derneborh episcopis Livonie ac eorum nuntiis iugiter recipientes eosdero grata subsidia humanitatis impendant nee ad hoc proprie snfflciant facultates, universitatem vestram rogamus, monemus et exhortamur in domino atqne in remissionem vobis iniungimus peccatorum, qnatinus de bonis vobis a deo coUatis pias elemosinas et grata eis caritatis subsidia erogetiSy ut et ipse per subventionem vestram in dictorum episco- pomm et nuntiorum suomm subsidio foveantur et vos per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eterne possitis felici- tatis gandia pervenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatorum apostolomm Petri et Pauli auctoritate confisi omnibus, qui ad earum subventionem manum porrexerint caritatis, decem dies de ininncta penitentia misericorditer relaxamus. Datum Laterani iiii. nonas ianuarii, pontiflcatus nostri anno nono.

Or. im KgU SU-A. zu Hannover, Demeburg Nr. 4. Bleibullen an roten und grünen Seidenfllden.

118. Dompropst Wilbrand unter den Zeugen der Urk. König Heinrichs für die Kirche und Stadt Köln. Ulm 1225 Januar 20.

Gedr. Lacomblet, ÜB. für die Gesch. des Niederrheins II, S. 61, Nr. 111. Ennen und Eckertz, Quellen zur Gesch. der Stadt Köln II, 90, Huillard-BrSholles II, 828. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 2, Nr. 3960.

0 Verlängerte Sehrifl.

54 1225.

119. Graf Ludger vom Werder erklärt, dass die Güter des Kl, Lamspringe, welche in seiner Graf schaß lisgeft, wie bisher frei sein sollen, Bockenem 1225 April 15.

Liudegerus comes^) de Insula ad caatelam futuri temporis üotum esse volumus, quod, sicut hec bona ecclesie Lammesprigge specialiter attiuentia in villis Waldenhusen, Brnneshusen, Bonigge, Heringe, Modeshasen, Ammenhusen , Hillethc et maius Hillethe, Lermunde sita sive alias nbicumqne per comitatum nostrnm disposita silvis, nemoribus, pratis, paschuis et molendinis ab omni dominio et iure comitis usque ad tempora nostra libera faerunt et expedita, ita et nunc ratione comitatus eiusdem nichil iuris nobis vel lieredibus nostris competere in bonis eisdem testimonio presentium declaramus, sed eadem bona sicut hactenus in iure suo et dominio libertatis persistere cupientes presentem paginam et cautelam exinde con- scriptam in Signum recognitionis et libertatis bonorum ecclesie eiusdem sigilli nostri impressione duximus muniendam. Actum anno domini m^. cc^. xxv^., xvii. kalendas may in domo Bernhardi, Bukenem. Testes hi sunt Bemhardus de Gramme, item*) Bemhardus de Bethenem, Widekindus de Bonigge,^) Eggclbertus de Hachim et Theodericus frater eins, Bemhardus et frater eins Waltherus de Heringe, Bodo et frater eins Haoldus de Boniggo, Heinricus Trobe et frater eins Heinricus, Hermannus de Illethe, Bertoldus de Cop- stede, Conradus de Bonigge et Bertoldus, qui tunc advocatus fuit in Insula, et alii plures.

Or, im KgU SL'A, zu Hannover, Lamspringe Nr, 12 mit dem herzförmigen Siegel des Ausstellers, das nicht mehr zu erkennen, Gedr, Harenberg, Hist. Gandet'sh. 8. 759.

120* Bischof Konrad überträgt dem Kl, Neuwerk bei Goslar den Rodezehnten in Meinerdingeroth. 1225 Mai 1 (kalendas maii).

Huius rei testes sunt Marquolfus, Wilhelmus, Ambrosius, Johannes, Switherus, Heinricus, Giselbertus, Volcmarus, Odelricus, Odelricus Longus, Conradus.

Nach Cop. gedr. ÜB. des hist. Vereinet für Niedet^sachsen I, S. 17 Nr. 11, nach dem Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim Bode, ÜB. I, S. 445 Nr. 442.

121* Bischof Konrad y zur Zeit Kreuzp'ediger, verspricht defi Bnideni Lippold und Dietrich von Escherde bis zum nächsten Margareten-

0 Verlängerte Schrift. *) Or. idcm. ') Or. Bo-boiiiggc Ende und Anfang der Zeile.

1226. 55

feste die Zahlung von 100 Mark und die Lehnsanwartschaß der näclisten erledigten Gütern wogegen jene auf alle Ansprüche an Schloss Witizenburg, das Anit in Klauen, die Vogtei in der Stadt Hildesheirn und den zerstörten Turin in Sarstedt verzichten, Hildesheim 1225 Juli IS (in die beate Margarete).

Testes horum sunt: Coni'adus decanus, Conradus cantor, Her- mannus de Goslaria, Bertoldus de Tossem, Marcolfiis, Conradus plobanus sancti Andree, Borchardus prepositus sancti Petri Gosla- riensis, Johannes prepositus de Alsbrok, Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus de Tossem, Hildeboldus, Meynhardus, frater Siffridus; laici vero Engelbertus de Dalem, Theodericus de Stoken, Hugo de lusula, Sifridus et Everardus de Borsem, Conradus mar- schalcus, Theodericus de Rottinge, LudolfFus camerarius, Johannes de Kemme, ülricus de Bletene, Volcmarus de Foro, Henricus advocatus et alii plures ministeriales et cives Hildensemenses.

Ahschr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, 5. 671 Nr. 1304 im Kgl. SL-A, zu Hannover. Danach gedr, Doebner, ÜB. /, S. 49 Nr. 91, Sudendorf, ÜB. I, S. 297 Note. Regest Bode, ÜB. I, S. 446 Nr. 443.

Ij^ft. Kmig Heinrich bekundet, dass der Erzhischof Engelbert ron Köln den Streit zwischen dem Erzbischof Siegfried von Mainz und dem Bischof Konrad wegen der Diözesengremoi dahin entschieden habe, dass einstweilen das Dornest ift in Goslar, das eine besondere Kapelle des römischen Reiches sei, in dem Ztistande verbleibe, in dem es sich heim Ausbruch des Streites befand, und dass die Kirche bis zur end- gültigen Entscheidung von den Bischöfen nicht belästigt werden solle. Nordhausen 1225 Juli 28.

Gedr. zuletzt Bode, ÜB. I, S. 447 Nr. 445, liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3976, wo die älteren Drucke angegeben sind.

1I28* Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. König Heinrichs betr. Schenkung an Kl. Wedkenried. 0. D. (1225 Ende Juli).

Gedr. Orig. Guelf. HI, 701, Huillard-BrSholles 11, 208, Sudendotf, ÜB. I, 6, Asseburg. ÜB. I, 100. Regest BÖhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3977, wo die Urk. zum Aufenthalt des Königs in Nordhausen gesetzt wird, ÜB. des Stifts Walkenried fUB. des histor. Vereins für Niedersachsen 11) S. 108 Nr. 144, Dobenecker, Reg. hisL Thur. 11, S. 397 Nr. 2223. Die Echtheit bezweifelt Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, I, S. 505 Anm. 2.

VSMi. Der päpstliche Legat Konrad, Bischof von Porto und st. Rufina, empfiehlt der Geistlichkeit der Provinzen Magdeburg und

56 1225.

Bremen den mit der Kreuzpredigt beauftragten Bischof Konrad. Halberstudt (1225) August 31.

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 197 Nr. 301 im Kgl St.-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Registrum /, S. 86 zu 1224, liegest Parerg. GoUing. (1738) I (4). 34. Das Jahr ergiebt sich aus dem Itinerar Konrads, vgl. dessen Regesten von Roth v. Schreckenstein in Forsch, zur deutschen Gesch. VlI, S. 384, und Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 10041.

125. Dompropst WHbrand überträgt dem Moritzstifte fünf ihm resignierte Hufen in Osedhe. 1225 September 2.

Wilbrandus ^) dei gracia prepositus Hildensemensis. Ad cautelam futuri temporis notum omnibus esse volumus, quod Herebordus miles de Gestorpe«) et fllii sui Herbordus et Wilbrandus milites datis eis a conventu montis saneti Mauricii quinquaginta duabus marcis argenti quinque mansos, qnos de manu nostra et fratrum nostrorum Helnrici et Biirchardi comitum de Aldenburch in feodo tenebant in villa Osedhe , nobis resignarunt, quos eidem ecclesie contalimas pro pia et salutaii nostri nominis recordacione. üt ergo ea, qne a nobis et coram nobis facta snnt, nuUi veneant in dubinm, sed rata permaneant^ presentem paginam inde conscriptam sigilli nostri impressione feeimns communiri. Actum anno m^. cc<>. lafi. ^) v®., iiiiö. nonas septembris. Testes rei sunt Henricus Hizo miles et eiusdem ecclesie canonici Berterammus, Henricus de Scorlemere, Henricus de Hiddestorpe, Ludolfus, Johannes de Plesse, Bürchardus, Woltherus, Thidericus decanus, Alexander scolasticus et Helmwicus.

Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 29 in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.

126. Kardinallegat Konrad, Bischof von Poiio und st. Rufina, schlichtet auf Anraten des Erzbischofs Albrecht von Magdeburg und der Bischöfe (Eckhard) von Merseburg und (Konrad) von Hildesheim einen Streit zwischen der Äbtissin Sophie von Quedlinburg und dem Konvente und der Gegenäbtissin Bertradis. Magdeburg 1225 Sep- tember 26 (vi. kalendas octobris).

Gedr. Erath, Cod. dipl. Quedl. S. 144, Kettner, Antiq. Quedl. S. 260, im Auszüge von Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. LI, S. 63 Nr. 80.

127« Kardinallegat Konrad von Porto und st. Rufina beauftragt den Bischof Konrad, den Erzbischof von Bremen und den Herzog vott

^) Cop. Hilbrandns. *) Cop. Gerstorpe. •) xx^. fthlt im Cop.

1225. 57

Sachsen zum Frieden zu mahnen, da ihr Streit der Sache des A. Landes schade. Magdeburg (1225) September 26 (vi. kalendas octobris).

Ähschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 440 Nr. 677 im Kffl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Sudendarf, Registr. III, S. 56. Regest Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 10047.

128« Kardinallegat Konrad von Poiio und st. Rufina entscheidet mit Rai des Erzbischofs (Albrecht) von Magdeburg und der Bischöfe (Eckhard) von Merseburg^ (Konrad) von Hildesheim und (Gerrand) von Brandenburg einen Rechtsstreit zwischen Äbtissin Sophie und dem Konvent und den Bürgern von Quedlinburg über die dortige Abtei. Magdeburg 1225 September 26 (vi. kalendas octobris).

Gedr. Harzheim, Concilia III, 518, Mon. Gerw. epist. pont. I, S. 224 ah Transsumi der Bulle Honorius* III. , im Auszug Schmidt, ÜB. des Hochstifts Halberstadt I (Puhh aus den Preuss. Staatsarchiven 17), S. 512 Nr. 576 u. ö., vgl. Hegest Böhmer-Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 10046.

120. Bischof Konrad von Porto und st. Rufina überträgt den Pröpsten von Georgenberg, Neuwerk und Riechenberg die Entscheidung eines Streites des Domkapitels von Hildesheim mit dem Bischof von Paderborn wegen Einkünfte. Magdeburg (1225) Sqytember (?).

C(onradus) miseracione divina Portuensis et sancte Ruffine episcopus, apostolice sedis legatus dilectis in Christo sancti Georgii, Novi operis et . . de Richenberge prepositis Hildensemensis diocesis salutem in Christo Ihesu. Decanus et capitulum Hildensemenses nobis conquerendo monstrarunt, quod venerabilis in Christo Pader- bnrnensis episcopus snper quibusdam redditibus ad prebendas suas de iure spectantibus et rebus aliis iniuriatur eisdem, alias eis gravis existens plurimum et molestus. Ideoque vobis legacionis qua fungimur auctoritate mandamus, quatinus partibus convocatis audiatis causam et eam flne debito terminetis, facientes quod decre- veritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem u. s. w. Quodsi non omnes u. s, w, Datum Mag(deburg) v. kalendas marcii.

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 650 Nr. 1249 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Im Datum steckt jedenfalls ein Fehler, da, seihst wenn man Mag(uiicie) auflösen trollte, die Urk. in das Itinerar des Bischofs nicht einzureihen ist, vgl. die Segesten Konrads in Forschungen z. deutsch. Gesch. VII, S. 367 ff., ufid Böhmer- Winkebnann, Reg. imp. V, 3 Nr. 10046 ff. Am wahrscheinlichsten gehört die Urk. frohl in den September 1225, in welcher Zeit Konrad mehrere Hildesheimer Sachen erledigt.

68 1226.

ISO* Erzbischof Siegfried von Mainz beauftragt den Propst^ Dechanten und Küster von Fritzlar, den Domsclwlaster (Konrad) in Hildesheim davon abzuhalten, dass er den Scholaster des Andreasstiftes wegen des Knabenunterriclites belästige. Mainz 1225 November 15 (xvii®. kalendas decembris, pontiflcatus nostri auno xx. quinto).

Or, im KgL St,'A. zu Hannover, Andreasstift Nr, 9, Kleiner Rest des auf der Rückseite aufgedt-ückten Siegels, Gedr, Doebner, ÜB, I, S, 50 Nr, 92. Vgl. unten Nr, 254.

181. Propst Friedlich (Frcthericus prepositus) unter den Zeugen des (zweiten) Vertrages des Grafen Heinrich von Schwerin mit Kaiser Friedrich IL und seinem Sohne, dem König Heinrich, wegen der Frei- lassung des Königs Waldemar von Dänemark und dessen Sohnes. 1225 November 17 (xv^, kalendas decembris).

Gedr, Orig. Guelf. IV, praef, S, 87 Nr. 2, Mecklenburg. ÜB, /, S, 305 Nr. 317. Vgl, Böhmer-Ficker, Reg, im}?. V, 10958 das Weitere. Friedrich ist Dompropst in Verden und Domherr in Hildesheim,

182* Kardinallegat Konrad von Porto und st. Rufina beauftragt die Pröpste des Moritz- und des BarÜiolotMusstiftes sawie den Pfarrer von st. Andreas, die Klage des Domherrn J. gegen Ritter Konrad von Itzum zu entscheiden. Mainz (1225) November 29.

C(onradus) miseracione divina Portuensis et sancte Rufflne epi- scopus apostolice sedis legatus dilectis iu Christo M(ontis) Manricii et de Salta prepositis et plebano sancti Andree Hildensem salutem in Christo Ihesu. J(ohannes?) canonicus Hildensemensis graviter nobis est conquestus, quod C(onradus) miles de Ysnem et quidam alü Hildensemensis diocesis super quadam summa frumenti et rebus aliis iniuriantur eidem. Ideoque vobis legationis qua fungimur auctoritate mandamus, quatenus partibus convocatis audiatis causam et eam usuris cessantibus fine debito terminetis facientes quod decreveritis per censuram ccclesiasticam flrmiter observari. Testes autem u. s. w, Quodsi non omnes u. s. w. Datum Mag(uncie) iii. kalendas decembris.

Abschr, d, 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 465 Nr. 750.

188. Bischof Konrad weiht die Kirche und den Altar der Kirche st. Johannis bapt., st. Blasii und st. Thomae in Braunschweig. 1225 (1226) Dezember 29 (iiii. kalendas ianuarii).

Or. mit der Aufzählung der Reliquien im Landeshauptarchiv zu Wölfenbütiel, st, Bl<i8ii Nr. 18. Ohne Besiegelung, Erwähnt Hänselmann, ÜB. der Stadt Braun- schweig II, S. 28 Nr. 71.

1225. 59

184* Das Alexanderstift in Einheck verkauft dem KL Rittgelheim Giitsr in Haverlah, Beinum und Ringelhelm, 1225.

Otheraven*) dei gratia prepositus, Udo decauus et Ludolphus scholasticus in Eimbecke totusque ecclesie conventus universis hanc paginam inspecturis in dornino salutem. Quoniara que rationabiliter ac utiliter aguntur pietatis Studium est scripto coraraendata roborare, ut propter mortalium memoriam mortalem inviolabiliter ac inconcusse in memoria successorum valeant imposterum memorari, hinc est, qnod ad notitiam tarn presentium quam futurorum voluraus pervenire, quod totus ecclesie nostre conventus de Einbecke multo et raataro consilio et principum quorundam ac nobilium terre et aliorum fidelium quedam bona ecclesie nostre miuus utilia propter loci distantiam et homines ad eadem bona pertinentes et iura omnia et rationes bonorum et hominum eorundem pro summa pecunie videlicet triginta marcis argenti domino Eberhardo abbati de Kiiigelhcimb viro vene- rabili et ecclesie sue cum proprietate et omni iure perpetuo possi- denda vcndeudo contradidit. Ut autem bona prenominata per situs eorundem determinando specificemus, hec sunt: sex mansi in villa Haveiiah et unus in Beinern et in villa Ringelheim aree undecim cum hominibus ad eadem bona pertiuentibus , ut prctaxavimus. Volentes igitur factum nostrum tanta, ut prediximus, deliberatione examinatum domino abbati et ecclesie sue ratum ac indissolubile perpetuo conservari, et ne imposterum vel a nostris successoribus aat aliis quibuscunque malitiosis dubitationis scmpulus oriatur aut qnestionis pugna super facto nostro prefate ecclesie opponatur, presentem paginam appensione sigilli ecclesie nostre communivimus. Testes autem huius rei sunt dominus Gonradus venerabilis Hildesi- mensis episcopus, dominus Henricus dux Saxonie, dominus Otheraven^) prepositus, dominus decanus Udo, dominus Ludolphus scholasticus, dominus Bartholdus custos, Wigmannus, Gonradus, Hermannus, Otheraven^) canonici ecclesie prenominate, Joannes Marcus, Gon- radus s. Grucis decanus Hildesimenses , Assvinus^) vicedominus Goslarie. Godefridus advocatus, Baro») railes, Ludolphus de Bort- feldt, Bertholdus de Holle et fideles plurimi. Acta sunt hec anno ab incarnatione domini millesimo duceutesimo vigesimo quiuto, indictione xiv.^)

Abschrift im Cop. des Jahres 1714 S. 12 im Archir zu RingeJheim, Regest Bode, ÜB. I, S. 449 Nr, 448.

') Cop. Otheranen. *) Coi). Assumns. *) So Cop., rerriiufrrt aus Casü(?). *) Richtig xüi.

60 1225.

185. Herzog Heinrich von Sachsen, Pfalzgraf hei Rhein , ge- nehmigt den Verkauf von Gütern in Haverlah, Beinum und Ringelheim durch das Alexanderdift in Einbeck an das KL Ringelheim. Bei Braunschweig 1225.

Henricus dei gratia dux Saxonie, comes palatinas Bheni. Si loca Sacra et ecclesias beneficiis et qaibuslibet donis quocumque modo promovere studuerimas, spem certam habere debemos, quod ab eo, qui est bonorum omnium largitor optimus atque remonerator certissimus in celis, sempitema nobis stipendia comparamus. Inda est, quod innotescere i) volumus tam presentibus quam futuris Christi fidelibus, quod inter cenobium de Ringelheim et ecclesiam nostram de Einbeck talis intercessit contractus. Äbbas et cenobium de Ringelheim sex mansos Haverlah et unum mansum Beinem et in ipsa Villa Ringelheim undecim areas cum omnibus pertinentibus et omni iure, quo predicta bona haberi possunt et possideri, erga ecclesiam Embicensem pro quadam summa pecunie comparavenmt. Sed quoniam hec emptio sine nostro consensu rata esse non potuit ratione iuris patronatus, quam supra') Embicensi ecclesia habuimus, venit ad nos abbas supradictus humiliter petens, ut consentire vellemus. Nos igitur considerato commodo et utilitate utriusque ecclesie eins annuimus petitioni. Unde ad perpetuum firmamentum predicti contractus hanc chartam conscribi fecimus et sigillo nostro communiri, Testes nostre voluntatis sunt venerabiles viri Conradus Hildensemensis episcopns, Joannes Marcus, Conradus decanus sancte Crucis, vicedominns Goslariensis, Godefridus advocatus, Baro miles de ürsin, Ludolphus de') Bortvelt, Bertholdus de Holle, Bodo de Bonnigen, Walterus, Siffridus, Giselbertus de Haverlo et alii quam plures. Anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo xxv^., iudictione xiv.*) Sunt hec acta apud Brunschwich.

Abschrift in Cop, des Jahres 1714 S. 13 im Archiv zu Ringelheinu

186. Bischof Konrad (Hildensemensis ecclesie minister hnmilis et crucis servus) überträgt auf Bitten des früheren Abtes Heinrich von Walkenried diesem Kloster den Zehnten in Münchehof (in Eami- natis) mit Zustimmung des Domkapitels und des Pfarrers Eberhard in Seesen (Sehnsen). Hildesheim 1225.

Huius rei testes sunt Wilbrandus maior prepositus, Conradus decanus, Conradus cantor, Conradus scolasticus, Conradus prepositus

0 Cop. innotosse. *) Cop. ipsa. ») de fehlt in Cop. *) Richtig xüi.

1226. 61

Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Burchardus prepositus sancti Petri Goslarie, lohannes prepositus in Alesburg, magister Hermannus, magister Marcolfus.

Absehrifl des 14. Jahrhunderts im Diplomat, des Kl. Walkenried fol. 57 im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel. Regest ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des hist. Vereins f^r Niedersachsen W, 8. 108 Nr. 145. Mag. Hermann ist jedenfalls eine Person mit dem Domherrn Hermann von Goslar,

187* Bischof Konrad legt einem Edelherm für schwere Sünden eine Pilgerfahrt nach dem Heiligen Land auf mit Verbot der Rückkehr und empfiehlt ihn unter diesen Bedingungen den Gläubigen. 0. D. (1225).

Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 606 Nr. 1118 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Datiert nach dem Jahre der Kreuzpredigt Konrads. Gedr. Zeitschrift 1868 S. 132. Vielleicht handelt es sich bei dieser Urk. um einen Edeln von Depenau, tcenigstens wird 1243 (unten Nr. 685) Heinrich, Sohn des Dietrich van D., als beim Deutsehen Orden in Preussen befindlich erwähnt. Allerdings wird dort seine Rückkehr erwartet, aber es klhinte ja die Strafe später gemildert worden sein.

188. Propst Konrad des Moritzstiftes und Priester G. daselbst unter den Zettgen der Urk., in welcher die Grafen Konrad und Bertold von Wernigerode ihr Recht an einer halben Hufe in Nauen dem Kl. Neuwerk bei Goslar übertragen. 0. D. (1225).

Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, 8. 449 Nr. 449.

180* Das Kapitel des Andreasstiftes ersucht Genannte, den Propst Hugo des Kreuzstißes in der Streitsache mit ihm Termin und Ort zu bestimmen. 0. D. (1225).

Venerabilibus viris decano, vicedomino sancti Blasii in Brunes- wic et^) magistro L(udero) canonico sancti Ciriaci ibidem capitulum sancti Andree in Hildensem devotas orationes in domino. Sicut ex litteris domini legati cognoscetis, vos iudices in causa, que est inter dominum prepositum H(ugonem) sancte Crucis iii Hildensem et nos, delegavit, et rogamus vos attente, ut intuitu equitatis eum eitare velitis prefigentes ei termiuum vigiliam Philipp! et lacobi in loco yobis commodo.

Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes , Ms. 320 fol. 16v in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim. Vgl. die folgende Nr. wegen der Datierung,

») Cop. a.

62 1225.

140* Genannte zitierm auf Grund den eingerückten Sehreibe7i.s des Kardinallegaten Konrad den Propst Hugo des Kreuzstiftes ror sich in dessen Streitsache mit dein Andreasstifte. 0. D. (1225).

Venerabili domino H(ugoni) prcposito sancte Crucis in Hildensem decanus, vicedominus sancti Blasii in Bruneswic et L(udeinis) canonicus sancti Ciriaci ibidem salutem et orationes devotas^) in domino. Notum facimus vobis, quod ütteram a domino legato sub hac forma recepimus:

C(onradQs) miseratione divina Portuensis et sancte Rufine epis- copus apostolice scdis Icgatus dilcctis in Cliristo decano, vicedomino sancti Blasii in Brunswic et L(udero) canonico sancti Ciriaci salnt^'-m in Christo Ihesu. Convcntus sancti Andree in Hildensem gravitei- nobis est conquestns, quod H(ugo) prepositus eiusdem civitatis in quindecim libris iniuriatnr eidem. Ideoque vobis legationis qua fungimur auctoritate mandamus, quatenus partibus convocatis audiatis causam et eam fine debito teiminetis facientes quod decre- veritis per censuram ecclesiasticam^flrmiter observari. Testes autem u. s, u\ Quodsi non omnes w. s. w.

Rogamus igitur auctoritate nobis iniuncta vobis districte pre- cipientes, quatenus in vigilia Philippi et lacobi coram nobis in ecclesia sancti Blasii in Bruneswic compareatis prefato conventui super obiectis in inre vel amicicia responsuri.

Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes, Ms. 320ft)l. Kit in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheini. Das Schreiben Konrads irird in den September 1225 gehören^ mlhrend seines Aufenthaltes in Magdeburg.

141. Domherr 3f., im Begrift' eine Pilgerreise anzutreten, bittet einige Domherr e^i, seirui Prabend^ zu sammeln , und verfügt letzt willig über ettvaige Überschüsse. 0. D. (wohl 1225).

Venerabilibus dominis et amicis suis magistro H[(ermanno) de Goslaria, S(ifrido) de Barem, domino H(enrico) de Tossem canonicis Hildensemensibus M. licet indignus eorum concanonicus cum parato ac devoto obsequio. Si quid potest oracio peccatorum, sicut alia vice sie adhuc benignitati vestre quanto possum devocius et humilius supplico, ut domino lordani, qui prebendam meam colligit, consilio et auxilio in eodem labore dignemini assistere propter deum, promptam ac devotam vobis semper obsequendi a nie voluntatem et a domino Ihesu Christo, qui onera nostra portavit, cuius amore,

0 Cop. deca.

1226. 63

ut sperOy peregre proficiscor, premium exspectantes. De testamento meo, si dominus me vocaverit ad viam nniversc caniis, prout in scripto est, quod magistro Hermanne presentavi, ordinetis, rogo eciam, nt, si dominus lordanis de coUectis prebende mee aliquid vobis ad servandum dederit, vos usque ad reditum meum vel donec de morte mea constiterit dignemini reservare nepoti meo lohanui, si in Francia studuerit nee mala fama de ipso sonuerit, duas marcas annuatim, si moram fecero, transmittentes. Valete, orate pro nie, quia ego pro^) vobis oro, cum tamquam minister licet indignus patri filium offero in altari. Desidero eciam, si peregrinacionis mee domino aliquid 2) acceptum fnerit, participium in hoc quod domino placuerit vos habere. Ad cautelam eciam, si scriptum testamenti mei perditum ftierit, rogo, ut, si quid de biblia mea, quam dominus Ludolfus sancte Crucis canonicus habet, et de collacione prebende mee excreverit super xx marcas, quas fratri meo Tiderico vel uxori») vel filiis eomm scolaribus pro debito, quo fratri dicto teneor, assigno, et super quatuor marcas, quas pueris sororis mee Adelheidis lego, si quid super hec fuerit, ad commodum paupcnim scolarium choro beate virginis serviencium disponatur.

Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 542 Nr. 931 im Kgl. St-A. zu Uannorer. Gedr. Sudendorf, Begisirum II, aS. 165. Es können für diese Zeit nur die Dowherm Marcolfus und Meinhardus ah Aussteller in Frage kommen, die beide auch den Magistergrad besassen.

142. Propsf, Dechant und Kapitel des Kreuzatiffes bf^sfirmnen über die Verwendung der Hinterlassenschaß rtrsforherier Kunomket', 0. J. (um 1225),

H(ugo) dei gratia prepositus, C(onradus) decanus totumque capitulum sancte Crucis in Hildenseim universis hoc scriptum in- specturis salutem in domino. Quia sepe contingit, quod aliqui ex fratiibus nostris obligati multis debitis morte preoccupati ita se ab eis exhonerare nequeunt, sicut animabus ipsorum forsitan expediret, tractatum habuimus inter nos, ut defuncto aliquo fratre fructus pre- bende ipsius ad usus ecclesie nostre cedant in primo anno, sicut in nostro privilegio continetur. Et ordinavimus preterea de communi consensu. ut anno sequenti cedant ad usus ipsius defuncti, ita tamen quod, si non est debitis obligatus, infra ecclesiara ordinet de eisdem fructibus prout sibi bonum videbitur, et in hoc sibi caveat, ut

1) pro fehli im Oop. *) Cop. aliqui. ') Cop. uxore.

64 1225-27.

quicquid facturus est faciat sine dolo. Verum si testatores eiusdem defuncti contigerit fatigari ab hiis qui debita petunt, volumus, ut ad petitionem eorum sine contradictione debita de primo anno solvi permittantur et ea que haberi possunt secundo anuo ad usus ecelesie colligantur. Ne ergo hec ordinatio rationabilis et salubris infringatur inposterum ab aliquo temere vel mutetur, cartulam hanc testimo- nialem inde conscriptam et sigillis nostris munitam dedimus ad cautelam.

Or. im Kgl, SU-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 22. Die drei Siegel verloren.

148* Bischof Konrad von Minden gibt für Adelheid, Frau des Hildebrand von Ronneberg, der Hildesheimer Kirche die Oiselaj Tochter des Dietrich Rod^, als Ministerixilin, 0. D. (um 1225),

Abschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 676 Nr. 1038 im Kgl St.-A. zu Hannover. Gedr. West/. ÜB. VT, S. 40 Nr. 151.

144. Bischof Wilbrand von Paderborn bekundet die Zugehörigkeif eines Liten zur Hildesheimer Kirche. 0. D, (1225 27).

W(ilbrandus) dei gracia Parbumensis episcopus omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Notum esse volumus universis et singulis, quod lohannes de Muldinge lito est ecelesie maioris in Hildensem, et hoc recognovit comes Ludolfius de Halremunt et renunciavit omni accioni, quam adversus dictum litonem videbatur habere. Presentes erant comes Hermannus de Waiden- berg, E(verhardus) de Borsem, Th. Gogreve, B(ernhardus) de Em- bercke, R. Cecus, Wil(brandus) de Halremunt, Th(eodericus) de Adenoys.

Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI. 11, S. 436 Nr. 661 im Kgl. SL-A. zu Hannover.

145* Bischof Wilbrand von Paderborn bestimmt die Lieferungen gewisser Domherrn in Hildesheim. 0. D. (1225 27).

W(ilbrandus) dei gracia Parburnensis episcopus omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem. Scire volumus universos et singulos, quod, cum propter inopiam villicacionum maioris ecelesie Hildensemensis et paupertatem colonorum^) ita ordinatum esset quod quilibet villicus pro omnibus, que ad prebendam dominorum pertinent, granarium^) et denarios, sicut inter capitulum et nos fuit ordinatum, amministrarents), universi villici in illam ordinacionem

^) colonnm im Cop, ') So zu lesen? ^) Richtiger amministret.

1225—47. 66

consenserunt. De Ulis autem villicis, de qüibus est questio, dicimus, quod B(runo) de Äddenhem debet servire dominis duobus septimanis cum frnmento et in una tyda et ix libras et xxiiii solidos pauperibus, E(verhardus) de Borshem tribus septimanis cnm frumento et onam tydam et xii libras et xxiiii solidos pauperibus, H. de Hasen üi septimanis in frnmento et tidam onam et xiiii libras et xxiiii solidos, H(eDricns) de Hemmedesdore iii septimanis et i tidam et xii libras et xxiii solidos panperibns, Isnem iii septimanis et i tidam et xiiii libras et xxiiii solidos panperibns. Ista pertinent ad granarium et ad coqninam dominis. Preterea dicimus, quod R. Cecus recepit TÜlicacionem in Ekkelsem et in seqnenti anno debet servire inte- graliter et idcirco contulimus ei frumentum de duabus decimis. Präsentes erant Wilhelmus cellerarius, Sigebode de Bodensteine, R. de Baren, Ulricus de Baren et alii plures.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. FT, 11, S. 507 Nr. 1019 im Kgl. St.-A. zu Hannover.

146* Die Brüder Lippold und Bctsil von Escherde einigen sich mit Bischof Konrad und erklären sich für Burgmänner in Winzenburg bez. Sosenthcd [und lassen sich ihren Anteil an Sarstedt (Schirstede) ron ihm bestätigen. 0. D. (um 1225 47).

Huius rei testes sunt comes Ludolfus de Halremunt, comes Henricns senior de Woldenberch, Ghuncelinus dapifer, Ekkebertus camerarius, Basilius de Osterode, Lippoldus de Veteri foro, Johannes de Bmnesrod, Olricus de Ilthene, Henricns de Bledenem, Henricns de Lobeke, Olricus de Borsem, Ludolfus de Boltessem, Fredericus de Haghen, Conradus de Rethen, Thidericus Rust, Henricns Grube.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 665 Nr. 1290 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 297.

147* Erzbischof Siegfried von Mainz beauftragt die Äbte von Wcdkenried und Northeim sotvie die Pröpste von Jechaburg, Pöhlde, Katlenburg und Einbeck, sich am 27. März nach Goslar in die Georgs- kirche zu begeben, daselbst die Beweise dafür, dass Bischof Konrad das Diozesanrecht der Goslarer Kirchen, besonders der Mathias- und der Thomaskirche, besitze, entgegenzunehmen und ihm das Recht eventuell zu restituieren. Mainz (1226) Februar 21 (viiii. kalendas martii, pontificatus nostri anno xxv.).

Erhalten als Transsumt der Urk. der oben Beauftragten, Or. im Kgl. St.-A.

zu Hannover, Domstift Nr. 136. Gedr. Bode, ÜB. S. 456 Nr. 457, vgl. Lilntzel, Altere Diözese S. 393.

HUdMh. ÜB. n. 5

66 1226.

148* Erzbischof Siegfried van Mainz teilt deni Bischof und dem Dmnkapitel mit, dass er die Äbte von Walkenried und Northeim sowie die Pröpste von Jechaburg, Einbeck, Pöhlde und Katlenburg beauftragt habe, sich am nächsten 27. März (sexta feria ante Letare Jerusalem) nach Goslar zu begeben und daselbst den Bewek dafür entgegenzunehmefi, dnss das Diözesanrecht der Mathias-, Thomas- und anderer Goslarischen Kirchen dmn Bischöfe zustehe, und diese ihm eventuell zuzustellen; für den Fall der Verhinderung eines der Genannteti unirde er ihm andere benennen. 0. D. (1226 Februar 21).

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 109a. Oesehlassener Brief, Pergamentstreifen in der Mitte der Urk. dwchgezogen, das auf der Rück- seite befestigte Siegel verloren. Gedr. Bode, ÜB. I. S, 453 Nr. 454. Das Datum ergiebt sich aus der Urk\, welche den Auftrag an die oben Genannten enthält, vgl. Nr. 147.

149* Erzbischof Siegfried von Mainz bekundet mit Zustimmung des Domkapitels, dass e^* bereit sei^ dem Bisehof Konrad das Diözesan- recht der Goslarer Kirchen, besonders der Mathias- und der Thomas- kirche, unederzugeben, wefin dieser, sein Amtsvorgänger Siegfried, der Dompropst, der Domscholaster und zwei andere Mitglieder des Dom- kapitels vor zu ernennenden Zeugen in Goslar eidlich erharten, dass die Hildesheimer Kirche im Besitz der genannten Kirchen geiresen, bis sie ran Mainz im Besitzrecht gestört tvorden sei. Mainz 1226 (1225) Feh^uar 21 (viiii. kalendas martii).

(h\ im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildeshein} Nr. 109. Siegelrest an Pergamentstreifen. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 450 Nr. 461, liegest Lüntzel, Ältere Diözese S. 391, woselbst mit Recht geltend gemacht wird, dass die Urk. in das J. 1226 gehört; vgl. auch Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, Nachtr. 15057. Dtts richtige Datum hat auch die mit obiger teihveise wl^rtlich {übereinstimmende Urkunde des Domkapitels von Mainz, in weichet" dieses die vom Erzbischofe vorgeschlagene Art der Beilegung des Streites gutheisst, (h\ a. a. 0. Nr. 110 tnit Siegel des Dom" kapitels an schwarz-weiss-gelben Hanffäden, gedr. a. a. 0. S. 452 Nr. 452 Regest a. a. 0. S. 392.

150* Erzbischof Siegfried von Mainz bekundet, dass er auf Wunsch und in Gegenwarf des Bischofs (Konrad) von Porto und st Rufina, apostolischen Legaten, den Eid des Bischofs Konrad von Hüdesheim über den Besitz dss Diöze^anrechtes der Goslarer und besonders der Mathias- und der Thofnaskirche entgegengenommen habe und dass dieser Eid dieselbe Kraft haben sollte, als ob er in Goslar vor den Beauf- tragten geleistet worden sei. St. Alban in Mainz 1226 (1225) Februar 25 (v^. kalendas martii).

1226. 67

Or. in der Beveriniwhen Bibliothek zu Hüdeaheim, Siegel des Erzbischofs auf der Rückseite der Urk. befestigt. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 453 Nr. 453 nach Msc. xxi, 1208 S. 20 in der Kgl. Bibliothek in Hannover. Vgl. Lüntzel, Altere Diözese S. 391, Böhnufr-Ficker, Reg. imp. V, Nachtr. 15001a und 15058.

151* Die Äbte Friedrich von Walkenried und Alexander von Northeim und die Pröpste Burchard von Jechaburg, Johann von Pöhlde und Otraven von Einheck bekunden, dass »ie im Auftrage des Erzbischofs Siegfried von Mainz am 27. März in Goslar get^esen und ihnen daselbst folgende (transsumierte) Urkunden des Ei^zbischofs vorgelegt worden seien 1) der an sie gerichtete Auftrag (Nr. 147), 2) das Schreiben an Bisehof Konrad (Nr. 148) und 3) die Bescheinigung über den durch Bischof Konrad geleisteten Eid (Nr. 150). Darauf hätten der frühere Bischof Siegfried, Dompropst K(onrad), Dmnscholaster J(ohann) und die Domherren Burchard Propst von st. Peter in Goslar und Kustos, H(ugo) Propst des Kreuzstiftes, K(onrad) Propst des Moritzstiftes, magister H(ermann), K(onrad) Dechant des Andreasstiftes, H(einrich) von Tossem und magister J(ohann) vom Berge den Eid geleistet und sie selbst dem Bischof den Besitz des Diözesanrechtes der Goslarer Kirchen wiederhergestellt. 1226 (März 27).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 136 mit Besiegelung trie zum Druck bei Bode, ÜB. I, S. 456 Nr. 457 angegeben ist. Vgl. Lüntzel, Ältere Diözese S. 393.

152. Die Äbte Friedrich von Walkenried und A(lexander) von Northeim und die Pröpste B(urchard) von Jechaburg, J(ohann) von Pöhlde, K(onrad) von Katlenburg und O(traven) von Einbeck stellen infolge des Auftrages des Erzbischofs S(iegfried) von Mainz der Hildes- heimer Kirche den Besitz des Diözesanrechtes der Mathias-, dei* Thomas- und der anderen Kirchen in Goslar uneder her. 0. D. (1226 März 27).

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 138 mit ftinf wenig beschädigten Siegeln. Gedr. Bode, ÜB. I, 8. 455 Nr. 456.

158* Die Äbte F(riedrich) von Walkenried und A(lexander) von Northeim und die Pröpste B(urchard) vmi Jechaburg, J(ohann) von Pöhlde, K(onrad) von Katlenburg und 0(traven) von Einbeck bekunden, nach Empfang der Urkunde des Erzbischofs S(iegfried) von Mainz über den Eid des Bischofs K(onrad) und nach Entgegennahme der anderen Beweise das Diözesanrecht der Mathias-, der Thomas- und der andet^efi Kirchen in Ooslar dem Bischof wiederhergestellt zu haben unter Vor-

68 1226.

behalt der Fesstellung des Eigentumsrechtes der Mainzer Kirche. 1226 (März 27).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 135 mit Besiegelung wie zu dem Druck bei Bode, ÜB. I, S. 454 Nr. 455 angegeben. In einer undatierten Urkunde teilen dieselben dem Erzbischof mit, dass sie obige Angelegenheit aus- gefilhrt hätten, Or. a. a. 0. Nr. 137, gedr. a. a. 0. S. 457 Nr. 458.

154* Bischof Konrad von Porto und st. Rufina bestätigt dein Bischof Konrad den Besitz des Diözesanrechtes an der Kirche st. Mathiä in Goslar. Constanz 1226 April 13 (idus aprilis).

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 452 Nr. 710 im Kgl St.-A. zu Hannover. Die Urk. stimmt mut. mut. wörtlich mit der desselben Ausstellers von April 17, Bode, ÜB. d. St. Goslar T, S. 458 Nr. 460, überein. An detnselben Tage fordert er das Domkapitel in Goslar zum Gehorsam gegen den Bischof auf, Abschr. ebenda S. 463 Nr. 743, gedr. a. a. 0. Nr. 259.

155* K(onrad) Bischof von Porto und st. Rufina, päpstlicher Legat, bestätigt deni Bischof K(onrad) den Besitz des Diözesanrechtes der Kirchen st. Mathias und st. Thomas in Goslar, den ihm der Abt von Walkenried und Genossen namens des Erzbischofs S(iegfried) von Mainz zugesprochen haben. Constanz 1226 April 17 (xv. kalendas maii).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Donistift Ilildesheim Nr. 112 mit beschädigtem Siegel an rot-tceisser Seidenschnur. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 458 Nr. 460. Vgl. Lüntzel, Ältere Diözese S. 892, Forsch, zur Deutschen Gesch. VII, S. 390, Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Nr. 10078.

156. Bischof K(onrad) von Porto und st. Rufina, päpstlicher Legat, bekundet, dass vor ihm und Mainzer Prälaten der Erzbischof SfiegfriedJ darin gewilligt habe, dass Bischof K(onrad) den Eid betr. die Zugehörigkeit der Mathias- und der Thomaskirche in Goslar zu seiner Diözesangerechtigkeit vor detn Erzbischof leiste und später die von letzterem bestimmten Personen den Eid der andern entgegennehmen könnten. Stalloc 1226 April 24 (viii. kalendas mai).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Donistift Hildesheim Nr. 111 mit beschädigtem Siegel des Ausstellers. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 459 Nr. 461 zu Mai 24. Vgl. Lüntzel, Ältere Diözese S. 393, Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Nr. 10079. Wegen des Ausstellungsortes vgl. die folgende Nr.

157. Bischof Konrad von Porto und st. Rufina, päpstlicher Legat, bekundet, dass Bischof Konrad in seiner Gegenuart von Theobald fünfzig Mark geliehen habe. Stallen 1226 April 25.

C(onradus) miseracione dlvina Portuensis et sancte Raffine episcopus apostolice sedis legatus universis Christi fidelibus pre-

1226. 69

sentem litteram inspecturis salutem in Chilsto Ihesu. Notum faci- mos tarn presentibiis quam faturis, quod venerabilis in Christo C(onradus) Hildensemensis episcopus confessus et protestatus est coram nobis, a Theobaldo serviente sno qiünquaginta marcas ex- aminati argenti se mutno recepisse, quam pecuniam recognovit et assenüt se recepisse et expendisse in usns necessarios tarn snos quam ecclesie Hildensemensis. Qnare dictam pecuniam et expensas, si quas idem Theobaldus fecerit pro reqnirendo debito principali, se promisit soluturum episcopus antedictus et pro hoc observando se et snam ecciesiam obligavit servienti memorato. Et ne de pre- missis aliquatinus dubitetur, ad peticionem eiusdem episcopi dicto Theobaldo presentem litteram in testimonium dedimus sigilli nostri mnnimine roboratam. Datum Stallen anno domini millesimo ducen- tesimo vicesimo sexto, septimo kalendas maii.

Absehr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 690 Nr. 1338 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Wegen des Ausstellungsortes (Stallikon in der Schweiz oder Stalleck hei Freiburg i. Br.) vgl. Roth von Schreckenstein in Forsch, zur d. Gesch. VII S. 390.

158. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs IL, in der dieser den Schwertbrüdem Besitzungen und Rechte bestätigt. Fanfia 1226 (Mai).

Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1613, woselbst das Weitere.

150. Kaiser Friedrich IL befiehlt dem Propst, Dechant und Kapitel der Mathiaskirche in Goslar, dem Bischof, quia magna sunt merita fidei et devotionis sue in conspectu nostro, Gehorsam zu leisten, nachdem dessen DiözesangeucUt über sie, die Thrnftas- und die anderen Kirchen ifi Goslar durch den Erzbischof S(iegfried) von Mainz aner- kannt und durch den päpstlichen Legaten, Bischof Konrad von Porto, bestätigt worden sei. Bei Parma 1226 Mai (25) 26.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover in doppelter Ausfertigung, Donistift Hildesheim AV. 113 und 114 mit dem gut erhaltenen Majestätssiegel an roten Seidenfäden bez. an rot'iveisser Seidenschnur. Gedr. nach beiden Or. Bode, ÜB. I, S. 460 Nr. 462, nach dem zweiten Winkelmann, Acta imp. S. 254; erst eres hat das Datum xxv. maii xüii indictione. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, Nr. 1616, Lüntzel, Ältere Diöz. S. 394.

160* Kaiser Friedrich IL bestätigt den Kauf des Truchsessamtes durch Bischof Katirad von d^m Ministerialen Ernst und bestimmt, dass derselbe niemals tüieder solle verliehen werden. Parma (1226) Mai 26.

F(ridericus) dei gracia Romanorum Imperator semper augustus, lerusalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum facimus uni-

70 1226.

versis') imperii nostri fidelibus tarn presentibus quam filturis, quod C(onradus)3) venerabilis Hildensemensis episcopus, dilectus princeps noster, iuxta interpretationein episcopalis nominis ecclesie sue prod- esse cupiens, oni preest, ad utilitatem ecclesie s) sue ac^) succes- sonim suorum officium dapyf eratus, ^) quod Emestus^^) ministerialis eins in feudum^) tenebat ab ipso, pro centum quinquaginta marcis argenti et duabus libris Hildensemensis monete in certis redditibus ab eodem Ernesto suisque heredibus comparavit officium dapyfe- ratus*) predicti ad specialem proprietatem ecclesie sue perpetuo revocando. Verum quia nos pro meritis eiusdem episcopi, qae magna et clara sunt in conspectu nostro, profectibus^) ecclesie sue tenemur intendere, emptionem predictam ratam habentes ad opus eiusdem ecclesie eam perpetuo precipimus inviolabiliter observah auctoritate presentis scripti flrmiter inhibentes, ne idem episcopos vel aliquis successonim suorum de officio dapyferatus*) predicti ali- quem umquam«) infeudarei<>) vel ipsum modo quolibet alienare pre- sumat, set idem^i) episcopus et successores sui ad honorem et com- modum^^) ecclesie sue et ad usum specialiter suum in manibus suis illud perpetuo debeant retinere, decementes i^), si quid in contrarium factum fuerit, ipso iure penitus non teuere. Datum ") Panne xxvi<>. maii, xiiii® indictionis.

Or. in doppelter AusfeHiguiig im Kgl, St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 116 mit dem Siegel an weiss-schwarzen und roten Hanfschnüren und Nr. 117 mit dem Siegel an rotem Seidenhand. Gedr, ScJieidt, Cod. dipl. zu Mosers Braunschtc.- Lüneb. Staatsrecht S. 573, Huillard'BrShoUes 11, S. 673. Regest Böhmer -Ficker, Reg. imp, V, 1615.

161« Kaiser Friedrich IL gestattet dem Bischof Konrad- wegen seiner vielen Verdienste um ihn, dass sowohl er wie seine Kirche die zu Lehn gegebe^ien Vogteien zurückkaufen oder auf aridere gerechte Weise an sich bringen dürfe. Bei Parma 1226 Mai 26.

F(ridericus) dei gratia Romanorum Imperator semper augustns, lemsalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum facimus uni- versis imperii nostri fidelibus, quod, cum magna sint merita fidei

0 Doppelt geschrieben, das zweite Mal durch Unterpunktieren getilgt A. *) Ausgeschrieben B. ") ipsins ecclesie B. *) et B. *) dapif. Ä •) Hemestns B. '^) feodam B. ^} suis et ecclesie sue comoditatibus ten. iut B. ') fehlt B. '^) infeodare B. **) ipse B. '•) comodnm B. *•) decementis tenereo»/' dem Bug A. ^^) Datum Parme anno dominice incamationis mülesimo dncen- tesimo yicesimo sezto, mense madii indictionis qnartedecime B.

1226. 71

renerabilis Hildensemensis episcopi dilecti principis nostri in con- spectu nostro, tanto magis idem episcopus special! debet prerogativa gandere et grata premia reportare a nobis, quanto maiori stabilitate preeminet^) fldes eins, maxime cum ab ipso semper non nisi gratam et fidele servicium recolamus omni tempore recepisse, et idcirco sibi facere gratiam specialem volentes damns licentiam sibi plenam, ut advocatias infeudatas tarn ipse quam ecclesia sna licite redimere possit ac emere vel alio modo, sicnt potuerit melius, valeat revo- care<) iusticia mediante, auctoritate presentis scripti districte pre- cipientes, quatinus nnllus sit ausns, qui predicto episcopo dilecto fldeli principi nostro veP) successoribus suis aut ecclesie sue super hoc impedimentum vel contrarietatem opponat, sicnt confidit de nostre gratia maiestatis. Datum aput Parmam xxvio. die maii, xiiii. indictione.

Or, im Kgl, St ^A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 115, gut erhaltenes Siegel an grüner und roter Seidenseknur, Gedr. Winkelmann, Acta imper. S. 255. Regest Böhmer-Ficher, Reg. V, Nr. 1614.

162* Kaiser Friedrich IL bekundet auf Bitten des Bischofs Konrad, dass der Streit des letzteren mit dem Erzbischof von Mainz wegen des Diözesanrechtes über die Mathias-, die Thomas- und die anderen Kirchen in Goslar zu Konrads Gunsten entschieden worden sei und d^JLSS dei' päpstliche Legat K(onrad), Bischof von Porto und st. Bußna, die Ent- scheidung bestätigt habe. Parma 1226 Mai.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 118 mit Siegel an rot-gelben Seidenfäden. Gedr. Winkelmann, Acta im}), ined. S. 253. Bode ÜB. 1, S. 461 Nr. 463. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1617.

168« Kaiser Friedrich IL beauftragt den Herzog Heinrich von Sachsen, auf Verlangen alle diejenigen mit dem Banne zu belegen, welche dem Bischof Konrad während seiiier Kreuzpredigt belästigen sollten. Parma fl226 Mai).

Fridericus dei gratia ßomanorum Imperator H(einrico) illiistri dnci Saxonie dilecto principi suo. Cum venerabilis Hildesiensis episcopus dilectus princeps noster evangelisando verbum crucis deo totique christianitati obseqnium graciosum impendat, merito deum et homines graviter videretur ofEendere quicumque eundem episco- pum et maxime quamdiu in servitio Terre sancte laborat molestaret hactenns vel de cetero presumpserit molestare. Propter quod dis-

•) Or, preminet. •) auf Rasur. ") yel - sue auf dem Bug.

72 1226.

cretioni tue mandamus, monemus atque rogamus, quod molestatores huiusmodi, nisi dicto episcopo satisfaciant de illatis et de huiusmodi vexationibus omnino desisterent, eos auctoritate nostra proscribas, quoties fueris requisitus ab ipso. Datum Paime.

Oedr. Schanmty Vindem. /, 5. 197, Orig. Guelf. III, S. 688, Huillard-Breholles 11, S. 574, Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1618: „Obwohl ohne Zeitbestimmung kann es doch keinem Zweifel unterliegen, dass dieser Brief mit den vorhergehenden gleichzeitig ist,"

164« Verzeichnis Exkommunizierter bez. schon vom Bann Ge- löster. 0. D. (1226).

Thidericus de Holthusen excommunicatus et Henricus, Walterus de Ghandersem cum complicibus suis, qui non satisfecerunt episcopo, excommunicati domiui pape, Conradus de Leweurod et filius saus pro multiplici querimonia capituli. invasione bonorum nostrorum et quod manutenuerunt malefactores nostros de Legede et eorum com- plices, item Conradus senior et Wymandus et frater suus pro bonis Alsburch, item Johannes de Veten villa excommunicatus, magister lohannes Sapiens et Lippoldus de Osterrod excommunicati sunt domini pape pro vicesima et contumacia, magister lohannes spe- cialiter pro contumacia excommunicatus episcopi, Tidericus über de Depenoe excommunicatus pro multis causis, fratres de Legethe ex- communicati pro multiplici preda ; advocatus de Lechtenberch iuravit Stare mandatis, Baldewinus de Wenettem C(onradum) marscalcum fideiussorem dedit, Wilhelmus de Rosendal iuravit stare iuri, Olricus de Barem promisit stare iuri, comes Henricus de Sladem fideiussores dedit, comes Ludolfifus fideiussores dedit, omnes illi, qui accepenmt res in forensi ecclesia Goslaiie et eas impignoraverunt sine nostra auctoritate et qui eas detinent scienter, fratres de Wingerode sunt absoluti et promiserunt satisfactionem. Luthardus de Meynersen iuravit stare mandatis, Henricus de Badekenstede excommunicatus, Seghehardus de Astembeke excommunicatus pro manso in eadem villa.

Äbschr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 576 Nr. 1037 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Orig, Guelf. III, S. 684 zu 1222, aho als Folge der Wahl- Streitigkeiten, Doch erscheinen die Genannten meist später, und ich mochte obigeit Verzeichnis mit dem Schreiben Kaiser Friedrichs an Herzog Heinrich von Sachsen (Nr. 163) in Verbindung bringen.

165. Bischof Konrad unter den Zeugen einer Urk. des Deutsch-

Ordensmeisters Hennann von Salza, in tvelcher dieser dem KL Pf ort a das Gut des Ordens zu Porstendorf verkaufi, Mantua 1226 Juni 2.

1226. 73

Gedr. Böhme, ÜB. des KI. Pforta I, S. 121. Nr. 94, Koch, Hermann v. Salza S. 138. Vgl. Böhmer ' Ficker, Reg. imp. V, 1620a, Dohenecker, Heg. hist. Thtir. S. 412 Nr. 2313.

16C* Fürst Heinrich von Rostock gründet zu Güstrow ein Kollegiat- Stift und bestimmt u. a., ddss die Personen daselbst sc servabunt . . . precipue, prout melius possunt, secundum ordinem venerabilis ecclesie Hildensemensis. Güstrow 1226 Juni 3 {iüP. nonas iunii).

Gedr. Mecklenburg. ÜB. I, S. 315 Nr. 323, ohne Zeugen Thiele, Concilien- kirehe Beil, Ä.

167* Graf Heinrich von Pyrmont bekundet Greiizberichtigung zwischen den Grafen von Everstein und Sternberg. 1226 Juni 5.

Na gades geborth dusend twehundert in dem ses und twiutig- sten jare ahn dem dage Bonifatii is gudliken besproken van greve Hinrike van Permunt mit todaet Hermen van Hoverdessen, so dat unsze firuntlike leve broder greve Hennen van Everstein und greve Hinrik van dem Stemeberge ore breke hebben stalt, dat se malck twolve van den oltszetenn darto schicket hebben, de einen sncde hebben ghan und nhomet van der Weser an, dar de kercken to Helperszen her, de heyde an stracks na der Posteholte up wente in de Rodenbeke und hinder den Boldenkoven up, an de korken to Reynen wedder nedder in de Reymerbecke achter dem Molcnberge her recht up de linden to Dudenszcm na Reddelszem up de sncdeck na dem Gryszem, de Eylbreden an, den path uth de van Lude kampt, de Busszen grundt dale wente in de Emmern. Und dusse snede und wisinge wilt und schult se fredelig siu unnd hcbbet des to tugen dusser breve twe gelickludes mit oren ingeszegeleu vor- segelt, der eyn islick ein hefft, und hebben des ore ingeszegel mede an dussen brefft hanget an dem jare und dage bovengeschreven.

So die Übersetzung in der ürk. Domstifi Hildesheim Nr. U261 im Kgl. St-A. zu Hannover von 1510 Juni 25. Gedr. Zeitschr. 1858 S. 65.

168. Der Patriarch Gerold von Jerusalem und mehrere andere Prälaten erklären, dass die Lombarden die von Kaiser Friedrich IL in Sachen des Heiligen Landes geplante Zitsammenkunft mit seinetn Sohne und anderen deutschen Fürsten zum Schaden des Kreuzzuges verhinderten, indenn sie den Zuzug von Deutschland nur unter (angegebenen) dem Kaiser unannehmbaren Bedingungen gestatten wollten, und dass darauf Bischof Konrad auf Ansuchen des Kaisers päpstliche Briefe vorgelegt

74 1226.

habe, nach denen er mit kirchlichen Strafen gegen diejenigen vorgehen solle, welche deii im Literesse des Heiligen Landes dem Kaiser, sem^m Sohne und den Rechten des Reiches zugesicliertefi Schutz missachtefen, sodass nach ihrer Ansi<:ht der Kaiser die Lombarden mit Interdikt und Exkommunikation strafen kötine. Parma 1226 Juni 10.

Abschrifl des 15, JahrhundeHs in Cop. VI, 11, S. 642 Nr. 1228 im KgL SL-A. zu Hannover, Gedr. Sudendorf, RegUtrum I, S. 89, Huillard-Brihollea II, 609, Vgl, Böhmer 'Ficker, Reg. imp. F, 1624. Bisch f Konmd forderte darauf die Lombarden vergeblich auf, dem Kaiser bis zu einem bestimmten Termine Genug- tuung zu geben, vgl. Friedrichs Schreiben bei Huillard II, 643.

169. Kaiser Friedrich IL teilt dem Vogte Folhnar und den Bürgern von Goslar mit, dass er den Propst, Dechanten und das Kapitel der Mathiaskirche zum Gehorsam gegen den Bischof Konrad aufgefordert habe, und befiehlt ihnen, den Bischof in dieser wie in anderen Angelegenheiten zu unterstützen. Parma 1226 Juni 11.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 119 mit dem Siegel an rotem Seidenband. Gedr. Winkehnann, Acta imp. sei. S. 256, Bode, ÜB. l^ S. 462 Nr. 464, im Auszug Lütttzel, Ältere Diözese S. 395. Regest Böhmer- Ficker, Heg, imp. V, 1625.

170« Kaiser Friedrich IL bekundet dem Bischof Konrad f dass nach Beilegung des Streites zwischen ihm und detn Erzbischof e von Mainz wegen des Diözesanrechtes der Goslarer Kirchen er dem Propste, Dechanten und Kajntel von st. Mathias in Goslar befohlen habe, ihm Gehorsam zu leisten. Parma 1226 Juni.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Domstifl Hildesheim Nr. 121 mit Siegel an grünem Seidenbande. Gedr. Lüntzel, Ältere Diözese S.394, Bode, ÜB. I, S. 464 Nr. 466, Regest Böhme r-Ficker, Reg. imp. V Nr. 1626,

VTk. Kaiser Friedrich IL gestattet dem Bischof Konrad tvege^i seiner vielen Verdienste um ihn, dass sowohl er icie auch seine Kirche die verliehenen Vogteien wieder an sich bringen dürfe. Bei Parma 1226 Juni (11).

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 120 mit dem Siegel an gelbem Seidenbande. Die Urk. stimmt bis auf geringe Abiceichungen mit der von Mai 26 überein. Gedr. Böhtner, Obserr. iur. can. S. 213, Forschungen zur D. Gesch. 18 S. 206. Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1628.

172« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs II., in der dieser dem Erzbischof Albert von Magdeburg Burg und Stcult

1226. 76

Lebus zum Besitz übergiebf, wie diese bereits von seinem Oheim, König Philippf dem Erzbischof verliehen worden seien. Parnm 1226 (Juni).

Gedr. Huülard'BrihoU^s II, S. 601, Biedel, Cod. Brandenb. I, 20 S. 178, Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1629, woselbst die älteren Drucke.

17S. Kaiser Friedrich IL schreibt seinem Sohne, dem König Heinrich, dass er nach Entscheidung des Streites des Erzbischofs von Mainz mit dem Bischof Konrad Über die Diözesangerechtigkeit der Goslarer Kirche dem Propste, Dechanten und Kapitel der Mathiaskirche befohlen habe, dem Bischof Gehorsam zu leisten, und fordert ihn auf, den Bischof in dieser wie in anderen AngelegefJieiten zu unterstützen. Borge san Donino 1226 Juni.

Or. im KgU SL-A» zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 122 mit Siegel an rotem Seidenbande. Gedr. Vaterland. Archiv ISiO S. 398, und Winkelmatm, Acta imp. eel. S. 256 mich Copie, Bode, ÜB. I, S. 463 Nr. 465 nach dem Or., im Auszug Lüntzel, Ältere Diözese S. 896. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1634,

174. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedriclis IL, in der dieser die Gemeinde von Modena in seinen Schutz nimmt und ihr die Privilegien bestätigt. Borgö san Donino 1226 Juni.

Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1630, woselbst das Weitere; vgl. auch 1631 eine andere Urk, für Modena, in der Konrad ebenfalls Zeuge.

175. Bischof Konrad unter den Zeugen des Privilegs Kaiser Friedrichs II, für die Ritter und Bürger von Oppenheim, Borgo san Donino 1226 Juni.

Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1635, tcoselbst das Weitere, Ebenfalls als Zeuge erseheint Konrad in den gleichzeitigen Urkunden Friedrichs für die Bürger von Lübeck, o. a, O, 1636, und für Bischof Gottfried von Cambrai, a. a, 0. 1638,

176. Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt dem Bischof (Konrad) den Besitz der Mathiaskirche in Goslar und die durch diesen gegen die Widersacher erlassenen oder noch zu erlassenden Bannspruche. Aschaffefiburg 1226 Juni 19 (xiii. kalendas iulii).

Abschr. des 15. Jahrh, in Cop, VI, 11, S, 767 Nr, 1572 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, 8. 465 Nr. 407,

177. Erzbischof Ä(lbert) von Magdeburg f die Bischöfe von Beauvais, Cambrai, Naumburg, Merseburg, Worms, Basel und Chur sowie die Äbte von Prüm und Murbach beglaubigen bei Cremona dem Bischof Konrad auf dessen Wunsch das diesem von Kaiser Friedrich II. gegebene Privileg betr, die Kirchen in Goslar. 0. D. (1226 Juni).

76 1226.

Or. im Kgl, St,-Ä. zu Hannover y Domstift Hildesheim Nr. 124 mit den 10 Siegeln, die an den beiden Breitseiten der Urk, befestigt sind, vgl, den Druck Bode, ÜB. 1, S. 467 Nr. 470. Gedr. auch im Auszuge Lüntzel, Ältere Diözese S. 396, Winkelmann, Acta imp. sei. S. 256; vgl. Bohmer-Ficker, Reg. imp. V, 1640. Das Privileg Friedrichs oben Nr. 170.

178. Bischof Konrad unter den Zeugen derllrk. Kaiser Friedrichs IL für den Markgrafen Cavalcahd. Cretnona 1226 (Anfang Juli).

Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V. 1641; vgl. auch Nr. 1642 für die Stadt Cremona, Nr. 1643 für das Kl. Chiaravalle bei Mailand, Nr. 1648 für die Kirche in Aachen, in denen Konrad ebenfalls unter den Zeugen erscheint.

179. Kaiser Friedrich IL gebietet den Grafen von Wohldenherg, den Herzog von Braunschueig , den er mit der Beilegung der Fehde de^s Bodo von Homhurg mit dem Grafen von Spiegelberg u. a. beauftragt hätte, eventuell mit den Waffen zu unterstiitzen, da tmter der Fehde das Stift und die Sache des Krenzzuges leide. Borgo s. Donino 1226 Juli 6.

Frcdericus dei gracia ßomanorum imperator semper augustus, Iherusalem et Cicilie rex Hermanno et Henrico comitibus de Wolden- bergh ac uuiversis aliis imperii fidelibus per Saxoniam constitutis preseiites litteras iiispecturis graciam suam et omne bonum. Cum proptcr gweiTas, que vertuiitur inter Bodonem de Homborch ex parte uiia et comitem Beniardum de Speigelberge, Conradum de Altafago et Ghiselerum de Ethsem ex altera, multa incommoda et impedimenta proveniant gravia negocio Terre sancte et quodam- modo propter hoc iam tota provincia in desolacionem sit posita et non solum ecclesie que destruuntur, sed et pauperes vidue simul et orphani de partibus illis et specialiter bona venerabilis Hildense- mensis episcopi dilecti principis nostri et suorum hominum, que diripiuntur graviter ymmo gravissime, huiusmodi penam luant, ecce quod nos, qui predictum Christi negocium postponere non possumus nee debemus, illustri duci de Brunswic dilecto principi nostro per litteras iniungimus maiestatis nostre, ut ad componendum et paeifi- candum inter discordantes predictos interponere studeat partes suas, ita quod, si iidem super hoc eidem duci iuxta mandatum nostrum acquiescere non curaverint devote ac humiliter sicut decet, convo- catis ad se fidelibus imperii ex parte nostra, et si opus fuerit inno- centi parti cum eisdem nostris fidelibus mediante iusticia in auxilium veniens maliciam et superbiam partis adverse conterat, prout viderit

1226. 77

comprimeiidain. Ideoque universitati vestre sab obtentu gracie nostre districte precipiendo mandamus. quatenus, ne servicium Ihesu Christi, ad qaod adiuvante ipso potenter accingimur et libenter, propter gwen^as et discordias predictorum valeat in ipsis partibns ulterius impediri, ad requisicionem ducis predicti continuo estote parati ituri cnm eo contra quos et pro qnibus vobis ipse duxerit iniungendum, ita super hoc vos gerentes devote, ut gracia dei et nostra vobis proinde comparere possit. Datum aput Burgum sancti Domnini vi. die iulii, xiiii. indictione.

Abschr. des 15, Jahrh. in Cop. VF, 11, S. 510 Nr, 855 im Kijl, St.-A. zu Hannüter, Gedr. Sudendorf, Registrum /, S. 92, Huillard-BrSholles II, 637. Regest Bohmer-Ficker, Reg, imp, V, Nr. 1649, Orig. Guelf. III, 687. Vgl. auch das Schreiben Friedrichs an den Grafen Hildebold von Limmer, Orig, Guelf. III, 686, Böhmer- Ficker 1646.

180. Kaiser Friedrich IL befiehlt dem Bodo von Homburg, mit seinen Gegnern, den Grafen Bernhard von Spiegelberg , Konrad von Hohenbüchen und Gieseler von Eitzum, Frieden zu machen und sich detn Urteilsspruch des Herzogs t*on Braunschwelg zu unterwerfen, da seine Fehde der Sache des h. Landes und den Gütern des um den Kreuzzug hochverdienten Bischofs schade. Borgo san Donino 1226 Juli 6.

Abschr. des 15. Jaht^. in Cop, VI, 11, S, 719 Nr. 1422 im Kgl. St.-A. zu Hannover, Ausser dem Anfang im Wesentlichen gleich der vorhergehenden Nr. Gedr. Sudendorf, Regisirum I, S. 94, Huillard-BrSholles II, 639 der Anfang. Regest Bohmer-Ficker, Reg. imp. V, 1648,

181. Kaiser Friedrich JL befiehlt dem Grafen Bernhard von Spiegelberg, dem Konrad von Hohenbüchen und dem Gottfried von Eitzum auf Bitten des Bischofs (Konrad), von dem Kriege gegen Bodo von Homburg abzustehen und sich der Entscheidung des Hei'zogs von Braunschweig zu unterwerfen. Borgo san Donino (1226) Juli 6,

Absehr. des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S, 425 Nr, 631 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Orig. Guelf. IIl, S. 687, Sudendoif, Registrum I, S, 93, Huillard- BrSholles II, 638. Reg. Bohmer-Ficker, Reg, imp. V, 1647,

181S. Kaiser Friedrich IL, hebt zu Gunsten des um ihn sehr ver- dienten Bischofs Konrad, seiner Nachfolger und seiner Kirche das Spolienrecht auf und verbietet den Ministerialen besonders, etwas von der beweglichen Habe des verstorbenen Bischofs sich anzumasseti. Borgo san Donino 1226 Juli (6).

78 1226.

Fridericus i) dei gratia Romanoram Imperator semper aagiistus, lerusalem et Sicilie rex. Per presons scriptum notum facimns uni- versis fldelibns nostris per imperium constitutis tam presentibus quam fnturis, quod nos attendentes fldei magne constantiam Conrad! venerabilis Hildensemeasis episcopi, dilecti principis nostri, quam multipliciter immo efficaciter in nostris serviciis et honoribns iam sepius sumus experti, considerantes etiam magna et grata servicia eins, que cotidie nostre celsitudini exhibere uon cessat, cum tanta et talia sint aput nos merita persone sue, ut non solum idem episcopus immo eius ecciesia propter eum beneficia liberalitatis nostre magni- fice merentur, concedimus eidem Hildensemensi episcopo, ecclesie sue et eius successoribus in perpetuum, ut sive eodem episcopo sive suis successoribus decedentibus nee nos nee aliquis successorum nostorum Romanorum imperatorum vel regum aut aliquis nomine et auctoritate nostra vel successorum nostrorum bona mobilia ac Uten- silia domus Hildensemensis episcopi rapere vel auferre presumat, set omnia integra maneant et quieta ad opus episcopi succedentis, maxime cum in quibusdam litteris nostris contineatur expresse, qualiter huiusmodi consuetudinem pravam penitus abolentes mini- sterialibus et officiatis predicte Hildensemensis ecclesie, aput quos inoleverat consuetudo predicta, perpetuo duximus inhibendum, ne aliquis eorum presumeret de cetero de rebus cuiuslibet decedentis episcopi ecclesie memorate capere vel tangere violenter. Ad huius igitur nostre concessionis memoriam et robur perpetuo valitumm presens scriptum fieri et sigillo maiestatis nostre iussimus commu- niri. Datum aput Burgum sancti Donnini anno dominice incama- tionis millesimo ducentesimo vicesimo sexto, mense iulii quartedecime indictionis.2)

Or, im Kgl. SL-A, zu Hannover , Domatifi Hildesheim Nr. 126 mit Siegel an rotem Seidenbande. Oedr. Harenberg, Hiat. Oandersh. S. 429, Huillard-Br Zolles II, S. 652, Vaterland. Archiv 1840 S. 399. Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 1654. Das besondere Schreiben an die Ministerialen von Juli 6 vgl. folgende Nr., woraus sich wohl ergiebt, dass auch diese Urk. zu diesem Tage gehört.

188. Kaiser Friedrich IL befiehlt den Amtmännern und Ministerialen de7' Kirche, von der misshräuchlichen Getcohnheit, beim Tode des Bischofs dessmi bewegliche Habe und Hausgerät an sich zu reissen, abzulassen,

*) Verlängerte Schrift^ •) in-dic-tlo-nis in grossen Zwischenräumen über die ganze Zeile.

1226. 79

vielmehr die Sachen dem Nachfolger zu erhalten, Borgo san Donino 1226 Jidi 6.

F(ridericas) dei i^ratia Romanonim imperator semper augustus, lerusalem et Sicilie rex. Univerais officiatis et ministerialibus ecelesie Hildesemensis tarn presentibas quam futuris fidelibus suis gratiam suam et omne bonum. Quandam pravam et detestandam consuetudinem deo nimis quidem horrendam hominibus inolevisse apnd Yos iam pridem andivirnus, quod ecelesie Hildesemensis dece- dente pastore vos continuo benefltiorum ecelesie qiie tenetis prorsus immemores et ingrati non ut veri fllii, qui in illa viduitate sua compati deberetis eidem, set velut impii hostes eins res mobiles et utensilia domas episcopi decedentis iniqua quadam rapacitate aufertis et sie ecclesiam tunc afflictam affligitis, cai in tanto articulo solatinm potius existere deberetis. Quia igitur intoUeranda et displicenda est admodam deo et hominibus presumptio talis, nos corruptelam huiosmodi penitus detestantes et abolere volentes omnino Universität! vestre sub obtentu benefltiorum, que ab ecclesia predicta tenetis, districte preeipiendo mandamus, quatinus a presumptione tali amodo desistentes omnino, quociens de pastore Hildesemensis ecelesie humaniter contigerit fleri, res mobiles et utensilia domus eius ali- quatenus non tangatis, set ea intacta -ad opus succedentis episcopi dimittatis, ut apud deum et homines commendemini et de benefitiis vestris penam ingratitudinis incurrere proinde non possitis. Datum apud Burgum sancti Donnini vi. iulii xiiii. indictionis.

Or, im Kgl, 8t,- A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 124a mit Siegel an roier und grüner Seidenschnur, Qedr. Winkelmann, Acta II, 18, Regest Bfihmer- Fieker, Reg, imp. K Naehtr, 14698,

1S4. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk, Kaiser Friedrichs IL, in der er dein Bonifacius von Languillia eine vofi fViedrich I, diesem gemachte Verleihung bestätigt, Borgo san Donino 1226 Juli 6,

Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1650, woselbst das Weitere; vgl. auch die Urk. für Markgraf Heinrich von Savona Nr. 1651 und für Cremona Nr. 1652 aus derselben Zeit, in denen Konrad als Zextfje erscheint,

18S. Gerold Patriarch von Jerusalem, (Simon) Erzbischof von Ttfnts und J(akoh) Bischof von Accon bekunden dem Bischof Konrad, dass in ihrer Gegenwart in Borgo san Dmiino Kaiser Friedrich II, ihm das Privileg betr, dis Kirchen in Goslar (das eingailckt ist) verliehen habe. O. D, (1226 Juli 6),

80 1226.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 123 mit Besiegelung wie zum Druck Bode, ÜB. /, S. 466 Nr. 468, und Lüntzel, Ältere Diözese S, 396 angegeben. Regest Böhmer -Ficker, Reg. imp, V, Nr. 1661, Die Urk. Friedrichs oben Nr. 170.

186. K(onrad), Bischof von Porto und st Rußna, päpstlicher Legat, transsumiert dem'Bischof Kofirad das Diplom Kaiser Friedrichs IL betr. die Kirchen in Goslar. Borgo san Donino 1226 Juli 15 (idibus iulii).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 125 mit dem Siegel an grüner Seidetischnur. Gedr. Bode, ÜB. /, S. 466 Nr. 469, Fürstenberger ÜB. /, 146 im Auszug. Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 1662, 10089 und 10970 h.

187. Bischof Konrad unter den Zeugen derUrk. Kaiser Friedrichs IL für Genua. Pontrenioli 1226 Juli.

Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1666: „Der hier zuletzt als Zeuge ge- nannte Bischof von Hildesheim war Oktober 23 wieder in der Heimat. Zeitschr. für Niedersachsen 1868 S. IW. Er ist sogar schon im September in Braunschuftig, vgl. unten Nr. 191. Der Ausstellungsort liegt in Ligurien, etufa in der Mitte zfrischen Pisa und Genua.

188. Beilegung eifies Streites des Heinrich von Tossem, Archi- diakons in Solschen, und de^ Ritters Wilhelm von Rosenthal wegen Zehnten. 1226 August 18.

Ininrie et disceptaciones, quas dominus Heinricus de Thosseim archidiaconus in Solescen habnit de decima cum domino Willehellmo milite de Rosendale, taliter discretorum consilio et auxilio sunt sopite, quod iam dictus Heinricus de Thosseim archidiaconus decimam omnium mansorum seu iugerum vel agrorum aut arearum ad parvam Solescen pertinentium et nominati mansi Wemeri ac bonorum libe- rorum et duorum allodiorum in maiori Solescen et aliorum viiii man- sorum, qnorum ii dicuntur Wilmeri, ii Helmoldi militis, i Wihmanni, i Hiddonis, i villici episcopi, ii Volcsuidis vidue, quorum tunc pos- sessione gaudebat, et minorem decimam, que ohteme dicitur, in area allodii sui tactis sacrosanctis reliquiis per fratrem suum Ludolfam kamerarium, qui suus vormundns erat, sibi et ecclesie sue et sac- cessoribus suis in Solescen sententialiter obtinuit. Prenominatus vero miles alteram partem tocius decime sibi et heredibus suis tactis sacrosanctis reliquiis similiter obtinuit. Huius autem ordinacionis testes sunt magister Conradus de Goslaria canonicus Hildensemensis

1226. 81

ecclesie, Constantinus *) vicarius, Coniadus plebanus de Honhamelen, Heinricus de Berberge, Heinricas de Ruthenberge, lohannes ple- banus in Solescen et socius suus lobannes eciam sacerdos; item milites Sifridus de Borseim et Everhardus, Bruno de Addenem, Her- mannus de Berberge, Bodo et Borchardus fratres de Saldere, Hein- ricus maior de Honbamelen, Conradus marscalcus, lohannes de Adenstede, Walthems de Olem; item lohannes Rufus, Bertoldns et pene omnes alii villani in Solescen. Ne antem hec iusta et amica- bilis composicio alicni in posterum veniat in dubium, ego Lippoldus de Escerte eam sigilli mei munimine duxi roborandam. Hec com- posicio facta est in die beati Agapiti martiris anno incamacionis domini m^. c(fi. xx^i^.

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Domstift Hildeaheint Nr. 127. Siegel Pergamentittreifen zeigt zwei senkrechte mit den Rücken gegen einander gekehrte Schlüssel: f SIGILL(VM) LIPPOLDI DE ESCHERTHB.

ISO. König Heinrich befiehlt dem Vogt und den Bürgern von Goslar, den Bischof Konrad gegen die dortigen Domhert^n zu unter- stützen, besonders da der Besitz der Jurisdiktion über die Mathias- und die anderen Kirchen in Goslar ihm wiederhergestellt und vom Kardinallegaten Konrad , Bischof von Porto und st. Rufina, bestätigt tcorden sei und er den Domherrn Gehorsam gegen den Bischof an- befohlen habe. Bei Wimpfen (1226) August 22 (xi. kalendas septembris),

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 130. Siegelrest auf der RUckseite an durchgezogenem Pergamentstreif eti^ wie Abbildung Kaiserurk, in Abbild. Uef VI Taf. 18. Gedr. Bode, ÜB. /, S. 468 Nr. 471, Winkelmann, Acta imp. ined. S. 389. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 4013.

190. König Heinrich bestätigt dem Bischof Konrad wegen seiner rielfachen Verdienste um ihn die von seinem Vater, Kaiser Friedrich IL, ihm zuerkannte Unterordnung des Stiftes st. Mathiä in Goslar unter die Diözesanjurisdiktion des Bischofs, unter Aufhebung der früher ergangenen Entscheidung. Bei Wimpfen 1226 August 23 (x. kalendas septembris).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 128. Siegel an roter Seidenschnur zur Hälfte fort. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 468 Nr. 472, Winkel- mann. Acta imp. ined. S. 390. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 4014.

JLOl. Bischof Konrad bekundet^ die Goslarer Domherrn Eschunn vicedominus , Lippold von Osterode, Johann von Lewe (Levede) und

^) Or. Ck)n8tatlnas. Hildeih. ÜB. IL n

82 1226.

Budolf, welche in Gegemoart des Bischofs Iso von Verden und des Herzogs Heinrich von Braunschweig ihn als Diozesanbischof anerkannt haben, vom Banne gelöst und nach Abhaltung einer feierlichen Messe in der Kirche st. Johann und Blasius (in Braunschweig) mehreren anderen Geistlichen Weihen erteilt zu haben. 1226 September 20 (dao- decimo kalendas octobris).

Testes autem huius rei sant Ciinradas maior prepositns, lohannes Marchas, magister Markolphus, Heinricus de Thossem, magister lohannes de Monte, Wicboldus, Fridericus et Wernerus, canonici Hildensemenses, . . de Bingelme, . . de Bidageshnsen et . . saucti Egidii abbates, . . de Richenberge, . . de Steterenborch, . . de Dorstat et . . de Heninge prepositi.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 131 mit dem Siegel des Bischofs Iso an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen, das Konrads verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 469 Nr. 473, Lüntzel, Ältere Diözese S. 397 nach Abschr. des 15. Jahrh.

19ft» Kaiser Friedrich IL berichtete dem mag. Arnold, dass der von ihm wegen Herstellung des allgemeinen Friedens und Beförderung des Kreuzzuges nach Cremona berufene Hoftag durch die Lombarden dadurch zerstört worden sei, dass sie die Fürsten und Grossen des Reiches verhinderten, dorthin zu kommen, und dass er die Angelegenheit der römischen Kurie und den Kardinälen zur Beurteilung anheim ge- geben habe. Zugleich ermahnt er ihn, die Kreuzfahrer zum Zuzüge auf den bestimmten Termin anzuhalten, zumal er auch noch deren Überfahrt unterstützen werde. Foggia 1226 Oktober 1.

Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 711 Nr. 1401 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Begistrum I, 100, Huillard-BriholleB H, €79. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1677.

198. Bischof Konrad bekundet den Verzicht des Edelherm Dietrich von Depenau auf das Vogteirecht des Archidiakonates Hohen- hameln und bestimmt, dass die Güter des Archidiakonates für immer frei von aller Vog feilast sein sollen. Hildesheim, in der Laurentius- kapelle 1226 Oktober 23.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopos. Notum sit Omnibus presens scriptum inspecturis, quod vir nobilis Thidericos de Depenowe, qui ius sibi dicebat adyocatie archidiaconatus in Honhamelen, omni iuri, quod sibi yendicabat sive quod competebat ei iure feodali de manu nostra in eisdem bonis, in manu nostra

1226. 83

rennntiavit acceptis a dilecto fratre nostro magistro lohanne tnnc eiusdem loci archidiacono andecim marcis argenti, quamquam idem lohannes prefatum Tbidericam nichil in bonis eisdem iuris habnisse dintins contendisset; et ad habundantem cautelam Alias antedicti Thederici eandem renuntiationem sive cessionem, licet a nobis nichil teneret in feodo, in presentia nostra suo firmavit assensu. Nos vero ad petitionem prefati lohannis archidiaconi sibi et successoribns snis hoc annuimas et concessimus, ut de cetero omni tempore bona predicta ab omni advocatie honere et iure sint libera, statuentes, ut nnllns eum vel suos successores eo pretextu aliquando audeat molestare. Et ad maiorem huius facti et nostre concessionis flrmi- tatem eam banni nostri auctoritate roborandam et presens scriptum inde confectum sigilli nostri impressione duximus muniendum. Hains rei testes sunt Sifridus quondam Hildensemensis episcopuS; Conradus maior prepositus, Conradus decanus, Hermannus^ Bertoldus^ Bodulfus, Conradus, Sifridus sacerdotes; Burchardus prepositus Bruneswicensis, lohannes scdlasticus prepositus Bardwicensis, Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus sancti Mauricii, Henricus de Tossem diaconi; Wicboldus, lohannes celerarius, Fridericus, Sibodo, Meinardus subdiaconi, omnes canonici Hildensemenses; laici Hethenricus vice- dominus de Eustenberch, Willelmus de Rosendale, Thidericus de Holthusen, Bertoldus de Gleidinge, lohannes de Esebeke, Ludolfus de Addenstede, Gerungus de Buninge, Volkmarus de Foro, Her- manus 1) de sancto Georgio, Conradus Penting, Conradus de Wezene, Sifridus et alii plures. Acta sunt hec Hildensem in capella beati Laurentii anno dominice incarnationis m^. cc^. xxvi., x^. kalendas üovembris, pontificatus nostri anno sexto.

Or, im Kgl. St-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 132 mit gut erhaltenem Siegel des Bischofs, Gedr, Zeitschrift 1868 S. HO. Regest Doebner, ÜB, r, S, 51 Nr, 95.

104. Bischof Wilbrand von Paderborn zahlt der Hildeshehner Kirche 40 Pfund als Ersatz für den Schaden, der ihr aus seiner Verwaltung der Dompropstei erwachsen sein könnte, 1226 Oktober 30,

W(ilbrandus) dei gratia Paderbornensis episcopus universis, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem. Presenti scripto pro- testamur, quod, cum Conradus maior prepositus et capitulum Hildesemense dampnis, iniuriis et actionibus, que sibi contra nos

y So das Gr.

6*

84 1226.

occasione amministrationis nostre in prepositura Hildesemensi competere dicebanl, sponte renuntiassent, nos memores benefieiorum multiplicium, quibiis ecclesia Hildesemensis dos a primis temporibos nostris honoraverat, liberaliter eis in recompensationem dampnorum, si qua ex parte nostri sustinnerant, qninquaginta libras contolimus easdem in manus dominorum C(onradi) Hildesemensis episcopi et S(ifridi)i) quondam eiusdem loci episcopi promittentcs xx libras in die puriflcationis beate virginis, x libras infra festum penthecostes et XX libras in die beati Michahelis persolvendas , ut sie omnis rancor et actio conquiescat et familiaritatis et amicicie consaete serenitas inter nos conservetur. Acta sunt hec anno domini mo. cco. xx^vi., iii. kalendas novembris.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, DomsUft Hildesheim Nr. 133 mit gut er- haltenem Siegel des Bischofs, Gedr. Schaten, AnnaL Paderb, I ad ann., Lünig, Spicileg, eccles. II S. 1098.

195. Das Kapitel des Doymtiftes in Goslar teilt den Pröpsten der Marienkirche und des Apostelstiftes und dem Domherrn L(udtmg) von Magdeburg als päpstlichen Delegierten fnit, dass sein Streit mit Bischof Konrad beigelegt und er selbst am 1. November in feierlicher Prozession ifi Goslar eingeholt worden sei. 0. Z>. (1226 7%ach November 1.)

Or. im Kgl. St,-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 139. Geschlossener Brief mit äusserer Adresse, Siegel verlor efi. Gedr. Bode, ÜB. I, S, 470 Nr. 474, tco Z. 11 des Kontextes processionaliter zu lesen ist; das Or. hat processionater.

196. Bischof Konrad erneuert, nachdem er am 1. November t^oti dem Kapitel des Domes in Goslar in feierlicher Prozession als Diözesan- bischof eingeholt, die Exkommunikation gegen alle Widersacher und besonders gegen den Domherrn Kono. 0. D. (1226 nach November IJ.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Donistift Hildesheim Nr. 149 mit Rest des bischöflichen Siegels an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 471 Nr. 475. Regest Lüntzel, Ältere Diözese S. 398.

197. König Heinrich verleiht auf Bitten des Domprapstes K(onrad) dei' Neustadt Zoll- und Abgabenfreiheit ausser gegen den zeitigen Dompropst, dem er freistellt, daselbst Handwerksämter mid -meister einzusetzen, und gewährt ihr einen Jahr- und WochenniarkL Würzburg (1226) November' 22.

1) Or. F.

1226. 86

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VT, 11, 8. 279 Nr. 378 im KgL St.-A, zu Hannover, Gedr. zuletzt Doebne^; ÜB. I, S. 52 Nr. 96, wo zu dem angeführten Druck hinzuzufügen Huillnrd-Briholles IT, 2, S. 890. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, Nr. 4023.

198. Äbtissin Bertha von Ganderskeim tauscht mit Bischof Konrad Ministerialen. 1226,

B(erta) dei ^acia Gandersemensis ecclesie abbatissa omnibas scripti presentis inspectoribus salatem in auctore salutis. Notum esse cnpimus universitati vestre, qnod nos lohannam sororem Henrici et Hermanni de Bruken et tres eins pueros, ecclesie nostre mini- sterialeSy venerabili domino C(onrado) episcopo et ecclesie Hilden- semensi donavimus ab omni iure, quo nobis et ecclesie nostre tene- bantur, absolutoS; Aleidim uxorem Manegoldi de Bruken et tres eamndem filios in concambium recipientes. Et ut huius commuta- cionis ordinacio rata semper maneat et inconvulsa, presentem litte- ram in veritatis testimonium conscriptum sigilli nostri duximus manimine roborandara. Testes Burcardus camerarius, Eilardus, Albero, Giselbertus, Ropertus, Henricus et Gherardus fratres de Curia et alii quam plures ecclesie nostre ministeriales. Actum anno domini m^cc^^xxvi, indictione xiiii.

Ähschr. des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 760 Nr. 1617 im Kgl. St.-A. zu Hannover,

199. Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit Bischof Konrad Ministerialen. 1226.

Berta dei gracia Gandershemensis ecclesie abbatissa omnibus scripti presentis 0 inspectoribus salutem in auctore salutis. Cum necesse sit, ut ea quorum memoriam expedit retineri litteranim testimonio commendentur, innotescere cupimus tam presentibus quam faturiSy quod nos Fredericnm et Eilardum lohannis de Hesethe filios y ecclesie nostre ministeriales, domino episcopo et ecclesie Hildenscmensi donavimus, Lefgardam de Rethen uxorem Mangoldi de Bruckem in concambium recipiendo. Et ut contractus huiusmodi ratus semper maneat et inconvulsus, presentem paginam in veritatis testimonium conscriptam sigilli nostri duximus munimine roborandam. Actum anno domini \xfi. cc^. xxvi., indiccione xiiii.

Äbschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 738 Nr. 1474 im Kgl. St.-A. zu Hannover.

*) ^^P' presenti.

86 1226.

ISOO. Propst Hugo des Kreuzstifies bekundet den Rüdekauf zweier Hufen in Kemme durch den Kaplan Nicolaus Creatura zur Stiftung seines Anniversares. 1226.

Hugo dei gracia sancte Crucis in Hildensem prepositus univeisis hanc cedulam inspecturis vel audituris salutem in domino. Ad cau- telam fatnrorum notum esse volumus universis, quod lohannes dei minister et sancti Nicolai in Hildensem capellanus*) noster, qui dicitur Creatura, redemit duos mansos in Kemme iacentes*) ab im- pedientibus ipsos pro quatuordecim talentis, proventum eorundem salvo iure nostro perpetuo percepturus, ita tarnen, quod fratribus sancte Crucis duodecim solides et duos modios tritici advocacie ad prebendam de eisdem mansis annis singulis ministrabit. Post de- cessum autem ipsius in anniversario suo percipient dicti fratres de prememoratis mansis quindecim solidos, ut memoriam snam agant, et camerarius et campanarius quatuor denarios,^) itaque uterque duos; ad duas eciam candelas cedaut tres solid! comparandas. Isti ordinacioni cum fieret affuerunt prememorate ecclesie fratres omnes, videlicet Amoldus decanus, Megenwardus custos, Herrändus, Teit- marus scolasticus, Henricus sacerdotes; Adolfius, Daniel, dyaconi; Wemerus, Conradus, Otto, subdiaconi; affuit eciam magister Here- wicus maioris ecclesie canonicus. Ut autem ratum permaneat et infractum, presentem litteram inde conscriptam sigilli nostri et ecclesie appensione decrevimus muniendam. Actum anno incamacionis dominice m^cc^xivi, indictionis anno xiiiio.

Absehr. des 15. Jahrh. in Cöp. VI, 11, S. 407 Nr. 583 im Kgl. St.-A, zu Hannover. Regest Doebner, ÜB. /, S. 53 Nr. 98.

201. Bischof Konrad befiehlt dem Bariholomäistift^ fernerhin keine Schwestern aufzunehmen, bis ihre Zahl auf vier beschränkt sei, und diese Zahl in Zukunft nicht zu überschreiten. Hildesheim 1226.

Or. im Kgl. St.'Ä. zu Hannover, Domstift Nr. 134 mit gut erhaltenem Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden. Gedr. Doebner ÜB. I, S. 52 Nr. 97.

Die Pröpste W(ichmann) des Marienstiftes und H(einrich) des Peter- und Paulstiftes sowie der Domherr Lfudmg) von Magde- burg empfehlen dem Bischof Konrad den Domherrn mag. Johann aus Goslar, der bei der Beilegung des Streites der Hildesheimer Kirche mit der Goslarer nicht zugegen gewesen. 0. D. (1226).

^) Cop. capalanas. >) Cop. lacentibas. ') Cop. denarii.

1226. 87

Or, im KgL 8t,-A. zu Hannover, Cdl. Or, Des, 31, Hildesheim Nr. 6, wm den drei Siegeln das erste verloren, Gedr, Lüntzelf Ältere Diözese S. 399^ Magdeb» GesehicktshU VI, S. 573, Hertel, ÜB, des KL U. L. Fr. zu Magdeburg, S. 102, zur letzt Bode, ÜB. I, S. 473 Nr. 478 nach dem Or. Regest v. Mülverstedt, Reg. archiep. Magdeb. H, S. 375 Nr. 803.

20S. Domherr Johann in Goslar empfiehlt dem Bischof Konrad einen Geistlichen zur Ordination. 0. D. (um 1226).

Absehrifi des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 547 Nr. 950 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 474 Nr. 479.

204. Kustos H(oier) und das Kapitel in Goslar bitten den Bischof K(onrad)f ihren Dechantefi veranlassen zu wollen, dass er zum sacerdos promomere und die Lehen, die er von anderen Kirchen habe, vor kommendem Judica resigniere. 0. D. (um 1226).

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 441 Nr. 682 im Kgl. SU-A. zu Hannover. Gedr. Bode, VB. d. St. Goslar I, S. 472 Nr. 477.

205. Verzeichnis der Lehnsgüter des Luthard von Meinersen (um 1226).

Or. in drei verschiedenen Ausfertigungen im Kgl. St.'A. zu Hannover, Dom- Stift Hildesheim Nr. 140, 141 und 142, wonach gedruckt Sudendorf, ÜB. l, Nr. 10, der das Verzeichnis um 1226 ansetzt.

206. Bischof Konrad erteilt allen, welche die Kirche st. Johannis hopst, und Thomae in Braunschweig, die er auf Bitten des Pfalzgrafen Heinrich bei Rhein geweiht, am Dedikationstage besuchen, vierzig Tage Ablass. Braunschweig Ende 1226 oder Anfang 1227 (pontiflcatus nostri anno vR).

Abschrift des 14. Jahrhunderts im Ordinarius st. Blasii fol. 2b im Landes^ haupiarchiv zu Wolfenbüttel.

207. Bischof Konrad bekundet, dass ihm hei der Weihe der Kirche st. Johannis d. T.,.st. Blasii und st. Thomae in Braunschweig der Pfalzgraf Heinrich zu deren Bewidmung gemäss dem letzten Willen des Kaisers Otto Scheverlingenburg mit Zubehör übergeben, über die Guter in Börsum (Borsne) jedoch und die Kirche in Helmesborch anderweitig verfügt habe, und dass er, der Aussteller, die Schenkung unter Bischofsbann genommen. 0. D. (Ende 1226 oder Anfang 1227).

Hnius antem facti testes sunt hü: venerabiles fratres nostri Verdensis et Mindensis episcopi, dominus Siffridus quondam Hil- densemensis episcopas, honorabiles de Lüttere, de sancto Michahele, de Huisburch, de Noräieini abbates, H(ennannus) et H(einricus)

88 1226.

comites de Waidenberge, comites de Werningerode, comes A(dolfus) de Dasle, comes H(enricus) de Hoya, comes C(oiiradus) de Löwen- rode, Liuthardus de Meinersem, Bernhardus de Dorstat, Otto de Hartbeke, Halt de Biwende, lordanis dapifer, Willekinus marscalcus, lusarius pincerna, Herwicus camerarius, Godefridos advocatus, Baldcwinus advocatus de Dalem, Fridericus de Esbeke, Bertrammus de Velthem, Lodwicus de Blankenburch , Liydolfus de Bortvelde, lohannes de Bornem, Widekindus de Dersem.

Or, im Landeahauptarchiv zu Wolfenbüttel, BlasHstifi Nr. 19, Der untere Teil der ürk,, und damit das Datum, ist abgeschnitten. Regest Hänselmann, ÜB, der Stadt Braunschiteig II, S, 28 Nr. 71.

208. Graf Hermann von Wohldenberg teilt den Hildesheimer Ministerialen mit, dass er vergeblich beim Bischof für die Grafen von Eber st ein sich verwendet habe. Es sei klar, dass er ihnen Emne mit Gewalt nehmen wolle. 0. D. (1226—1227).

H(ermannus) dei gi'acia comes de Woldenberch Hildensemensis ecclesie ministerialibus universis divitibus et pauperibus, ceteris quoque paginam presentem audientibus sue possibilitatis obsequium. Universitati vestre notum facimus, nos personalitcr amicis nostris assumtis dominum episcopum adisse eumque pro nostiis soceris comitibus de Eversteyn debite supplicasse, ne vim eis inferret, sed per nos graciam suam satisfaciendo rehaberent, in quo heu! nichil profecimns. Ergo cum beneficia ecclesie Hildensemensis in partes fratris mei H(enrici) de Woldenberg cesserint et ipse ecclesie teneatur, nos autem non^) ob graciam simus domini episcopi et fuerimus adhuc, sperantes, ut beneficia, si qua ab eo obtineremns. üniversos hec audientes rogamus, si imposterum opus habuerimns, nobis testimonio astent, dominum episcopum proprietatem Emne, que mei fratris est et mea ceterorumque nostrorum amicorum et comitum de Eversteyn, violenta manu nobis velle anferre, et huius rei testimonio nostrum socerum comitem de Eversteyn eodem loco manu armata obsedit.

Ähsehr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 559 Nr, 993 im Kgl, St,-A. zu Hannover. Gedr, Or, Guelf, III, S. 688, Die Einnahme Gronaus durch den Bischof encähnt Chron, Hild, in Mon, Germ, SS, VII, S, 861, Es handelt sich wohl um den Streit, der 1227 Juli 9 beigelegt wurde.

*) Hier Lücke angedeutet, die aber wohl hinter' obtineremus ist.

1226. 89

209. Bischof Konrad gestattet dem Dompropste wegen seiner be- vorstehenden Pilgerfahrt nach dem Heiligen Lande die Veräusserung seiner Einkünfte auf drei Jahre. 0. D. (1226—27?).

C(onradiis) dei gracia episcopus Hildenscmensis etc. Omnibus etc. Notam esse volumus, quod, cum prepositus ecclesie nostre cruce signatos esset pro peccatis suis et in proximo passagio videlicet circa festum beati lohannis baptiste iter peregrinacionis vellet arri- pere iturus ad Terram sanctam, in qua steterunt pedes domini, rogavit, ut daremus ei licenciam obligandi reditus suos, quos de manu nostra et ecclesia nostra tenet. Nos igitur peticioni eins racionabili annuentes ei licenciam dedimus exponendi omnes reditus suos per tres annos. Et super hoc ei dedimus scriptum nostrum inde confectum et illud sigillo nostro fecimus roborari.

Nach dem Formelblich des Ludolfvon Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen und deutschen Geschichte IX, S. 397. Dompropst Wilbrand von Oldenburg {bis 1225) kann nicht gemeint sein, da dieser bereits 1211 nach dem h. Lande zog, als er noch nicht Dompropst war, vgl. Zeitschrift 1869, S. 8 ff., ein anderer Dompropst ist als Kreuzfahrer nirgends genannt. Oder sollte der Dechant des Andreasstiftes gemeint sein? vgl. unten Nr. 232.

210. Dechant Ambrosius und das Domkapitel zu Goslar bezeichnen dem Bischof Konrad mehrere Geistliche zur Erteilung bestimmter Weihen. 0. J. (1226—32).

Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 405 Nr. 575 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 490 Nr. 502.

211. Dechant Ambrosius und der Kanoniker mag. Johann des Domstiftes in Goslar bitten den Bischof Konrad f ihren Kanoniker Burchard wegen unkanonischer Handlungen zu exkommunizieren. 0. D. (um 1226—1232).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 101. Siegel und Be- festigung verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 488 Nr. 500, Lüntzel, Ältere Diözese S. 398.

212. Dechant A(mbrosius) und Domherr mag, J(ohannes) des Domstiftes in Goslar, welche aufgefordert sind, über die Vergehen des Klerikers B(urchard) dem Könige Bericht zu erstatten, bitten den Bischof K(onrad) wiederholt, die Sache jenes der eigetien Prüfung vorzubehalten. 0. D. (um 1226—32).

Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 100. Siegel trie angegeben zum Druck bei Bode, ÜB. I, S. 489 Nr. 501, Lüntzel, Ältere Diözese S. 398.

90 1226—32.

218. Dechant Ämbroaius und das Domkapitel zu Goslar hüten den Bischof Konrad, mehrere Genossen des Domherrn Burchard nach gezeigter Reue vom Banne losen zu dürfen. 0. J. (1226 1232).

Abschrift des 16. Jakrh, in Cop. VI, 11, S. 405 Nr. 574 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 490 Nr. 503.

214. Papst Honorius III. befiehlt dem Bischof Konrad, für den Kreuzzug im kmnmenden August zu unrken und die Kreuzfahrer zur Erfüllung des Gelübdes anzuhalten. Lateran 1227 Januar 11 (iii. idus iannarii anno ix).

Gedr. zuletzt Mon. Germ., epist. sei. I, S. 252 Nr. 334 gleichlautend ßlr den Erzbischof ügrinus von Cohcza. Regest Potthast, Reg. pont. 7647, Westf. ÜB. V, S. 157 Nr. 334.

215. Papst Honorius III. beauftragt den Propst, Scholaster und Kanoniker H. in Soest, den Streit zwischen dem Bischof Konrad und dem Domstift in Goslar, welches je^ier exkommuniziert hat, zu unterstichefi tmd zu entscheiden. Rom 0. J. (1227) Februar 28 (ii. kalendas ianuarii).

Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 709 Nr. 1396 im Kgl St.-A. zu Hannoter. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 474 Nr. 481. Regest Lüntzel, Ältere Diözese S. 392 zu 1226.

216. Der Propst de^ Bartholomäusstiftes, der Scholaster des Domes und der des Kreuzstiftes beauftragen Genannte auf Grund der eingerückten Bulle Gregors IX. d. d. Lateran 1227 April 6, den Ritter Bertold von Uderde wegen Schädigung des Ändreasstißes am Eigentum für exkommuniziert zu erklären. 0. D. (nach 1227 April 6).

Honorabilibns viris abbati de Reinhusen, C(onrado) plebano Nortunensi, H(edenrico) de Seburch I(ohannes) prepositus Suite, I(ohannes) maioris ecclesie et T(hetmanLs) sancte Crucis scolasüci Hildensemenses y iudices a domino papa delegati devotum cam orationibus obsequium. Mandatum domini pape sab hac forma recepimus:

Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis flliis preposito Suite et maioris ecclesie et sancte Crucis Hildensemensis scolasticis salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii decanus et capitulum sancti Andree Hildensemensis nobis couquerendo monstra- runt, quod Bertoldus miles de Uderde ac quidam alii Maguntine, Hildensemensis et Mindensis diocesium super quibusdam possessi-

1227. 91

onibns, agris et rebus aliis iniuriantar eisdem. Quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus partibus convocatis audiatis causam et appellatione remota flne debito termiuetis facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam flrmiter observari. Testes autem u. s. u\ Quod si non omues u. s. w, Datum Laterani viii. idus aprilis pontificatus nostri anno primo.

Hamm igitur auctoritate litterarum prefatum militem de üderde die statuto ad iudicium legitime evocatum, quia nee per se nee per nuntium coram nobis comparuit, ipsum exigente iusticia contumacem iudicavimus et pro contumatia excommunicavimus et vobis excom- municatum denuntiamus auctoritate qua fungimur discretioni vestre precipiendo mandantes, quatinus eundem £(ertoldum) excommuni- catam publice denuntietis et in locis quibus habitat et vicinis similiter faciatis denuntiari et ab omnibus usque ad condignam satisfactionem artius evitari divina in eins presentia prohibendo.

Or. im KgL SL-A. zu Hannover, Andreasstift Nr. 10. Von den drei Siegeln nur kleiner Rest des mittleren erhalten.

217. Die Grafen von Wohldenherg verpfänden dem KL Ringel- heim die Vogtei der Dörfer Söderhof, Hohenrode und Wendthusen. 1227 April 11.

Sicut veterum testatur prudentia, quemlibet in emendis villis, agris, pratis, silvis, molendinis, areis, advocatiis et in reliquis possessionibus vix posse sufficienti cautela committi, universitati fidelium et omni volenti haue paginam respicere notum facimus, quod nos fratres Herraannus, Henricus comites de Wolenberg cum heredibus promittentibus ecclesie sanctorum Abdon et Sennes in Singelem ad sex annos exposuimus advocatiam scilicet trium villarum Zerthe, Hohenrode, Wendthusen et molendinum ibidem cum omni iure sive gratia vel petitione, etiam qualicunque accidenti, quicquam potent extorqueri, et summa pecunie, quam recepimus pro predicta advocatia, est xxxv librarum examinati argenti. Finitis autem sex annis a pascha sex alii succedentes serventur similes prioribus. Sed Ulis terminatis, si possit fleri, redimatur, si non alii sex succe- dant anni, et sie eodem numero stet in evum. Istius acti hi sunt testes Alhardus de Borchdorp, Theodoricus de Selethe, Steppo de Mandare, lohannes de Levenstede, Andreas de Luithere et fllius suus Liupoldus,!) Bernhardus«) de Levethe et filius Bemhardus,*)

*) Cop, Limpoldus. *) Cop. Behardus.

92 1227.

Bodo de Bonnygge, Nicolaus de Wachenigge, Segehardus dapifer*), Henricus de Wymgestede, Udo de Nethelethe, Bartoldus de Warro, SiSridus de Hamelen, Siffridus de Aulica, Henricus de Bomem, Richardus de Domo, Hermannus de Westenem, Liudolphus*) de Gramme et filius suus Liudolphus.*) Onorio») summo papa possi- dente cathedram fidei, regnante Friderico Romanorum imperatore et regente Conrado episcopatum Hildensemensem sub temporibus abbatis Eberhard! hoc accidisse, sit omnibus manifestum, et nt nequeant violari per nos, per heredes vel quibuscumque insidiis, suggestionibus , vi vel uUa subtilitate fraudium, nostri^) sigilli munimine roboramus ab illo pascha,^) quod fuit millesimo ducen- tesimo vigesimo septimo anno incamationis domini.

Abschrift im Cop, des Jahres 1714 S, 14 im Archiv zu Ringelheim.

5518. Papst Gregor IX, teilt u, a. dem Erzhischof von Maitiz und seinen Suffraganen mit, dass der vom päpstlichen Stuhle vorgeschlagene

Vertrag zur Aussöhnung zwischen dem Kaiser und den Lombardeti von beiden Teilen angenommen sei, und fordert sie auf, für Teilnahme und Ufiterstützung des Kreuzzuges Kaiser Friedrichs zu mrken, Lateran 1227 April 16 (xvi. kalendas aprilis [anno primo]).

Gedr. Rodenberg, Epist. sei, /, S, 268 Nr, 352 die gleichlautende Bulle für Köln; wegen des Datums «. a. 0, S. 266 Änm, Regest Westfäl, ÜB. V, S, 158 Nr, 338.

5519. Herzog Heinrich vmx Sachsen und Pfalzgraf bei Rhein nimmt das Kreuzstift in seinen Schutz, 0, D. (vor 1227 April 28),

Heinricus dei gratia dux Saxonie et palatinus comes Rheni Omnibus hanc paginam inspecturis salutem et omne bonum. Notum esse volumus universis, quod tam bona ecclesie sancte Crucis in Hildeneseim quam canonicos ipsos, quia familiäres et devoti nobis sunt sicut et patri nostro semper fuerunt, sub nostra suscepimas defensione et protectione spetiali rogantes attentius et mandantes Omnibus, qui auctoritatem nostri nominis reverentur et bonum ali- quod a nobis sperant et expectant, quatinus iam dictis canonicis sancte Crucis in bonis et hominibus ipsorum commodi sint et benigne ipsos in Omnibus nostre dilectionis intuitu studeant pertractare, pro ceiiio scientes, quod contra iusticiam nuUatenus eos turbari volumus. Qui autem indebite molestare presumpserit eos aut in personis vel

0 Cop. dapifex. *) Cop. Lindolphus. ^) Richtig Gregorio. *) Cop, nostro. *) So das Cop.

1227. 93

bonis ipsorum, nos ipsos tamqaam familiäres et dilectos nostros contra inportunitates iniustas volumus modis omnibus defensare.

Or, im Kgl, St.-A» zu Hannover, Kreuzstift Nr. 24^ Siegel verloren. Datiert nach dem Todesjahre Heinrichs (stirbt 1227 April 28).

SSSSO. Herzog Heinrich von Sachsen^ Pfalzyi'af bei Rhein, über- lässt dem KL Wöltingerode 2^/^ Hufen in Bomurn. Braunschweig 1227 (vor April 28).

Henricüs dei gratia dux Saxonie, comes palatinus Rheni, notam facimus tarn presentibus quam fnturis fidelibns hoc scriptum videntibus, quod dilectus noster Johannes de Bornem noster ministerialis duos mansos in viUa Bornem iuxta Eissenbrnggen sita et dimidium a nobis in feudo tenuit, quos de nostro benigne consensu cenobio in Waltingerode contulit et nos proprietatem eorundem eidem cenobio pro remedio anime nostre dimisimns. Unde ne quisquam successomm nostromm eandem proprietatem repetere aut antedictum cenobium impetereO presumat, presentem chartam inde conscriptam sigilli nostri munimine fecimus roborari. Affuerunt etiam huic facto testes idonei, quomm hec sunt nomina: Luthardus de Meinersem, Bem- hardns de Dorstad, lordanus dapifer, Willekinus marschalcus, lusarius frater dapiferi, lohannes de Bodendicke , Fridericus de Luneborg, Henricüs de Osingin, lohannes de Winhusen canonici ecclesie beati Blasii, Zacharias et Anno et alii quam plures. Datum Brunswick anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo vice- simo septimo, indictione quintadecima.

Absehriß des 15, Jahrhunderts in Cop. VI, 115, S. 154 im Kgl. SL-A. zu Hannover.

221. Papst Gregor IX. nimmt das Kreuzstift und dessen Be- sitzungen in seinen Schutz. Latei'an 1227 Mai 11.

Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis decano et capitulo sancte Crucis Hildesheinemensis salutem et apostolicam benedictionem. Sacrosancta Romana ecclesia devotes et humiles filios ex assuete pietatis officio propensius diligere consuevit et, ne pravorum hominum molestiis agitentur, eos tarn quam pia mater sue^) protectionis munimine confovere. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu personas vestras et ecciesiam sancte Crucis Hildeneshemii cum omnibus bonis,

*) Cop. impetirc. *) Cop. sui.

94 1227.

qae in presentiarum rationabiliter possidet et in fatarnm iostis modis prestante domino poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione sascipimas, specialiter autem advocatias bonorum vestrorum, libertates et iura vobis ab imperatoribus et regibus necnon locomm diocesanis capitulorum suomm accedente consensa pia et provida liberalitate coUata, sicut ea omnia laste ac pacifice possidetis, vobis et per vos eidem ecclesic auctoritate apostolica conflnnamus et presentis scripti patrocinio communimas. Nulli ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. s, tv. Datum Laterani v. idns maii, pontificatus nostri anno prirao.

Abaehrifi des 18, Jahrhunderts in Ms. 185 S, 35 im Museum zu Hildesheim.

mm. Bischof Konrad überträgt dem KL Demehurg die vom Propste gekauften Zehnten in Klein- und in Gross -Düngen, Bei Egen- stedt 1227 Mai 31,

In nomine sancte et individue trinitatis. *) Conradus dei gi*atia Hildensemensis ecclesie minister humilis et crucis servus universis Christi fidelibus presens scriptum inspecturis vel audituris salutem in Christo salutarem. Sciant tam posteri quam presentes, quod lohannes prepositus in Derneburg comparavit eidem ecclesie decimam in minori Dungem a comitibus de Waldenberch Hermanne et Hein- rico quadraginta marcis examinati argenti, et dictus comes Heinricus pro se et fratre suo ac pueris ipsorum nobis dictam decimam resignavit. Nos vero resignatam porreximus ecclesie supradicte. Ceterum idem prepositus comparavit quinquaginta quinque marcis medietatem decime in maiori Dungem a Sifrido de Bemiugeroth tenente ipsam de manu comitum predictorum. Unde dictus Sifridus resignavit eandem decimam comiti Heinrico ad manum comitis utriusque. Deinde comes Heinricus sub forma priori nobis eam resignavit et nos eandem sicut priorem porreximus ecclesie iam sepius nominate. Uxor autem dicti Sifridi et filii sui, qui, cum istud fieret, non afifiierunt, postmodum videlicet iii^. nonas iunii ante aulam nostram presentibus Conrado marscalco, Volcmaro de Hamelen, Emesto de Blikkenstede, Hermanno de Westenem, Tiderico et Arnolde de Holle, Bei-toldo de Herre renunciaverunt penitus omni iuri, quod in dicta parte decime habuerunt, ipsam ordine debito comiti Heinrico resignando. Nos quoque hiis gestis suscepimus

1) Verlängerte Schrift,

1227. 95

sepe dictas decimas sab nostra protectione, banno domini pape ac nostro pacem eisdem auctoritate domini nostri Ihesa Christi et nostra, pront monstrabat inils sententia, confinnantes. Testes huius sunt Conradus maioris ecclesie decanus, prepositus Bnrchardus, prepositns lohannes Marens, magister Conradus de Goslaria, Heinricns de Tossem canonici nostri, Sifridns de Borsem, Conradus marscalcus, LndoUns camerarins, Tidericus de Promo, Emestns de Blikkenstide, Aschwinus et Heinricns de Stenberge, Heinricas de Novali, Tidericus de Astenbeke et frater suns Eggehardus et alii quam plures. Ut autem istud maneat illibatum, hanc paginam inde scriptam appen- sione sigilli mei et comitum predictorum communiri fecimus ad cautelam. Actum anno incamationis dominice m®. c(fl. xx^vü^., in- dictione xiiii^, in prato Egenstede ii. kalendas iunii, pontiflcatns nostri anno sexto.

Or, in der BeoerinUchen Bibliothek zu Hildesheim, KL Demehurg Nr. 5. Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten und gelben, und beschädigtes der Grafen an roten Seidenfäden* Oedr. Heinemann, Beitr, zur Diplomatik S, 145.

228. Bischof Konrad überträgt drei ihm resignierte Hufen in Wohle dem Godehardikloster. 1227 Juni 4.

In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus Hilden-

heimensis episcopus omnibus Christi fidelibus in vero salutari salutem.

Quoniam rerum veritati sepe contingit per ignorantiam hominum

vel maliciam derogari, nos qui iubemur diligere veritatem et iusticiam

ad tollende dubitationis suffragium id quod actum est coram nobis

in scripturam auctenticam duximus redigendum. Notum igitur sit

omnibns Christi fidelibus presentem paginam inspectmis, quod Cono

miles de Welethe 1 marcis acceptis a monasterio sancti Godehardi

üi mansos in iamdicta villa sitos, quos a nobis in feodo tenuit et

in manns nostras resignavit, quos nos pro remedio anime nostre

eidem monasterio contulimus ratum ac firmum habentes, quod ex

pio eomm proposito et legitima conventione de eisdem bonis fuerat

ordinatnm. Consensit autem in hunc modum pateme resignationis et

formam nostre donationis Hartmannus filius Cononis et filie eins

£rmendrudis et Jutta, que de eadem pecunia nuptui sunt tradite et

nomqnam si predicta bona repetere presumerent contra monasterium

audiende. Ne autem tam legitima monasterii et Cononis conventio

et nostra ex ea secuta donatio cuiusquam temeritate possit in

postemm initari, nos ipsorum pactum et nostre liberalitatis factum

96 1227.

in scriptaram fecimas redigl et sigilli nostri munimme roborari bonis supradictis etiam in plenaria synodo sub banno protectionis ecclesi- astice comprehensis. i)

Testes Conradus maior decanus, Burchardus prepositus, lohannes prepositus, magister lohannes de Monte, magister Conradus de Goslaria, Hugo«) prepositus sancte Crucis, Bertoldus de Tossem, magister Meinhardus.

Laici Sifridus comes, Hugo de Insula, Luppoldus de Eschert, Sifridus de Rutenberg, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus, Thidericus de Stokkem, Thidericus de Rothigge, lohannes et Bern- wardus fratres de Kemme, Nandvigus, Herbordus de Drismenstide, Wipertus de Ummenem, Odelricus et Conradus et Sifridus de Berniggerot, Ernestus de Blikenstide, Eggelbertus de Dalem, Luppoldus de sancto Godehardo, Megenwardus de Bruilone, Luderus et Meinhardus fratres, Arthus de Borsem, Everhardus, Burchardus et Bodo de Saldere, Volkmarus, Sifridus, losep, Helmoldus, Hein- ricus Acco burgenses et alii quam plures.

Actum anno incarnationis domini m^. cc^. xxviiö., indictione xv*. ii. nonas iunii, pontiflcatus nostri anno vi^.

Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, st. Godehard Nv. 14 mit dem Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doehner, ÜB, I, S, 53 Xr. 99. Burchard ist Propst des Stiftes auf dem Petersherge, Johann ist Propst in Oelshurg,

%^t^. Bischof Konrad bekundet den durch die Kirche in Bor- Stadt und die Kapelle in Flöthe vollzogenen Tausch von Grundstücken in Klein- Flöthe, Hildesheini 1227 Juni 4,

C(onradus) dei gratia Hyldensemensis ecclesie minister humilis et crucis servus, universis Christi fidelibus hoc scriptum intuentibus salutem in domino. Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod ecclesia in Dorstadt assignavit capelle in Vlotede site*) xviii iugera et curtem et echtwardum unum in prato in Ostvlotede pro tribus echtwardis, quos habuit dicta capella in silva et novalibus ville adiacentibus. Verum quia questio fieri timetur eidem capelle in Vlotede super manso quodam, ratione cuius habetur tercius echtwardus, ab Arnoldo Covot post mortem patris sui, qui vendidit eundem mansum, ita condictum est, quod, si capella sepe dicta per- diderit secundum iuris ordinem dictum mansum, prememorata ecclesia

*) Hier folgt leerer Raum von 2^U Zeilen. *) Hugo Moinhardas z%tischen den Zeilen. Die Absätze wie im Or, *) site über der Zeile nachgetragen.

1227. 97

in Doi-stadt terciam partem ingerum sapradictorum recipiet a capella eidem Arnoldo Covot super echtwardo deinceps responsura. Ut i^itur istttd concambium perennem acqairat memoriam , presens scriptam inde confectam snbscriptis testibns et sigilli nostri appen- sione duximas roborandum. Testes antem sunt Conradus decanos, prepositns lohannes scolasticus, prepositus Bnrchhardos, Conradus cantor^ Heinricus de Tosseim. Actum anno verbi incamati vd9. ccO. xxvii<>., indictione xiiii<^., in monasterio nostro, ii. nonas iunii, pon- tificatos nostri anno sexto.

Or. im Archiv zu Dorstadt, Beschädigtes Siegel des Bischofs,

225« Bischof K(onrad), Propst B(urchard), Dechant K(onrad) und das Domkapitel sprechen dem Propste Johann von Oelsburg die mit d4^r Dompropstei streitige Kurie hieben der claustralis capella sancti Pauli 0M. 1227 Juni 7 (vii. idus iunii).

presentibus domino SiflErido quondam episcopo Hildensemensi,

Conrado cantore, Hermanno, Bertoldo, Conrado, Sifrido, Gerewico, Conrado sacerdotibus, Hugone, Hinrico, Conrado, Reynoldo, Johanne dyaconis, Wicboldo, Sibodone, Friderico, lohanne, Sibodone, Bemardo, Meynardo, Wemero subdyaconis.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 453 Nr, 716 im Kgl. St.-A, zu Hannover, Gedr, Zeitschr. 1869 S, 54 zu Juni 17, Doebner, ÜB, I, S, 53 Nr, 100, Burchard ist Propst des Stiftes auf dem Petersberge in Qoslar,

226« Papst Gregor IX, teilt den Prälaten Deutschlands mit, dass RßtdolfJ, Kanoniker des Moritzstiftes und Kaplan des Bischofs (Konrad) ron Porto, tcährend er in dessen und des Erzbischofs (Siegfried) von Mainz Auftrage das Kreuz predigte, getvisse gefallene Weiber bekehrt habe, und fordert sie auf, diesen Weibern ihren Schutz angedeihen zu lassen sowie den Kanoniker selbst wohlwollend aufzunehmen, Anagni 1227 Juni 7 (vii. idus iunii, anno i.).

Gedr, nach deyn Vatikan, Registerband Mon, Germ, epist, sei, I, S, 271 Nr, 356,

227. Papst Gregor IX, befiehlt dem Abte von Weissenburg in der Diözese Speier, dem Budolf, Kanoniker des Moritzstiftes und Kaplan des Bischofs (Konrad) von Porto, der das Kreuz predige, Beistand zu leisten und ihn zu unterstützen, Anagni 1227 Juni 7 (vii. idus iunii, anno i.)

Gedr, nach dem Vatikan, Registerhand Mon, Germ, epist, seh I, S, 272 Nr, 357, HUdesb. ÜB. II. 7

98 1227.

228. Bischof Friedrich von Halberstadt bittet Bischof Konrad, der Wittwe des Hermann von Harbke die Güter, die sie von ihm zu Lehn hat, zu bestätigen. 0. D. (1227 vor Juni 8).

Yendrabili in Christo patri et domino C(onrado) Hildensemensi episcopo P(ridericus) dei gracia Halberstadensis episcopus cum fra- tema dilectione promptam ad obsequia volantatem. Supplicamns reverencie vestre humiliter ac devote, quatinus propter deum et pro nostro obsequio domine E. vidue domini Hermanni de Hartbeke et fllie eins bona, que de manu vestra suscepit ac tenet, recogno- scere dignemini, scientes in vero, nos cum ipsa in pei*petuis oracio- nibus cum graciarum accione vobis pro eo esse obligatos, et omne amicorum eins paratum habebitis obsequium.

Ahsehr. des 15, Jahrh. in Cop. IV, 11, S. 438 Nr, 666 im Kgl, SU-A. zu Hannover, Die Datiet^ung ergiebt sich wohl aus der folgenden Nr,, in der die Wittire allerdings Bdeken genannt taird; dennoch möchte ich sie für eine Person mit der obigen halten, zumal Sehreibfehler in den Namen im Cop. öfter vorkommen,

2lt9. Bischof Konrad überträgt die Vogtei von Oütem in Schwane- beck, welche Propst Heinrich des Stiftes Georgenberg von Ritter Johann, der sie von Beleken, der Witttve des Ritters Hermann von Harbke (Hartbeke), zu Lehn hatte, gekauft hat, diesem Stifte mit Zustimmung de^ Grafen Siegfried von Blankenburg, Hildesheim 1227 Juni 8 (vi^. idus iunii, ponüficatus nostri anno sexto).

Testes siquidem sunt viri nobiles comes Henricus de Wolden- berch, comes Henricus de Sladem, et milites Sifridus de Borseim, Olricus de Bledenem, Conradus marscalcus noster, Ludolfiis came- rarius, Tidericus et Amoldus fratres de Holle, Ambrosius et Wemerus

de Herre, Engelbertus de Dalem. Hi sunt qui aflfiierunt, cum

domina predicta nobis in claustro Novi operis in Goslaria dictam advocatiam resignavit: dominus Qiselbertus advocatus et f rater suus dominus Volcmarus, Olricus Longus, Olricus iuvenis de Piscina, Otto de Swanebeke, lohannes prepositus eiusdem loci, magister Conradus de Vriberch.

Or, in der Beverinischen Bibliothek in Hildesheim, Beschädigte Siegel des Grafen ton Blankenburg (Hirsch.stange), des Johann von Schwanebeck (rechts schreitender Schwan) und des Bischofs, Gedr, nach Transsumt Schmidt, ÜB. des Hochstifts Halberstadt I (Publ, aus den Preuss, St,-Archiven 17) S, 532 Nr. 569, nach dem Or, Bode, ÜB. I, S, 475 Nr. 482,

280. Papst Gregor IX. ermuntert den Kanoniker R(udolf) des Moritzstiftes, darin fortzufahren, gefallene Weibspersonen zu einem ordent-

1227. 99

lichefi Leben zurückzuführen und gieht ihm Vollmacht, deren Beichte zu hören, und andere hierauf bezügliche Vorschriften. Anagni 1227 Juni 8 (vi. idus innii, anno i.).

Gedr. Würdtwein, Nova suhs. VT, S. 3, Man. Germ, tpist. pont. I, S. 273 Nr. 358. Hegest Böhmer- Fieker, Reg. imp. V, 3, 6700.

281« Bischof Konrad gestattet dem Andreasstift, die Einkünfte einer erledigten Pfründe während eines Jahres zum Nutzen des Kapitels zu verwenden. Hüdesheim (1227) Juni 8.

Conradus dei gratia ecclesie Hildensemensis minister Immilis et crucis servns. Universis Christi fidelibns hoc scriptum intuentibus salutem in domino. Presentinm testimonio profitemur, quod nos anetoritate dyocesana concessimns conventui beati Andree^ ut, qnan- documqne ibi prebendam vacare contigerit sive per permuts^ionem beneficii*) pro beneficio vel quocnmque casu contingente, fractus iam dicte prebende vacantis per unius anni circnlum in usus neces- sarios capitnli colligantur, non vero cum evidens necessitas coegerit distrahendi. Ut igitur hec nostre concessionis indulgencia rata per- maneat ac perhennis^ presens scriptum inde confectum sigilli nostri appensione duximus roborandum. Datum Hildensem y\^. idus iunii, pontificatus nostri anno sexto.

Ahsehrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes, Ms. 320 fol. 40 v in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.

282. Bischof Konrad gestattet dem Dechanten Konrad de^ Andreas- Stiftes, der das Kreuz genofnmen, mit Kreiizzugsgeldem einen Zehnten des Stiftes zurückzukaufen; doch sollen die Gelder aus den Einkünften des Zehnten wieder gesammelt werden. Nienover ^227 Juni 10.

(Conradus) dei gratia Hildensemensis ecclesie minister humüis et crucis servus. universis Christi fidelibns hoc scriptum inspecturis vel audituris salutem in Christo Ihesu. Notum esse volumus tam presentibus quam futuris^ quod nos ecclesiam beati Audree in statu paapere ac tenui constitutam compassionis oculo utpote dilectam in (Christo filiam respicientes non indignum duximus immo iustum et sanctnm, ut Conradus decauus eiusdem ecclesie cruce signatus cum pecunia, quam cruci deputaverat redimende, redimat quandam deci- mam dicti loci iam diu pro qninquaginta marcis non sine gravi detrimento ecclesie obligatam, ita tamen, ut pecunia crucis recolli-

1) Cap. benefioium.

100 1227.

gator de anno in annnm de proventibus ipsins decime diligenter conservanda et fidelium in subsidinm Terre sancte. Ne qna igitur imposternm suboriatur calnmpnia saper isto, hanc litteram inde scribi et sigilli nostri appensione muniri fecimus ad cantelam. Datum Nigenovere jiii^. idus iur.ii, pontiflcatus nostri anno sexto.

Abschriß des 14. Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes, Ms, 320 fol, 21 in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim,

288« Papst Gregor IX. beauftragt den Äht von Höningen und dessen Mürichter, den Bischof (Bertold) und das Kapitel von Strass- burg anzuhalten, in Befolgung seiner ersten Bitten den RfudolfJ, Kanoniker des Moritzstiftes und Kaplan des Bischofs (Konrad) von Porto, in das Kapitel aufzunehmen und ihm eine Probende zu geben. Anagni 1227 Juni 11 (i?1. idus iunn, anno primo).

Gedr, nach dem Vatikan, Registerband Man. Germ, epist. sei, I, S, 274 Nr, 359. Regest Böhmer-Fieker, Reg. imp. V, 3 Nr. 6702.

284. Propst Fiiedrich (dominus Fredericus prepositus frater comitis) unter den Zeugen der IJrk, seines Bruders, des Grafen Heinrich von Schirerin, für den Johanniter -Orden. Schwedin 1227 Juni 23 (in vigilia sancti Johannis baptiste).

Gedr. Mecklenburg. ÜB. I, S, 331 Nr. 340, tro die älteren Drucke angegeben sind.

285« Bischof Konrad bekundet die Beilegung eines Streites der Grafen von Everstein mit den Söhnen des erschlagenen Bodo von Homburg, 1227 Juli 9,

In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus dei gratia Hildenshemensis episcopus. Per presens scriptum notum facimus Christi fidelibus universis, quod super controversia et discordia, que pro morte Bodonis de Homburch felicis memorie vertebatur ex parte una inter comites de Eversten et filios dicti Bodonis et pa- rentes eorundem ex altera nobis mediantibus per dei graciam talis compositio intervenit, quod id.em comites de Eversten quinque milia missarum et vigiliarum totidem pro anima Bodonis facient decantari et fraternitatem ei in quinqnaginta cenobiis obtinebunt, item altare construent infra presentis anin spacium Kaminatis et dotabunt bonis suis, quibus sacerdos ibi deo serviens debeat sustentari, et statim Bodone sepulto missam animarum ibidem procurabunt in antea cottidie decantari. Item mHitem unum mittent suis expensis, quem tenebunt per anni circulura in subsidio Terre sancte. Item cum

1227. 101

trecentis militibns et armigeris, qui volunt militare, petendo veniam se prostement ad pedes filiorum dicti Bodonis et fratiis sni Bodonis necnon Theoderici de Haddenois atque fratrum de Brakle Wemheri et Bertoldi. Item centnm milites et armigeri yolentes militai'e homagiam facient eisdem, ex quibns centnm militibns et armigeris aliqoi assnmentnr, qni talibns dominis, qnomm homines isti de Hombnrch ante fuernnt» qninquaginta marchas Ucsariensis argenti resignabnnt, qnas isti de Hombnrch ab eisdem dominis in feodo recipient et receptas incontinenti eisdem, qni eas resignarnnt, in feodo prestabnnt; ex bis vero qninqnaginta marcis specialiter re- signabnnt decem marchas Heinricns de Lntbardessen et Arnoldus de Porta, qnas recipient in feodo a Bodone et pneris antedictis, et tam ipsi qnam alii, qni interfuemnt morti Bodonis, exceptis comitibns episcopatnm Hyldensemensem per anni circnlum abinrabnnt et mane- bunt extra, nisi a passis ininriam revocentnr. Item cnm centnm militibus et armigeris, qni yolnnt miUtare, in dampnis propriis et expensis reisam eomndem et fratmm de Bracle Wer(neri) et B(ertoldi) diebus xiüi equitabnnt nbicumqne hoc facere poterunt cum honore. Quod si forte idem fratres de Brakle eandem reisam recipiunt, dicti comltes emnt absolnti a pneris et econverso, et si aliqnis fratrnm deEversten hanc reisam solvere non poterit ligatns homagio, alter fratmm qni non tenetur homagio persolvet. Item dicti comites nulla erigent edificia in aliomm preindicinm vel gravamen et econ- verso nee erigere adinvabnnt. Item qnecnmqne bona dictns Bodo in hora sue mortis habnit in sna possessione, fllii eins possidebnnt pacifice et qniete sine contradictione comitnm predictomm et abs- qne molestia et exactione. Item infeodati ab ntraqne parte recipient bona sna, qne occasione hnins gverre amiserunt et qnecnmqne per exactiones promissa snnt et non persolnta cessabnnt. Item omnes captivi hinc inde reddentnr penitns absolnti. Item qnicumqne ab utraqne parte bona habnit aliqua ante inicinm hnins gverre in sua possessione, etiam si infra hanc gverram eiectus fnit, restituetur et tenebit ea, donec ab eo per insticiam anferantnr. Item omnia bona hinc inde pignori obligata in dictis terminis solnta pecnnia sine contradictione qnalibet libera dimittentnr. Item dicti comites semper stndebnnt in bono satisfacere pneris sepedictis pro morte patris eomm paci et concordie intendendo. Ut antem hec compositionis forma sicut est compromissa a predictis partibns inviolabiliter ob- servetur, hanc cartam inde conscriptam sigillis presentibus in testi-

102 1227.

monium veritatis et ad robur firmamenti fecimus commaniri. Actum anno domini millesimo cc". xxvii<^., feria sexta proxima post octavam apostolonim Petri et Pauli, pontificatus nostri anno viP.

Or, im KgL St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 143 mit dem Siegel des Bischofs, des Abtes von Amelunxborn und des Grafen Konrad von Everstein, das den rechts schreitenden Löicen zeigt. Gedr. Orig, Giielf. IIl, S. 689, Leyser, Hist, comit. Everstein. S. 52. Regest Zeitschrift 1880, S, 24, wo Dürre Gründe für die Datierung zum Jahre 1227 anführt.

286. Bischof Konrad und Domdechant L. nehmen auf Bitten des H, und L., welche den Ritter B(odo?) getodtet haben, den letzteren in die Gemeinschaft der Gebete und guten Werke auf wenn der zwischen den beiden Parteien geschlossene Vergleich gennu beobacJitef wird. 0. D. (zu 1227 Juli 9?).

Nach dem Formelbuche des Ludolf von Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen und deutschen Gesch. IX, S. 397. Die Anfangsbuchstaben der Namen wohl leilUeür- lich gesetzt; einen Domdechanten L. giebt es unter Konrad nicht, wohl aber 1212 17 Ludolf. Vielleicht aber liegen dennoch die in vorhergehender Nr. er- wähnten Ereignisse diesem Schreiben zu Grunde.

2S7. Bischof Konrad überträgt die Lehnsgüter des verstorbenen Grafen Ludger vom Werder mit getcissen Ausnahmen detn Grafen Hermann von Wohldenberg, der Vasall des Bischofs wird und ihm Schutz verspricht 1227 August 16.

Conradus dei gracia Hildensemensis episcopus per presens scriptum notum facimus Christi fidelibus universis, quod nos bona, quo felicis memorie Ludegherus comes de Insula de manu nostra tenebat in feodo, concessimus comiti Hermanne de Waldenberch, sicut de iure potuimus concedere, excepto Castro Poppenborch, in quo nullum ins aut feodum recognovimus comiti Ludeghero nee re- cognoscimus comiti Hermanne, et excepto iure quod Ufgedinge dicitur, quod recognoscimus vidue dicti comitis Ludegheri, et ex- eeptis decimis novalium super Dalenhusen et iuxta Waldenberch, qnos dedimus ecclesie nostre, et earum usum Conrado preposito Montis sancti Mauritii concessimus diebus vite sue, et excepta portione illius feodi comitis Bemardi de Speighelberch, quam similiter idem prepositus tenet a nobis in feodo ad yitam suam. Et pro hoc feodo specialiter iuravit dictus comes Hermannus et promisit, quod erit deinceps ligius sive über homo noster et successorum nostrorum et quod assistet nobis et successoribus nostris qui fuerint pro tem-

1227. 103

pore contra omnem hominem excepto imperio et qnod numquam nobis nee successoribus nostris dedicet hanc servitii et fldelitatis secnritatem, nisi adeo male a nobis vel successoribus nostris tractetnr, quod merito eam seiTare non debeat neque possit et hoc coram capitulo, vasallis et ministerialibus ecclesie nostre fecerit manifestum et de hoc emendationem aliquam non possit optinere. Et hoc idem sacramentum prestabit frater suus comes Heinricus; et quicumque eornm fllius vel filii benefitium memoratum habere debuerit, illud aliter non habebit vel habebont, nisi eandem nobis et nostris suc- cessoribus fecerint securitatem. Obeunte preposito supradicto pai-tem supra memoratam feodi comitis Bernardi, quam idem Bemardus nunc tenet ab ipso, tenebitur recipere a comitibus sepedictis. Huius rei testes sunt Conradus maior decanus, Conradus sancti Mauritii prepositus, Hugo sancte Crucis prepositus Hildensemenses, lohannes Marcus, Rodolphus de Stitereburch prepositi, magister Conradus, Heinricus de Tossem, Henricus canonicus sancte Crucis, magister Richardus sancti Andree canonicns capellani nostri, laici vero Thi- dericus de Canthelsem, Siffridus de Borsem, Conradus marscalcus, Ladolfus camerarius, Hngo de Holthusen, Andreas de Selede et filius eins Lnppoldus, Steppe de Mandere, Ambrosius de Herre, Dhetmarus de Elvede et Theghenardus , lohannes de Levenstede, Richardus de Domo, Nicholaus de Wagenige, Sighehardus dapifer, Hermannus de Westenem, Burchardns de Lengede, Thidericus de Wolmote, Lnppoldus de Veteri foro, Ludolfus de Cramme, Olricus de Bemigerorht, Volcmarus de Foro, Bertoldus et Amoldus de HoUe, Bertoldus de Ybernel, Lndolfus et Godescalcus de Hadenstede et alii quam plures. Ad maiorem igitur huius rei evidentiam pre- sentem cartam conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari. Actum anno domini millesimo cc^. xxyii<^., sequenti die assumptionis beate virginis, pontificatns nostri anno viii. Ego Hermannus comes de Woldenberch omnia, que in hoc scripto continentur, vera esse recognoscens sigillnm commune meum et fratris mei comitis Heinrici haic carte apponi feci ad robur firmamenti et in testimonium veri- tatis. Amen.

Or» im KgL St.-A. zu Hannover , Domstifi Hildesheim Nr, 144 mit dem Siegel des Bischofs an roten und grünen und zwei gleichen Siegeln der Grafen von Woklden- berg an gelben und roten Seidenfäden, sechsmal gespalten und fünfmal geteilt: 8IQILLVM COMITÜM DE WALDENBBRH. Gedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 249.

104 1227.

388. Ritter Oiselbert, Bürger von Goslar, gründet daselbst und dotiert ein Hospital zur Verpflegung der Annen und übereignet es dem Deutscheti Orden. U. d. Z, Conradus Hildensemensis episcopus, qui consecravit altare et confirmavit hec facta. 1227 (August).

Or. im NationaUMuseum zu Nürnberg. Siegel des Ausstellers, Gedr. Bode^ ÜB. ly S. 478 Nr. 486; vgl. auch Nr.'487.

289« Bischof Konrad bekundet die Stiftung einer Kapelle zu Ehren des h. Sylvester neben dem Dome (iuxta monasterinm domine nostre) durch den Domküster Heinrich t^on Tossetn, vereinigt sie mit der Vikarie des Dofnherm Gerhard von Luidinkhove und übertragt das Kollationsrecht dem jedesmaligen Domdechanten. 1227 (vor September).

Huius rei testes sunt Engelbertus de Dalem et Rodolffus frater eins, Lippoldus de Esscherte, Ecbertus camerarius et Ludolffus frater suns, Tidericus et Hugo de Holthusen fratres, Gereco kammerarius, lohannes de Sutherem.

Äbsekr. des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 661 Nr. 1282 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Danach gedr. Doebner, ÜB. I, S. 54 Nr. 101, Zeitschrift 1869 S. 56. Konrad ist Anfang September schon in Brindisi, daher die Datierung.

IlMO. Bischof Kanrad überträgt den ihm resignierten Zehnten in Möllensen dem Johannisstift. 1227 (vor September).

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus presens scriptum inspicientibus salutem imperpetuum. Ex offlcii nostri tenemur debito in his^ que ecciesiarum utilitatibus a fidelibus pie conferuntnr, benigne fayore assurgere et utfirmitatem obtineant elaborare. Unde liotnm Omnibus esse volumus tam posteris quam presentibus, qaod Olericus de Stenberge ministerialis noster, cum decimam suam in Holinhus venalem exibuis^et, canonici sancti lohannis cum eo in precio Iv marcarum hoc pacto convenerunt, ut ipse eam in manos comitum de Woldenberge dominorum suorum et comites in manus nostras cum heredum suorum consensu resignarent et sie decima predicta per donationem nostram ad proprietatem canonicorum predictorum cum omni iure et iutegritate transiret. His igitor factis resignationibus decimam nobis vacantem prefate ecclesie sancti lohannis coram capitulo maioris ecclesie libere contulimus. Ne autem aut heredes eorum aut alii malignari volentes impostei-nm sinistre obviare valeant, hoc racionabile factum auctoritatis nostre sigillo ad memoriam in futuro habendam confirmamus. Acta sunt tec anno ab incamacione domini jsfi. cc^. xx9. vii<>.

1227. 105

Or. im KgU St-A. zu Hannover, Johanniaatifl Nr, 8. Siegel des Biachefs an roten Seidenfäden. Gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 296.

241 Die Grafen von Wbhldenberg bekunden, dass Ulrich von Steinberg den Zehnten in Möllemeti dem Johannisstift verkauft hat. 0. D. (zu 1227 vor September).

H(ermaiinas) et H(einricus) comites in Waldenberg omnibus hoc scriptum legentibus salutem. Notum esse volumus omniam cognitioni hoc scriptum lecturorum , *) quod dominus Olricus de Stenberg fratribus suis et filio suo assensum prebentibus decimam in Möllern canonicis sancti lohannis in ponte pro marcis^)

et nos eiusdem Olrici peticione et prefatorum canonicorum devotione humili accedente inducti, ut res rata permaneat, coram honestis viris consensum nostrum adhibere dignum duximus. Ne igitur contra huius contractus tenorem quisquam volens malignari manum sinistri ausus apponat,' sigilli nostri inpressione prefatam ordinationem ratam habentes confirmamus. Testes huius rei sunt Bertoldus sacerdos, Ludolfus sacerdos, Heico saccrdos, Godefridus sacerdos, Gerhardus diaconus, canonici sancti lohannis, Heinricus capellanus comitum, Conradus de Thinkeler, Heinricus de Guste, Heinricus de Clawenberg, Heinricus de Sulingen, Ludegerus Bergrep, Johannes de Levenstede, Sigehardus dapifer, lohannes magister machine et alii quam plures.

Or. im Kgl, St.'A, zu Hannover, Johannisstift Nr. 7 mit dem beschädigten Siegel der Grafen. Auf der Rückseite von Hand des 14. Jahrh. de decima in MoUensen. ^

tt^fi. Bischof Konrad tiberträgt dem Johannisstift eine ihm re- sigfiierte Hufe in Bettmar und bekundet den Kauf einer anderen Hufe ebetida für dasselbe Stift. 1227 (vor September).

C(onradus) dei gratia Hildensemensis ecciesie episcopus omnibus hanc paginam inspecturis salutem in domino. Ad cautelam futuri temporis notum esse volumus, quod canonici sancti lohannis in Hildensem quendam mansum in villa Bethmere situm a Christiano filio Christiani de Nethelogen pro xxviii marcis emerunt, quem Christianus iam dictus nobis cum omni iure et integritate in manus nostras resignavit matre sua et sorore huic facto in omnibus suum prebentibus assensum, dominum Udonem de Nethelege et Cesarium

^) Or. lectons. •) Die beiden Lücken auch im Original.

106 1227.

de Wolethe dando fideinssores. Aliam preterea mansum in eadem^) Villa situm Hermannus sacerdos magister qiiondam hospitalis a Christiano patre sepe dicti Christiani pro xv marcis cum omni iure et utilitate eidem ecclesie comparavit eisdem lieredibus suum con- sensum ut ante prestantibus. Ut autem ea^ que ad usus ecclesie et comodum ordinavimus, 2) nulli veniant in dubium, set rata per- maneant, presentem paginam super hoc conscriptam sigiUi nostri impressione duzimus roborandam. Acta sunt hec anno incamationis dominice m^. cc^. xx^. vii^.

Or. im KgL St,'A, zu Hannoter, Joltannisstft Nr, 9. Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden» Gedr, nach Copie Würdtwein, Nova subs, I, S. 295.

248« Bischof Konrad übet^trägt die ihm von dm Grafen vofi Wohldenberg resignierte •Vogtei über die Güter und die Kirche in Solschen dem Ärchidiakon des Ortes, 1227 (vor September).

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopns. Per presens scriptum notum facimus Christi fldelibus universis, quod, cum viri nobiles Hermannus et Henricus comites de Woldenberch advocatiam bonorum archidiaconi et ecclesie in Solzeke in manus nostras libera- Ijter resignassent, nos provide attendentes fldei et devotionis con- stantiam dilecti nostri Henrici de Tossem eiusdem loci archidiaconi eandem advocatiam pro salute nostra^ successorum et antecessorum nostrorum eidem Henrico dicti loci archidiacono et successoribns suis concessimus et contradidimus in pei*petuum possidendam. Ut autem hec nostra donatio a posteris inviolabiliter observetur, pre- sentem paginam inde conscriptam sigilli nostri fecimus munimine roborari. Testes vero sunt Conradus maior decanus, Conradus sancti Mauricii, Hugo sancte Crucis Hildensemenses, lohannes Marcos Bardewicensis, ßodolphus de Stedereborch prepositi, magister Con- radus de Qoslaria, Henricus canonicus sancte Crucis ^ magister Richardus canonicus sancti Andr^^, capellani nostri; Burchardus filius supradicti comitis Hermanni de Woldenberch,^) qui presens fuit et consensit, Sifiridus de Borsem, Conradus marscalcus, Ludolphns^) camerarins, Luppoldus iunior de Veten foro, Hugo de Holthusen. Andreas de Selede et filius eius Luppoldus, Steppe de Mandere, Ambrosius de Herre, Dethmarus de Elvede et Thegennardas, lohannes de Levenstide , *) Richardus de Domo, Nicolaus de

*) e über der Zeüe nachgetragen. *) na desgl. •) Woldenberh B. *) Ludolfas B. *) Levenstede B.

1227. 107

Wagenunge. Segehardus dapifer, Herraannns de Westenem, Bur- chardus de Lengede, Theodericus de Walmode, Ludolphus de Gramme, Olricus de Berningeroht, Volcmarus de Foro, Bertoldas et Amoldus de Holle, Bertoldus de Ybernei, Ludolfus ^) et Godescalcus de Aden- stede^) et alii quam plures ministeriales nostri. Actum anno domini millesimo cc^. xx<>vii^., pontiflcatus nostri anno viii. *)

Or. in doppelter Ausfertigung (A und B) im Kgl, SU'Ä. zu Hannover, Dom' Stift Hildesheim Nr. 147 und 148 mit dem Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Zeitschrift 1869 S. 57.

4^4. Bischof Konrad bekundet den Kauf der Vogtei in Hohen-

Hameln von Dietrich von Deptnau. Hildesheim 1227 (vor September).

Conradus dei gracia Hyldensemensis ecclesie minister humilis

et crucis servus universis Christi fidelibus salutem in vero salatari. Ad

noticiam omnium tarn posterorum quam preseutium volumus pervenire,

nos advocatiam in Honhamelen a domino Tiderico libero de Depenoe

cl marcis examinati argenti et viii talentis denariorum emptionis

titalo comparasse et tarn ipse cum uxore sua quam suus filius re-

nonciavit circa dictam advocatiam penitus omni iuri. Testes huius

emptionis nostre sunt prepositus lohannes scolasticus, Bertoldus de

Tossem, Conradus plebanus sancti Andree, Heinricus de Tossem,

ma^ster Meinhardus canonici nostri, magister Hugoldus et Olricus

canonici Goslaiienses, magister^ Thiedolfus et Bertoldus et Gode-

fridos canonici sancti lohannis ad hospitale, lohannes sacerdos de

Gasen, Bertoldus de Sehusen sacerdos, frater Tidericus de Sulinge;

milites Liuppoldus de Esscerte, Conradus marscalcus, Liudolfus

camerarius, Ülricus de Bledenem et suus filius Olricus, Tidericus

de Prume, Liuppoldus de sancto Godehardo, Volcmarus Dives et

Alias suus Heinricus; servi lordanis de Yltenem, Conradus de Lat-

husen, Heinricus de Sehusen, Tidericus Musecove, lohannes de

Snderem, Stececo filius Suideri de Bodenburg. Ut igitur ratum

permaneat memorie non elabens, hanc litteram inde scribi et sigi^i

nostri munimine fecimus roborari. Actum anno incamationis domi-

nice Txfi. cc^. xx^ii., indictione xiiii*, in inferiori caminata nostra,

pontificatus nostri anno sexto.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 146 mit dem Siegel des Bischofs an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Die Indiktion mü9ste XV. heisseti. Gedr. Zeitschrift 1868 S. 111, liegest Doebner, ÜB. I, S. 55 Nr. 102.

*) Ludolphus B. ') Adestede A. ®) Das letzte i nachgetragen B.

108 1227.

345. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. des Kaisers Friedrich IL betr. die Unterwerfung der Kirche in Gurk unter die von Salzburg. Brindün 1227 September (Anfang).

Regest Böhmer-Ficher, Reg. imp. V, 1706, woselbst das Weitere.

340. Kaiser Friedrich IL befreit den Bischof Konrad, so lange er die Sorge für die Kreuzfahrer trägt, von allem Reichsdienst. Brindisi 1227 September 7.

Fredericus dei gracia Imperator semper augustus, Iherusalem et Cicilie rex. Dignum esse decernimus et pietas persuadet, ut hii, qiii dignis insistunt obsequiis, et muniflcencia nostra premia digna reportent. Inde est, quod per presens scriptum notam facimus uni- versis imperii fidelibus, quod nos attendentes fidem et devocionem C(onradi) venerabilis Hildensemensis episcopi dilecti principis nostri pro cura eciam et sollicitudine^ quam fldeliter gerit circa cmce- signatos pro subsidio Terre sancte, et quia ecclesia sua propter gwen-arum discrimina uonnullis tenebitur debitis obligata, eundem episcopum ab omni servicio, quod nobis vel imperio exhibere tenetur, donec curam et sollicitudinem crucesignatorum geret, divine retri- buciouis intuitu duximus absolvendum. Quare universitati vestre mandamus et precipimus, quatinus nullus vestrum servicium aliquod exigat a prefato episcopo, quamdiu curam i) crucesignatorum gesserit pro subsidio dicte terre. Datum Brundusii vii. septembris, indictione prima.

Ähschr. des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 452 Nr. 709 im Kgl. St.-A. zu Han- nover, Gedr. Sudendorf, Registr, I, 102, Huillard-BrSholles II, 20, Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 1708.

247« Kaiser Friedrich IL befiehlt dem Mathiasstiß in Goslar, den Stiftsherrn Kono, welcher als einziger dem Bischöfe Kotirad fwch den Gehorsam verweigert und deshalb von diesetn gebannt sei, iniierhcdh secJis Wochen zur Unterwerfung zu bestimmen oder gegen ihn was Recht ist vorzunehmen. Brindisi 1227 September 7.

Or, im Kgl. Si.-Ä. zu Hannover, Domstifi Hildesheim Nr. 145. Geschlossener Brief. Siegel und Befestigung verloren. Gedr. Winkelmann, Acta imp. ined. S. 2(»S, Bode, ÜB. I, S. 481 Nr. 490, Regest Lüntzel, Ältere Diözese S. 399, Böhmer- Ficker, Reg, imp. V, 1709.

0 FehU im Cop.

1227. 109

^ 348« Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Konrad) von Minden, dun KL Hebnarshausen, das dem päpstlichen Stuhle unmittelbar unterstellt ist, auf dessen Ansuchen das Chrisma und das heilige Öl fnitzuteilen und für dasselbe die nötigen bischöflichen Amtshandlungen vorzunehmen. Lateran 1227 Dezember 16 (xvii. kalendas ianuarii, pontificatus anno primo).

Or. im Kgl. SU-A. zu Münster, Helmarahausen Nr. 9. Gedr. Westf. ÜB, TV, S. 104 Nr. 156, Regest a. a. 0. V, Ä 161 Nr. 346, VT, 8. 46 Nr. 173.

240. Graf Ludolf von Hallermund überlässt dem Michaeliskloster zwei Liten in Heinde im Tausch gegen zwei andere, 1227,

In nomine sancte et individae trinitatis. Ludolfus dei gratia comes de Halremunt. Ad elidendam in posternm occasionem litis et diffidentie noverit tarn presens fldelium quam successara poste- ritas^ qualiter lohannem et Reinhardum Nepotes litones villicationis in Henethe, quam a domino Hildenesheymensi episcopo iure beneficii teneo, receptis a lohanne xiii talentis et a Reinhai*do quatuor talentis et vi solidis manumittentes hac condicione ecclesie sancti Michahelis ministeriales contradidi. ut ipsi pro se duos vice concambii michi reconsignare procurent, quod et fecerunt. Ut ergo super hiis in fiitaram controversia tollatur et ambiguitas, presentem paginam conscribi feci et meo sigillo roborari. Acta sunt autem hec in pre- sentia domini Thetmari abbatis suorumque f ratrum anno m^. cc^. xxvii<>., indictione autem xiiii. Testes autem huius actionis sunt lohannes prior, loliannes de Bonstide, Bemolfus, Heynricus cantor, Thidericus de Adenoys, Tliidericus de Ordenberch, Everhardus de Borsem et Ludolfus filius eins, Thetmarus de Aneboldessem , Heynricus de Hymnesdore, Bernhardus de Embreke, Wlfardus de Retheu, Volc- maras Dives, Bertoldus de Domo, Ludolfus filius Ekehardi Rufi, Geselbertus de Goslaria et lohannes frater eins, Sifiidus Mortificator, Heinricus filius Siburgis et alii quam plures.

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Michaelishl. Nr. 30 mit gut erhaltenem Siegel des Ausstellers, drei (2:1) fünfblättrige Rosen. Die Indiktion falsch statt xv. Begebt Doebner, ÜB. I, S. 55 Nr. 103.

2SO« Bischof Luder von Verden und die Grafen Gunzel von Schwerin und Bernhard von Dannenberg bekunden, dass der Domherr Friedrich, Bruder des Grafen Heinrich von Schwerin, dem Kl. Ebstorf aeine Güter in Lehmke übereignet hat. 1227.

110 1228.

Nach der Abschrift Gebhardis in Ms, IV, 383 in der Kgl. Bibliothek ^zu Hannover gedr. Lüneburger ÜB, VIT, S, 34 Nr, 42, n<ich dem Or, im Archiv des KL Ebstorf Mecklenburg, ÜB, /, S, 330 Nr. 339, Sämtliche Drucke, auch die Abschrift des 14, Jahrhunderts in Cop. IX, 200 8, 27 nennen den Bischof Luder; dennoch ist Iso zu lesen oder ein FMer in der Jahreszahl anzunehmen,

2S1« Papst Gregor IX, bestätigt dem Bischof Konrad die Ent- scheidung des Abtes von Walkenried und seiner Genossen betr. die Mathiaskirche in Goslar gegen den Erzbischof von Mainz, Lateran 1228 Januar 10 (iiii. idus ianuarii, pontiflcatus nostri anno primo).

Or, im Kgl, SU-A, zu Hannover y Domstift Uildesheim Nr, 150, Bulle nebst Befestigung verloren, Gedr, Bode, ÜB. I, S, 484 Nr. 494, Regest Lilntzel, Ältere Diözese S, 399, ^

252. Bischof Km%rnd unter den Zeugen der Urk, König Heinrichs für den Abt von Ottetiheim, Hagenau 1228 März 29,

BegestBöhmer-Ficher, Reg, imp. V, 4099, Vgl, Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, 1, S, 515,

25S« Propst Walthery Priorin Jutta und das Kollegium in Dorstndt verkaufen ihr Ällod genannt Raht mit Zubehör dem Hildebrand von Lnwklum und Wolframm von der Breiten Strasse, Bürgern in Braun- schweig, für 53 Pfund unter der Bedingung^ dass diese das Gut zu Lehn nehmen, keinen Zins und Dienst davon entri/^hteti brauchen und es ihren Erben überlassen können. Braunschweig 1228 April 7 (vii®. idus aprilis).

Nomina testiuni dominus Albertus abbas Luttrensis,

Thidericus abbas sancti Egidii in Bruneswic, Zacharias canonicus sancti Blasii, lohannes notarius ducis, lohannes filius Rembui*gis, Bernardus de Patfhenhusenj Elmannus de sancto Michahele, Bernardus Theghelere, Hennannus de Hachem, Hoierus Monetharius et alii cives de Bruneswic.

Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttel, st, Crncis Nr, 1, Von den drei Siegeln das des Kreuzklosters zerbrochen, des Abtes Albert und des Propstes ron Bürstadt gut erhalten an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, Braun Schweiger Anz, 1745 S, 1822, Ilänselmann, ÜB, der Stadt Braunschweig II, S. 538 Nr, *74.

254« Papst Gregoy^ IX, gestattet dem Andreasstift^. gegenüber den Belästigungen durch den Domscholaster die Aufnahme einer beliebigen Alizahl von. Schüleim, Born, st, Peter 1228 Mai 3 (quinto nonas maii, pontiflcatus nostri anno secundo).

1228. 111

Or, im KgL St.-J, zu Hannover, Andreasstift Nr. 11» Bulle und Befestigung ttrloren, Gedr, Sonnemafin, Defens, reg, iur, Nr. 7, Doehner ÜB, I, S. 55 Nr, 104, Hegest Potthast 8186, Als Ausstellungsort encartet tnan Rcate, die Schrift ist jünger und oh die der päpstlichen Kanzlei? Das Per gamefit ist allerdings romisch. Sollte die ürk, in das Jahr 1227 gehören, wozu der Ausstellungsort passen würde ? Dies dürfte auch deshalb angenommen werden, weil die Bulle doch Folge von Nr, 130 ist,

2S5. Papst Gregor IX. beauftragt den Bischof (Konrad), gegen die Belästiger des Kl, Woltingerode mit kirchlichen Strafen vorzugehen. Rieti 1228 Mai 6.

Gregorius episcopus servus servorum dei venerabili fratri. HU-

denshemensi episcopo salutem et apostoUcam benedictionem. Non

absque dolore cordis et plarima turbationc didicimus, quod ita in

pleiisque partibus ecclesiastica censura dissolvitur et canonice sen-

tentie severitas enervatur, ut viri religiös! et Li maxime, qui per sedis

apostolice privilegia maiori donati sunt übertäte, passim a male-

factoribus suis ininrias sustineant et rapinas, dum vix invenitur,

qni congrua illis protectione subveniat et pro fovenda pauperum

JDDocentia se mumm defensionis opponat. Specialiter autem dilecte

in Christo filie abbatissa et conventus monasterii in Waltingrode

Cist^rciensis ordinis, tue diocesis, tarn de frequentibus iniuriis quam

de ipso quotidiano defectu iusticie conquerentes fratcrnitatem tuam

literis petierunt apostolicis excitari, ut ita videlicet eis in tribu-

lationibus suis contra malefactores earum prompte debeas magna-

nimitate consurgere, quod ab angustiis quas sustinent et pressuiis

tno possint presidio respirare. Ideoque fraternitati tue per apostolica

scripta mandamus atque precipimus, quatenus illos, qui possessiones

vel res seu domos predictarum sororum vel hominum suorum irreve-

renter invaserint aut ea iniuste detinuerint, que predictis sororibus

ex testamento decedentium reliuquuntur, seu ipsas sorores contra

apostolice sedis indulta sententiam excommunicationis aut interdicti

presampserint promulgare vel decimas laborum de possessionibus

habitis ante concilium generale, quas propriis manibus aut sumptibus

excolant, seu nutrimentis ipsorum, spretis apostolice sedis privilegiis,

extorqnere, monitione premissa, si laici fuerint, publice candelis

accensis excommunicationis sententia astringas, si vero derlei vel

canonici reguläres seu monachi*) fuerint, eos appellatione remota

ab officio beneftcioque suspendas, neutram relaxaturus sententiam,

1) Cop. monastii.

112 1228.

douec predictis sororibas plenaric satisfaciaiit et tarn laici qnam clerici seculares, qui pro violenta manuum iniectione anathematis vlnculo ftieriiit inodati, cum diocesani episcopi literis ad sedcm apostolicam venientes ab eodem vinculo mereantur absolvi. Villas antem^ in quibus bona predictarum sororum vel hominum snorum per violentiam detenta fuerint, quamdiu ibi sunt interdicti sententie sapponas. Datum Reati secundo nonas maii, pontificatus nostri anno secundo.

Äbsehrift des 16. JdhrK in Cop. VI, 115, S. 30 im Kgl. St.'A. zu Hannof>tr,

256« Papst Gregor IX, gestattet den Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland, die Schwerem und Familie hei ihrer Kirche zu beerdigen. Assisi 1228 Juni 2 (iiii. nonas iunii, pontificatus nostri anno secundo).

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 1 mit BhihuUe an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 56 Nr. 105.

257« Papst Gregoj' IX. beauftragt die Geistlichen, gegeit die Be- lästiger der Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland mit den strengsten Strafen vorzugehen. Ässisi 1228 Juni 4,

Gregorius episcopus servus seiTorum dei venerabilibus fi-atribus archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus, prepositis, prioribus, 'decanis, archidyaconis, archipresbiteris et aliis ecclesiarum prelatis per Alemanniam constitutis salutem et apostolicam bene- dictionem. Non absque dolore u. s. w. wie in Nr. 255 bis opponat. Specialiter autem prepositus et dilecte in Christo filie priorissa et sorores sancte Marie Magdalene in Alemannia tam de frequentibus iniuriis quam de ipso cottidiano defectu iusticie conquerentes uni- versitatem vestram litteris pecierunt apostolicis excitari, ut ita videlicet contra malefactores eorum prompta debeatis magnanimitate consurgere, quod ab augustiis quas sustinent et pressuris vestro possint presidio respii-are. Ideoque universitatl vestre per apostolica scripta u. s. w. wie in Nr. 255. Datum Asisii ii. nonas iunii, pontifi- catus nostri anno secundo.

Nur eirhalten als Transaumt der Urk. Bischof Heinrichs v. 1316 März 1'2 (Gregorii), im Kgl. St.-A. zu Hannover, Maria Magdal. Nr. 149.

258« Papst Gregor IX. beauftragt die Erzbischöfe und deren Suffragane und die Prälaten Deutschlands, die Almosen halber zu ihnen kommenden Boten der Nonnen der Maria Magdalena, welche

1228. 113

tcegen ihrer Klausur selbst nicht kommen können, wohlwollend auf- zunehmen. Assisi 1228 Juni 6.

Gregorius*) episcopus servus servorum dei venerabillbus fratribus archiepiscopis et eorum saffragancis, dilectis flliis, universis ecclesi- aram prelatis per Alamaniam constitutls salutem et apostolicam benedictionem. Non credimas circa opera pietatis yos invenire difficiles, ad qae tenemini per vos ipsos. Qoia ergo moniales sancte Marie Magdaleue in Alamannia sie se pro Christi amore clauserunt, qnod exire non possunt pro petendis helemosinis, quibas pro nimia paupertate indigere noscuntur, fratemitatem vestram monemus et hortamur attentias per apostolica scripta mandantes, quatinus earum nnntios ad vos pro helemosinis accedentes pro divina et nostra reverentia benigne recipere procnretis, ita quod preter divine retribntionis gratiam debeatis nos vobis in oportanitatibos vestris fortius obligari. Datum Asisii viii. idas ianii, pontiflcatos nostri anno secnndo.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Mar, MagdaL Nr, 2 mit Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden.

259. Bischof Konrad beglaubigt die Bulle Gregors IX, d. d, 1228 Juni 6 für die Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland, 0, D,

Yenerabilibns dominis in Christo dilectis archiepiscopis, epi- scopis, abbatibus, prepositis, prioribns, decanis, archidiaconis, archi- presbiteris et aliis ecdesiarum prelatis , ad qnos littere iste per- venerint, C(onradus) dei gratia Hildensemensis episcopus orationum et obsequii promptam in domino devotionem. Quia sumus a domino papa defensores constituti prepositi et sororum beate Marie Magda- lena in Alemannia et ecdesiarum, bonorum, privilegiorum et aliorum onminm, que possident rationabiliter et possidebunt, consultum uobis yisnm est, ut rescripta privilegiorum dictus prepositus vel sorores penes se habeant sub buUa nostra, ne aliquod forsitan periculum circa ipsa privilegia contlngeret secum ducta iugiter et ducenda. Est antem quarundam litterarum domini Gregorii pape tenor talis: (folgt die Bulle Gregors IX. d, d, Assisi 1228 Juni 6),

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 3 mit beschädigtem Siegel des Bischofs an weissen und blauen Hanffäden,

1) Verlängerte Schrift. HUdMh. Ufi. IL

114 1228.

200« Papst Gregor IX. erteilt allen Gläubigen der Provinz Mainz, welche an angegebenen Festtagen die Kirchen der Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland besuchen, zwanzig Tage Ablass. Perugia 1228 Juni 20.

Gregoriusi) episcopus servus servorum dei universis Christi fidelibus per provinciam Maguntinam constitatis salutem et aposto- licam benedictionem. Quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimas ante tribunal Christi recepturi prout in corpore gessimus sive bonnm fuerit sive malum, oportet nos diem messionis extreme misericordie operibus prevenire et etemorum intuitu seminare in tenis, qaod reddente domino cum multiplicato fructu recolligere debeamus in celis, firmam spem fldaciamque tenentes, quoniam qui parce seminat parce et metet et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus et metet vitam etemam. Hinc est, quod universitatem yestram rogamus et hortamur attente^ quatinus, cum in sanctorum festivitatibus eorum ecclesias debeant yisitare fideles et agere memoriam eorumdem, ut ipsi eorum coram domino memorentur, ad ecclesias pauperum monialium sancte Marie Magdalene in Alemannia in festivitatibus assumptionis et annuntiationis beate virginis necnon et in festo beate Marie Magdalene petituri eorum suffragium accedatis, ut per hec et alia, que domino inspirante feceritis, ad eterne possitis felici- tatis gaudia pervenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eins auctoritate confisi omnibus, qui in dictis sollempnitatibus ad prefata loca accesserint, viginti dies de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. Datum Perusii xii. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno secundo.

Or* im Kgh St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr, 4 mit Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden.

SdOl« Ritter Halt von Biewende bekundet, dass Propst WaUher von Dorstadt von Dietrich Tosewtdle vierzehn Morgen in Klein- Neindorf efivorben hat. 1228 Juli 12.

H(alt) illustris miles de Biwinde omnibus tam presentibus quam futuris haue litteram inspecturis paratum et honestatis milicie ob- sequium. Notum esse volo, quod dominus prepositus Walterus de Dorstat conquisivit per nostram voluntatem a Teoderico TosewUe xiiii iugera ville parvo Neinthorp adiacentia, quod Crutneinthorp

1) Verlängerte Schrift.

1228. 116

nominatur. Super hoc^) at haberet uostnun affectum, dedit nobis qnatuor talenta. Hec igitur acta sunt cum voluntate et cousensu heredum suorum scilicet fratris sui Reinhardi commorantis^) in Truttethe et fllia Adelheide et marito eius Heinrico habitantibus in Lenethe, quibus dati sunt quadraginta viii solidi, medietas fratri, reliqua pars iam dicte filie ipsiusque marito, qui et interfuerunt comitie nostre in villa») Ostbiwinde, et id secundum iuris ordinem firmatum est iüi. idus iulii coram testibus subscriptis Helmoldo fllio meo, Alberto et Friderico fratribus de Winnincstede et Heithinrico de Ummenem (?), Ludolfo milite, Marquardo gogravio, Heinrico Noretse, Christiano de Esekenrothe, scultheto Roperto, Rodolfo precone, Heinrico plebano, anno verbi incamati m. cc. xxviii., in- dictione xiiii^. Ut autem id condictum perhennis sit memorie, dignum duximus roborandum tarn nostro sigillo quam ecclesie ipsius.

Or. im Archiv zu Dorstcult Out erhaltenes Siegel des Aussteuere und zer- brochenes des Klosters.

262. Bischof Konrad gibt die durch den Tod des Inhabers er- ledigten Güter in Wrisbergholzen den Brüdern Johann und Hermann von Wallenstedt zu Lehn. 1228 August 20.

Cunradus dei gratia Hyldensemensis episcopus. Per presens scriptum notnm facimus Christi fldelibus universis, quod nos bona nobis vacantia apud Holthusen sita, que felicis memorie Theodericus de Orchenberge de manu nostra tenebat in feodo, lohanni de Wallenstede et fratri suo Hermanne sicut dictus T(heodericus) tenebat a nobis loco et iure hominum non ministerialium concessimus excepto iure quod lifgedinge dicitur, quod doraine Adeleydi re- cognoscimus, recipientes hominium eorumdem et iuramentum, quod nobis assistent contra omnem hominem excepto imperio. Insuper promiserunt fide data in manus nostras et in manus ministerialium nostrorum Engelberti et ßodolfi de Dalem, Eckeberti de Freyden, Th(eoderici) de Stuckem, Th(eoderici) de Ruchtingen, Th(eoderici) de Holthusen, lohannis de Kemen, Cünradi de Elvede et Wikeri de Bodenburch, quod ubicumque in castris nostris eos habere volu- erimus, quod ibi quatuor annis subsequentibus a feste beati lacobi proximo futuri gratis et absque omni precio castrensi nobis et ecclesie nostre servient fideliter et devote. Et si forte dictum

^) hoc iiher der Zeile. *) Or. commoranti. Die Konstruktion ändert sich, als stände consentientibns w. s. w. ^) Or. yiUe.

8*

116 1228.

Hermannam infra tempas prescriptum mori contigerit, predictus lohannes unum militem substituet loco sai. Promiserant etiam, quod numquam bona predicta nee partem eoram vendent yel aliena- bunt nisi primo nobis vel snccessoribns nostris, qui erant pro tempore, et capitulo nostro exhibita pro eodem precio, quo possent vendi aliis, noluerimus vel dicti successores nostri et capitulam recusaverint comparare.^) Hec etiam omnia promittere debet Ecke- hardas frater eorondem flde data. Huius rei testes sunt magister Cunradus, Heynricus canonicus sancte Crucis, Florentius et ßichardns derlei nostri, Wemo eapellanus in Wlnzenburch, lalci vero Cänrados de Altaphago, Heynrieus de Grene, Denkerus, lohannes de Geren- roch,i) Gothschalcus de Hadenstede et Emestus de Wolvlngen et alii quam plares. Aetum anno domini millesimo ccP. xxyiii<>., xüR kalendas septeinbris, pontifleatos nostri anno octavo.

Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover j Dotnattfl Hildesheim Nr. 151 mit dem Siegel des Bischofs.

26S. Bischof Konrad bekundet den Verzicht der Jutta, Tochter des verstorbenen Gerhard von Wehrstedt, auf die Güter in Wehrstedt (Werstide), die das Andreasstift von ihrem Vater gekauft und sie dem Stifte streitig gemacht hatte, Hildesheim 1228 November 10 (llli<*. Idus novembris, pontiflcatns nostri anno viii®.).

Testes huius rei sunt lohannes Marens prepositus maior, Con- radus prepositus Montis, magister Conradus eapellanus noster, Heinrieus eanonieus sancte Crueis notarius noster, Alardus frater domus Theuthoniee, capitulum saneti Andree, Conradus deeanus, Daniel, lohannes, Florentius, Wemerus saeerdotes, Albertus, Con- radus, magister Beitoldus dyaconi, Riehardus subdyaeonns, Mar- colphus acolitus, layei Lippoldus senior de Antiquo foro, Conradus marsealcus, Ludolfus camerarius, Bertoldus de Holle dapifer noster, Olricus de Berningerod, Ernestus de Bliekenstide , Tidericus de Tosseim milites und Bürger.

(h\ im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr, 1258b. Beschädigtes Siegel des Bischofs. Oedr, nach dem Or, Doebner, ÜB. I, S, b7 Nr. 106, nach Copie Zeitschrift 1869 Ä. 65.

264. Papst Gregor IX, beauftragt die Domherrn (Domküster) Heinrich v&n Tossem und mag, Johann soiine den Sfiftsherm Heinrich

*) So das Or.

1228. 117

des MoritzstifteSy dem Goslarer Domherrn 0. zu seinem Gelde zu ver- helfen, Perugia 1228 November 24.

Gregorius episcopus servus servorum del dilectis flliis Henrico de Tossem, magistro lohanni maioris ecclesie et Henrico sancti Maaricii canonicis Hildensemensibus salutem et apostolicam bene- dictionem. 0(lricus?) canonicus Goslariensis nobis conquerendo monstravit; qnod Ä. et 6. laici Hildesemensis et Alberstadensis dyocesis quandam pecunie summam ipsi detinent et sibi reddere contradicant. Ideoque discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, qaatinus partibus convocatis andiatis causam et appella- cione remota nsoris cessantibas fine debito terminetis facientes quod dccreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes antem u. s. w. Quod si non omnes u. s. w, Datum Perusii viii. kalendas decembris, pontiflcatns nostri anno secnndo.

Abschr, des 15. Jahrh. in Cop. V£, 11, S. 515 Nr. 873 im Kgl.St.-A, zu Hannover. Fehlt hei Potthaat und Bode.

265. Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Albert vmi Lopke bei seinetn Eintritt in das Michaeliskloster diesem 18 Morgen Land in Lopke überwiesen hat. 1228.

Conradus dei gracia Hildensemeusis episcopus omnibus presens

scriptum inspecturis salutem in domiuo. Universa negocia mandata

litteris illibata solent et integra permanere. Sciant igitur presentes

et posteri, quod Albertus miles dictus de Lobeke, cum ad mona-

sterium sancti Michahelis in Hildeusem se diverteret habitum reli-

gionis assumendOy de coasensu fratrum. sororis sue et omnium suorum

herednm cisque sponte ac publice renuntiantibus xvüi iugera sita in

eadem villa pro anime sue remedio contulit in perpetuum monasterio

memorato. Nos autem ob reverentiam sancti Michahelis et beati

Berwardi venerabili viro abbate Thetmaro instante proprietatem

bonorum eorundem monasterio condonavimus antedicto. Hanc vero

donationem sigillo nostro tcstibusque subscriptis dignum duximus

communire. Testes sunt Henricus de Tossem, Sifridus de Barem,

lohannes celerarius canonici maioris ecclesie in Hildensem, Ludolfus

camerarius, Bodo et Burchardus fratres de Saldere, Conradus mar-

scalcns, Tidericus de Rothighe milites, Bertrammus de Domo,

Hillebrandus de Dammone burgenses, et alii quam plures. Actum

anno domini m^cc^ xxviiio, pontificatus nostri anno viii<>.

Or, im Kgl. St-A, zu Hannover, MichaeliskL Nr. 31 mit dem Siegel des Bischofs. Regest Doebner, ÜB. I, S. 57 Nr. 107.

118 1228.

266. Propst Friedrich von Nörten empfiehlt den Boten der Nofinen flter Maria Magdalena und verheisst Indulgem für deren Unter Stützung, 0. D. (1228).

Fridericus dei gracia prepositus Northunensis prelatis et sacer- dotibus Omnibus in prepositar(is . . . .) constitutis salutem in vero salutari. Cum omnes stare debeamns ante tribnnal domini I(hesn Christ)i recepturi (u. s, w. mit geringen Abweichungen me in Nr. 260 bis) etemam. Hinc est. quod exhibitorem presentium noncinm peni- tencinm sororum sancte Marie Magdalene in Hildensem, que sub religionis habitu deo ibidem nocte et die deserviunt, ad vos trans- mittimus rogantes düigenter et attente et mandantes districte, qnatinus, cum ad vos venerit, unusquisque vestrnm in domo sua benigne eum recipiat et in ecclesia sua quilibet vestrum populum sibi commissum ad hoc invitet, ut ad sustentacionem earundem sororum elemosinam suam transmittat, videlicet prout cuique fuerit divinitus inspiratum, ut pro modico, quod aliquis dederit eis hie de suo, centuplum recipiat in (seculo. Omn)es enim, qui eis elemosinam suam dederinty conmiunionem oracionum et omnium bonorum, que (ab eis inspirante) domino fuerint procurata, et largam indulgentiam domini pape poterunt optinere.

Or, im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Maria Magdal. Nr. 7. Siegel und Be- festigung verloren. Die Urk, beschädigt.

267« Kaiser Friedrich IL schreibt dem Bischof Konrad über seine bisherige Kreuzfahrt. (Jerusalem) 1229 März 18.

Der Anfang gedr. Sudendorf, Registrum I, S, 103 zu 1228. Vgl, das gleich- lautende vollständige Schreiben an den Papst Mon. Germ. IV, 261, und an alle Reichstreuen Mon. Boica 31a, S. 532, überhaupt Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, Nr. 1738.

268« Bischof Konrad übereignet dem KL Wienhausen zu Pro- benden der Nonnen den Zehnten in Lobke (Lopeke), den Propst Werner des Klosters vom Ritter Dietrich von Tossem gekauft und dieser dem Bischof resigniert hat. Hildesheim 1229 Mai 25 (viii®. kalendas iunii, pontiflcatus nostri anno nono).

Testes huius rei sunt Hugo prepositus sancte Crucis, Heinricus custos, Ludolphus canonicus sancte Crucis scriptor noster, Berte- rammus canonicus Montis clerici, Hugo de Insula, Ludolphus came- rarius, Theodericus de Prome milites, Hugo de Holthusen, lohannes de Sudtherem, Qerardus camerarius servi.

1229. 119

Or, im Archiv des Kl, Wienhausen, Nr. 3. Beschädigtes Siegel des Bischofs an blau'rot'gelb-grünen Seidenfäden.

269« Bischof Konrad bekundet, dasa das Kl, Dorstadt von Gisel- bert, früherem Vogt in Goslar, sieben Hufen in Dorstadt gekauft hat, welche dieser den Grafen Hermann und Heinrich von Wbhldenberg und diese wieder ihm aufgelassen haben und zwar Heinrich in Ris, qoando cum domino de Lunenborg et nobilibns et ministerialibus, fidelibus nostris, de pace terre coUoquium et tractatum habebamus. Goslar 1229 Mai und Hildesheim 1230.

presentibus (bei der Resignation Hermanns) fratribus nostris

magistro Gerwico scolastico, magistro Hermanno et magistro Conrado de Vriberch, Ambrosio decaDO, Johanne plebano Goslariensi, Willikino marscalko de Bruneswik, Bertoldo de Gowisc, Richardo de Domo, Heinrico de Clawenberg, Tiderico filio Leonardi, Bertoldo de Holle, Godescalco de Adenstede, Hugone de Holthosen.

presentibus (bei der Heinrichs) et videntibus Johanne maiore

preposito nostro et Heinrico de Tossem, Bernardo de Dorstat et Amoldo fllio eins, Luthardo de Meinersem, Ludolfo de Gustede, Tiderico de Saldere, Ludolfo et Friderico fratribus de Bortfelde, Andrea de Lüttere, Conrado marscalco nostro.

Or. im Archiv zu Dorstadt, An roten und gelben Seidenfäden Siegel des Bischofs und des Domkapitels. Gedr. Bode, ÜB. /, S. 486 Nr. 498.

270« Lippold Vogt des Moritzsüftes schenkt dem Kreuzstift zur bildlichen Darstellung der Himmelfahrt Christi an diesem Feste und zu seinem Anniversar neun Morgen in Nordstemmen, 0. J. (1229) August 15 (in die assumptionis sancte Marie).

Presentes erant Thetmarus abbas sancti Michaelis, magister Gerewicus scolasticus, magister Hermannus de Goslaria canonici maioris ecclesie, item Olricns de Piscina, Conradus et Theodericus filii eins, et fratres de Ebelingeroht consanguinei eiusdem, Hugo de Insnla, Lyppoldus filius lustacii, Lyppoldus de Eskorte.

Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 33, mit beschädigtem Siegeh vier- eckig, zeigt Reiter nach links mit Schild und Lanze, CAT DB MONTE

Gedr, Sudendorf, ÜB. VIII, S. 87 Anm. 3, Doebner, ÜB. I, S. 67 Nr. 128. liegest Bode, ÜB. I, S. 496 Nr. 516.

271. Bischof Konrad bekundet die Übertragung von netm Morgen bei Nordstemmen durch Lippold vom Alten Markt an das Kreuzstift. 1229 August 15.

120 1229.

In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis hanc cartnlam inspectoris salutem. Notum esse volumus, quod Lyppoldus de Antiquo foro constitutus coram nobis in festo assumptionis domine nostre in ecclesia maiori Hildensem recognovit, se contulisse ecclesie sancte Cracis pro remedio anime sne novem ingera sita Stemne de heredum snonun beneplacito et consensn. Unde publice de ambone quesivimus ab hüSy qni erant in monasterio, si aliquis vellet contradicere facto sno, nnlloque reclamante Olricns de Bemingeroht reqnisitus talem tnlit sentenciam, quod ex quo nullus contradiceret nos debemus banno nostro bona iam dicta collata ecclesie conflrmare. Auctoritate igitur beatorum apostolorum Petri et Pauli et nostra eadem novem iugera ecclesie sancte Crucis, prout dictabat sententia approbata ab omnibns, conflrmantes sub interminatione anathematis prohibemus, ne in eis- dem bonis aliquis ei molestiam inferat vel gravamen. Presentes erant Thetmarus abbas sancti Michaelis, magLster Gerewicus sco- lasticus, magister Hermannus de Goslaria canonici maioris ecclesie; Lyppoldus de Escherte, Lyppoldus fllius lustacii, Olricus de Piscina et Conradus et Theodericus fllii eins et fratres de Ebelyngeroht et alii quam plures ministeriales ecclesie et burgenses. Ne autem inde inposterum aliqua dubitacio oriatur, scripto nostro et sigilli munimine id quod factum est in presentia nostra flrmavimus ad cautelam. Actum anno domini m^. cc^. xjf^bfi., pontiflcatus nostri anno nono.

Or. im Kgl, St.-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 26, Siegel verloren. Regest Doebner, ÜB. I, S. 58 Nr. 109.

272. Der Propst des Maria- Magdcdenen- Ordens , der Dechant des Stephansklosters in Mainz und Domherr Salomon von Würzburg vidimieren eine Urk, des Kardinallegaien Otto d. d. Constanz 1229 Dezember 19 (xiiii. kalendas ianuarii), worin dieser denen, welche die Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland unterstützen, vierzig Tage Ablass verspricht 0. D.

Frater St. prepositus ordinis sancte Marie Magdalene et Th(eobaldus) decanus sancti Stephani Maguntini et magister S(alomon) canonicus Erbipolensis omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Noverit omnium tam presentium quam futurorum sollers industria, nos littcras domini Ottonis cardinalis domini pape in hunc modum inspexisse: (folgt die Urk, Ottos).

1229. 121

Or, im KgU St.'A, am Hannover^ Mar, Magdal. Nr, 5 mit dem gut erhaltenen runden Siegel des Propstes an grüner Hanfkordelf dem gtU erhaltenen spitzovalen des Deehanten an roter Hanfschnur und dem Bruchstück des runden Siegels des Domherrn S(alomon) an weisser Hanfschnur. Die Urk. Ottos ist gedr. Bode, ÜB. I, S. 488 Nr. 499, Chron. Mont. Francor. Goslar, S. 8, Leibniz Accens. I, app. 8. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 10097,

273. Bischof Konrad vidimiert die Urk. des Kardinallegatm Otto d, d, Constanz 1229 Dezember 19, in welcher dieser allen, welche die Nonnen der Maria Magdalena unterstützen, vierzig Tage Ahlass ver- spricht, 0. D.

C(oiiradus) dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi fidelibns presentes litteras inspecturis salatem in domino. Litteras domini Ottonis cardinalis vidimus sab hac forma: (folgt dieUrk.Ottos),

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr, 6 mit dem Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Vgl. die vorhergehende Nr.

274. Bischof Konrad bekundet, dass Jutta von Bremen, die Schwester der von Escherde, eine halbe Hufe in Escherde dem Kloster daselbst zur Beleuchtung übertrafen hat. 1229.

C(onradu8) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus

Christi fidelibus salatem. Ea que coram nobis acta sunt in autenti-

cam scriptnram redigi fecimus, ut hominibus futuri temporis noticiam

et fidem de preterito faciamus. Notum igitur sit omuibus presentibus

et faturis, quod, postquam Volcmarus Beinberch dimidium mansum

in Eschere situm quindecim iugera continentem et aream^ quam a

fratribos de Escherte Lippoldo videlicet et Tiderico in feodo tenuit,

ipsis de consensu heredum suorum libere resignasset, lutta de

Brema eundem dimidium mansum et aream a iam dictis suis fra-

tribns emptionis titulo comparavit et consentientibus suis et fratrum

heredibus monasterio in Escherte ad usum luminaris contulit pro

remedio anime sue. Quecumque autem sororum pro tempore eiusdem

monasterii custos fuerit, proventus eiusdem dimidii mansi et aree

ex integro recipiet et secundum eorundem estimationem singulis

annis luminaria fideliter ministrabit. Sirailitcr in anniversario iam

dicte matrone luminaria in vigiliis et in missa procurabit. Ne autem

legitime celebrata empcio et tam pia donatio cuiusquam presumptione

imposterum possit rescindi, presentem litteram de utroque con-

scriptam sigillo nostro fecimus roborari. Testes huius rei sunt

Liudolfus de Borsem, Lippoldus de Borsem, Everhardus de Milnem,

122 1229.

Gerardus de Rosendale, dominus Tidericas de Osigge; Hildebrandns de Dispenstede. Actum anno iucarnationis dominice millesimo ducentesimo xxix., pontiflcatus nostri anno octavo.

Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Eacherde Nr, 6. Siegel des Bischofs zur Hälfte tceg. Auf der Rückseite von gleichzeitiger Hand: hie est censns qni datnr do dimidio manso in paryo Eschor ad costoriam, daodecim modü siliginis, qaatnor tritici et totidem ordei, sex avene et qaatnor poUi.

275. Bischof Konrad schenkt auf Bitten des Bodo von Homburg^ dessen Frau Luckardis und Bertolds und Heinrichs^ der Söhne seines verstorbenen Bruders Bodo, dem Kl, Kemnade zu seiner Metnorie fünf Hufen in Löbber, welche Bodo ihm bei Greene an der Leine resigniert hat. Dieser überträgt ihm dafür das Eigentum von sechs Hufen in Eime und erhält sie vom Bischof zu Lehn. 1229.

Ähschr. des 15. Jahrh. in Cop.III, 130 y S. 49 Nr. 234 im Kgl. St-Ä. zu Hannover, des 16. Jahrh. im Loccumer Copiar in Loccum S. 176 Nr. 243. Gedr. Orig. Guelf. IV, 487, v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 47 Nr. 56, Westfäl. ÜB. VI, S. 52 Nr. 194.

276. Propst, Dechant und Kapitel von Nörten teilen dem Bischof Konrad mit, dass sie seinem Befehle gemäss die von Hardenberg und die de Novali vor sich zitiert und diese den Zehnten in Hackenstedt, den der Propst von Demehurg von ihnen gekauft hat, resigniert haben. 0. D. (zu 1229).

Venerabili domino C(onrado) Hildensemensi episcopo F(ridericus) dei gratia prepositus, . . decanus totumque capitulum Northunense orationes et obsequium. Becepimus litteras vestras, in quibns con- tinebatur, ut vestre petitionis intuitu vocaremus Quntherum, Ber- nardum et Hei-mannnm de Hardenberch et Bernardum et Conradnm de Novali, quatenus decimam in Havekenstede, quam de manibus ipsorum prepositus lohannes de Derneborch redemerat, resignarent ad manus vestras, cum propter malum statum terre dicti milites ad hoc faciendum accedere ad vestram presentiara non auderent. Re- scribimus igitur vobis, quod hoc fecimns. Comparuernnt siquidem dicti viri coram nobis et renunciaverunt omni iuri, quod eis in iam dicta decima competere yidebatur. Presentes erant . . abbas de Reinhusen, . . decanus et . . custos, Hermannus scolasticus, Conrados plebanus, Florentius, Ekbeitus canonici Northunenses, abbas de Stene, prepositus de Katelenborch, item Ludolfus et Godescalcus fratres de Plesse, Hermannus et Emestus de Uslaria, Thetmams

1229. 123

et Bodo de Wikbeke, Guntherus Calviis et Guntherus Albus de ßobentun, Hermannus de Gladebcke, Theodericus de Redinkyshusen, Hermannus de Wolbrehtishusen, Theodericus de Bernersen, lohannes de Sawiken et alii quam plures tarn laici quam clerici. Hoc vobis, domine episcope, et omnibus hanc cartulam inspecturis notum esse Yolnmas et ad huius rei memoriam cartulam hanc inde confectam dedimus et sigillum fratrum de Hardenberh apponi fecimus et sigillis etiam nostris firmavimus ad cautelam.

Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Dernehurg Nr, 18 a, Siegel des Propstes und der Kirche von NMen und der Brüder von Hardenberg, zwei mit den Rücken gegeneinander gekehrte senkrechte Schlüssel: f SIQILL. G. ET (H)EEM. DB HAR.

277. Bischof Konrad überträft dem KL Dernehurg den Zehnten in Hackenstedt 1229.

In nomine sancte et individue trinitatis. >) Cunradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Cum pontificalem deceat sollicitudinem, ecciesiarum utilitatibns invigilare et contra varios futurorum incursus omni diligentia premunire, notum esse volumus universis Christi fidelibus, quod nos pro remedio anime nostrc decimam ecclesie nostre sitam Havenkenstede, quam nobiles viri Bernard us, Guntherus et Hermannus de castro Hardenberch et Bemardus et Cunradus de Norali tenebant in feodo, post resignationem ab eis factam con- tnlimns de consensu et beneplacito capituli nostri ecclesie dei in Demeborch ad usum sanctimonialium ibidem Ihesu Christo et beate virgini deservientium Johanne preposito ipsius loci, qui eam de manu laicali redemerat, id procurante fldeliter et modis omnibus promovente. Presentes erant Burkardus maior prepositus,*) Cun- radus decanus, Cunradus cantor, magister Hermannus de Goslaria, Bertoldns de Tossem, Cün]*adus plebanus forensis, Syfridus de Barem, Cunradus de Goslaria, Hcinricus de Tossem, Reinoldus de Dassele, Wikboldas de Medereke, lohannes de Bracle cel(erarius) concanonici nostri et alii quam plures. Factum anno domini millesimo ducen- tesimo vicesimo viiiio., pontificatus nostri anno viü^. Verum quia labnntnr cum tempore que fiunt in tempore, nisi debito modo firmata fuerint, ne quid adversitatis futura dies pariat, presenti Scripte et auctoritatis nostre sigillo hanc donacionem nostram factam

') Verlängerte Schrift, •) So das Or., was entschieden unrichtig, da Burchard 1229 nicht Dompropst ist, sondern Propst des Petersberges; das maior, das in Cop. VI, 105 Ä. 9 im Kgl. St.'A. zu Hannover ganz fehlt, gehört hinter decanus.

124 1280.

racionabiliter ad hniiis rei evidenciam confirmamus et fntnris ratam esse temporibus per auctoritatem sanctorum apostolorum Petri et Pauli et successonim suorum, nostra quoque et omniura episcoporum mandamos omnem malignandi aditiim in perpetnum precludentes.

Or. in der ßeveriniechen Bibliothek zu Hildesheim, Kl. Demeburg Nr. 6. Siegel nebst Befestigung verloren. Gedr. nach Cop. Zeitschr. 1869 S. 58, auszugs- weise Schannat, Vindem. I, S. 202, Regest Doebner, ÜB. I, S. 58 Nr. HO.

278. Papst Gregor IX. beauftragt de^i Bischof (Konrad), gegen einige Kleriker und Laien, welche geistliche Personeti geschädigt und im Kirchenbanne geistliche Handlungen vorgenommen hätten, mit kirch- lichen Strafen vorzugehen. Lateran 1230 Mai 9.

Gregorius episcopus servus servoriim dei venerabili fratri epis- copo Hildensemensi salutem et apost9licam benedictionem. Exbibita nobis tua peticio continebat, quod nonnolli clerici et laici civitatis et diocesis tue pro violenta iniectione manaum in religiosas per- sonas et seculares clericos sacrilegiis et incendiis inciderunt in canonem sentencie promulgate, quorum clericorum quidam absolu- cionis beneficio non obtento divina ofBcia celebrarant. Quare de ipsorum salute sollicitus postalasti super hoc apostolicum remedium exbiberi. Nos igitur fraternitatis tue precibus inclinati presencinm tibi auctoritate concedimus, ut possis talibns absolucionis beneficinm iuxta formam ecclesie impartiri iniuncto eis quod talibus super huius- modi consuevit iniungi, dummodo passis iniuriam et dampna satis- faciant competenter, nisi adeo fuerit difficilis et enormis eorum excessus, quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Si yero dictos clericos excommunicatos scienter in contemptum eccle- siastice discipline inveneris celebrasse diyina, eis ad annum ab ördinaria execucione suspensis et iniuncta penitcncia competenti cum ipsis postmodum, si fuerint bone conversacionis et vite, auctoritate nostra dispenses, sicut videris expedire. Datum Laterani*) vii. idus maii, pontificatus nostri anno quarto.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 418 Nr. 611 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover.

279. Papst Gregor IX. verleiht alleti Gläubigen der Mainzer Diözese, die dem Bischof (Konrad) beim Aufbau de7' teilweise detn Ein- sturz nahen Domkirche und besonders zur Ausbesserung des kupfernen

^) Cop. Laterauens.

1230. 125

Dctches behülfiich sind, einen zwanzigtägigen Äblass. Lateran 1230 Mai 9 (vii. idus maii, pontificatus nostri anno quarto).

Or, im Kgl, SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 162, Bulle und Be- festigung verloren. Gedr. Doehner, ÜB. I, S. 68 Nr. 111. Regest Westfäl. ÜB. V, S. 166 Nr. 360.

280. Pcg[>8t Gregor IX. befiehlt auf Ansuchen des Deutsch-Ordens- meisters Hermann (von Salza) dem Paderbomer Domkapitel, die durch den verstorbenen Bischof Oliver vom Deutschen Ord-en geliehenen 65 Mark zurückzuerstatten, undrigenfalls er den Domscholaster (Oerwich) und die Domherren Heinrich und Meinardus von Hildesheim beauftragt habe, gegen jenes mit kirchlichen Strafen vorzugehen. Lateran 1230 Mai 10 (vi. idus maii, ponüficatns nostri anno quarto).

Or. im Kgl. St.-A. zu Münster, Fürst. Paderborn Nr. 126. Gedr. Westf. ÜB. IV, S. 116 Nr. 175, Regest a. a. 0. V, S. 166 Nr. 361, Archival. Zeitschr. HI, 46 Nr. 50.

281. Bischof Konrad belehnt die BiHld^r von Escherde mit Gütern in Helperthe, falls nicht die Schwester des Lambert von Helperthe auf sie Ansprüche geltend macht. Hildesheim 1230 Mai 13.

C(onradas) dei gratia Hyldensemensis episcopus omnibus hoc scriptum anditnris vel inspectnris salutem in domino. Ad noticiam onmiam yolumus pervenire, quod bona quedam Helperthe sita et a do- mino Haitone de Biwende nobis resignata porreximas Lippoldo et Thiderico fratribus de Esscherte titulo feodi, si tarnen porrigere pote- ramus, quod dicimus propter quandam matronam sororem Lamberti de Helperthe bona eadem ntpote suum feodum repetentem. Promiserunt autem^) data fide in manus nostras et Sifridi de Borsem et Bertoldi de Holle dapiferi nostri Lippoldus de Esscherte et Tidericus frater saus et Hugo de Insula, Engelbertus de Dalem, Ludolphus came- rarins noster, Conradus marscalcus noster, Lippoldus iunior de Veteri foro, quod antedicti L(ippoldus) et Th(idericus) fratres bene- yole ac sine petitione restauri cedant de iis bonis, si forte contingat prememoratam matronam dictante iusticia obtinere. Preterea pro- miserunt iidem milites iuxta facultatem et vires suas omnimodo DOS iuvare, si forte propter sepe dicta bona qulspiam nos attempta- verit molestare. Testes huius sunt antedicti milites et alii quam plnres. Acta in pomerio nostro Hyldenseim anno domini m. cc. xxx., iii. idus maii, pontificatus nostri anno nono.

*) Vher der Zeile.

126 1230.

Or» im Kgl, SU-Ä, zu Hannover^ Damstifl Hüdeaheim Nr, 153 mit dem Siegel des Bischofs an von der ürk, geachnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Meeklenb, Jahrb. XXXIII, S, 99, Mecklenb, ÜB. X, S. 470 Nr. 7161 Regest Doebner, ÜB. I, S. 59 Nr. 112.

282. Graf Burchard von Scharzfeld resigniert detn Bischöfe (Konrad) die Vogtei über die Meierei in Borsum. 0. D. (1230 Mai 18).

Yenerabili domino suo . . Hildensemensis ecclesie episcopo B(argardas) comes de Scartvelde senior fratrum eins fldelis debitnm ac paratnm cum omni fldelitate servicium. Advocatiam villicationis in Borseira, quam a dominatione vestra tenui tytulo pheodali, in manus vestras resigno et recognosco, quod absque omni inpedimento et contradictione mea et meorum heredum conferendi eam Hilden- semensi capituio maioris ecclesie habeatis liberam facultatem.

Transsumt der ürk. Bischof Siegfrieds von 1289 August 29, Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 304.

288. Graf Burchard von Scharzfeld als ältester der Brüder resigniert nach Empfang von achtzehn Mark Silbers dem Bischöfe die Vogtei über die Meierei in Borsum zu Gunsten des Domkapitels. 1230 Mai 18.

B(urchardus) dei gracia comes de Scartvelde inter fratres suos senior omnibus Christi fidelibus salutem in domino. Notam sit Omnibus presentibus et futuris, quod advocatiam villicationis in Borseim, quam a domino meo Hildensemensi episcopo iure tenui feodali, in manus eius^) resignavi decem et octo marcis argenti a capituio maioris ecclesie Hildensemensi pro eiusdem resignatione receptis et publice protestatus fui, quod nee per me nee per quem- quam heredum meorum potent inpediri, quominus iam dictus dominus episcopus advocatiam capituio maioris ecclesie conferat et assignet Acta sunt hec anno dominice incamationis m^. c^c^^. xxx<>., xv^. kalendas iunii. Testes huius rei sunt decanus ecclesie maioris in Hildensem Conradus et magister Hermannus de Goslaria, Hugo prepositus sancte Crucis et Reinnoldus de Dasle, Sibodo de Scart- velde et Sibodo de Bodensteine canonici Hildensemenses; laici vero Hermannus de Oltwerdeshusen, Tetmarus Letgast, Tidericus Mudzeval, Henricus de Torrevelde, Johannes de Radenhusen, fratres de Bame- velde Hermannus, Henricus, Tidericus, Beitoldus de Scartvelde,

») über der Zeile.

1280. 127

Tidericus de Besinge, i) Basilius et Guncelinus fratres et Basilius de Getlethe, Burchardus camerarius de Gandersem, Giselbertus de Gandersem, Henricus et Gerardns fratres de Curia, Henricus Balke.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover^ Domstift Hildesheim Nr. 154 mit dem spitz- ovalen Siegel des Ausstellers, in der oberen Hälfte rechts schreitender Leopard, die untere Hälfte neunmal geteilt: f BVBCHAEDVS (COMES) DE LVTERBERC.

284. Die Brüder Burchard und Burchard Grafen von Scharzfeld genehmigen die Resignation der Vogtei über die Meierei in Borsum durch ihren Bruder* Burchard, 0. D. (zu 1230 Mai 18).

Burgardüs et Bnrgardus dei graüa conütes de Scartvelde fratres iimiores omnibos fldelibus salntem. Notum sit omnibus presentibus et faturis, quod in advocatia villicationis in Borsem, quam frater noster Burchardus senior domino Hildensemensi episcopo resignavit, a quo eam in feodo tenuit, nichil iuris nos liabere publice profltemur, et si quid nobis in eadem per aliquam rationem vel iuris colorem competere videbatur ei omnino renunciamus ratum et gratum habentes, quod frater noster eam domino Hildencemensi episcopo resignavit. Testes huius rei sunt decanus ecclesie maioris in Hildensem Con- radus et magister Hermannus de Goslaria, Hugo prepositus sancte Crucis et Eeinoldus de Dasle, Sibodo de Scartvelde et Sibodo de Bodensteine canonici Hildencemenses ; laici vero Hermannus de Oltwerdeshusen , Tetmarus Letgast, Tidericus Mudzeval, Henricus de Torrevelde, Johannes de ßadenhusen, fratres de Bardenevelde Hermannus, Henricus, Tidericus, Bertoldus de Scartvelde, Tidericus de Besinge, Basilius et Guncelinus fratres et Basilius de Getlethe, Burchardus camerarias de Gandersem, Giselbertus de Gandersem, Henricus et Gerardus fratres de Curia, Henricus Balke.

Or, im Kgl. St,'Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 155 mit Siegel wie in vor» Nr. beschrieben,

285. Bischof Konrad bekundet, dass ihn Graf Konrad von Lauen- rode die kleine Crrafschaft unter angegebenen Bedingungen verpfändet hat, 1230 Juni 2.

C(onradus) dei gi'atia Hyldensemensis episcopus universis hoc scriptum audituris vel inspecturis salutem in domino. Ad cautelam fatnromm notum esse volumus, quod nos prestitimus comiti Conrado de Lewenrode quinquaginta libras denariorum Hildensemensium sub

■) Or. Hesmge.

128 1230.

hac forma: dictus comes et qainque milites Everhardus de Alten, Hyldebrandus et Otto fratres de Herberge, Lambertus de Honovere, Wulfhardos de Reden data fide promiserunt in manas nostras et quinque ministerialium nostrorum Sifridi de Borseim, Conradi mar- scalci nostri, Bodonis et Burchardi de Saldere et Cesarii de Wolede, quod idem comes nulli obligabit ant in feodo prestabit seu etiam vendet comitiam minorem nisi nobis vel nostro successori. Quod si forte sepe dictus comes attemptaverit alienare ab ecciesia nostra vel impedire dictam comitiam, vacabit nobis eaden^ et ecclesie nostre et milites fldeiussores intrabunt civitatem Hyldenseim inde non exituri, donec comes comitiam expediendo revocet factum suam. Preterea predictam pecuniam solvet nobis a proximo festo beati lacobi post annum eodem die. Quod si non fecerit, habebimus dictam comitiam ex tunc in antea in pignore pro ipsa pecunia pre- stituri eidem comiti super ipsam comitiam unam summam peconie usque ad centum libras. Ceterum si sepe memoratus volet vendere comitiam, vendet nobis vel nostro successori iuxta consUium et estimationem ministerialium ecclesie nostre ac suorum familiarium, qui ad hoc fuerint ordinati. Si vero comes Interim de medio sub- latus fuerit, fldeiussores soluti sunt a fideinssione, quia tunc vacat ecclesie coroitia. Testes huius sunt lohannes prepositus maior, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis, magister Conradus et Rodolphus capellani nostri, Heinricus de Tosseim, canonici nostri, et milites tam receptores fldei quam datores. Ut autem ratum permaneat presens scriptum inde confectum, sigillorum appensione nostri et dicti comitis duximus muniendum. Actum anno domini ufi. cco. xxx^., uv9. nonas iunii, pontiflcatus nostri anno nono.

Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Damstift Hildesheim Nr. 156 mit dem Sieget des Bischofs und dem des Grafen, siebenmal geteilt, von aufreehtstehendem lAncen überdeckt: f SIGILL. COMITIS CON(RA)DI DE EOTHBN. Oedr. Sudendorf, ÜB, I, S, 12, im Auszug Grupen, Orig. German. II, S, 346, ÜB, der Stadt Han- nover (ÜB. des histor, Vereins für Nied^rsachsen V), S, 6 Nr, 6,

286. Bischof Iso von Verden bekundet, dass Konrad und Heinrich von Wahnebergen, Brüder, durch Vermittelung seines Neffen (nepos), des Dompropstes Johann in Hildesheim, auf die Belehnung mit der Vogtei von Verden und , auf eine Hufe in Moule verzichtet und in Hild^sheim vor dem Bischöfe und dem genannten Dompropst Bürgen gestellt haben, Rotenburg 1230 Juni 3 (iü^. nonas iunii, pontiflcatus nostri anno xxv.).

1230. 129

Gedr. nach Cop, II, 125 Nr. 56 im Kgl. St,-A, zu Hannover v, Hodenberg, Verdener Geschichtsquellen, 2, Heß S. 84 Nr. 51; vgl, auch die Bemerkungen S. 244 und S. 246 ff.

287. Bisehof Konrad überträgt dem KL Deniehurg den halben Zehnten in Holle nach Entschädigung der Lehnsinhaber. Hildesheim 1230 Juli 17.

In nomine sancte et individne trinitatis.i) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notam esse yolumns, quod Thegenhardas de Germardissem et frater snns Johannes resignaverunt medietatem decüne in Holle nobilibus de Meinersem, a quibus eam tenebant, datis eisdem fratribus iam dictis de Gennardissem a lobanne pre- posito Derneburgense et ab ecclesia sua eadem quadraginta talentis duobos minns et duobns mansis uno sito Qermardissem et alio sito Gerboldissem in concambium ipsius medietatis decime, quibus mansis idem fratres addideiTint alios duos mansos sitos Gennar- dissem, quos resignaverunt nobis tam prepositus ex parte ecclesie sue quam Thegenhardus et Johannes frater suus, et nos conces- simus eos loco iam predicte medietatis decime in Holle nobilibus Ulis de Meinersem, et idem nobiles de Meinersem, qui medi- etatem sepedicte decime in Holle de manu nostra tenebant, resignaverunt eam nobis et nos eam Demeburgensi ecclesie ad usus sanctimonialium, que ibidem deo et beate virgini deserviunt, pro remedio anime nostre contulimus perpetuo possidendam. Testes hnius rei sunt dominus Conradus Osnaburgensis episcopus, Bodo canonicns Mindensis, Giseco custos Osnaburgensis, Albertus de Ever- stein prepositus in Monte beati Petri Goslarie, Thidericus de Adenoys canoDicus maioris ecclesie nostre in Hildensem, Helmoldus et Hen- ricus de Veltbere fratres, Conradus marscalcus, Willehelmus de Rosendale et alii quam plures tam clerici quam laici. Ut igitur qne predicta sunt firma pemianeant in perpetuum et incouArulsa, nos ea conscribi fecimus et sigilli nostri appositione roboravimus ad cautelam. Actum anno ab incamatione domini millesimo ducentesimo xxx^., pontificatus nostri anno x. Datum Hildensem xvi<^. kalendas augasti.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover', Demehurg Nr. 5. Siegel des Bischofs an roUn Seidenfäden. liegest Westfäl. ÜB. VI, 8. 55 Nr. 204, Osnahrücker ÜB. II, S, 205 Nr. 262. Albert v. Everstein erscheint erst seit 1234 als Propst des Stiftes auf dem Petersberge; hierin dürfte ein Fehler stecken, nicht im Datum.

>) Verlängerte Schrift. Hiidesb. ÜB. II. o

130 1230.

t888. Bischof Konrad verpfändet die Einkünfte der Meierei in Orsleve dem GodehardisHfte und dem Deutscheri Orden zur Abtragung der Schulden an ersteres und an das Heilige Land. 1230 September.

Conradns dei gracia Hildensemensis episcopus. Ad cautelam futuri temporis per presens scriptum notum facimus Christifldelibos universis, quod nos pro debito ducentarum marcharum, quibus tene- bamnr ecclesie beati Godehardi, marcha qaelibet ad viginti solidos et decem et octo denarios estimata, et item pro debito treceutarom marcharum examinate peconie, quibus tenebamur Terre sancte, yillicacionem nostram in Orsleve de consensu capitnli nostri Hil- densemensis obligavimus abbati et claustro sancti Godehardi et fratribus domus Teutonice tali pacto, ut in sortem debiti nostri cedat quitquit annuatim de ipsa villicacione poterit pro venire. Hunc autem ordinem in solucione eiusdem debiti statuimus observari. Abbas et ecclesia sancti Godehardi primi erunt in receptione et singulis annis recipient de villicacione predicta xl libras Hildense- menses circa festum sancti lohannis baptiste persolvendas, quitquit residuum fuerit de ipsa villicacione recipient dicti fratres domus Teutonice et computabunt in sortem debiti Terre sancte. Et stabit iste modus et ordo solvendi annuatim quousque pecunia sancti Gode- hardi totaliter fuerit persoluta. Postea vero tocius villicacionis proventus accipient Theotonice domus fratres, donec plene recepe- rint dictam pecuuiam Terre sancte de mandato domini pape et conscienciam expendendam et tunc demum ad nos sive ad succes- sorem nostrum Hildensemensem episcopum, qui pro tempore fuerit, libera et soluta dicta nostra villicacio revertatnr. Ne autem hec obligacio vel ordinacio nostra tractu temporis in dubium venire vel aliquo malo ingenio valeat immutari, presentem paginam inde con- scriptam sigillorum nostrorum appensionibus ecclesie scilicet Hil- densemensis et nostro fecimus communiri. Actum anno domini m^. cc^. XXX., mense septembris, pontiflcatus nostri anno x9.

Äb8chr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 749 Nr. 1512a im Kgl. SU-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Regiairum 11, S. 166, im Auszug und ohne Datum Schaunat, Vindein. litter. I, S. 201.

1289. Bischof Konrad übereignet dem Bartholomäisüft drei Hufen und eine Hausstelle in Hottein, Winzenburg 1230 Dezember 5.

Conradus dei gi*atia Hildesemensis episcopus. Notum sit ani- versis Christi fidelibus tarn presentibus quam futuris, quod dilecti

1230. 131

ac fldeles nostri Heinricas et Ludegems fratres dicti de Hakenbeke una cum venerabili viro Weraero preposito saacti Bartholomei de Salta in nostra presentia constituti aream et tres mansos apad Hottenem sitos, quos idem prepositns ad utilitatem sni conventus xl libris Hildensemensis monete ab ipsis comparaverat, multis pre- sentibus ecclesie nostre fldelibus et vasalUs de consensa heredom suonun in manns nosü'as libere resignarant postnlantes instanter, ot eadem bona preposito et conventui antedictis cum omni pro- ventuum integritate porrigere dignaremur. Nos igitur ipsorum precibas favorabiliter, nt decuit, inclinati prefatos mansos cum area de consensa et volnntate capitnli nostri preposito et conventui sepe- dictis ac successoribus eorundem in salutis nostre remedium perpetuo contnümus possidendos. Testes huius rei sunt Hugo prepositns sancte Cmcis, Albertus de Eversten, Ludolftis de Scheppenstide, magister Richardns et Johannes canonicus sancte Crucis, Wemo sacerdos in Wincenborch, lohannes notarius noster, laici vero Lnppoldus de Escherte, Ludolfus camerarius, Engelbertus et Rodolfus fratres de Dalem, Luppoldus de Veteri foro, Tidericus de Stockem, Tidericos et Hugo fratres de Holtusen, Eschwynus et Hinricus fratres de Monte lapideo, Ecbertus de Freden, Conradus de Elvede, lohanes de Oanderseim, lohannes de Gerenrode, Bodo camerarius, Gerhardus, Hinricus de Goslaria, lohannes et Hildebrandus de Sutherem, lordanis de Hiltem et alii quam plures. Ne quis vero fideliom hanc nostram donationem audeat infringere vel ei ausu temerario contraire, banno nostro eam confirmamus presentem cedulam exinde conscriptam sigilli nostri appensione flrmiter robo- rantes. Actum Wincenburch anno domini m^. cc^. xxxo,, nonas decembris, pontiflcatus nostri anno deeimo.

Or, in Stadtarchiv zu Hildesheim, Museum Nr. 9, Siegel verloren.

lidOO. Bischof Konrad überträgt mit Zustimmung des Domkapitels dem KU Neuwerk hei Qoslar eine Hufe in Thuringeroth, die ihm Rudolf von Mahner (Mandere) resigniert hat Rosenihcd, Forste und Geargenberg bei Qoslar 1230 (pontiflcatus nostri anno deeimo).

Testes huius sunt prepositns Hugo, magister Hermannus de Goslaria, magister Conradus de Vriberch canonici nostri, dominus lohannes plebanus forensis Goslariensis, magister Henricus Pinguensis notarius noster, magister lohannes et magister Richardns capellani nostri et plures alii clerici, Conradus marscalcus noster, Ludolphus

9*

132 1230.

camerarius noster, Bertoldus de Holle dapifer noster milites, Ludolfas de Selede, Conradus de Embereke, Hai'tmannus et quam plures alii servientes. Actum primo apud Rosendale, secundo apud Vorsete, tercio apud Goslariam in monte beati Georgii.

Or in der Beverinischen Bibliothek in Hildesheim, Stark beschädigtes Siegel des Bischofs an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen. Gedr. Bode^ ÜB, /, S. 491 Nr. 505, nach Cop. ÜB. des hist. Vereins ßr Niedersachsen I, S. 17 Nr. 12.

ft91» Bischof Konrad entscheidet einest Streit wegen Güter in Achtum zu Gunsten des Kreuzstiftes. 1230.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod Hoyerus filius cuiusdam Ludolfi de Ahtem constitutus coram nobis Yorsethe petebat a cauonicis sancte Crucis, qui presentes erant, quedam iugera Sita Ahtem dicens, quod ea sine consensu suo ipsis vendiderit pater suus. Ob hoc ex parte canonicorum quesitum fuit in sententia, si securos eos deberet facere de eo, quod nuUus ipsos in posterum ex parte eins impeteret, et pro eis talis data fuit sententia, quod videlicet ipse de hoc eis prestare deberet debitam waraudiam. Hoc ergo fecit lingua et manu prout cousuetum est et hoc facto pro canonicis dictum fuit, quod sine contradictione iugera illa xxvii annis posse- derant, ut in eorum privilegio continetur. Quesitum etiam fuit, an canonici pocius deberent ostendere, quod dicta bona essent eccieaie sue, vel audiendus esset dictus H(oycrus), qui contrarium ostendere intendebat, fuitque iterato pro eis lata talis sententia, quod scilicet ex quo tam diu possederant ipsorum iuramento fides esset pocius adhibenda. Quod cum serviens idem audivisset, consilio habito dicebat, quod vellet deliberare melius et coram nobis die alio pro- poneret comparere. Canonici autem cum instancia petebant a nobis, ut sie fieret prout dictaverat sententia ab omnibus approbata. Unde sicut sententiatum fuit ex parte canonicorum prestito iuramento ostensum fuit, quod dicta iugera pertineant ecclesie sancte Crucis. Nos igitur auctoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli et nostra et omnium episcoporum sepcdicta iugera eidem ecclesie sancte Crucis confirmavimus banno nostro prohibentes districte sub interminatione anathematis, ne aliqnis ei in eisdem de cetero molestiam inferat vel gravamen. Presentes erant Hugo prepositus, Anioldus decanus, Megenwardus, Adolfüs, Herrandus, Daniel, Thetmarus scolasticus, Henricus de Gledinge, Wernerus, Johannes, Conradus, Ludolfns

1230. 183

canonici sancte Crucis, magister Hngoldns scolasticus Goslariensis, Theodericus liber, Ludegeras de Hakenbeke, Bernardus de Disel- dissem, Sifridus de Borsem, Conradus marscalcus, Ludolfus came- raritts, Theodericus de Tossem, Bertoldus de Holle, Everardus de Borsem ministeriales ecclesie nostre, et alii quam plures. Ad huius antem facti laemoriam hanc cartam inde couscriptam sigilli nostri appensione fecimus communiri. Actum anno domini m^. cc^. xx^., pontiflcatus nostri anuo j9.

Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 27 mit beschädigtem Siegel des Bisehofs mit Rucksiegel.

202. Bischof Konrad entscheidet einen Streit wegen Güter in Betimar zu Gunsten des Kreuzstiftes, 1230.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis hanc

cartulam inspecturis salutem in vero salutari. Cum Hermannus

quidam ecclesie sancte Crucis tria iugera sita in Behtmere impediret

dicens se ea tenere in feodo a quodam Conrado de Onecampe,

produxit coram nobis eundem Conradum tamquam warandum suum.

Unde Conradus marscalcus noster, advocatus canouicorum querebat

in sententia, an ipsi pocius audiendi esseut volentes probare se

obtinuisse in sinodo prout ins dictabat bona in Behtmere, que emerat

nullis iugeribus exceptis, an dictus warandus esset pocius admit-

tendus, et data fiiit talis sententia et approbata ab omnibus, quod

ipsi canonici essent pocius audiendi. Ob hoc producti fuerunt duo

testes, Ludolfus camerarius noster et Wolterus de Olem, qui per-

hibentes testimonium veritati obligaverunt se iuramento, quod fece-

rant nobis, et dicebant se vidisse et audivissc, quod nullis iugeribus

exceptis canonici obtiuuissent bona eadem in Behtmere et quod in

sinodo adiudicata fuissent ecclesie sancte Crucis. Marscalcus autem

noster Conradus ex parte canonicorum idem optinuit iuramento, et

nos sepedicte ecclesie conflrmavimus ipsa bona. Presentes erant

Conradus decanus maioris ecclesie, Conradus de Goslaria eiusdem

loci canonicus, Hugo prepositus sancte Crucis, Adolfus, Herrandus,

Daniel, Thetmarus scolasticus, Henricus de Gledynge, Wemerus,

Conradus de Ylsethe, Ludolfus, Otto canonici sancte Crucis, Flo-

rencius canonicus sancti Andr§§, Ludolfus camerarius, Conradus

marscalcus, Theodericus de Rothinge, Theodericus et Herebrandus

fratres de Dolberge, Herebordus de Drispenstide, Olricus de Ber-

ningreroht, Wipertus de ümmenem, Megenwardus, Conradus de

134 1280.

Ohtersem, Wolterus de Olem, Bertoldus dapifer, Ekkehardus et Lambertus de Levenstide fratres, Hermannus de Herberge, Henricus filius Volcmari, Henricus advocatus et alii quam plures. Ne igitur de hiis, que coram nobis acta sunt, aliqua imposternm dubitacio oriatur, scriptum nostrnm inde confectum dedimus et illud sigilli nostri munimine flrmavimus ad cautelam. Datum* anno domini m. cco, xxx9., pontiflcatus nostri anno x^.

Or, im Kgl, St^Ä, zu Hannover, Kreuzatift Nr. 28 mit dem Siegel des Bischofs. Reffest Doebner, ÜB. I, S. 60 Nr. 114.

308. Graf Widekind von Poppenburg verzichtet auf die vam Kl. Lamspringe seinen Erben abgekauften Güter in Elze. Poppen- bürg 1230.

Noverint tarn futuri quam presentis temporis, quod ego Wi(de- kindus) dictus comes de Poppenburg tum pro deo ^) tum de consilio prudentnm virorum quicquid me potestatis et iuiis habere dicebam in bonis in Aulica omnimodis renuntiavi, que ecclesia in Lamspringe ab heredibus iuste conquisita multis annis quiete possedit. Ne quis igitur in posterum malevolus Iiuic actioni contraire presumat^ sigilli mei impressione conflrmo. Testes autem isti sunt: Amoldus de Wulvinge, Albertus de Vulvinche, Ernestus de Wulvinche, Gerungus de lese, Hermannus de Bethenem, Henricus de Himnesdure, Her- mannus et Bertoldus de Stemme, Johannes de Goslaria, Hermannns Blesinck, Johannes de Aulica, Johannes de Nienstidde et alii quam plures. Acta sunt vero hec in castro Poppenburg anno incamationis domini millesimo ducentesimo tricesimo, indictione terüa.

Abschrift im Cop, des Kl. Lamspringe vom Jahre 1573, Ms. 580 S. 221 in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim, Gedr. Harenberg, Hist. Gandersh. 8. 761.

4^94:. Graf Ludolf von Hallermund überlässt dem Micka^lis- kloster den Liten Reinhard, Sohn des Benvich von Lechstedt in Heind^, und erhält dafür den Liten Lendold. 1230.

Huius rei testis sum ego Ludolfus comes, Thetmarus abbas, Conradus prior, Johannes de Monte, Heynricus cantor, Gerhardus custos, Oodescalcus prepositns, Johannes cappellanus cum aliis fratiibus, Thidericus de Adenoys, Luthardus de Halremunt, Willi- brandus et Herebordus frati'es de Gestorp, Bernardus de Embreke, Heynricus de Seine, Bernardus de Jdestorp, Johannes, Geroldus et

*) Harenberg hat proprio decreto.

1230. 186

Hermannas fratres de Oyle, Bertoldus et Heinricus Tukevot fratres, Wlfardus gogreve de Patenhasen. Geroldus gogreve de Volkersem und Bürger.

Or. im KgL 8t.-A, zu Hannover, Miehaeliskl. Nr, 32 mit dem Siegel des Ausstellers. Gedr. Sudendorf, ÜB. IX, S. 245. Regest Doebner, ÜB. l, S. 60 Nr. 115,

ft9S. Das Kloster Kältenhom erneuert die Gebetsbrüderschaß mit dem Domkapitel. 1230.

Venerabilibus dominis et in Christo dilectis C(onrado) Hilden- semensi episcopo, I(ohanni) preposito, C(onrado) decano totique maioris ecclesie capitulo Bertoldus dei gracia prepositus totusque conventos in Kaldenbarnen cum orationibus iutimis omnimodam ob- seqnii devotionem. Litteras vestre societatis recepimus in hec verba: Venerabilibas dominis et fratribus B(ertoldo) preposito de Kalden- bnm totique eiusdem ecclesie capitulo C(onradus) dei gratia Hil- densemensis episcopus, I(ohannes) prepositus, G(onradus) decanus totusque conventus orationum et obsequii devotionem perpetuam. (Das folgende wörtlich mit der Urk. von 1204, ÜB. I, Nr. 593 über- einstimmend bis) duximus roborandum. Sicut ergo in vestris accepimus litteris, quod vos de benignitate vestra orationibus, auxilio et con- silio et rebus in nostris necessitatibus fratemitate dignati estis nobis- cum confederari, ita et nos, ut supra scriptum est, eodem vinculo fratemitatis vobis irrefragabiliter astringimur. Et ne in oblivionem transeat, presenti scripto et ecclesie nostre sigillo roboramus. Actum primitus anno dominice incamationis m^. cc^. iiiio. ab episcopo Har- beito, I(ohanne) preposito, Hylario decano et tota maiori ecciesia Hildensemensi sub preposito nostro Ludolfo, et nunc secundario a nobis renovatum anno domini m^. cc^. tricesimo.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 157 mit beschädigtem Siegel an roten und weissen Seidenfäden, rückblickender nicht heraldischer Adler mit ausgebreiteten Flügeln und Heiligenschein: (SI)GILL. SCI. lOHIS. EW. IN CALDB. . . .

SK90« Bischof Konrad bekundet die auf der Malstatt bei Holle erfolgte Beilegung eines Streites zunschen den Söhnen des Bruno vo7t (ftisiedt und dem Domkapitel wegen Güter in Forste zu Gunsten des letzteren. An der Innerstebrücke bei Heinde o. D. (um 1230),

In nomine sancte et individue trinitatis. Cünradus dei gratia Hyldenseymensis episcopus. Per presens scriptum notum facimus Christi fldelibus universis, quod post multas molestias et dampna, que fratres nostri a filiis Brunonis de Gustede perpessi sunt pro

136 1280.

curia et bonis Theoderici quondam de Alethe in Vorsethe sitis, Heynricus etiam de Gustede eiasdem Brunonis filius eadem bona coram nobis petebat instanter allegans, quod eomndem bouornm alienatio a matre sua et filia Theoderici de Alethe et patre sno Brnnone sine suo consensu facta fnit, cum tunc natus esset cum vendebantur et ideo non valeret, propter quod eadem bona ad se dicebat pertinere. Tandem die ad ius finale sta(tuto a) nobis de beneplacito et electione fratrum nostrorum et eiusdem Heynrici utraque parte presente sub quercu prope Holle sententiatum fuit, quod, si dilectus frater noster Heynricus de Thossem, qui predicta bona nomine capituli tenebat, probare posset, quod eadem bona a pie memorie domino Hartbei-to predecessore nostro et ecclesia nostra empta essent ab uxore Brunonis et ipso Brunone de Gustede de consensu omnium heredum, qui tempore emptionis nati erant, rata esset venditio et ab impeticione ipsius Heynrici de Gustede ecclesia nostra de cetero deberet esse libera et soluta. Deinde ad hoc probandum die sententialiter Statute prememoratus Heynricus de Thossem nomine capituli advocante pro eo comite Hennanno de Waidenberge et Everhardo de Börsen advocante pro Heynrico de Gustede probavit per suum voremunde, quem ad hoc elegit, videlicet Ölricum de Bledenem, et per testes suos ydoneos Syfridum et Ever- hardum de Börsen, quod bona sepe nominata in Vorsethe sita, que sepe dictus Heynricus filius Brunonis coram nobis petebat, a bone memorie domino Hartberto predecessore nostro et ecclesia nostra empta erant ita recte et rationabiliter a matre et patre ipsius Heynrici de Gustede de consensu omnium heredum, qui tempore emptionis nati erant, quod de iure rata et firma deberet esse ven- ditio et ab inpetitione eiusdem Heynrici ecclesia nostra de cetero deberet esse de iure libera et soluta. Cumque probatio ista ex parte ecclesi^ sufficiens iudicata fuisset, nos per sententiam Heyn- ricum de Thossem et ecclesiam nostram ab impetitione Heynrici de Gustede super omnibus bonis prescriptis in Vorsethe absolvimus Perpetuum ei super hiis Silentium inponentes et iure seculari, secundum quod consuetum est, eisdem bonis pacem firmando e^ ecclesie adiudicavimus et insuper dictante sententia tam laicorom quam clericorum bona eadem episcopalis banni auctoritate duximus confirmanda. Ad maiorem igitur omnium herum evidentiam et ad gestorum memoriam perpetuandam presens scriptum inde confectum sigilli nostri appensione fecimus communiri. Actum est hoc prope

1230. 187

Henede circa locum pontis Indistrie, ubi de concordia Bernhard! de Dorstat et Ölrici pincerne tractabamus. Testes huius (rei sunt) lohannes maior prepositus noster, Cunradas prepositns sancti Mauricii, Hugo prepositus sancte Crucis, Gunradus plebanus, magister Cunradas de Goslaria et Wichboldus subdiaconus concanonici nostri, Bertramus etHeynricus canonici Montis, Richardus clericus noster, Ludolphns et Heycko canonici sancti lohannis, comes Hermannus de Waiden- berge, Bemhardus de Dorstat, Ludegems de Indagine, Theodericus de Eanthelsem, Ölricns de Piscina et filius eins Thedericus, Cun- radas marschaicus , Ludolphns camerarius, Luppoldus senior et Luppoldus iunior de Veteri foro, Syfridus de Börsen et Everhardus, Willelmus de Rosendale, Heynricus de Kamelen, Bodo de Saldere, lohannes de Hadenstede, ölricns de Bernigerode, Ludolphns et Heynricus de Gustede, Ölricns de Bledcnem, lohannes de Leven- stede, Thedeiicus de Dolberge, Ludolphns de Dinkelere, lohannes et Bemwardus^) de Eemme, Heynri(cus) de Meienberge, Thedericus de Thossem, Bertholdus de HoUe, Gyselbertas de Goslaria, Symon Kavüt, Th(eodericas) et E(schwinus) de Wolmüthe et alii quam plures tarn clerici quam laici. D(atum per) manus Hejmrici notarii nostri canonici sancte Crucis.

Or. im KgL St.-A, zu Hannorer, Domstift Hildesheim Nr. 158, Gut erhaltenes Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden, das in gelber Schale Füllung aus rotem Wachs hat. Gedr, Zeitschrift 1868 S. 112. Regest Bode, ÜB. T, S, 493 Nr. 508, Doebner, ÜB. /, S. 61 Nr. 118.

397* Erzhischof Roderich von Toledo schreibt dem Bischof JConrad über die Niederlage der Sarrazenen in Spanien und bittet um Antwort, die durch Pilger nach Burgos gebracht werden möge. 0. D. (um 1230).

Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, 5. 44i Nr. 692 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Begistrum /, S. 107, Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 11092 zu 1230. „Auf diesen Brief bezieht sich ein anderer (a. a. 0. S. 527 Nr. 911), «reicher so beginnt: B. dei g^racia Toletane sodis archiepiscopns Hispanie primaa larissimo sno magistro Hermaimo Hildescmensi canonico salntem in domino Iheso Christo. Audivi litteraSi qnas nnpcr mLseram Ilildesemensi episcopo, Testrom futiimim dulcorasse.'^ Sudendorf a. a. 0. Anm. a. Dieser Brief ist datiert Inter- ampnis idns decembris und hat sonst keinen geschichtlichen Inhalt, tollständig ge- druckt a. a. 0. in, S. 57.

^) Or. Benewardus.

138 1230.

I298« Bischof Konrad beauftragt zwei Domherrn ^ den Johann von Heiskeshusen zur Ausübung seiner Pflichten gegen seine Frau zu zwingen. 0. D. (um 1230).

C(onradus) dei gracia Hildensemeusis episcopns dilectis in Christo H(ermanno) de Qoslaria et R(udolfo) de Brunswic eiusdem ecclesie canonicis salutem in Christo Ihesn. Auctoritate presencinm vobis mandamos, nt latrici presencinm lutte nomine conqnerenti de marito eins lohanne dicto de Heiskeshnsen, qnod eam maritali aflFectione non peitractet, insticiam faciatis per censuram ecclesiasticam facientes, ut ei in vite necessariis provideat, flrmiter observari.

Ähachrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 559 Nr, 994,

ft99» Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit Bischof Konrad Ministerialen. 0. D. (um 1230).

Venerabili et dilecto in Christo domino C(onrado) HUdensemensi episcopo B(erta) dei gracia Ghandersemensis ecclesie abbatissa oraciones devotas et volnntarinm in omnibus obsequium. Inttam nxorem Lndolffi de Wackerwinkele nostre ministerialem ecclesie vobis et ecclesie HUdensemensi contradimus, Mechtildam nxorem Gherardi de Curia in concambium recipiendo. Et nt hoc nostrum factnm ratnm semper maneat et inconvulsnm, presentem cartam in veritatis testimoninm conscriptam sigilli nostri mnnimine dnzimns roborandam. Testes Burcardus camerarius, Giselbertus vicedapifer, Johannes et Henricns fratres de Curia et alii quam plnres ecclesie nostre mini- steriales.

Ah8chr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 741 Nr. 1484 im KgL SL-A. zu Hannover.

SOO« Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit Bischof Kofirad Ministerialen. 0. D. (um 1230).

Wenerabili et in Christo dilecto domino C(onrado) Hildensemensis ecclesie episcopo B(ertha) dei gracia Gandersemensis ecclesie abba- tissa oraciones et volnntarinm in omnibns obsequium. Adelindam de Bantelem et Bertoldum fllium eins ecclesie nostre pertinentes vobis et ecclesie HUdensemensi contradimus ab omni iure, quo nobis et ecclesie nostre tenebantur, penitus absolutes, Adelheidam et lohannam filiam eius de Wetebome vestre attinentes ecclesie in concambium recipiendo. Et ut hec commutacio rata semper maneat et inconvulsa, presentem paginam in veritatis testimonium conscriptam

1230. 139

sig^U nostri moDimine duximus roborandam. Testes Burchardus camerarius, Oiselbertus vicedapifer, lohanneS; Henricas et Oherardns fratres de Curia et alii plares ecclesie nostre ministeriales.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 5. 636 Nr. 1212 im Kgl. Si.-Ä. zu Hannover.

SOI. Graf Bernhard von Poppenhur g überträgt dem Michaelis- kloster einen Ministerialen. 0. D. (um 1230).

In nomine sancte et individue trinitatis. Bernardas comes de Poppenburch. Noverit universitas in Cliristo fidelium, quod ego et filins mens Manricius Thegenhardum de Benstorpe in Hildenseym commorantem nobis iure proprietatis attinentem acceptis ab ipso v talentis ecclesie sancti Michahelis in Hildensem in ministerialem tra- didimns et dominus abbas eodem inre ipsum incontinenti recepit. Profltemur etiam in flliis ipsins nichil proprietatis nos habere. Ut autem hec inconvulsa permaneant, sigilli nostri appensione robora- vimns. Testes sunt abbas sancti Michahelis, Thetmarus prepositus in Beinhusen, Volcoldus de Hanense, Tidericus, Johannes de Wallen- stede fratres, Hermannus de Sne, Bertoldus de Scellenstede, Heyn- ricus filius Wolmari Divitis, Hermannus, Geroldns, Wicelus.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Miekailiskl. Nr. 28. Rest des Siegels des Propstes Thetmar, das des Grafen verloren. Regest Doebner, ÜB. I, S. 60 Nr. 116.

802. Bischof Konrad von Minden zeigt detn Moritzstift seine Zustimmung zu dem Verkaufe der Güter des Mindener Domkapitels in Achem an das Stift an. 0. D. (um 1230).

C(onradus) dei gratia Mindensis episcopus dilectis dominis pre- posito, decano totique capitulo sancti Mauritii Hildensemensis salutem cam sincere caritatis affectu. Significaverunt nobis dilecti in Christo maioris ecclesie nostre canonici, quod ipsi de bonis in Achem ad ipsomm prebendam pertinentibns contractum venditionis vobiscum fecerant super hoc consensum nostrum petentes. Cum autem nobis constet, quod de pecunia, quam a vobis exinde recipient, bona ipsis viciniora comparare intendunt, scire vos volumus, quod predictum contractum ratum habemus et pure consentimus. Significamus pre- terea vobis, quod eadem bona ab omni iure sive dominio advocatie libera sunt et absoluta.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 42. Beschädigtes Siegel des Ausstellers wie Abbildung Westföl Siegel Heß IL Abth. 1. Tafel 54 Nr, 2. Regest Westfäl. ÜB. VI, S. 61 Nr. 219.

140 1230.

808. Das Moritzstift (?) hütet das Domstiß um Bat und Hülfe, um zum Gmuss seiner Güter in Ächeim zu kommen. 0. D. (um 1230?).

Venerabilibus in Christo et specialissimis dominis et confratribus suis prepositOj decano et toti capitulo maioris ecclesie Hildensemensis oracionnm hiimilitatem cum obsequio tarn devoto quam debito meritas et immcnsas graciarum acciones. Benignitati vestre referimus, eo quod flrma dilectio, que a prima fundacione ecclesie nostre^) radi- citus inter nos caluit, usque in presens absque omni titillacione inconvulsa perseveravit. Cuius consideracionis habito respectu in- time conquerendo vobis significamus, quod multo tempore, sicut constat dilectioni vestre, de bonis nostris Acheim violenter et iniuste retentis nichil emolumenti recepimus obnixius obsecrantes, ut auxilium et consilium vestrum, quid super huiusmodi defectu et iniuria sit opus factu, sicut tenemini, per scripta vestra nobis impartiri dignemini.

Abschr. des 15. Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 752 Nr. 1523 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Es ist nicht sicher, dass das Moritzstift der Bittsteller ist und ob die Urk. mit der vorhergehenden in Zusammenhang steht. Der Appell an die alte Freundschaft mit dem Domkapitel lässt am ehesten auf das Moritzstifi schiiessen (vgl. auch die ehrenden Worte des- Bischofs Otto für dieses in der Urk, von 1275 April 8, Doebner, ÜB. I, S. 165 Nr. 341). Ausser dem Moritzstifte hatten auch das Kreuzstift und das Kl. Escherde Besitzungen in Achoim.

804. Dietrich von Depenau bekundet, dass weder er noch seine Vorfahren Erbrecht an Forste gehabt habest und dass der Zehnte 4er dabei liegenden Insel dem Bartholomäistiße gehöre. 0. D. (um 1230).

Universis Christi fidelibus haue paginam inspecturis Tidericus de Depenowe salutem. Notum esse volumus omnibus, ad quos pre- sens scriptum pervenerit, quod ego neque mei antecessores heredi- tatem non habuimus in Vorsato, insula vero, que^) adiacens^) est, que Rossewerdere nuncupatur, pertinet ad bona in Aerberghe, cuius*) insule decimam ecclesie Sultensis esse protestamur. Igitur ne hoc, quod nos testamur, alicui veniat^) in dubium, hanc paginam sigilli nostri munimine duximus roborandam.

Abschrift des 16. Jahrhunderts in Ms. 324 fol. 80 in der Beverinischen Bibliothek zu Ilildesheim (A), Abschrift des 17. Jahrhunderts in Cop. 20 fol. 110 des Oberlandesgerichts in Celle (B). Gedr. Zeitschrift 1868 S. 112.

^) Cop. vestre. ') quedam A. >) adiaciens B. *) cui AB. ^) haut AB.

1230. 141

SOS. Dci8 Domkapitel von Goslar bittet den Bischof Konrad um Schutz gegen die Grafen Hermann und Heinrich von Wohldenberg, die einen zu seiner Präbende gehörigen Wald zum Kohlenbrennen benutzen, 0,D, (um 1230).

AhschHft des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 752 Nr. 1527 im Kgl. St.-A, zu Honnwer. Gedr. Bode, ÜB. L S. 505 Nr. 528.

SOO» Propst Dietrich, Priorin C. und das Kapitel des Kl. Marien- tcerder bekunden, dass Florenz, Kanoniker des Andreasstift^s , drei Hufen in Gümmer (Gummere), und zehn Mark zum Ankauf des Dorfes Garbsen (Qermersem) mit Vorbehalt des Niessnufzes der Ein- künfte der Güter auf Lebenszeit und zur Feier seines Anniversars ihrem Kloster übertragen und sieben Mark im Zehnten von Döteberg (Thote- berge) für die Kämmerei und die Bekleidung der Nonnen angelegt habe. O. D. (um 1230).

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover in doppelter Ausfertigung von derselben Hand, Marienwerder Nr. 73 und 73a. Die Siegel abgefallen. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VI, S. 11 Nr. 12.

807» Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet die Beilegung eines Streites mit Hoyer wegen 13 Morgen in Achtum durch Schiedsrichter. 0. D. (um 1230).

Hugo dei gratia prepositns sancte Crucis omnibas hanc cartulam

inspecturis salutem. Notum sit, quod, cum Hoyerus impeteret eccle-

siam sancte Crucis super xiii iugeribus in Ahtem, compromisimus

in arbitros nos sciUcet ex parte nostra in dominum Conradum de

Ylsede et Emestum de Blikkenstede et Olricum de Bemingeroht, ipse

autem in dominum Henricum de Clawenberch et Theodericum de

Tossem et ex utraque parte in dominum Lippoldum de Eskorte et

dominum Hugonem de Insula, ut superarbitrium ipsi essent. Qui

tractatum inter se habentes ita egerunt, quod ex parte ecclesie

date sunt eidem Hoyero tres marce et dimidia Halberstadensis

argenti et ipse renunciavit omni iuri, quod sibi in predictis iugeribus

competere yidebatur et posuit fideiussores scilicet Lippoldum de

Escherte et Henricum de Clawenberch et Theodericum de Tossem

et socerum suum lohannem^ quod nee Hoierus ipse nee ex parte

sua aliquis nuncquam de cetero super hiis iugeribus ecclesiam

molestabit. Testes huius rei sunt Arnoldus decanus, Herrandus,

Thetmarus scolasticus, Conradus, Ludolfus et dominus Henricus de

OlediBge, item Lippoldus de Eskorte, Hugo de Insnlä, Henricus de

142 1230.

Clawenberch, Thidericos de Tossem, Lippoldus de sancto Godehardo. Ad huius rei noticiam sigillum nostrum huic cartiüe apponi fecimos et domini Lippoldi et Hagonis de Insula ad cautelam.

Or, im KgL St-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 41» Van den drei Siegeln nur ein Bruchstück des de$ Lippold von Escherde erhalten,

808. Arnold, Dechant des Kreuzstiftes, erklärt die Ansprache der Werenburgis an den Stißsherm Herrandus als vermeinüichen Bürgen des früheren Propstes des Moritzstiftes Gerlach für nichtig. 0. D. (um 1230).

A(rnoldns) dei gratia decanus sancte Crucis Hildensem oomibus hanc cartulam inspectoris salutem. Notam sit, quod venit ad pre- sentiam nostram hora capituli Werenburgis cum marito suo Gerardo et exposnit nobis, quod dominus Gerlagus quondam decanus Montis sancti Mauricii priori viro suo nunc defnncto fuerat in viginti solidis pro servicio, quod ille sibi fecerat, obligatus. Petebat ergo ipsa nomine eiusdem prioris viri hanc summam a domino Herrando concanonico nostro dicens, quod promisisset se ei velle solvere pro domino suo, set respondit ipse hec non esse verum et in nullo se ei teneri, quia nuncquam promisisset sibi aliquid et hoc tactis ewangeliis iuramento suo firmavit. Unde fuit ab eins impeticione per sententiam absolutus. Ne ergo posthac inde oriatur dubitatio, hanc litteram testimonialem dedimus et sigillo nostro flrmavimus ad cautelam. Presentes erant Thetmams scolasticus, Henricns de Gledinge, Daniel, Conradus, Otto concanonici nostri, Hermannas de Herberge, Walterus de Olem, Johannes Bokfel, Syfridus dictus Mortiflcator.

Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover, Kreuzetifl Nr, 40 mit dem ovalen Siegel des Dechanten, Regest Doebner, ÜB. I, S. 85 Nr. 170.

809. Propst Htigo des Kreuzstiftes bekundet Verzicht des Heinrich von Peine auf vierzehn Morgen in Miinstedt. 0. D. (um 1230).

Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildensem hiis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, qaod^ cum Henricns de Peina in presentia nostra Hildensem reannciaret pro se et pro matre sua quatuordecim iugeribus, que sunt sita Monstide et spectant ad superius monasterium sancte Crucis, pre- sentes erant Amoldus decanus, Herrandus, magister LudoUus, magister Otto canonici sancte Crucis, lohaunes sacerdos in lesen, Hennanaus

1280. 148

de Berberge miles, Henricus Grube, lohannes Aaceps, Eilardus, lohannes Drugesilver de Monstide. Ne igitur istud alicui veniat in dabium, conscribi fecimos et sigilli nostri munimine roborari.

Or. im KgL SU-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 31. Siegel verloren.

SlO* Propst Hugo des Kreuzstifles bekundet Verzicht des Liten

Heinrich auf eine Hufe und eine Hausstätte in Klauen. 0. D, (um 1230).

Hugo dei gracia prepositos sancte Cracis omnibns hanc cartnlam

inspecturis salutem. Notum sit, qnod Henricus lito noster mansum

ecclesie quem habuit in Clowe et aream in manus nodtras resignavit

com omni iure, quod habuit in campo et in villa, septem libris^

Hildensemensis monete datis eidem a capituio sancte Crucis. Et

nxor eins Adelheidis recognovit coram nobis manu et lingua se

nichil iuris in manso illo habere, et frater eiusdem Henrici Bemardus

scüicet simiiiter renunciavit omni iuri, si quod ei in eodem manso

Ciowen competere videbatur, et uxor eins idem fecit, et Thomas

Bodellus et Helmoldus de Eynem fldeiussores et ipsi fratres ambo

Henricus scüicet et Bernardus promiserunt in manus nostras et

decani et domini Adolfi promissum recipientium ex parte ecclesie

et domini Hugonis de Insula et Hermanni de Berberge et Conradi

Biese et Gerbrandi fide data, quod, si capituio sancte Crucis aliqua

qnestio mota fuerit in posterum de hoc manso a sorore sua Herradi,

quam separayerant a se datis eidem rebus suis cum nuberet, vel

aliis, stabunt pro facto suo secundum quod iustum fuerit et capitulum

a questione huiusmodi liberabunt. Acta sunt hec in domo nostra

Hildensem presentibus Arnolde decano, Adolfe, Herrando, Thetmaro

scolastico, Henrico de Gledjuge, Wemero de Ybere, Conrado de

Ilsede, Ludolfo, Ottone, Waltere canonicis sancte Crucis, item

Hugone advocato, Hermanno de Berberge, Megenwardo, Conrado

Bleso militibus et Bertoldo Mercatore. Fratres eciam supradicti

Henricus et Bemardus secundum quod promiserant coram nobis

et^) coram civibus suis omnibus de Ciowen recognoverunt omnia,

que sunt scripta, propter quod dominus Amoldus decanus et magister

Ludolfns, qui presentes erant ibidem in villa, dederunt ipsis civibus

ad bibendum xviii denarios, ut testes essent et ista tanto melius

memorie commendarent. Nos autem ad cautelam ea conscribi fecimus

et sigillo nostro iussimus sigillari.

») et fehlt im Or.

144 1230.

Or, im Kgl. St-A, zu Hannover, Kreuzstiß Nr, 54 mit teenig beschädigtem Siegel des Propstes,

811. Abt Johann des Michaelisklosters in Lüneburg bekundet, dass Konrad von Fummelse dem KL Dorstadt vier Hufen in Dorsfadt verkauft hat. 0. D. (um 1230).

Omnibus hanc paginam inspicientibus I(ohannes) dei graüa abbas sancti Michahelis in Lüneburg vivere in eo, qui solos vere Tivit. Notum sit omnibus tarn presentibus quam futuris, quod Con- radus miles de Yimmelse vendidit ecclesie sancte Marie in Dorstat quatuor mausos in eadem videlicet villa Dorstat cum pratis, silvis et pascuis permittente Ottone filio Henrici Kint de Lüneburg, a quo idem Conradus eosdem mansos feodali iure tenebat. Facta sunt hec agente Wolthero preposito eiusdem loci consentientibus fratribus predicti Ottonis Wasmodo scilicet et Ludolfo. Testes sunt ego Johannes abbas, Otto Magnus, Segebandus, Tidericus frater eins, Gerhardus de Doren, Tidericus Boz advocatus, Hartmannns castellani in Lüneburg et alii quam plures.

Or. im Archiv zu Dorstadt. Beschädigtes Siegel des Abtes.

81I2. Bischof Kmirad vergleicht sich mit dem Oi'afen Konrad von Lauenrode wegen der Grossen Grafschafl. 0. D. (1230 36).

In nomine saucte etc. Ne ea, que fiunt in tempore, labantur cum tempore, expedit, ut que aguntur in scripta publica redigantar. Hinc est, quod notum esse volumus, quod, cum comes C(onradus) de Lewenrode in comicia maiore, quam de manu nostra tenebat, et Sita est circa silvam que dicitur Northwalt, afiBigeret nostros liberos homines ad ecclesiam nostram maiorem pertinentes et angariis et perangariis >nimis inhumane tractaret, diversos tractatus habuimus cum ipso de pace facienda eisdem pauperibus. Tandem inter nos in hoc convenimus, quod ei dedimus ccc et xl libras Hildensemensis monete et ipse comiciam iam dictam cum omni iure, quod ipse habere dinoscitnr, nobis liberam resignavit. Ne ergo hoc factum aut oblivio deleat aut inportunitas ingenii malignantis infringat, hanc scripturam n^ostram inde confectam ad utilitatem ecclesie nostre maioris et successorum nostromm et hominum nostrorum dedimus et ipsam sigilli nostri auctoritate iussimus roborari sub interminacione ana- thematis inhibentes, ne vel ipse comes in propria persona yel aliquis heredum suorum de comicia illa se ullo nunquam tempore intromittat vel ibidem nostros homines inquietet. Testes. Actum. Datum etc.

1230. 145

Nach dem Formelbuehe Ludolfs von Hildetheim gedr. Quellen zur bayrischen und deutsehen Oesch, IX, S, 382. Datiert nach dem V(yrkomm€n Konrads van Lauenrode,

818. Graf H(einrich?) von Wohldenberg nimmt eine Freie zur Ministerialin an und macht dafür eine Ministerialin zur Schöffenbar- freien, mit Vorbehalt der Genehmigung des Bischofs. 0. D. (1230 40?)

H(einricus?) dei gracia comes de Woldenberge tarn presentibus quam futuris litteram presentem inspecturis in salutis aactore salatem. Notum esse volumus universis Christifldelibus , quod nos rogatu yiroraiD honestorum concambium fecimus de duabns feminis, quarum una est libera, altera ministerialis. Nos aatem illam, qne est libera, recepimus loco ministerialis cum suis pueris iam natis et adhuc nascitnris, cuius nomen est lutta de Vlotede; aliam vero, que est ministerialis, permittimus frui ea libertate, qne dicitur sce- penbar, cum suis pueris, ita tamen, ut dominus episcopus suum prebeat assensum. Ne autem nos vel nostri successores imposterum hoc infringere possimus, cartam presentem sigilli nostri impressione roborari fecimus.

Ahschr, des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 522 Nr. 896 im Kgl. St-A. zu Hannover.

314. Der Mindener Prior und der Lektor Alradus empfehlen dem Domherrn H(ermann) einen jungen Scholaren. 0. D. (um 1230 40).

Dilecto amico et in Christo semper diligendo magistro H(er- manno) canonico Hildensemeusi prior Mindensis et frater Alardus lector domus eiusdem tarn devotum quam debitum sue possibilitatis obsequium. Cum specialem adiutorem vos senciant pauperes scolares et hii maxime, qui se amorc studii a viciis abstrahentes litteralilyis disciplinis incumbere appetunt vehementer, nos hac racione conflsi et yestre familiaritatis dignacione audaces facti presencium latorem Giselbertum nomine, qui in fame et nuditate hactenus sicut puer pauper et tamen Studiosus profecit in tantum, quod sibi a magistris suis laudabile testimonium perhibetur, ut possit in melioribus scolis ad aliquem litterature apicem promoveri, pietati yestre duximus commendandum suppliciter postulantes, quatinus intuitu divine re- muneracionis et nostrarum oracionum ipsius inter alios pauperes habere dignemini memoriam et respectum in elemosinis, que vestre devocioni quandoque committuntur pauperibus erogande. Quodsi contrariam studio et scolasticis disciplinis viam arriperet et per

Hüdesh. ÜB. II. \fy

146 1231.

campos licencie, dissolutionis et nequicie vagari inciperet indignum se exhibens proboram hominum adiutorio, molestum nobis non erit, si manum subtraxeritis pietatis. Ego prior amplius supplicare teneor pro ipso consanguinitatis gracia, quam nichil attenderem, si magui profectus spem in iuvene non haberem, cum sit acuti ingenii et optima voluntatis.

Abschr, des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 374 Nr. 511 im Kgl. SL-A. zu Hannover. Die Überschrift im Cop. lautet: Missiva ad magistnun Johannem de Qoslaria canonicum ecclesic Hildeusemensis. Ein Domherr Johann von Goslar kommt aber im 13. Jahrh, nicht vor; getneint ist jedenfalls Hermann von Goslar, der um diese Zeit nachweisbar ist.

315. Die Visitatoren der Diözese Paderborn teilen diese in sechs Archidiakonate, verbinden das Archidiakonat Warburg mit dei' Dofn- kantorei und privilegieren den Domkantor eodem iure et auctoritate, quam habet cantor in ecclesia Hildensemensi. Paderborn 1231 Januar 20 (xiii. kalendas februarii).

Or. im Kgl. St,-A. zu Münster, Frst. Paderborn Nr. 136. Gedr. Westf. ÜB. IV, S. 129 Nr, 198.

316» Dompi'opst J(ohann), Dmndechanf K(onrad) und das Dom- kapitel übet'geben dem KL Bars'inghausm einen Hof von drei Hufen und drei Mühlen in Egestorf (Esedestorp) , welche der verstorbene Propst Burchard von Ricklingen (Richlinge) zur Erleuchtung des h. Kreuzaltareji gekauft und Heinrich von Eckere ihnen lange vorenthalte^ hat, unter der Bedingung, dass das Kloster im ersten Jahre keine Abgabe, im ziveite^i 20 Schilling, im dritten und den folgenden 24 Schilling auf Maria Hitmnelfahrt bez. Geburt entrichte. 1231 Februar 17 (feria secunda ante dominicam Oculi mei) und April 11 (iü®. idus aprilis).

presentibus lohanne preposito, Conrado decano, Conrado cantore, Hermanno de Goslaria, Gerwico scolastico, Conrado de Goslaria sacerdotibus . Burchardo preposito, Wicboldo et lohanne cclleiario diaconis, Sibodone do Bodensten, Heinrico de Monte, Thidcrico de Adenos et magistro Meiuardo subdiaconis.

Or. in doppelter Ausfertigung im Kgl. St.-A. zu Hannover, Barsinghausen Nr. 16 und 16a von verschiedenen Händen. An der ersten Bruchstüeke des SiegeU des Propstes^ das des Kapitels am Rande beschädigt, an der anderen fehlt da» erste, das zweite ist stark beschädigt. Gedr. v. Hodenberg, Calefiberg. ÜB. /, S. 17 Nr. 19.

1231. 147

817« Gräfin Ä. von Dassel bekundet, dass Dechant Theodolfus des Johannmtißes von ihr Land in Ährbergen gekauft, hat, 123] Juni 20.

Ä. dei gi*acia comitissa de Dasle universis fidelibus salatem in domino. Ne ea que soUempniter acta sunt lapsu temporis ab hnmana excidant memoria, expedit, ut pro cautela futuri temporis redigantur in publica monimenta. Notum igitur sit omnibus tenorem presencium iospecturis, quod magister Theodolfus decanus sancti lohannis in Hildensem a me cum consensu beredum meorum pro^) duodecim libris denariorum Hildensemensium aream emptionis titulo com- paravit et mansum unum de xxiiii iugeribus in*) Areberge situm liberum et immunem a iusticia et exactione comitis et ad- vocati et aliorum qui exercent secularem in rebus huiusmodi po- testatem, et ego prefato decano de evictione predicti mansi et aree sufficientem prestiti caucionem. Ne ergo contractus noster legitimus cttiusquam temeritate possit in posterum retractari, paginam de hoc conscriptam ego et filius nostris aigillis fecimus roborari. Testes huiu8 rei sunt comes Adolf us de Dasle, magister Hermaunus de Goslaria, dominus Johannes de Braclo, Tidericus de Adenoys, lor- danis vicarius episcopi, Bertoldus de Stemne, Thetlevus. Et fide- inssit comes Adolfus et filius mens Ludolfus, ut magistrum Teodolfum indempnem faciant, si predicta bona ab ipso per aliquorum instantiam evincantur. Acta sunt hec m^. (fi(fi, xxxi<>. anno incarnacionis domini, xiio. kalendas iulii.

Or, im KgL St-Ä, zu Hannover, Domaiift Uildeaheim Nr. 160 mit dem schild- förmigen Siegel des Grafen Ludolf (Hirschgeweih), dem spitzovalen der Gräfin, ganze weibliehe stehende Figur, rechte Hand erhoben^ linke auf der Brust, und dem schildförmigen des Grafen Adolf (Hirschgeweih),

818. König Heinrich fordert den Bischof Friedrich von Halber- Stadt auf, die Bürger r>on Hildesheim , die denn Bischof Konrad die nötigen Rechte und Dienste verweigern , zum Gehorsam gegen den Bischof anzuhalten, Fulda (1231) Juli 18 (xv. kalendas augusti, indictione iiii).

Ahschr. des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S, 752 Nr, 1525 im KgL Su-Ä. zu Hannover. Gedr. Zeitschrift 1869 S, 54, Doehner, ÜB. I, S, 47 Nr. 86, im Auszug Or. Quelf. III, S. 683, alle zu 1221, vgl, Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, Nr. 2412 wegen der Datierung.

*) pro denariomm auf Rasur. ^ in Arebergo auf Rasur,

10*

148 1231.

819. Bischof Iso von Verden verzeichnet die Güter und Gerecht- same, welche er der Verdener Kirche übertragen hat, darunter einige ad dilecti consanguinei nostri prepositi Eilberti Hildensemensis canonici memoriam. Rotenburg 1231 Juli 27 (vi. kalendas augosti).

Gedr. nach Cop, II, 125 Nr. 55 im Kgl. St.-A. zu Hannover r. Hodenberg ^ Verdener Oeaehichtsquellen II, S. 90 Nr. 55; vgl. auch S. 249.

820. Bischof Konrad fordert den Klerus der Diözese zur Unter- stützung der Ausbesserung des Domes auf. 0. D. (zu 1231 August 6).

C(onradus) dei gratia Hildesheimensis episcopus dilectis in Christo filiis abbatibns, prepositis, prioribns ac sacerdotibus universis per Hildesheimensem diocesim constitatis saintem in eo, qui est omnium vera salus. Quia nunc maior instat necessitas quam nnqnam institerit, ut ecclesie nostre saccurratnr, et vestro consilio speratur nunc maior quam unquam provenerit utilitas pro Ventura, ecce re- sumpto clamore clamamus ad vos et pro illo clamamus ad vos, qui in cruce deo patri usque ad mortem crucis factus est obediens moriendo, ut nos ab eteme mortis eriperet cruciatu. Cum igitur venerabilis ecclesia nostra Hildesheimensis, ad quam omnes tarn- quam ad matrem respicitis et magistram, miserabiliter sit vetustate consumpta, stillicidio pervia et in pluribus locis sit adeo ruinosa, quod sine periculo divinum officium non possit celebrari, nee ad redintegrandas sumptuosas eins structuras sufficiat ipsa sibi, necesse est et consentaneum rationi, capiti membra condescendere , ac matemam decet filiorum cultibus operiri nuditatem. Eapropter dis- cretionem vestram exoramus studio diligentia quod divine remune- rationis intuitu ac nostrarum precum obtentu in proprüs personis, sicut a nunciis nostris fiieritis instructi, fidelem et diligentem operam impendatis, ut per hoc et alia, que domino inspirante feceritis, ad eteme possitis felicitatis gaudia pervenire. Ut autem ad hoc negotium animus vester ferventius incendatur, auctoritate nobis a deo concessa quicquid vel ex tempore seu negligentia yel oblivione omisistis in oMciis divinorum contra preceptum dei et ordinem nostrum in missis et horis canonicis nocturnis sive dinniis, dum- modo veri penitentes et contriti fueritis, misericorditer relaxamus.

Qedr. Schannui, Vindem. I, 195. Danach wiederholt,

321. Bischof Konrad, der die Unterstützung der Gläubigen zum Ausbessern des baufälligen Domes nötig hat, befiehlt den Geistlichen,

1281. 149

nur solche Bittprediger zuzulassen, die Empfehlungsschreiben von ihm oder detn Papste haben, und verspricht denen, die beisteuern, zwanzig Tage Abläse. Forste 1231 August 6 (viii. ydus augasti, pontiflcatas nostri anno x<>.).

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 440 Nr. 678 im Kgl. 8t.-Ä. zu Hannover. Gedr. Doebner. ÜB. /, 8. 59 Nr, 113.

822. Bischof Konrad bekundet, dass Ekbert von Freden (Vriden) und seine Frau Gertrud ein Viertel des Waldes Pandelbeke dem KL WaUcenried verkauß und vor ihm in Winzenburg und Forste die Freien Ekbert, Basil, lAppold, Jutta und Gertrud den Verkauf gebilligt haben. 1231 August 16 (xyüP. kalendas septembris, pontificatus nostri anno viR)'0

Huins rei testes sant magister Geroldns canonicas Hildense- mensis, Engelbertus canonicus sancti Andree, lordanis notarias noster, Ludolfus de Selede, Conradus de Stenberg, Conradns mar- schalkas,^) Engelbertus de Dallem, Conradus de Elvede senior, Hugo de Holthusen, Hogerus de lubere, Gerhardus et Bertrammus camerarii, Thidericus de Goslaria.

Or. im Kgl. St,-A, zu Hannover, Walkenried Nr. 8. Siegel des Bischofs an raten und grünen Seidenfädeti.

828. Bischof Konrad erteilt denen, welche die büsse^iden Schwestetm der Maria Magdalena zum Franketiberg in Goslar unterstützen, vierzig Tage Ablass. Forste o. J. (1231) August 22 (xi. kalendas septembris).

Or. im Kgl. St.-Ä, zu Hannover, Frankenberg Nr. 10. Siegel des Bischofs ton der tceisseti Hanfschnur verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 492 Nr. 506, im Auszug Heinemann, Beitr. zur Diplomalik S, 79.

824. Bischof Bernhard I V. von Paderborn überträgt dem Propste Bernhard und detn KL Steterburg das Eigentum von Gütern in Stedere, die ihm die Brüder Kotirad, Domherr in Hildesheim, Ulrich und Hoier Edle von Hohenbüchen resigniert haben und gibt diesen dafür Güter in Bennenhusen prope Eynbike zu Lehn. 1231 August 31 (pridie kalendas septembris).

Or. im Kgl. St.-A. zu Münster, Frst. Paderborn Nr. 143. Gedr. Westf. ÜB. IV, S. 136 Nr. 206.

0 So das Or. *) Or. marschakns.

160 1231.

325. Bischof Konrad schenkt dem KL Neuwerk bei Goslar den halben Zehnten in Langeisheim. Hildesheim 1231 September 6 (viii^. idus septembris, pontificatos nostri anno undecimo).

Huius rei testes sunt dominus Frithericus de Zviiin maior pre- positus, Gonradus decanus maior, prepositns Burchardus, Hugo sancte Crucis prepositns, Reinoldus de Dasle, Heinricus de Tossem, magister Meinardas cantor, Bodolfus de Brunswic, Gonradus de Vriberch, Gonradus forensis ecclesie plebanus Hildensemenses, Goslarienses vero Luppoldus et Bertoldus sancti Mathie canonici, loliannes ple- banus forensis ecclesie, Johannes scriptor regis, layci vero Gunradns marscalcus noster, Godescalcus de Adenstede.

Or. in det' Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Siegel des Bischofs, Danach gedr, Bode, ÜB. /, S. 494 Nr. 509, nach Cop. ÜB. des hist. Vereins ßlr Niedersachsen I, S. 18 Nr. 13, danach Regest Doehner, ÜB. I, S. 61 Nr. 119, Regest mit Zeugen Mecklenburg. ÜB. I, 395 Nr. 389.

326« Bischof Konrad überträft mit Zustimmung des Pfarrern Konrad der Andreaskirche einen Teil der Parochie derselben bei den Steinen und im Altmarkt, der vom Paulstore bis zur steinernen Bfiicke und der Grenze der Lambertipfatre sich erstreckt^ dem Johannisstift und erhält von diesem drei Buden auf dem Markte. Hildesheim, bei der Michaeliskirche 1231 Oktober 2 (vi^. nonas octobris, pontificatus nostri anno undecimo).

Huius rei testes sunt Thitmarus abbas sancti Michaelis et Gtode- scalcus eiusdem ecclesie prepositns, Hugo sancte Grucis prepositus, Heinricus de Tossem, magister Bichardus et lohannes sancti Andree canonici, Eico, magister Bertoldus et Waltherus sancti lohannis canonici, laici vero Ludolfus camerarius, Gonradus marscalcus, Ber- toldus de Holle, Gereco camerarius,. Heinricus camerarius.

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover^ Cal. Or. Des. 31, Stadt Hildesheim Nr. t Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden. Gedr. nach Cop. Würdtu*ein, Nova suhs, I, S. 299, nach dem Or. Doebnsr, ÜB. /, S. 61 Nr. 120.

327* Bischof Konrad überträgt ein ihm von den Briidem von Gandersheim resigniertes Haus im Westen der Burg dem Domkapitel. Forste 1231.

Gonradus dei gracia Hildensemensis episcopus. Ad cautelam futuri teinporis notum esse volumus universis, quod Waltherus et

1281—33. 151

Hermannns de Gandersem fratres domam in urbe nostra Hildense-

mensi versns occidentem sitam cum area sna tota, quam a nobis

in feodo tenebant, datis eisdem a capitulo Hildensemensi xxv libris

Hildensemensis monete in manus Bostras coDsencieutibus suis liere-

dibns resignarunty et nos ad honorem dei et gloriose matris eins

et ob salutem propriam eandem domum nobis liberam et vacantem

cnm area sna tota contulimus capitulo Hildensemensi, Conrado de-

cano, qni presens erat, eam de manu nostra ad opus capituli reci-

piente in plenum et integrum ins claustralium curiarum. Idem

eciam Walthems et cum eo Siffridus de Borsem, Theodericus de

Holthusen, Theodericus de Tossem, Everhardus de Thingelstede

et frater ipsius Waltheri Hermannns scilicet coram nobis pro-

miserunt fide data in manus Conradi marschalci nostri et

LudolfB camerarii et Theghenhardi de Elvede et Gherhardi

Hokingi, quod, si capitulo Hildensemensi aliqua questio mota fuerit

in posterum super domo vel curia supradicta, ipsi capitulum a

questione huiusmodi liberabunt. Acta sunt hec in domo nostra

Vorsethe presentibus canonicis maioris ecclesie, sacerdotibus Conrado

decano, Hermanne de Goslaria, Rodolfo, Gerwico scolastico, Conrado

de Goslaria; dyaconis Henrico de Tossem, Reynoldo de Dasle,

lohanne cellerario. subdyacono Henrico de Schalkenberch , item

Richardo canonico sancti Andree, lohanne dyacono canonico sancte

Crucis, lohanne canonico sancti Andree; item laicis Siflfrido de

Borsem, Ludolfo camerario et fratre suo Thiderico, Conrado mar-

scalco, Theoderico de Holthusen, Thegheuhardo de Elvede, Everhardo

de Tlüngelstede, Gherardo Hokiugo militibas, item Conrado de Em-

berke, Courado de Elvethe filio Conradi, Willekino de Rosendai

inniore et familia nostra tota et aliis quam pluribus tam clericis

quam laicis. Ad huius ergo rei cvidenciam presens scriptum inde

confectnm sigilli nostri appensione fecimus communiri. Datum anno

incarnacionis dominice m^cc^^xxxi, pontiflcatus nostri anno xii^.

Absehr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 665 Nr. 1291 im KgL St.-A. zu Hannover,

828. Die Klausnerin E, der Vituskapelle in Goslar bittet den Bischof K(onrad) um Schutz gegen die unberechtigten Ansprüche eines B. O. D. (1231—33),

Abschr. des 15. ^ahrh. in Cop. VI, 11, S. 660 Nf. 1277 im Kgl. SL-A. zu Hanttover. Danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 504 Nr, 527,

152 1232.

830. Dompropst F(riednch) und Graf Gumelin von Schwerin schenken dem Altklos f er bei Buxtehude, wo ihr Verwandter j Propst Hermann (t>on Hamburg) begraben liegt y zu dessen und des Grafen Heinrich Seelenheil ihre Giiter in Glilsingen. Schwerin 1232 März 28 (dominica ludica).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover y KL Buxtehude. Gedr. Mecklenburg. ÜB. h S. 404 Nr. 400 f nach Copie Pratje, Religionsgesch. der Herz. Bremeti und Verden, Beil. IV. Eine undcatierte ürk. gleichen Inhalts ebenda, gedr. a, a. 0. Nr. 399 bez. Beil. V.

330. Lippold, Vogt des Moritzstiffes, ve^ieiht den Bürgern der von ihm auf seinem Eigentum gegründeten Dammstadt städtisches Recht. 1232 Mai 11 (v«. idus maii).

Testes sunt Herbordus de Dristnenstede, Nandvicus de Veten foro milites, Ludoldus presbyter de Lutsingewurthen (Bürger) et Albertus canonicus sancti Andree.

Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 801. Siegel des Äusatellera an roter Seidenaehnur. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 64 Nr. 122 mit Siegelbeschreibung. Begest Höhtbaum, Hans. ÜB. I, Nr. 341 Änm. 1.

331. Bischof Konrad übereignet dem Kl. Wienhausen den halben Zehnten in Münstedt (Monstede), den ihm Rittet^ Heinrich Buzhcel resigniert liat, und erhält dafür vom Propste Werner 52 Pfund. Rosen- thal 1232 Mai 13 (iiio. idus maii, pontificatus nostri anno xi^.).

Testes huius rei sunt clerici Conradus de Qoslaria, Rodolphus de Bruneswic, Ludolplius canonicus sancte Crucis, Johannes scriptor, milites Conradus marscalcus, Bodo et Burchardus de Saldere, Gesaiius de Walede, Johannes de Adenstide, Tidericus de Pröma, Thegen- hardus de Elvedhe.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 4. Siegel des Bischofs an weissen und blauen Zwimfäden.

83ÜS. B'ischof Konrad überträgt dem Kl. Dorstadt den Zehnten in Werte, den Propst Walther von Alhard von Burgdorf gekauft und dieser ihm resigniert hat. Rys 1232 Mai 18 (xv^, kalendas iunii, pontificatus nostri anno undecimo).

Testes huius rei sunt Fridericus de Szvirin maior prepositus, Hugo sancte Crucis prepositus, Cunradus de Alta fago canonici, Thitmarus abbas sancti Mychaelis, Hermannus de Waldenberch, Ludolfiis de Halremunt comites, Bemardus de Dorstaht, Ecbertus

1282. 158

de Asseborch, Jordanis dapifer, Sifridus de Rutenberge, Ludolfus camerarinS; Cünradus marscalcus, Tidericus et Hugo fratres de Holtlrasen, lohannes de Adenstede, Burchardus et Bodo fratres de Soldere, Tliegenhardus de Elvede, lohannes et Berwardus fratres de Kemme, Tidericus de Prome, Wilhelmus de Rosendale, lohannes de Sutherem, Conradus et Wilbrandus fratres de Emberke.

Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Heiningen Nr. 12, Beschädigtes Siegel des Bise^fs an roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Braunschtceig. Anzeigen 1751 Stack 31 S. 738, Asseburger ÜB. I, 8. 112 Nr. 162. Hegest Mecklenburg. ÜB. X, S. 472 Nr. 7163.

833. Kaiser Friedrich IL bekundet (für die Kirche von Hildes- heim?) dig Verordnung gegen die bischößiche Autonomie der Städte. (Friaul) 1232 Mai.

Gedruckt fehlerhaft und mit Lücken Schannat, Vindem. I, 196 zu 1233. Regest Böhmer- Fieker, Reg. imp. V, 1966, den genaueren Inhalt dieser 7vichtigen Urk. tgl. a. a. 0. 1917.

884. Papst Gregor IX. verspricht allen TJnterstützern der Nonnen der Maria Magdalena in Detäschland vierzig Tage Ablass. Spoleto 1232 Juni V.

Gregorius*) episcopus servus servonim dei universis Christi fidelibus, ad quos littere iste pervenerint, salutem et apostolicam benedictionem. Quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi u. s. w. tvie in der Bulle von 1228 Juni 20 bis) etemam. Cum igitur, sicut ex pai-te dilectarum in Christo filiarum panperum sororum penitentium sanctc Marie Magdalene in Alamannia sab monachali vita degentium nostris fuit auribus intimatum, eedem, que mundi vanitatibus abnegatis obtulemut domino laudis sacrificium semetipsas, facultates non habeant, de quibus sustentare valeant vitam suam, universitatem vestram rogandam duximus attentius et monendam in remissionem vobis peccaminum iniungentes, quatinus de bonis vobis coUatis a deo pias eis elemosinas et grata subsidia conferatis, et per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme felicitatis gaudia pervenire possitis. Nos etenim de omni- potentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eias ac ea quam nobis concessit auctoritate confisi omnibus, qui per se vel per alios ad ipsarum monasteria pro earum sustentatione pias

») Verlängerte Schrift.

154 1282.

elemosinas et grata subsidia duxerint deportanda, qnadraginta dies de iniancta sibi penitentia relaxamus. Datum Spoleti v. idns innii, pontiflcatas nostri anno sexto.

Or. im KgL St-Ä, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 13 mit Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden.

335. Bischof Konrad vidimiert die Bulle des Papstes Gregor IX. d. d. Spolefo 1232 Juni 9 betr. Indulgenz für die Unterstützer der Nonnen der Maria Magdalena. 0. D. (1232)^

Or. in fiXnf Ausfertigungen im KgL SU-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 8 und 9 von derselben Hand, Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden gut erhalten, Nr. 10 mit beschädigtem Siegel an weissen und roten Hanfschnüren, Nr, 11 Siegel von den roten Seidenfäden verloren , Nr. 12 mit Besiegelung wie bei Nr. 8 und 9, und Frankenberg Nr. 6, beschädigtes Siegel des Bisch^s in rotem Wachs an roten und gelben Seidenfäden, danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 496 Nr. 513.

336. Bischof Konrad überragt dem Kl. Marienrode den halben Zehnten in Barfelde (ßervelte), den der dorüge Propst Albert von Ritter Heinrich von Meienberg gekauft und dieser dem Bischof resigniert hat. Hildesheim 1232 Juli 3 (v^. nonas iulii, pontiflcatas nostri anno xi^.).

Huius rei testes sunt Hugo prepositus sancte Crucis, Albertus de Eversten, Hiniicus de Sealkenberge maioris ecclesie canonici, Richardus et lohannes sancte Crucis canonici, laici vero Engel- bertus de Dalem, Sifridus de Borsem, Ludolfus camerarius, Cunradus marscalcus, Tidericus de Tossem, Bertoldus de Veteri foro, Tidericus de Stockem, Bertoldus de Holle, Tidericus frater eins, Tidericus et Hugo fratres de Holthusen, Hinricus de Monte lapideo, Olricus de Berningerode, Ernestus de Blickenstede, Ludolfus de Borsem, lohannes de Sutherem, Wilhelmus de Bosendal.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Marienrode Nr. IIa. Siegel des Bischofs von den roten Hanffäden verloren. Gedr. Marienrode r ÜB. S. 26 Nr. 12, ÜB. des hist. Vereins für Niedersachsen I, S. 19 Nr. 14.

337. Bischof Konrad bekundet die Resignaüan der Vogtei über die Meierei in Bültutn durch die Grafen von Wohldenberg und deren Übertragung an das Do^nkapitel. Detfurth 1232 Jtdi 16.

In nomine sancte et individue trinitatis amen.*) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus boc scriptum inspecturis

^) Bis hier verlängerte Schrift.

1282. 156

salutem in domino. Notum esse ciipimus presentibus et futuris, quod viri nobiles Hermannus et Henricus comites de Waldenberch advocatiam villicationis fratrum nostrorum in Bulthem et hominum et bonorum omnium ubicumque sita sint ad eam pertinentinin, quam de manu nostra tenebant iure feodali, acceptis a capitulo nostro ducentis et quinquaginta libris Hildensemensium denariorum *liberam et absolutam resignaveinint in manu nostra renuntiantcs voce et manu omni iuri, quod eis quocumque modo competebat in cadcm, et ad petitionem corumdem comitum quesitum fuit in sententia et inventum et ab omnibus, qui presentes erant, conseusura fuit sen- tentie, quod bonis, que iure hominii tenebant et lieredes eonim cum ipsis non receperant, sinecontradictione heredum suomm aut alterius cuiuslibet libere possent renunciare, ita quod lieredes corum nullam in eis unquam questionem habere possent vel sequelam. Nos vero fratrum nostrorum necessitatibus compatientes , quas per inportuni- tates et insolentias advocatorum in bonis et hominibus suis cottidie sustinere noscuntur, prefatam advocatiam cum omni lionere*) et iure, sicut unquam melius eam tenuerunt prefati comites et nobis eam resignavcrunt liberam et absolutam, beate Marie domine nostre, cuius reliquie nobiscum presentes erant, propria manu obtulimus ad prebendam et ordinationem fratrum ab eisdem possidendam. Post- modum vero predictus comes Heinricus more consueto sententialiter interrogatus , si haue concessionem sive donationem nostram tarn rationabiliter secundum ea que supra scripta sunt factam banni uostri auctoritatc firmare possemus, dictavit sententiam, quod hoc inste possemus. Nos itaque omnibus presentibus huic sententie consentientibus prefatam concessionem nostram capitulo factam con- firmavimus banno nostro excommunicantes omnem eum, qui sepedictum capitolum in prefata advocatia vel aliquibus eins pertinentiis contra nostram donationem presumpserit molestare, et presens scriptum nostrum inde confectum ad perpetuam gestorum evidentiam atque memoriam sigilU nostri appositione fecinnis roborari et ad firmius huias rei testimonium idem scriptum sigillis comitum placuit com- mnniri. Actum anno domini m^. cc^. xxxii^., xvii^. kalendas augusti apud villam Thetforde presentibus et videntibus multis clericis et laicis fidelibus nostris, quonim nomina sunt hec: Fridericus pre- positus maior, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis,

*) Or. honore.

166 1232.

Barchardas prepositiis sancti Petri in Goslaria, Conradns prepositus Montis, Heiiiricus de Tossem, Conradus plebanus, Conradus de Gos- laria, Reinoldus de Dasle, lohannes cellerarius, Conradus de Fago, Heinricus de Scalkenberch , Fridericus de Eversteine prepositus NorthuneusiSy lohannes canonicas sancti Andree, Adolfos comes de Dasle, frater Thidericus de domo Theutonica, Thidericus de Cantelsem. Thetmarns de lubeke, Lippoldus de Escherte^ Siffridus de Borsem, ßertoldns de Antiquo foro, Lippoldus de Antiquo foro, Engelbertus et Rodolfus fratres de Dalem, Ulricus et Eswicnus et Heinricas fratres de Lapideo monte, Thidericus et Hugo fratres de Holthusen, Thidericus de Stockem, Hoierus pincema, Alardus de Borchtorp, Ludolfus camerariuSy Bichardus de Domo, Heinricus de Ciawenberch, Conradus de Bodensteine, Godescalcus de Adenstede, lohannes de Adenstede, Hugo de Insula, Heinricus de Hamelen minor, Ludighems de Wedem, Hermannus de Westenem, lohannes de Lewenstede, Ludighems de Indagine, Helenbertus de Lafforde, Ecbertus de Novali. Gherardus de Levede, Hermannus de Uslere iunior, Heinricus de Barkenvelde, item Rodolfus et Engelbertus pueri de Dalem, Hein- ricus filius lohannis de Adenstede, Ludolfus fllius Engeiberti, Con- radus de Antiquo foro lustacii filius, Conradus de Lapideo monte, Willeheimus de Rosendale, lohannes de Sutdherem, Willebrandus, Thidericus de Eidingen, Conradus de Elvede, Heinricus de Amplede, Hartmannus de Walede, Arnoldus de Blikenstede, Hermannus Scathenberch, lordanis de Sceninge, Olricus de Brunkenhosen, Thidericus de Maghedeborch, Henricus de Scelle, Wulfardus Mone- tarius, Heinricus Advocatus, Henricus filius Volcmari, Henricus de Minda, Conradus de Weschende et alii quam plures.

Or. im KgL SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 161 mit dem Siegel des Bischofs an grünen Seidenfäden. Die Siegel der Grafen von Woikldenberg haben nie daran gehangen, Gedr, DedueL iurisdici, meyerdingicae (1758) S, 58. Regest WestfäL ÜB. VI, S, 70 Nr. 253, und mit Zeugen Mecklenburger ÜB. /, S. 407 Nr. 404, Doebner, ÜB. I, S. 65 Nr. 124.

SS8. Dechant Konrad und das Domkapitel übertragen dem Ministerial und Bürger Vblkmar, der zu seinem, seines Sohnes Johann^ Kanonikers des Kreuzsüftes, und seiner verstorbenen Frau Mathildf Seelenheil ihnen schon früher 110 Pfund aus dem Zehnten in Rassing (Rottingen) überwiesen und jetzt noch 90 Pfund zur Wiedererwerhung der Vogtei in Bültum (Bulthem) dargereicht hat, den Zehnten in Wohle (Walethe) wnd ein Haus in Harlessem zu lebenslänglichem Gebrauch.

1232. 167

Dies bestätigt der Dompropst Friedrich. Hildesheim 1232 Jtdi 16 (Pxyiii. kalendas aagasti).

. . . interfuimns ego C(onradus) decanus, Hugo prepositus sancte Orucis Hildensemensis, Hermannns de Goslaria, Rodolfüs de Bruneswik, C(onradus) decanus saucti Andree, Gerwicus scolasticus et Sifridus de Barem sacerdotes,i) Borchardus prepositus sancti Petri, lo(hannes) prepositus Verdensis, Re3moldus de Dasle, Wicbol(dus), lo(hannes) cellerarius, Meynhardus cantor dyaconi, Thi(dericus) de Adenoys, Hen(ricus), Wer(nerus), LudoUus subdyaconi, . . . C(onradus) de Elyethe, Crachto de Ebbelenstede.

Äbsehr. des 15, Jahrh, in Cop, VI, 11, S, 706 Nr, 1386 im KgL St.-A. zu Hannover. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 64 Nr. 123, wo Zeile 11 u. 12 des Textes lilirts Hililonsemensibns zu lesen ist, auszugsu^eise Mecklenburg. ÜB. I, S. 408 Nr. 405, Kegest Bode, ÜB. /, S. 497 Nr. 514. Vgl auch v. Hodenberg, Verdenei' GeHchichtH- quellen II, S. 240 ff., wo dieser den Verdener Dompropst Johann nicht unwahr- scheinlich mit detn früheren Hildesheimer Dotnpropst dieses Namens für ein Person erklOrt. Es mag hier, beim letzten Rt^ahnen des Dompropstes Friedrich von Schwerin, noch darauf hingewiesen werden, dass dieser auch unter den Zeugen einer gefälschten Urk. des Grafen Gunzelin von Schwerin für das Kl. Diinamünde vom Jahre 1235 genannt wird, in welchem Jahre bereits Reinold von Dassel Dompropst war. Vgl. das Genauere zum Drucke dieser Urk. Mecklenburg. ÜB. I, ' S. 425 Nr. 426. Friedrich ist seit 1238 Bischof von Schwerin.

8S9. Bischof Konrad vidimiert die Bulle des Papstes Gregor IX. (l. d. RieH 1232 Juli 80 (iii. kalendas augusti, pontificatus nostri anno sexto), in welcher dieser den Besuchern und Vnterstützern der MariorMagdalenenkirchen in Deutschland Indulgenz erteilt. 0. 1).

Vestra preterea noverit universitas, quod idem dominus papa

prout accepimus omnibus, qui ad monasteria sororum predictarum in snbscriptis soUempnitatibus causa devotionis accesserint suas ad SQstentationem earum elemosinas apportantes, videlicet in annun- ciatione beate Marie virginis xx dies, in assumptione eiusdem xx dies, in feste Marie Magdalene xx dies, in dedicatione ecciesie sue centum dies, infra octavas pasche annum unum et in singulis men- sibus qnadraginta dies de iniuncta sibi penitentia indulget miseri- corditer et relaxat.

Or. im Kgl. St.fA. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr, 14. Siegel des Bischofs an roteti und gelben Seidenfäden. Eine andere Ausfertigung ohne obigen Zusatz um Ende Or. a. a. 0. Nr. 15, Siegel des Bischofs in rotem Wachs, von den roten

0 Cop.: sacerdos.

158 1232.

und gelben Seidenfäden zur Hälfte verloren^ und Frankenberg Nr, 4, gut erhaltenes Siegel an roten und grünen Seidenfäden, und Nr. 5, Siegel an roten und gelben Seidenfäden ; nach diesen beiden gedr. Bode, ÜB. I, S. 497 Nr. 5/5.

540. Dechant Ulrich und das Domkapitel in Goslar bekundm, dass Bischof Konrad eine Kurie neben dem Dome der Dechwiei geschenkt habe, deren Einkünfle am Annivef^sar des Bischofs verteilt werden und dem jedesmaligen Bischof das Gastrecht beim Dechanten sichern sollen.

Wimenburg 1232 August 18 (xv. kalendas septembris).

Huiiis rei testes sunt magister Hermannus de Goslaria, magister Conradus de Goslaria, Hinricus de Schalkenberge canonici Hildense- mcnses, Qoslarienses vero Ulricus decanus et Hinricus de Weniinge- rothe, Werno plebanus de Wincenburch, Johannes canonicus sancti Andre(e) in Hildensem, lohanncs scriptor; laici vero Ludolfiis de Adenstede, Johannes de Sutherem, Gerhardus camerarius, Bodo, Wilhelmus de Rosendale, Hinricus de Amplethe.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 162, geschlossener Brief, Siegel bis auf geringe Beste verloren. Qedr, Bode, ÜB. I, S. 498 Nr. 517. Die Zeugen sind die des Actum, nicht des Datum, wie auch in der ürk. angegeben.

541. Mehrere Geistlir.he, darunter V(olrad)y Dmnherr und Archi- diakon in Lengede, und der Rat twn Goslar mdimieren eine Bulle des Papstes Gregor IX. d. d. Anagni 1232 Oktober 7 (nonas octobris, pontificatus nostri anno sexto), wori^i die^ser detn Propst und den Schwestern der Maria Magdalena in Deutschland gestattet^ die ihnen kanonisch übertragenen Kirchen anzmiehmen und zu behalten. 0. D. (nach 1232 Oktober?).

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover^ Frankenberg Nr. 3. Unter den 7 Siegeln an zweiter SUUe das beschädigte Volrads. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 499 Nr. 518, tro das Nähere über die Besiegelung.

84ÜS. Papst Oregor IX. eiieilt allen, welche die Kirchen der Maria Magdalena in Deutschland an den Dedikationstagen besuchen, hundert Tage Äblass. Anagni 1232 Oktober 13.

Gregoriusi) episcopus servus servorum dei universis Christi fidelibus, ad quos littere iste pervenerint, salutcm et apostolicam benedictionem. Quoniam, ut ait apostolus (u. s. u\ wörtlich wie in Nr. 260 bis) vitam eternam. Hinc est, quod universitatem vestram rogamus et hortamur atteute in remissionem vobis peccaminom in-

^) Verlängerte Schrift.

1232. 1B9

inngentes, quatinns, cum ecclesias dei in earum dedicationibus debeant visitare fideles, nt idem, in cnius memoria sant constructe, memor ipsonuD existat, ad ecclesias panpenim monialium sancte Marie Magdaiene in Alamannia in anniversariis dedicationom earnm et in ipsis dedicationibus petituri miscricordie divine suffragium accedatis, nt per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme felicitatis gaudia pervenire possitis. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eins ac ea quam nobis concessit auctoritate conflsi omnibus, qui ad prefatas ecclesias in dedicationibus et anniversariis dedicationum ipsarum accesserint, centum dies de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. Datum Anagnie üi. idus octobris, pontificatus nostri anno sexto.

Or, im KgL SLA, zu Hannover^ Mar. Magdal, Nr. 16 mit Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden. Auf dei' Rückseite der Urk. : f f rater Rodnifas.

843. Papst Gregor IX, gestattet den Nonnen der Maria Magdalena in Deutsehland, die ihnen kanonisch ilherwiesene^i Kirchen zu behalten. Anagnt 1232 Oktober 26.

Gregorius episcopus seiTus servorum dei dilectis filiis preposito et sororibus penitentibus sancte Marie Magdaiene in Alamannia salutem et apostolicam benedictionem. Devotiouis vestre zelum favore, qui religioni debetur, benivole prosequentes , ut ecclesias, que vobis fuerint canonice pia et proyida liberalitate collate, possetis recipere et libere retinere, auctoritate vobis presentiura indulgemus. Nulli ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Anagnie vii. kalendas novembris, pontificatus nostri anno sexto.

Abschrift des 16. Jahrhunderts in Cop. VI, 71, fof. 7 im KgL St^-A. zu Hannover.

S44. Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (Konrad) von Minden y (Johann) von Lübeck und (Gottschalk) von Ratzeburg, in den Diözesen Paderbarn, HUdesheim, Verden, Münster, Osnabrück, Minden und Bremen alle Gläubigen zur Ausrottung der Stedinger zu irrmahnen. Anagyii 1232 Oktober 29 (\\\\, kalendas novembris, anno sexto).

. Gedr. nach dem vatikiin. Registerband Mon. Germ, epist, sei. I, S. 393 Nr. 489, rorher Reynaldi Ann. eccles. ad ann. 1232 § 8, Regest Westf ÜB. T, S. 178 Nr. 381, o. a. O. VI, S. 70 Nr. 254, Potthast, Reg. pont. 9030.

160 1232.

845. Bischof Konrad bekundet, dass die Brüder Walther, Süter, und Hennann von Oandersheim ein auf der Burg (in urbe) im östlichen Teile gelegenes Haus ihm resigniert und dass er dasselbe dem Dotn- kapitel übertrafen habe, nachdem erstere mit Siegfried von Rutenbergy Dietrich von Wiisbergholzen (Holthosen) und Dietrich von Tossetn in die Hände des Marschalls Konrad und des Kämmerers Ludolf Garantie geleistet hatten. 1232 (vor November 2).

Testes huius rei sant Barchardus prepositus maioris ecclesie nostre, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis, Rodolfas de Bruneswik, Sifridus de Barem, Conradus de Qoslaria, Hermannus de Goslaria, Conradus decanus sancti Andre§, Gerewicus scolasticus, Johannes prepositus in Alesburch, Henricus de Tossem, Conradus prepositus sancti Mauricii, Wikboldus de Metele, Johannes celle- rarius, Segebodo de Bodenstene, Sigebodo de Scartfelt, Albertus de Everstein, Wernerus de Bortfelt, Henricus de Scalkesberch, Hen- ricus Advocatisse, Ludolfus de Embike clerici, item Engelbertus de Dalem et frater suus Rodolfus, Henricus et Esswinus fratres de Stenberge, Ekbertus de Freden, Conradus de Elvede, Conradus marscalcus, Ludolfus camerarius, Henricus pincema, Tidericos de Stokkem, Tidericus de Rothinge, Lyppoldus de Veten foro, Lyp- poldus de Escherte et frater suus, Sifridus de Rutenberh, Henricus de Hamelen, Gerardus camerarius, Willelmus de Rosendal et filius suus Willelmus.

Or, im Kgl, SU-Ä, zu Hannover^ Domstifi Hildeaheim Nr, 163 mit dem Siegel des Bischofs an weissen und roten Seidenfäden. Qedr. Zeitschrift 1869 Ä 61, J^oebner, ÜB, /, S. 66 Nr. 127, Regest Westfäl. ÜB, VI, S. 71 Nr. 258. Diesr und die beiden folgenden Urk, gehöreti vor den 2. November, weil da schon Bein- hohl von Dasstl als Dotnpropst genannt wird.

846. Bischof Konrad vertauscht Güter in Forste und Eilstringe gegen die Zehnten in Giften und Bevelthe, damit daraus diejenige^i Me^norien Verstorbener , welche aus den Gütern in Eilstringe gefeiert wurdrUj und besonders feierlich das Fest der Bekehrung Pauli begcmgeji werdest und die Domherren mit den J^karen eine consolatio erhieltet}. 1232 (vor November 2).

In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum sit omnibus, quod nos in com- mutationem bonorum in Vorsethe et bonorum in Eilstringe Castro

*) Bis hier verlängerte Schrift.

1232. 161

nostro Rosendal adiacentiam decimam in Giftenem preter avenam, quam Lyppoldus de Escherte a nobis in beneflcio tenet, et decimam novem mansorum in Beveltbe capitulo nostro Hildensemensi con- tnlimus, ita nt fratres memorias defunctorum, quas de bonis Eil- stringe peragere solebant, reverenter peragant et devote. Diem etiam conversionis beati Pauli, quam nos soUempniter agi in ecclesia nostra constituimus, cum sequencia, duplici ymno et feste soUempniter peragant et devote. Ipsi quoque fratres eodem die cum vicariis chori nostri tam primitus quam noviter institutis in refectorio consolacionem de fercnlis duorum puUorum, panis, vini et apri percipiant annuatim. Tempore autem commutationis predicte et ordinationis similiter per nos facte presentes erant Burchardus maioris ecclesie nostre pre- positns, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis, Rodolfns de Brnneswik, Sifridus de Barem, Conradus de Goslaria, Hermannus de Goslaria, Conradus decanus sancti Andrej, Gerewicus scolasticus, lohannes prepositus in Alesburch, Henricus de Tossem, Conradus prepositus Montis sancti Mauricii, Wikboldus de Metele, lohannes cellerarius, Sigebodo de Scartfelt, Sigebodo de Bodenstene, Wemerus de Börtfelt, Albertus de Everstein, Henricus de Scalkesberch, Hen- ricus Advocatisse, Ludolfiis de Embeke et alii quam plures. Ne Igitar imposterum hoc vergat in dubium, nos scriptum nostrum inde confectum dedimus et illud sigillo nostro firmavimus ad cautelam. Actum anno domini vaP. C(fi. xxxii., pontificatus nostri anno xii<>.

Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 164 mit dem Siegel des Bischofs an roten und iteissen Seidenfäden, Gedr, Zeitschrift 1869 S. 59. y^gh wegen der Datierung die vor, Urk,

847. Bischof Koiirad bekundet die Verwendung von 2^/^ Hufen in Batienrode, die ihm die Brüder von Tossem in Folge der letzt- itiUigen Verfügung ihres Vaters auf der Synode in Hildesheim resig- niert haben, 1232 (1236, vor November 2),

In nomine sancte et individue trinitatis. *) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus, quod nobis exi- stentibus in sinodo sollempni Hildenseim Ekbertus et Henricus de Tossem filil Ekberti de Tossem duos mansos et dimidium sitos in Semingeroht in manus nostras resignaverunt et omni iuri, quod eis in eisdem bonis competebat, presente tota nostra sinodo renuncia- verunt. Nos quoque iam dicta bona, sicut ex testamento felicis

^) Bis hier verlängerte Schrift, HUdeah. ÜB. II. n

162 1232.

memorie patris eorum Ekberti didicimus, in remedium anime sae et uxoris sae Sophie et iam dictorum filiorum ad consolatiouem fratrum et necessitates infirmorum leprosorum et pauperum scolarinm in refectorio et ad lumen capeDe beati Silvestri in remedium anime nostre contulimus perpetuo possidenda. Testes huius rei sunt Bur- chardus ecclesie nostre maior prepositus, Hugo prepositus sancte Crucis, Rodolfus de Bruneswik, Sifridus de Barem, Conradus de Goslaria, Hermannus de Goslaria, Conradus decanus sancti Andree, Gerewicus scolasticus, Johannes prepositus in Alesburch, Henricos de Tossem, Conradus prepositus sancti Mauricii, Wikboldus de Metele, lohannes cellerarius, Sigebodo de Scartfelde, Sigebodo de Boden- stene, Wernerus de Bortfelde, Albertus de Everstein, Henricus de Scalkesbefch, Henricus Advocatisse, Ludolfus de Embike derlei, item Engelbertus de Dalem et f rater suus Rodolfus, Conradus mar- scalcus, Ludolfus camerarius, Henricus de Meienberh, Henricus et Eswinus fratres de Stenberh, Ekbertus de Freden, Tidericus de Tossem, Tidericus de Holthusen et Hugo frater suus, Hugo de Insula, Tidericus de Stokkem, Tidericus de Rothinge, Lippoldos de Veteri foro, Sifridus de Rutenberh, Henricus de Kamelen, Gerardus camerarius, Willelmus de Rosendal et filius eins Willelmus, Con- radus de Piscina et frater eius Hoierus et alii quam plures. Ne igitur in posterum de premissis oriatur dubitatio, nos scriptum nostrum inde confectum dedimus et illud sigillo nostro fecimus communiri. Actum anno domini m^. cc^. xxxvi., pontificatus nostri anno xvi^.

Or, im Kgl, SL-A, zu Hannovet*, Domutift Hildesheim Nr, 179 mit hesehädigtem Siegel des Bisehofs an weissen Hanf- und roten Seidenfäden. Gedr. Scheidt^ Anmerk, und Zusätze S. 664. Regest Doebner, ÜB. T, S. 72 Nr. 142, Westf&l. ÜB. VI, S. 82 Nr. 304, Westfäl. Provinzialblätter II, 4, S. 38 Nr. 43, Bode, ÜB. /, S. 500, Nr. 519 nach Zeitschrift 1869 S. 60 zu 1232 und S. 527 Nr. 551 zu 1236. Die Urh. gehört nicht in das Jahr 1236, gegen das der Dompropst Burchard und der Domscholaster Gerwich sprecheti. Man müsste also einen Fehler in der Jahres' zahl und in den Pontifikatsjahren annehmen. 1232 dürfte das richtige sein» Vgi. auch die Bemerkung zu Nr. 34Ti.

348. Bischof Kanrad überträyt detn Kl. Riddagshauseti den Zehnten zu Harvesse (Herewardessem). Hildesheim 1232 November :i (iiiio. nonas novembris, pontificatus nostri anuo s9.),

Presentes erant Reinoldus maior prepositus, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Cinicis, Heinricus de Tossem, Hermannus

1232. 168

de Goslaria, Conradus plebanns, Sifridns de Barem, Oerwicüs sco- lasticafl, Conradus de Goslaria sacerdotes, Conradas prepositus Montis, Burchardus prepositus sancti Petri in Goslaria, lohannes prepositus Verdensis, lohannes cellerarius, Meinardus cantor diaconi, Sichbodo de Scartfelt, Sigebodo de Bodensten, Thidericus de Adenoys, Heinricus filius lustacii subdiaconi.

Or. im Ijandeshauptarchiv zu WolfenbüUel, Kl. EiddagskauMen Nr, 66, Siegel de$ Bisehofs stark und des Damkapitels wenig beschädigt an roten Seidenfäden. Gedr. Zeitschrift 1869 S. 64, Regest Bode, ÜB. /, 8. 500 Nr. 521, Doebner, ÜB. /. S. 65 Nr. 125.

840« Bischof Konrad genehmigt die Verleihung einer Präbende an den Bürger Elias Institor durch das Domkapitel, dem jener 100 Hildesheimer Pfund übertragen hat. 1232 November 11 (iii. ydus Bovembris).

Äbschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 600 Nr. 1103 im Kgl. St.-A. tm Hannover. Danach gedr. Doebner, ÜB. I, S. 66 Nr. 126.

SSO« Papst Gregor IX. erteilt allen, welche die Kirchen der Maria Magdalena in Deutschland innerhalb der Oktave von Ostern besuchen, ein Jahr Ablass. Anagni 1232 November 18 (xiiii. kalendas decembris, pontificatus nostri anno sexto).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 17 mit BleibuUe an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 501 Nr. 522. Die BuiU trurde durch Bischof Konrad mit denselben Eingangsworten wie die früheren vidi' miert, Or, a. a. 0. Nr. 18 mit dem Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden.

SSI. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Neuwerk bei Ooslar Güter in Nauen (Nowe), welche ihm der Marschall Konrad aufgelassen hat. Winzenburg 1232 Dezember 6 (viii. idus decembris, pontificatus nostri anno duodeclmo).

Huitts rei testes sunt Tidericus de Adenoys, Hinricus de Scbalkenberge, magister Bichardus et lohannes clerici, laici vero Ladolfas camerarius, Sifridus de Borsem, Tidericus et Hugo fratres de Holthusen, Hermannus et Ludolfas fratres de Dinkelere, Lip- poldus de Veteri foro, Hermannus et Emestus de Uslaria, Ecbertus de Freden, Rodolfus de Dalem, Heinricus et Eschewinus fratres de Monte lapideo, lohannes de Stadio, Ludolfus de Selede, lohannes de Sutherem, Wilhelmus de Bosendale, Conradus de Veteri foro,

164 1232.

lordanos de Hiltem, lordanus de Scheningen, Gerhai*das, HeinricaSi Bodo camerarii, Tidericns de Goslaria, Ricbodo, Conradns et Wil- brandns fratres de Emberke, Gesarius, Lndbertus.

Or, in der Beverinischen Bibliothek in Hildeaheim. Eingenähtem Siegel de» Bischofs an roten Seidenfäden, Gedr. Koken, Winzenburg S, 185, Bode, ÜB. /, S. 501 Nr. 523, im Auszuge Heinemann, Beitr. zur Diplotnatik S. 68.

SS2« Pcg[>st Gregor IX. beauftragt den Bischof Konrad, näher zu untersuchen, in wieweit der Bischof (Engelhard) von Naumburg an einer Schrift, welche in Wurzburg öffentlich verlesen wurde und zu grossem Ärgernis gegen den Legaten und Kardinaldiakon Otto tit. st. Nicolai in carcere Tullia^no Veranlassung gab, beteiligt sei, und, wenn er unschuldig befunden werde, ihn zum Reinigungseide zuzulassen, andernfalls aber die über ihn durch den Kardinal verhängte Suspension aufrecht zu haltest. Anagni 1232 Dezetnber 6 (viii. idus decembris, anno sexto).

Oedr. Mon. Qerm. epist. sei. I, S. 399 Nr. 496, Hofier, Friedrieh IL, 334, Uuillard'BrSholles III, 448 Anm. Regest Böhmer -Ficker, Reg. nnp. V, 3, 6926, Pbtthast, Reg. pont. 9055.

8SS» Domkafitm' Meinhardus unter den Schiedsrichtern bm der Beilegung eines Streites der Kanoniker des Petersstiftes in Ooslar gegai ihren Propst Burchard wegen Oüter in Hessen, Sutburc und Langdn. 0. D. (vor 1232 Ende Dezember).

Or. im Stadtarchiv zu Ooslar. Oedr. Harenberg, Monum. ined, Stück II, Nr. 6, Bode, ÜB. I, S. 502 Nr. 524.

SSSa« Abt A(mold) von Biddagshausen, Prior (Albert) von Amelunxbom und Domscholaster G(ei*wich), als vom apostolischen Stuhle bestimmte Visitatoren, befehlen den Stiftsdamen in Quedlinburg, im Chore und im Schlafhause die Disziplin nicht durch unnützes Oeschwätz und lautes Sprechen zu stören. 1232.

Oedr. Erath, Cod. dipl. Quedlefu S. 154, Kettmr, Antiquit. Qued. S. 329.

8S4. Das Kl. Dorsfadt bekundet, dass Wieland, Pfarrer in Bienrode, mit einem Missale und einei^ Hufe in Werle seine Memorie gestiftet hat. 1232.

In nomine sancte et individue trinitatis. Wolterus dei gratia prepositns in Dorstad et totus conVentns eiusdem loci omnibos in

1232. 166

perpetaum. Qaidquid ab hominibas agitor in hoc mundo cum labili

tempore penitus preteriret^ nisi commendaretur memorie per testi-

monia scripturarum. Ad noticiam igitur presencium et futurorum

capimos pervenire, quod Welandus rector ecclesie in Bienrode salutis

sne testimonium disponens pro parte et volens se nobis et ecclesie

nostre familiärem efficere et nos ei^ pro salute anime sue et pro

snonun indulgencia peccatomm obtulit et dedit nobis librum missalem

in sao genere valde bonum et assignavit et in proprium dedit nobis

nnnm mansum situm iuxta villam Werle, quem ipse de sua pecunia

comparayit, et ille annexus est Ulis tribus mansis, quos emimus a

comite Hinrico de Sladem, tali tamen condicione premissa, ut toto^)

quo vixerit tempore redditus illius mansi expedite recipiat annuatim,

et cum disponente domino cursum vite sue finiverit, idem mansus

nobis perpetuo et totaliter remanebit, ut sacerdotibus , qui sibi in

ecclesia Bigenrode successerint, de ipso quatuor solides in feste

beati Michaelis annis singnlis persolvamus^ de quibus duos sacer-

doti ad usus suos et alios duos ecclesie ad parandas cereas statuit

convertendos. De residuis autem redditibus eiusdem mansi nobis

remanentibus memoriam^) sui vigiliis et orationibus tamquam humilis

et dilecti fratris nostri specialiter peragamus, sicudt eciam in col-

latione fratemitatis pleno obligamur erga ipsum. Sane ut hoc factum

tarn suum quam nostrum nulla possit calumpnia disturbari, scriptum

istud sigillo ecclesie nostre fecimus roborari. Actum est hoc anno

dominice incamacionis millesimo ducentesimo tricesimo secundo

presentibus istis testibus Crachtone preposito sancti Ciriaci, Zacharia,

lohanne Wilkeri, domino Wilhelme Slengerdes, Stepphano canonico

sancti Blasii, lohanne filio Beinbui-gis, Engelardo, Conrado flliis^)

Hermann! et aliis.

Nur erhalten als Transsumpt einer ürk. von 1476 Februar 9 (an snncte Appolonien daghe) im Cop, des Kl. Dorstadt aus dem 16, Jahrkundertf Ms. 545 foL HO in der Beverimschen Bibliothek zu Hildesheim. Regest Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig I/, 8, 539 Nr. *80 nach dem Or., das mir nicht bekannt geworden*

8S9. Graf Heinrich von Schiaden tritt dem KL Dorstadt seinen SaUdhof in Dorstadt mit der Pfarrkirche und dem Patranatsrecht und Ländereien für 40 Pfund ab und bekundet, was et' schon früher dem Kloster verkauft hat. 1232.

') Cop. tota. *) Ck)p. memoria. •) Cov- filii.

166 1282.

In nomine sancte et individue trinitatis. H(einricn8) dictns comes in Sladem omnibus tarn presentibus quam faturis vitam sibi eternam temporalibns lucris thesaurizare. Quia sepius solet accidere, quod successornm propago maiorum facta infringendo dissoMt^ iustnm videtur et securum, scripture memorie transactionem nostram committere, ne posteritas eam valeat inmutare. Ego Heinricas comes de Sladem feci^) diu qnerimoniam, qaöd prepositns Walteras de Dorstat et eins ecclesia iniuriam michi fecerunt in eo, quod ecclesiam in Dorstat michi pertinentem in tantum desolatam reddi- derunt, quod sacerdos in ea constitutus sepius querimoniam detulit de subtractione sue parrochialis sustentationis , et quasdam vias platearum de communi arvo sepibus suis munientes curie sue adiece- runt et cum quodam molendino suo quosdam agros meos irrigantes ex aliqua parte steriles fecerunt et infructuosos. Hac itaque durante querimonia de consilio amicoimm utriusque partis talis fuit inter nos compositio constituta, quod predictus prepositus de consensu conventus sui dedit michi 2) talenta xl Bruneswiccensis monete et tres mansos in yilla Xisele, et ego versa vice de pleno consensu mee uxoris et liberorum meornm ac domini Ludolfi fratris mei pre- positi Walbicensis et canonici Halberstadensis curiam meam dome- sticam in Dorstat, que vulgari nomine dicitur sethelhof, et ecclesiam parrochialem eidem curie attinentem cum omni iure patronatns et tribus iugeribus mee proprietatis ibidem sitis iam dicto preposito et ecclesie sue contuli perpetuo possidendam, ita quod nee ego nee aliquis heredum meorum in iam dictis bonis quicquam sibi iuris valeat vendicare. Ut autem hec ordinatio inter nos constituta in posterum rata permaneat et inconcussa, presentem paginam exinde conscriptam tam meo quam fratris mei sigillo dignum duximus con- firmandam. Huius rei testes sunt Heinricus prepositus in Heninge, Ambrosius de Frankenberg,») Burchardus de Sladem, Willehelmus de Burcthorp, Aolfus de Werle, lohannes de Dorstat plebani, Fride- ricus Friso et Ludolfus frater suus, Ludolfus de Neinthorp, Teo- dericus de Osterwic, Hermannus de Vrethen et Alexander milites et ministeriales domini comitis, Bemardus de Dorstat et duo filii sui Conradus et Arnoldus, Bernardus de Indagine et Teodericus de Sladem et alii quam plures. Priori quoque tempore iam sepe dicto preposito et ecclesie sue vendideram vii iugera mee proprietatis in

') feci übtr diu nachgetragen. ") michi über der Zeile, *) Or. Frakenber^.

1232. 167

eadem villa cnm carte sita ad aqnilonem corieO 6t cum atilitate lignorum pro vi talentis. Hec sunt predia capelle mee atünentia, qae ego iam dictus comes in Sladem contuli ecdesie in Dorstat sine onere advocatie perpetuo possidenda: qnatnor mansos in eadem Villa et dimidium ad asns sanctorum, i in Bnrnem et i in Hessen^m et i in Stokkem et ii in Abbenhosen et vii cnrtes in villa Dorstat cum tot utilltatibus lignorum et singulari Silva in palude sita. Actum anno dominice incamationis m^ cc^. xxx^i<>., indictione iiii*.

Or. im Archiv zu Darstadt, Die beiden Siegel beschädigt an weisssn Ztpim^ fäden. Regest Bode, ÜB, I, S, 504 Nr, 626.

856. Bischof Konrad bekundet j dass Propst Hugo des Kreuz- Stiftes diesem eine Hufe in Dellenem aua Laienhand zurückgekauft habe zur besonderen Feier des Silvestertage^. 1232.

Conradus dei gratia Hiidensemensis episcopus. Notum esse volamuS; quod dilectus noster Hugo prepositus sancte Crucis nobis exposuit, quod laboribus suis et expensis de manu laicali redemerit mansum unum in Dellenem, qui diu ante tempora sua per quendam prepositum antecessorem suum fuerat irrecuperabiliter impeditus. Rogavit autem ipse nos diligenter et attente, et eundem mansum vellemus pietatis intuitu conferre capitulo sancte Crucis ad festum sancti Silvestri ibidem pro remedio anime sue perpetuo peragendum. Hoc fecimus ad instanciam et peticionem ipsius favorabUem et do- nationem nostram presenti scripto et sigilli nostri munimine robo- ramns. Datum anno domini vcfi. cc^. xxxiio., pontiflcatus nostri anno xiio.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Kr. 34, Siegel ab.

857. Reichstruchsess Gtmzdin bekundet den Verzicht des Johann Brune auf eine Hufe in Dillenem zu Gunsten des Kreuzstiftes und die Abfindung der Wittwe nach dessen Tods durch dasselbe Stift. O. D. (zu 1232?).

Guncelinus dei gracia imperialis aule dapifer omnibus hanc cartolam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod Johannes Bmne in lecto egritudinis sue in veteri villa Peyne recognovit coram nobis, quod in manso Dillenem, in quo impedimentum fecerat preposito et ecclesie sancte Crucis Hildenseim, nichil iuris haberet et 8i quid videbatur habere illi renunciavit presentibus videlicet

0 cnrie über der Zeile.

168 1238.

preposito iam dicto de sancta Crace, Waltero eiusdem loci canonico, Bertoldo de Herre, lohanne de Adenstede, Wolberto et fratre suo Udone de Berkem. Thiderico de Boltessenij Hermanne de Berberge, presente etiam fratre lohannis Brune et uxore eiusdem, qoi rennn- ci^bverunt similiter iuri sno. Post mortem autem ipsins lohannis iam dicti dominus prepositus sancte Crucis ad instantiam et peti- tionem Bertoldi de Herre et Wiperti de Winge et Olrici de Saldere et Ludegeri de Thide et Hildebrandi et Henrici fratrum uxoris lohannis Brune dedit duo talenta nxori ipsius lohannis et pueris suis, que misit eis per decanum sancte Crucis et Conradum de Ylsede et soluta fuerunt ante domum ^Luderi Broiehane eodem Ludero presente et Ludegero de Thide et Ekkehardo de Swihtemere, Olrico de Saldere, Wolberto et Udone de Berkem, Hoiero de LafEorde presentibus. Interfuit etiam Reinboldus sacerdos de Peyna, dati autem fiierunt fideiussores^^videlicet Hildebrandus et Henricus fratres uxoris lohannis, qui promiserunt, quod nullus propter mansum istum molestabit prepositum vel ecclesiam sancte Crucis, et si fecerit hoc aliquis, ipsi pro omni impedimento et gravamine tali stabunt. Promissum istud receperunt Wipertus de Winge, similiter prepositus sancte Crucis et Wolpertus de Berkem et Ludegerus de Thide. Igitur huic cartule sigillum nostrum apponi fecimus ad cautelam, ne de eo quod actum est imposterum dubitatio oriatur.

Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 32, Siegel ah. Gedr. Asse- hurger ÜB, I, S. 63 Nr. 90 zu 1210—20, tcas schon der Schrift wegen zu spät.

858* Papst Gregor IX. befiehlt den Bischöfen (Bernhardj vm Paderborn, (Konrad) von Hildesheim (Hildemensi), (Luder) von Verden. (Ludolf) von Münster und (Konrad) von Osnabrück, da er die Bischof f^ (Gottschalk) von Ratzeburg, (Konrad) von Minden und (Johann) roii Lübeck mit der Kreuzpredigt gegen die Stedinger beauftragt habe, diesf mit Rat und That zu unterstützen. Anagni 1233 Januar 19 (xiv. kalendas februarii, pontiflcatus nostri anno sexto).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Erzstift Bremen Nr. 108 mit BleihuUe an Hanf schnür. Gedr. Schaten, Ann, Paderb. ad ann. 1232, Hartzheim, Concü. Germ. III, 353, Lindenhrog, Script, rer. Geiern. septetU. 171, OsnabrUcker US. //, S. 242 Nr. 306 u. ö. Regest Westf. ÜB. II, S. 179 Nr. 384, Potthast, Reg. ponf. 9076. Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 6932 u. ö.

859» Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt auf Bitten de$ Bischofs Konrad die Schenkung der Parochialkirche in Osterode an das

1283. 169

neu gegründete JakobiMoster daselbst durch Herzog Otto von Braun- schweig. Erfurt 1233 März 5 (tercio nonas martii).

Or, im KgL St.-A. zu Hannover, JakobikL in Osterode Nr, 5. Wenig be- sehädigtes Siegel des Erzbisehof a an roten, weissen und grünen Seidenschnüren.

860. Bischof Konrad bekundet die Stiftung und Dotierung des Cistercienser-Nonnenklostef^s Wienhausen durch Herzogin Agnes von CeUe (Schelle), Wittwe des Herzogs Heinrich von Sachsen, Pfalzgrafen bei Rhein. Hildesheim 1233 April 24 (viü^. kalendas maii, ponti- ficatus nostri anno xiR)-

Testes . . . snnt de capitulo nostro Reinoldns prepositns, Con- radas decanus, Hago prepositns sancte Crucis, Heinricns de Tossem, Hermannus de Goslaria, Rodolphus,*) Conradns plebanus sancti Andree, Sifridns de Barem, Gerewicus scolasticns, Conradns de Goslaria sacerdotes, item Willehelmns*) de Holte prepositns Osna- bnrgensis, Wicboldns, Johannes cellerarins, Meinardus*) cantor diaconi, item Sigebodo^) de Bodenstene, Conradns de Alta fago, Heinricns de Veten foro, Wemerus de Bortvelde, Lndolphns*) de Embeke snbdiaconi.

Or, im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 5, Siegel des Bischofs Konrad an grünen, roten und gelben Seidenfäden, des Domkapitels an roten Seidenfäden; an dritter Stelle hängt das Siegel der Herzogin und des Konventes, die in der Urk. als Mitsiegler genannt trerden, dann das des Bisehofs Heinrich an roten und gelben Seidenfäden. Eine zieeite Ausfertigung im KgL St.-A. zu Hannover, Wienhausen Xr, 1 mit dem Siegel des Bischofs (A). Gedr. Orig. Guelf. IIT, S. 715, Leuckfeld, Antiquit. Katelnburg. Anhang S. 124, Antiquit. Poeld. S. 102, Pfefßnger, Braunschw. Historie I, 75, Spiel, Vaterland. Archiv I, S. 289.

861« Papst Gregor IX. schreibt dem Konrad von Marburg ^ dass ihn die Berichte des Erzbischofs (Siegfried) von MainZj des Bischofs /^Kanrad) von Hildesheim und der seine über die Häretiker sehr er- ."schreckt habe, und beauftragt ihn, gegen diese mit dem geistigen und leeltlichen Schwerte vorzugehen, indem er allen, die gegen diese das Kreuz nehmen, dieselbe Indulgenz und die^^elben Privilegien verspricht, irie den Kreuzfahrern nach dem Heil. Lande. Lateran 1233 Juni 10 (iv. idns innii, anno septimo).

Gedr. Mm. Germ, epist, sei. I, S. 429 Nr. 533. Hegest Potihasi, Reg. pont. 9226, wo ältere Drucke angegeben werden.

Alnceichungen in A: 0 Kodolfns. ') Wilhelmns. ') Meinhardus. *) Sibodo. ') Lndolfns.

170 1288.

862. Papst Gregor IX. schreibt dem Erzbischof (Siegfried) von Mainz, dem Bischof (Konrad) von Hildesheim und dem Konrad von Marburg über die Sekten in Deutschland und fordert zu denken Aus- rottung auf Lateran 1233 Juni 13 (idus iunii, anno septimo).

Gedr. Mon. Germ, epist. sei. I, S, 432 Nr. 537, Regest Pötthast, Reg. poni. 9230 f tro ältere Drucke verzeichnet; vgl. Westfill. ÜB F, S. 183 Nr. 392, Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3, Nr. 6973.

868* Bischof Konrad genehmigt, dass die Brüder Dietrich und Ulrich von Lengde zwei Hufen in Lengde dem KL Riechenberg schenken. Pet^sberg bei Goslar 1233 Juni 28 (iiii. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno duodecimo).

Testes huius rei snnt Amoldas abbas de Bedageshusen, Albero prior de Ämelungesbumen , Conradus decanus, Meinardus cantor, Tidericus de Adenoys Hildensemenses canonici, Johannes Novi operis et Hinricns sancti Georgii prepositi in Qoslaria, lohannes forensis ecclesie in Goslaria plebanus, Ludolfas custos, Oerhardus et lohannes montis sancti Petri in Goslaria canonici, laici vero Burchardns de Lengede, Conradns de Otfridessem, Godescalcus de Adenstede, Bemhardus de Bocthe, Tidericus de Eidinge, Ludolftis Bote, Tide- ricus de Goslaria, Conradus de .Elvede, Hinricus de Adenstede, Eckehardus de BeiTelte, Bemhardus de Esbeke, Hermannus de Monte.

Or. im diplomat. Apparat der Universität Göttingen. Siegel des Bischofs verloren. Gedr. Heineccius, Aniiquit. Goslar. S. 247, Bode, ÜB. I, S. 507 Nr. 530 zu Juli 3,

864. Bischof Konrad bekundet, Gilter in Langenholzen (Holt- husen prope Alvelde), welche einst Dietrich von Ordenberg und darauf die Brüder Johann, Ekbert und Hermann von Wallenstedt vofi ihm zu Lehn hatten, dem Kl. Riechenberg verkauft zu haben, doch solle das Kloster inzwischen den Zehnten in Othfresen (Otfridessen) erhalten. Im Kapiiel 1233 August 9 (in vigilia beati Laurentii).

Isti de nostro capitulo presentes erant: Reinoldus maior pre- positus, Conradus decanus, Gerewicus scolasticus, Sifridus de Barem, Hugo prepositus, Heinricus de Tossem, magister Hermannus de G(oslaria), Conradus decanus sancti Andree, ßodolflis sacerdos. C(ouradus) de G(oslaria), I(ohannes) prepositus Verdensis, C(onradas) prepositus Montis, Wicboldus diaconus,^) Meinh(ardus) «) cantor.

') uns von anderer Hand übergeschrieben, *) Or,: Meih.

1288. 171

Heinricus de*) Scalck(enberg), Theodericus de Adenois, Heinricus de Veten foro, L(udolfti8) de Embeke, Albertus de Ever(stene).

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Dotnstiß Hildesheim Nr. 165 mit dem Siegel des Bischofs und der Kirche ton Biechenberg; da 8 Siegel des Damkapitels hat nie daran gehangen. Gedr. nach gleichlautendem Or. im diplatnai. Apparat tu Göt- fingen Bade, ÜB. /, S. 507 Ar. 531.

86S. Bischof Konrad übereignet detn Domkapitel die Vogteien in Barum und Beddingen. Hildesheim 1233 August 23.

Conrados dei gracia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibas Christi fidelibus salutem. De negotiis solet publica scriptura conflci, ut, si oblivio interveniat, eorum que gesta sunt inspectione scripture possimus iterum reminisci. Presentibus igitur litteris omnibus iu- notescat, quod vir nobilis Ludegerus de Indagine acccptis septin- gentis decem libris Hildensemensium denariorum a capitulo maioris ecclesie in Hildensem advocatias duarum villicationum fratrnm nostrorum in Baren et in Bedinge, quas a nobis tenuit in feodo, resignavit renuntians omni iuri, quod ei in rebus et hominibus ad predictas villicationes attinentibus competebat, fratre suo Bernardo similiter predictis advocaeiis renuntiante, licet eas in benefitio feodi i}en haberet. Hec renuntiatio ab utroque fratre facta ftiit anno incamationis dominice m^. c^cO. x^x^x^ii^., vii. idus octobris in villa Elvede iuxta Netelegen, et erant clerici presentes ad hoc vocati maior prepositus Beinoldus, decanus Conradus, Gerewicus scolasticus, Johannes de Braclo cellerarius, Gonradus decanus sancti Andree, magister Hermannus de Goslaria, Albertus de Everstene, Tidericus de Adenoys; presentes etiam erant laici ad hoc rogati comes Ber- mannus de Waidenberge, Lipoldus de Escherte, Siffridus de Borsem, Tidericus de Stokem, Tidericus de Holthusen, Conradus de Elvede, Ludolfns camerarius, Hoierus de Piscina et Conradus frater eins, fratres de Ebelingerot, Bertoldus de Veteri foro, Bernardus de Dorstat et filius eins Arnoldus, Tidericus de Holle, Ludolfns de Bortvelde et plures alii. Quia autem advocati sub quodam iuris velamento in rebus alienis sepe solent iniuriam facere et premissa sibi abuti potestate, propterea nos predictas villicationes in Baren et in Bedinge ad raeliorem statum reducere volentes advocatias nobis a prefatis fratribus de Indagine resignatas cum omni iure rerum et personarum ad prebendam fratrum maioris ecclesie in

') de von anderer Hand ifbergeschriebev.

172 1238.

Hildensem contulimns; quos cum noverimus amatores iüsücie, spe- ramus, qnod a pauperibns nichil debeant per iniariam extorquere. Ut autem prefati fratres nostri firmiorem donationis nostre habeant titulum, presens scriptum sigillo nostro doximas roborandom et sententiam excommunicationis publice tulimus in omnes eos, qui ecclesiam iu predictis advocatiis presumpserint molestare. Hec donatio a uobis facta fuit et banno nostro conflrmata in capitulo nostro Hildensem anno incamationis dominice millesimo c^cP. x^<>xf>iii^., xo. kalendas septembris, et erant clerici presentes prepositus maioris ecclesie Reinoldus et Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus de Tossem, Hermannus de Goslaria, Conradus plebanus in Hildensem, Johannes Verdensis prepositus, Conradus prepositus Montis, Wic- boldus, lohanues cellerarius, Menardus cantor, decanus de Monte Henricus, Henricus de Hiddestorp, Hermannus Phisicus, Henricus de Alevelde, et laici presentes erant Lippoldus de Escherte, Hugo de Insula, Tidericus de Stockem, Hugo de Holthusen, Ludolfus camerarius et frater eins Tidericus, Conradus de Wetchenede, Hen- ricus advocatus, lohanues Galle et alii multi clerici et laici.

Or, im KgL St,-A. zu Hannover, Damstiß Hüdesheim Nr, 166 mit dem Siegel des BiscJiofs. Gedr, Deductio jurisdiH, meyerding. (1768) S, 59, Zeitschrift 1869 S. 62. Hegest Doebner, ÜB. I, S. 68 Nr. 129, Bode, ÜB. I, S. 500 Nr. 520. Vgl. auch die Bemet'kung über den Verdener Propst Johann zu Nr. 338.

866. Bischof Konrad bekundet, dass die Brüder Johann und Heinrich und die Brüder Lippold und Heinrich von Harste (Herste) und Hermann von Gladeheck, seine Ministerieden, ihm eine Hufe in Anger- stein resigniert haben, welche er, nachdem er vofi Ludolf von Plesse mit zwei Hufen in Hanekenstede entschädigt worden sei, dem Kl. Steina übertragefi habe. Einbeck 1233 Oktober 8 (octavo idus octobris, ponti- ficatus nostri anno xiii.).

Testes huius rei sunt Hinricus de Tossem, Tidericus de Adenoys, Albertus de Ebersten nostri canonici, laici vero Godescalcus et Poppo de Plesse, Hermannus et Ernestus de Uslaria, Engelbertus et Bodolfus fratres de Dalem, Eschewinus de Monte lapideo, Hugo de Holthusen, Ecbertus de Freden, Conradus de Elvede.

Abschrift des 17. Jahrh, in Cop, III 195 fol. 6 im KgL St.'A. zu Hannoter.

367. Papst Gregor IX. beauftragt den Bischof Konrad, das Hospital in Marburg, das durch die Ertnordung Konrads von Marburg

1283. 173

seines Schützers beraubt seif zu schätzen. Anayni 1233 Oktober 21 (xii. kalendas novembris, pontificatus nostri anno septimo).

Gedr. Wyse, Hess, ÜB, I (PubL aus den Preus». Staatsareh. 3), S, 3'} Nr. 36, Regest Böhmer- Fieker, Reg. tmp. V, 3, 6997. K. von Marburg wurde Juli 30 ermordet.

868. Papst Gregor IX. fordert den Erzbischof (Siegfried) von Mainz, den Bischof (Konrad) von Hild^sheim und Konrad, Provinzial- prior des Predigerordens in Deutschland, auf, mit Hinzuziehung frommer und rechtskundiger Männer gegen die Ketzer nach den Statuten des Konzils vorzugehen. Anagni 1233 Oktober 21 (xii. kalendas novem- bris, anno septimo).

Gedr. Man. Oerm, epiet. sei, I, S. 451 Nr, 558, Regest Böhtner-Ficker, Reg. imj). V, 3, Nr, 6996, Potthast, Reg. pont. 9314, wo die älteren Drucke verzeichnet sind,

869. P(]q>st Gregor IX. teilt detn Bischof Konrad mit, dass er den Landgrafen K(onrad) von Thüringen und dessen Land in seinen Schutz genommen, und beauftragt ihn mit der Handhabung dieses Schutzes, Anagni 1233 Oktober 23 (x. kalendas novembris, anno septimo).

Qedr. im Auszuge Man. Germ, epist. sei. I, S. 451 Nr, 557 II, vgl. auch Codex dip{. Saxon, reg. /, 3, S, 339 Nr. 487,

870« Papst Gregor IX. schreibt dem Erzbischof von Mainz, dem Bischof Konrad und detn Provinzialprior des Predigerm-dens, wie ihn die Nachricht von der Ermordung Konrads von Marburg mit Schmerz erfüllt habe, fordert sie auf, gegen die Ketzerei zu predigen, und rerleiht denen, welche zur Ausrottung der Ketzerei beitragen, Ablass gleich den Pilgern nach detn Heil. Lande. Anagni 1233 Oktober 31 (ii. kalendas novembris, anno septimo).

Gtdr, Würdtwein, Nova subs. V, 38, Mon. Genn. epist. pont. I, 455 Nr. 561. Regest BlShmer-Fieker, Reg, imp, V, 3, 7000, Potthast, Reg. pont, 9322, wo ältere Drudee verzeichnet sind,

871« Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt die Schenkung des Zehnten im Dorfe Bunenrod bei Osterode durch Ambrosius, Pfarrer in FVankenberg bei Goslar, an das Jakobikloster in Osterode, Goslar 1233 (1234) Dezember 31 (pridie kalendas ianuarii).

Huius vero donationis nostre testes sunt Conradus episcopus Hildensemensis , comes Hermannus de Waldenberh et Heinricus

174 1233.

frater saas. Bernardus de Dorstat, Teodericus vicedominus de Bosten- berh, Conradns prepositus montis sancti Maaricii, Gerhardus abbas de Gella, Guncelinus dapifer, magister Bodolfus, Heinricus de Nif, Conradus de Hosterrod.

Or, im Kgl, St.'A. zu Hannover, Jakobikl. iti Osterode Nr, €. Siegel d€» Erz- bi$ehof» an roten und gelben Seidenfäden in rotem Wachs. Qedr, Ässehurger ÜB. /, 8. 121 Nr, 175, Bode, ÜB, I, S, 514 Nr, 539,

872« Grraf Hennann van WoMdenberg verzichtet auf alles un- recht an den Gütern des Kl, Lanispringe in Bnmeshasen. Wohlden- berg 1233,

Ego Hermannas comes de Woldenberg universis Christi fidelibus presentibns ac faturis notum esse cupido, quod instinctu quorandam bona conventus in Lammespringe sita in Bmneshnsen impetii, nam et mea tanc fuit comitia in Amberga, cnius et termino idem locus annumeratur. Seniorum itaqne ac proborum testimonio didici,i) dictum conventom eadem bona iongis retroactis temporibus quiete ac libere possedisse^) et iure iusto debere in antea libere possidei-e. Ne quis igitnr inposterum hoc attemptet infringere, exquisite huins libertatis me testem scribo et mecum milites providos, quonun hie nomina sunt conscripta: Bernardus de Beteuern, Henricus Drobe, Andreas de Lüttere, Hermannus de Westenem, Ludegerus de Wedem, Hermannus de Hethegereshusen, Burchardus de Domo et alii quam plures. Huic etiam cedule sigilli mei testimonium in roborationem est appensum. Acta sunt hec Woldenberg anno incarnationis mil- lesimo c(fi. tricesimo tertio.

Ch', im Kgl, St-Ä, zu Hannover, Lamnpringe Nr, 13 mit dem stark be- schädigten Siegel des Ausstellers,

378* Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk, des Pfalzgt^afen Konrad von Sachsen für das KL Wdlkenried. Weissensee 1233.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl, Walkenried Nr, 108, Regeet ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histor, Vereins für Niedersachsen 11) S. 142 Nr, 191.

874« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. des Herzogs Otto von Braunschweig y in ^welcher dieser auf Anregung des Bischofs dein Jakobikloster in Osterode die Pfarrkirche daselbst mit dem gamef% Kirchspiel eignet. 1233.

0 Or, didicici. ') Or, possidiMe.

1238. 175

Or, im KgL St,-A, zu Hannover, Jakohikl. in Osterode Nr. 7. Beschädigtes Siegel des Herzogs an roten Seidenfäden. Gedr. Orig. Guelf. IV, S. 136, Braun- schweig. Anzeig. 1747 S. 943.

875. Ritter Halt von Biewende macht mit dem Kl. Dorstadt einen Gntertausch daselbst. 1233.

Notum Sit tarn presentibus quam futuris, quod ego Halt miles de Biwinde annuente fllio meo Helmoldo ex rogatu mei ministerialis Heinrici Noretsen et pro monitione prepositi Walten de Dorstat commatavi curtem mee proprietatis adiacentem carie ipsins ecclesie pro alia Sita in villa iam dicta, quam modo teuet a nobis predictos miles, sicut et illam a nobis prius in feodo tennerat. Nos vero nolentes, ecclesiam in aliquo molestari, ne posterorum propago id valeat immntare, statuimos id appositione sigilli nostri roborare. Hnins rei testes sunt Heinricus prepositns in Henige, Hermannus et Bertoldns et Albertus frati*es, Florentius sacerdos in Biwinde, Bemardus in Kissenbrugge, Heinricus in Stekelenberg, Heinricus de Bamem sacerdotes, Cristianus, Marquardus, Fridericus milites et Albertus de Biwinde et alii quam plures. Acta sunt anno dominice incamationis millesimo cc^. xxxiii. Nos^) etiam rogati utilitatem lignorum curti attinentem ecclesie dimisimus.

Or. im Archiv zu Dorstadt. Gut erhaltenes Siegel des Ausstellers, das drei (2:1) Birnen zeigt: f 8IGILLVM HALT DB BIWENDB, und Bruchstücke des Konventssiegels von Dorstadt an weissen Ztrimfäden.

876. Bisehof Konrad entschädigt das Kreuzstift für sieben Haus- steUen, welche er den Dominikanern zur Niederlassung übergeben hat. 1233,

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notuiu esse volomus, quod, cum honorabiles viri fratres ordinis Predicatorum Hildensem per dei gratiam mitterentur, laboravimus, ut provideremus eis in loco honesto et competenti, et hinc inde in diversis locis consideratione habita prima facie difficultatem habuimus a quibusdam, tandem tractatum habuimus cum preposito et canonicis sancte Crucis pro quibusdam areis spectantibus ad prebendam ipsorum, quas ad petitionem et instanciam nostram dimiserunt eis hoc pacto, ut con- snleremus indempnitati ecclesie in presenti tempore et futuro. Unde nos debitam pro eis soUicitudinem gereutes in recompensationem

') Von hier ab von derselben Hand später hinzugefügt.

176 1233.

Septem arearum perpetuo iure contnlimus eidem ecclesie sancte Cracis tres libras Hildensemenses in moneta nostra, quarum quinqaaginta solidi ccdeut ad prebendam fratrum et decem solidi ad nostram anniversarinm peragendum. Dabit qaoque eas quolibet anno semper in festo sancte Walburgis magister monete sine contradictione celle- rario vel decano. Ne igitur factum istad racionabile et laudabile aut oblivio deleat aut importunitas ingenii malignantis infriugat, fecimus iliud conscribi et sigilli nostri munimine roborari. Actum anno domini ixfi. ccP. xxxiii., pontificatus nostri anno xiiio.

Abachrifl des 18, Jahrhunderts in Ms. 185 S, 37 im Museum zu Hildesheim,

877. Dietrich von Tossem bevollmächtigt den Kämmerer L(udolfj, da er wegen seines Streites mit den Bürgern nicht persönlich vor detn Propst Hugo des Kreuzstiftes erscheinen könne, diesetn eine Hof statte im Brühl bei dem Predigerkloster in seinem Namen zu resignieren. 0. D. (um 1233).

Or. im KgL St.'A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 29 mit dem Siegel Dietrichs mit zwei Balken: f SIQILL THIODEBICI DE TOSSEM. Gedr, Doebner, ÜB. I, S. 62 Nr. 121 zu er. 1231. Vgl. Lüntzel, Gesch. II, 8. 100.

878« Der Propst d«s Stiftes auf dem Georgenberge verbürgt sich bei Bischof Konrad, dass Überbringer des Schreibens ihn nach erhaltener Ordination wegen eines Benefiziums nicht belästigen werde. O. D. (um 1233?).

Venerabili domino suo C(onrado) Hildensemensis ecclesie epi- scopo H(einricus) dei gracia montis sancti Georgii prepositus tam promptem quam debitam oracionum et obsequii devocionem. Scire cupimus maiestatem vestram, nos pro B. presencium latore meo fldeiubere, quod post sacros ordines acceptos idem in requirendo beneflcio vel stipendio vos quasi consciencia teste molestare minime temptabit.

Ahsehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 738 Nr. 1472 im Kgl. St.'A. zu Hannover. Ein Propst Heinrieh des Georgenherges erscheint 1227, ein anderer 1233 nach Bode, der obige Urk. nicht hat.

870. Abt und Konvent von Altaich danken dem Godehardikloster für die gute Aufnahme zu^eier ihrer Mönche und erneuern die Gebets- brüdei'schaft. 0. D. (1233—42).

Venerabilibus dominis et in Christo plurimum diligendis L(udoldo) reverendo abbati sancti Gk)dehardi in Hildnsheim et sacro eiusdem

1233—46. 177

ecclesie conventai D(ietmarus) permissione divina abbas et conventus ecciesie AltaKensis orationum et obsequii devotissimam exhibitionem. Universitati vestre gratiarum actiones referimus copiosas pro eo, qnod fratres nostros dilectos V. et G. tanto karitatis ardore receptos Um dulci humanitatis officio pertractastis, ut vere profiteaDtur ipsum, qui est karitas, in vestris habere cordibus mansionem. Et quia dignati estis societatem fratemitatis antique inter nos et vos vestris litteris renovare, ex parte nostre parvitatis hoc vobis promittimus, quod quccumque uni nostrum vivo vel defuncto iure professionis vel ratione consuetudinis exhibentur, eadem velimus apud nos uni- cuiqne vestrum totaliter exhiberi.

Or, im Kgh SL-A. zu Hannover, st, GodeJiard Nr. 22b mit klHnetn Re$t des KonvenU' und der Hälfte des Abtssiegels, Nach freundlicher Mitteilung des Beichs' arehives in München ist Abt Dietmar 1238—42 urkundlich nachweisbar, vgl, auch Mon, Boica XI die Reihenfolge der Äbte von Altaieh,

. 880. Graf Heinrich von Oldenburg überträgt der Hildesheimer Kirche einen Ministerialen. 0. D. (1233—1246).

Venerabili ac reverendo domino C(onrado) Hiidensemensis ec- clesie episcopo totiqne eiusdem ecclesie capitulo H(enricus) dei gracia comes de Äldenburg paratum iu omnibus sue possibilitatis obseqnium. Noverit vestra discrecio, quod nos ob reverenciam beate dei genitricis Marie Henricum fllium domini Bertoldi de Billenhem ecclesie vestre contulimus libere et absolute. Ad cuius rei probacionem hanc litteram sigUli nostri munimine roboratam vestre transmittimus karitati.

Ahschr. des 16, Jahrh, in Cop, VI, 11, S. 744 Nr. 1495 im Kgl St-A, zu Hannover. Zeitlich nach der Regierungszeit Heinrichs des Rogeners und der des Bischofs Konrad angesetzt.

VLH\m Bischof Konrad bekundet, d/iss Ritter Burchard von Salder, ütin Ministerial, mit Zustimmung seiner Brüder Bodo und Ulrich dem KL Riddagshausen eine Hufe mit einer Hausstelle in Lebenstedt (Leven- stede) verkauft hat. Rosenthal 1234 Januar 21 (xü^. kalendas februarii, pontificatus nostri anno xiii<>.).

coram honestis et boni testimonii viris, quorum nomina sunt

hec: Heinricus de Tossem, Conradus de Vriberech canonici Hildense- menses, Gunscelinus dapifer, Tbidericus de Eskerte, Conradus mar- schalcus, lohannes de Kemme, Thegenhardus de Elvethe.

Hildesh. ÜB. H. ]^2

178 . 1234.

Of\ im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttel, KL Riddagshausen Nr. 68. Siegel verloren. Gedr, Aaseburger ÜB. /, S. 119 Nr. 173.

382. Graf Siegfried van Osterburg überträgt dem Kl. Heimfigen das Eigentum zweier Hufen in Bomum. Meinersen 1234 Januar 28,

In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Sifridus dei gratia comes Osterburchgensis cunctis^) literam inspicientibus salutem in domino.^) Notnm vobis facio tarn presentibns quam futaris, quod edificio beati Petri et Pauli in Henincghe contuli proprietatem duorom mansorum in Bornem^) et feodum cum consensu domini Conrad! de Biwende et fratrum suorum. Ut facta rata et inconvulsa permaneant, cum inpressione nostri sigilli hoc Privilegium roboravimus. Inde testatur dominus Lutardus de Meinersen, dominus Henricus de Germersleve, dominus lohannes capellanus comitis, ut^ si cahos in- gruerit, recurratur ad presentem paginam, et expedimini. Datum in Meinersen quinto kalendas februarii anno Christi incamacionLs rao. cOco. xOx^xo. ioioioio.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Ueiningen Nr. 13. Siegel nebst Befestigung verloren. Auffalle^td schlechte Schrift, nur die Hälfte des Pergaments beschrieben, die andere zu drei Finger breitem Bug gehrochen.

383. Bischof Konrad untn- d(*n Zeugen der Url\ König Htin- rirfis für das Kl. Himmelthal. PrankfuH 1234 Februar 5.

Regest Böhmer -Fickerf lieg. imp. V, 4300, woselbst das Weitere. Auf dem Hoftage in Frankfurt tcurde auch über das Vorgehen Konrads von Marburg gegen die Ketzer verhandelt. Bischof Konrad trat hier allein als Verteidiger Konrads auf und zog sich dadurch den Zorn des Königs Heinrich zu, der ihm vortcarf^ so viele gegen die Ketzer mit dem Kreuz bezeichnet zu hciben. Vgl. Böhmer* Fieker, Reg. imp. K, 4299 a.

384. Bischof Konrad untei' den Zeugen der Urk, Kmig Heinrichs für (Uts Kl. Pforta. Frankfurt 1234 Februar 6.

Regest Böhmer- Ficker, Reg, imp. V, 4302, woselbst das Weitere.

385« Papst Gregor IX. teilt de^i Bischöfen (KonradJ von Hildes- heim und (Kckehard) von Merseburg und dem Dompropst (Wilbrafui) ron Magdeburg mit, dass er den Herzog Otto von Braunschweig, der infolge der Predigt Konrads das Kreuz gegen die Ketzer genommen habe, in seinen Schutz genommen, und beauftragt sie mit der Hand-

') Or, cnntis. -) Bis hier verlängerte Schrift. *) in Bomem übergesckrieben.

1234. 179

habung dieses Schlitzes. Lateran 1234 Februar 11 (iii. idus febraarii, anno septimo).

Gedr, Orig. GueXf. IV, 139. R$ge8t PöttkaHt, Reg. pont. 9400, vgl auch 9399 und BShmer-Ficker, Reg. imp. V, 3. 7010.

886. Papst Gregor IX. teilt den Bischöfen (Konrad) von Hildes- h^m und (Eckhard) von Merseburg und dem Propst (Wübrand) von Magdeburg mit, dass er den Landgrafen H(einrich) von Thüringen, der infolge der Predigt des genannten Konrad das Kreuz genommen habe, in seinen Schutz genommen und beauftragt sie mit der Hand- habung dieses Schutzes. Lateran 1234 Februar 11 (iii. idus febraarii» anno septimo).

Gedr. Mon. Germ, epist. aaec. XIII, I, S. 467 Nr. 573, vgl. auch Nr. 672 das Schreiben an den Landgrafen , und Codex dipl. Saxon, reg. I, 8, S. 344 Nr. 495.

887. König Heinrich teilt den Bürgern von Hildesheim den Rechtsspruch mit, dctss derjenige, welcher einen Kleriker vor dessen Degradation vor das weltliche Gericht zieht in einer Sache, welche Bluigericht erfordert, in die Reichsacht erklärt werden solle, und fordert m auf, mit Bischof Konrad wegen eines solchen Falles sich zu einigen oder sich vor ihm auf Mittfasten zu verantworten. Frankfurt (1234) Februar 12 (ii. idus februarii).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 167, Siegel, auf der Rückseite befestigt, nur in Bruchstücken erhalten. Oedr. u. a. Doebner, ÜB. I, S. es Nr. 131, Mon. Germ. LL. II, S. 302, Regest Böhmer^Ficker, Reg. imp. 4306, •Tö die älteren Drucke angegeben. Vgl. auch die Erläuterungen in Farerga Gotting. IV, 32.

888* Papst Gregor IX. genehmigt die Entschädigung des Kreuz- Stiftes durch Bischof Konrad mit drei Pfund für die den Dominikanern überlassenen sieben Hausstellen. Lateran 1234 Februar 26 (iiii. kalendas martii, pontificatus nostri anno septimo).

Or. in der Beverinischen Bibliothek, Kreuzstift Nr. 1. Bulle nebst Befestigung tarieren. Gedr. Doebner, ÜB. III, S. 639 Naehtr. Nr. 12.

889. Bischof Konrad übereignet dem KL Wie^ihausen ein Ällod in Hoheneggelsen, das ihm Ritter Wolbert von Hoheneggelsen resigniert hat. Bei Wimenburg 1234 Mai 15 (ydus maii, pontificatus ^ostri anno xiii^.).

Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. III, 130, S. 26 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Oedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S, 53 Nr. 66 nach dem Loccumer Copiar des 16. Jahrhunderts.

12*

180 1284.

890. Bischof Koftrad überträgt dem Moritzstifte zwei Hufen in Bierbergen, welche die vom Alten Dorf ihm verkauft und Lippold vom Alten Mark ihm resigniert hat, Hildesheim 1234 (1235) Juni 9.

In nomine sancte et individue trinitatis amen.^) Conrados dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi fidelibus salutem. Notnm esse cupimns omnibus hanc paginam inspecturis, quod duos mansos in villa Berbereghe sitos a daobus fratribus Thiderico et Stephano de Veten villa nostra pecunia expeditos, quos in feodo dederamus Lippoldo*) de Veten foro, in reconciliatione ipsins Lip- poldi^) cum Thiderico de Holthusen consanguineo suo idem Lip- poldns^) cum omnibus attinentiis in manus nostras resignavit acceptis ab ecclesia Montis sancti Mauritii in Hildensem xxv libris Hildense- mensium denarionim. Nos itaque de consensu et bona voluntate fratnun nostronim maioris ecclesie ad honorem dei et beati Mauritii ob salutem quoque anime nostre predictos duos mansos cum omni iure et integritate contulimus ecclesie beati Mauritii in Hildensem liberos et expeditos ab advocatia et a theolonio et ab avena syno- dali a fratribus et canonicis iam dicte ecclesie sancti Mauritii per- petuo possidendos. Testes huius nostri facti sunt de capitulo nostro maioris ecclesie Reinoldus prepositus, Conradus decanus, Hugo pre- positus sancte Crucis, Gherwicus scolasticus, Heinricus custos, Her- mannus de Goslaria, Rodolphus de Bruneswich, Conradus plebanus forensis,») Sifindus de Barem, Conradus de Goslaria sacerdotes, Wicboldus, lohannes cellerarius, Meinardus cantor diaconi, Seghebodo de Bodensteine, Conradus de Fago, *) Seghebodo de Scartvelde, Thi- dericus de Adenois, Heinricus de Veteri foro, Ludolfüs de Embekc subdiaconi; de capitulo Montis sancti Mauritii Conradus prepositus, Heinricus^) decanus, Beiterammus custos, Ludigherus de Eemme, Fridericus de Tserstide, Albero de Tossem sacerdotes, Alexander scolasticus, lohannes de Plesse, Heinricus^) de Hiddestorpe, Hein- ricus^) de Stokem diaconl, Heinricus*) de Alvelde, Hermannns Phisicns,<^) lohannes de Foro, Ludolfüs Corvus subdiaconi; Richardus. lohannes de Dammone canonici sancte Crucis, lohannes canonicns sancti Andree; laici Lippoldus^) de Escherte, Sifhidus de Borsem, Conradus marscalcus, Ludolfiis camerarius, Hugo de Insnla^ Thide- ricus de Stokem, Egelbertus et Bodolfus fratres de Ruden,

*) Bi8 hier verlängerte Schriß A u. B. *) LuppoW. B. *) forensis fehlt B. «) de Alta fago B. ^) Heniic. B. «) Physicns B.

1284. 181

Ascwinusi) et Henricus fratres de Lapideo monte, Thidericus de Pmmia, Bertoldus advocatus Montis, Hennannus et Ludolfus fratres deDinkelere, Crahcto^) et alii quam plures tarn clerici quam laici. Ad evidentiam igitnr gestorum et memoriam perhennem presentem paginam inde conscriptam nostri et^capituli nostri sigillonim auctori- tate fecimus communiri. Acta sunt hec in capitulo nostro maioris ecclesie in Hildensem anno dominice incamationis m'^. c(fi. xxivo., qninto idus iunii, pontiflcatus nostri anno quartodecimo. »)

Or, in doppelter Ausfertigung im Kgl. St,'A, zu Hannover, Moritzstift Nr, 9 mit dem Siegel des Bisehofs an ireissen Hanf' und dem des Kapitels an rot-grünen Seidenfäden, und Nr. 10 mit den beiden Siegeln an rot-grünen Seidenfäden, Regest Doebner, ÜB. I, 8. 70 Nr, 135, Die Urk. gehört in das Jahr 1234, wozu auch die Pontifikatsjahre passen, denn 1235 Juni 1 irird bereits Genrich als Domdechant genannt und März 6 desselben Jahres Konrad schon qaondam prepositns.

801. Bischof Konrad überträgt det* Kirche in Bröckel (Broclede) zum Unterhalt eines Priesters einen Hof in Benrode, den dei' Pfarrer Hermann von dem Ministerial Engelbert von Rosenthal gekauft und letzterer dem Bischof resigniert hat. Geschehen bei Sievershausen (apud Sifiideshusen) 1234 Juli 11 {y^. idus iulii, pontiflcatus nostri anno quartodecimo), gegeben Forste (Vorsete) 1235 Mai 4 (iiii<>. nonas maii, pontiflcatus nostri anno quartodecimo).

Testes sunt hii Heinricus de Tossem custos, Albertus

de EversteiU; Theodericus de Adenoys, Heinricus de Schalkeuberge canonici nostri, Johannes canonicus sancti Andree notarius noster, Conradus de Uttessem, Geroldus de Sifrideshusen, Heinricus nepos eius sacerdoteSy laici vero Theodericus über de Depenowe, Conradus marscalcus noster, Heinricus magnus de Hamelen, Burchardus de Soldere, lohannes de Adenstide, Johannes de Eemme, Cesarius de Welede, Theodericus de Promo, Herewicus et Razzo de üttessem, Hartmannus et lohannes de Osbemeshusen , Daniel, Herewicus et lohannes dicti de üttessem, Heinricus de Gerlevesseim.

Or. im Archiv des KL Wienhausett, Nr, 7. Kleines Bruchstück des bischöf liehen Siegels an roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Heinemann, Beitr, zur DiplamtUik S. 146.

99%. Bischof Konrad bekundet, wie die Dotierung des neuen Hospitals in Goslar durch Giselbert von Goslar und Frau während

0 Aschwinus B. >) Graehto B. ') xüii.

182 12S4.

seiner Anwesenheit daselbst erfolgt ist Wimenburg (1234) Juli 15 (in divisione apostolomm, pontiflcatus nostri anno xiii^.).

Or. im Germ, Museum in Nürnberg, Beschädigtes Siegel des Bischofs. Gedr. Bode, ÜB. /, S. 514 Nr, 537.

808* Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (Eckehard) von Merseburg und (Heinrich) von Meissen, dem zum Erzbischof von Magde- burg erwählten und von ihm auf den Bericht des Bischofs (Konrad) von Hildesheim bestätigten Propst B(urchard) von Braunschweig an seiner Statt die Kofisekration zu eiieilen. Rieti 1234 Juli 20 (xiii. kalendas augusti, anno octavo).

Gedr. Cod. dipl. Sax. reg. II, 1, 105, Mon. Germ, epist. pont. 7, S. 478 Nr. 589. Regest Böhmer-Ficker, Heg. imp. V, 5, 7031, PoHhast, Reg. pont. 9494.

894* Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen ein AUod von vier Hufen in Bettmar (Bedmere), das es von Heinrich Acco ge- kauft hat. Bei Forste (Vorsate) 1234 August 25 (viü^. kalendas sep- tembris, pontiflcatns nostri anno quaito decimo).

Testes huius rei sunt Conradus de Goslaria, Rodolphas de Bruneswic canonici nostri, Johannes scriptor noster, milites lordaniis dapifer ducis Ottonis de Braneswich, Ludolphus camerarios, Con- radus marscalcus, Thidericus de Prome, Johannes de Sudtherem, servi Gerardus cameraiius, Conradus, Theodericns et Heinricas de Goslaria, Conradus de Emberke, Thedmarus de Ampledhe.

Or. im Archiv des Kl. Wienhat^ev, Nr. 6. Siegel des Bischofs an Hellblauen, dunkelblauen, roten, gelben und weissen Hanffäden gut erhalten. Regest Doebner^ ÜB. I, S. €8 Nr. 130. Vgl. unten Nr. 1146.

895. König Heinrich schickt dem Bischöfe Konrad ein Recht- fertigungsschreibmi in Bezug auf das zunschen seinem Vater, dem Kaiser Friedrich IL, und ihm eingetretene Zerwürfnis, indetn er auf zählt, was er zu des Kaisers Vorteil und Deutschlands Ehre gethan habe und une dagegen sein Vater seinen Widersachern Glauben geschenkt und ihn mit Undank belohnt habe, und ersucht endlich den Bischof, zu dem er unzweifelhaftes Vertrauen habe, und die anderen Fürsten, ihm zu rate^i. wie d€ts Reich in Ruhe und Frieden erhalten tce^'deti k&nne, und deti Kaiser mit ihm zu bitten, dass dieser seine Ehre, die er von Gott umi dem Kaiser habe, nicht mindere. Bei Esslingen (1234) Septernfn^- 2.

Gedr. Schannat, Vindem. I, S. 198, Uuillanl'BrSholles IV, S. 682, Wirtemberg. ÜB. III, S. 347. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 434S. Noch in demselben

1234. 183

Monat wird die Ver«chicörung Heinrichs gegen seinen Vater beschlossen. „Dies tcar im Widerspruch mit dem eben vorhergehenden Schreiben und der an seinen Vater geschickten Botschiifly durch welche beide Massregeln der König vielleicht nur seine Absicht rerdeckcn und Zeit gewinnen wollte.** B.-F. a. a. 0. 4349 a.

896. P(y(>8t Gregor IX. beauftragt den, Bischof Kmirad und ge- nannte Abte, ihm die von dem Erzbischof Siegfried von Mainz und dem mag. Konrad von Marburg angestellte Untersuchung ühei' die Wunder der Landgräfin Elisabeth von Thüringen innerhalb fünf Monate ein- zusendeti, oder, falls diese Untersuchung nicht mehr vorhanden, eine nette aiizustellen und ihm einzureichen. Perugia 1234 Oktober 11 (v. idus octobris, pontificatus Dostri anuo octavo).

Gedr. Man. Germ, epist. sei. /, S. 486 Nr. 599, Würdtwein, Nora subs. >7, 45, Cod. dipl. Saxon. reg. I, 3, S. 357 Nr. 512 u. S. Regest PotthaMt, Reg. pontif. 9721, Bohmer-Ficker, Reg. imp. K, 3, Nr. 7044.

807. Landgraf Heinrich von Thüringen verspricht beim Eintritt seines Bruders Konrad in den Deutschen Orden in die Hand des Bischofs Kofirad, seines Bruders, des Abtes B. in Buch und des Propstes D. in Frankenhatisen dem Deutschen Orden und seinem Bruder eine jährliche Rente. Nordhausen 1234 Oktober 13 (iii. idus octobris).

Gedr. Wijss, Hessisches ÜB. I (Publ. aus den Preuss. St.-A. 3) S. 43 Nr. 44, Cod. dipl. Saxon. reg. I, 3, S. 358 Nr. 513.

898. Propst Konrad des Moritzstiftes überträgt dem KL Lam- springe anderthalb Hufen in Ammenhusen, die ihm Ernst von Wohlen- hausen resigniert hat. Bockenem (1234) Oktober 26.

C(oiiradus) dei gracia sancti Mauritii in Hildenseim prepositus omnibns Christi fldelibus hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Notam esse cupimns universis tarn presentibus quam futuris, quod Ernestns miles de Waldenhusen mansum unum et dimidium de pro- prietate nostra sitos in villa Ammenhusen, quos a nobis in feodo tenebat, in manus nostras resignavit datis eidem Emesto a pre- posito et conventu in Lammesprigge viginti octo talentis Hilden- seimmensis monete, et nos ob salutem propriam et devotionem pre- positi et conventus iam dicti eadem bona libere et absolute cum omni iure et integritate contulimus claustro in Lammesprigge per- petuo possidenda. Ne antem hec donatio nostra tractu temporis in dubiom veniat alicui, presens scriptum inde confectum sigilli nostri appensione fecimus communiri. Acta sunt hec vii. kalendas novem- bris in ecclesia Bukenem in publica sinodo presentibus et videntibus

184 1284.

mnltis clericis, quoram nomina sunt hec: Thedolfns sacerdos in Bukenem, Widekindus in Enden, Gerhardns in Hachen, Olricns de Bornem, Hermannus de Bonegge, Conimnndns de Nette, Herebordus de Bnlten, Alexander de Slebeke, Heithenricus de Maledim, et laici, quorum nomina sunt hec: Bernhardus de Bethenem, Heinricus Trobe et frater eins Geruggus, Conradus de Copstede, Waltheitis de Nette, Bertoldns Bake, Conradus Biz, Tidericus de Domo et alii quam plures.

Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover, Lamspringe Nr. 14. Siegel des Propsiet hängt verkehrt daran.

809. Graf Heinrich von Wbhldenberg überträgt and^thalb ihm resignierte Hufen in Ammenhusen rfe;/? Kl. Lamspringe. Holle 1234 (zu Oktober 26).

H(einricus) dei gratia dictus comes de Waldenberch omnibus Christi fidelibus hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Notum esse cupimus universis tam presentibus quam futuris, quod Emcstns miles de Waldenhusen mansum unum et dimidiumi) de proprietatc nostra sitos in villa Ammenhusen, quos a uobis in feodo tenebat, in manus nostras resignavit datis eidem Emesto a preposito et conventu in Lammespringe viginti octo talentis Hildenseymensis monete, et nos ob salutem propriam et devotionem prepositi et conventus iam dicti eadem bona libere et absolute cum omni iure et integritate et cum assensu heredum meorum et Hermanni filii mei, ad quem eadem bona iure, spectabaut, contulimus claustro in Lammespringe pei*petuo possidenda. Ne autem hec douatio nostra tractu temporis in dubium veniat alicui, presens scriptum inde con- fectum sigilli nostri appeusione fecimus communiri. Acta sunt hec anno dominice incamationis domini m. cc. xxjfi. iiii, indictione vii. in Villa Holle presentibus et videntibus multis, quonim nomina sunt hec: comes Hermannus de Waldenberch, comes Conradus de Lewen- roth, Heinricus de Clawenberch, Hermannus de Hethewershusen, Richardus de Domo, Andreas de Lüttere, Bertoldns et Teodericus frater eins de Holle, Nicolaus de Wagununche, Olricns Suevus^ Thetmarus de Oddincherot et alii quam plures, quorum nomina non sunt inserta.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover ^ Lamspringe Nr. 15 mit beschädigtem Steffel des Ausstellers.

^) et dimidinm über der Zeile nachgetragen.

1284. 1«6

400. Bischof Konrad bekundet j dass der Abt Thetmar d-es Michaelisklosters edle Güter in Dietnarrlen (Dimerde) und eine halbe Hufe in Lemshausen (Lemanneshusen) für 165 Mark dem Kl. Hilwarts- hausen verkauft und ihm aufgelassen habe. Forste (Vorsete) 1234 November 1 (kalcndas novembris, pontiflcatus nostri anno quarto- decimo).

Testes . . . sunt hü: prepositns Albertus dictus de Everstein, magister Meinardus cantor, Heinricns prepositns in Heiligenstat, Theodericns de Adenoys, magister Ludolfns de Embeke ecciesie nostre canonici, Borchardns monachns sancti Mychaelis, lohannes caDonicns sancte Cmcis, lohannes canonicn.s sancti Andree.

Or. im Kgl, SL-A, zu Hannover, Hilwartshaiisen 27, Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden. Gedr. Scheidt, Antnerk. und Zusätze, S. 774. Regest Bode, ÜB. I, S. 514 Nr. 538.

I

401. Bischof Konrad überträgt die von den Grafeti von Wohl-

denberg eingelöste Vogfei in Eggelsen dem Domkapitel. Hildesheim 1234 November 3.

Conradas dei gratia Hildensemensis ecciesie episcopus omnibus

Christi fldelibus salutem in domino. Presentibus litteris omnibus

duximus declarandum, quod nobiles viri Hermannus et Henricus

comites de Waidenberge acccptis ducentis septuaginta libris denari-

omm Hildensemensis monete a capitulo maioris ecciesie in Hildensem

advocatiam in Eggelsem, quam a nobis tenebant in feodo, resigna-

runt, qnam nos predicto capitulo liberaliter contulimus, ut nobis

meritum apud deum et memoriam nostri apud ecclesiam cum ora-

tionum sufFragiis faceremus. Ne autem de facto nostro et comitum

predictorum fiat dubitatio in postemm, presens scriptum de hoc con-

fectum sigillo nostro duximus roborandum. Acta sunt hec Hildensem

in urbe in parte australi maioris ecciesie anno voP. c<>c<>. x^ifijfi. iiii®.,

iii®. nonas novembris, et erant preter canonicos maioris ecciesie

presentes milites ad hoc rogati Emestus de Uslaria, Lippoldus de

Escherte, Bertoldus et Lipoldus de Veteri foro, Tidericus de Stockem,

Hugo de Insula, Bertoldus de Werre, Tidericus de Holle, Ludegerus

de Wedem, Bertoldus de Holle, Tidericus de Domo, et burgensas

de Hildensem Giseco, Bertoldus de Domo, Ludolfns de Alto puteo

et alii quam plures.

(/r. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstifl Hildesheim Nr. 168 mit beschä- digtem Siegel des Bischofs. Gedr. Deductio iurisdict. meyerdingicae (Hildesheim 1758) S. 52. Regest Doebner, ÜB. I, S. 69 Nr. 132.

186 1284.

402I« Dompropst Reinhold bekundet, dose das Johannisstift tmd der Provisor des Hospitales von dem Edlen von Schwanebeck den Zehnten in Ahstedt zurückgekauft und dass letzterer Burgen für die spätere Zustimmung seiner noch unmündigen Kinder gestellt hohe. 0. D, (1234).

Reinoldas dei gratia maior prepositus Hildensemensis omnibos hanc cartnlam inspecturis salutem. Notum sit, quod nobilis homo dominus Otto dictus de Swanenbeke et uxor eius domina Gisla con- stitati coram nobis in maiori ecclesia Hildensem tempore iUo, com de mandato domini nostri episcopi essemas ibidem in synodo vicem ipsius gerentes, recognoverunt et protestati sunt publice, quod canonici sancti lohannis ad hospitale et dominus Eyco provisor pauperum ad hospitale conflnentium redemerunt decimam in Äsen- stede de manu laicali videlicet ipsius domini Ottonis et uxoris sne domine Gisle hoc expresso, quod medietas eiusdem decime tarn minute quam maioris ad consolationem canonicorum illius loci et medietas alia cedat ad usus pauperum, qui ad dictum veniunt hospitale. Dedit autem idem dominus Otto fldeiussores Lyppoldum de Eskerthe, Hugonem de Insula, Lyppoldum filium lustacii, Ber- toldum de Antiquo foro, qui fide iuterposita in manibus Rikbodonis militis et lohannis de Novali et Olrici Mercatoris promiserunt et etiam idem Otto cum eis in manus etiam nostras et nostri decani Conradi et domini Hugonis prepositi sancte Cinicis, quod Alias suas scUicet Bertradim et luttham et fllios suos Lyppoldum et Ottonem, qui adhuc parvuli erant tempore illo, cum hec flerent, produceret, cum pervenerint ipsi ad annos suos, ut ipsis renuncient. Et si inpostenun de ipsa decima ab eis vel aliquibus movebitur questio, ipsi flde- iussores supradicti pro eis, qui hoc fecerint, stabunt iuri. Si autem gravamen aliquod in decima ab eodem domino O(ttone) vel predicta uxore eius vel heredibus eius factum fueritj fldeiussores intrabunt civitatem Hildensemensem vel aliam, ubi placuerit, et de ea non exibunt, donec de illato dampno et iniuria fuerit satisfactum. Istud factum ftiit in synodo coram nobis ; set in curia nostra Hoyerus de Piscina, Olricus de Bledenem et Lyppoldus iunior de Eskerthe dederunt fldem comiti Adolfe de Dasle et Thyderico de Cantelsem de eo scilicet, quod produceret ' heredes domini Ottonis et uxoris sue, cum ipse perveniunt ad annos discretionis, ut et ipse, sicut dictum est, renuncient iuri suo. Omnes etiam supradicti fldeiussores fide data in manibus prenominatorum promiserunt de domina luttha

1284. 187

matrc uxoris domini Ottonis, videlicet qnod similiter eam producei^t, at etiam ipsa renanciet mii sno.

Or. im Kgl, St-A, zn Hannover, Johanitfsstifi Nr, 10, mit dem bettchädigten Siegel des Domijropstes. Auf der Rückseite von Hand des 14, Jahrh.: de deciroa in Astcde. Gedr. nach Copie Würdttcein, Nova subs, [, S. 297.

408. Bischof Konrad überträgt das Eigentum des Zehnten in Ähstedty den der Provisor des Johannishospitales und die Kaiumiker desselben von dem Edeln von Schwanebeck gekauft haben, denselben Kanonikern. 1234.

In nomine sancte et individue trinitatis. 0 Conradas dei gratia Hildensemeusis episcopus. Nostre diocesis universis Christi fldelibus notnm facimus nostro scripto, qaod Eicho provisor pauperam ad hospitale sancti lohannis ante pontem confluentium et canonici einsdem loci decimam in Asenstede cnm omni iure a domino Ottone de Svanenbeke, uxore sna Gisla et flliis sois Lnippoldo et Ottone et filia sua Berteradi et Inditha matre domine Gisle uxoris predicti Ottonis comparaverunt centnm triginta taleutis Hildensemeusis mo- nete, quorum Ix talenta de qnadam domo hospitalis in civitate accepta et preterea quinque talenta in eandem ex parte hospitalis decimam sunt locata. Domina vero Gisla una cum matre eins iuri sno, quod in eadem decima videbatur habere, nobis Vorsete libera- liter renuntiavit 2) presentibus istis: Heinrico de Scalkenberge maioris ecclesie canonico, Johanne scriptore nostro, Bertoldo, Gerardo canonicis sancti lohannis, lohanne milite de Kemme, Lutberto, Gerecone camerario, Conrado de Emberke, Bodone et aliis quam plnribus. Nos^) autem consensu capituli nostri prefate decime pro- prietatem astantibus comitibus Hermanno et Henrico fratribus de Voldenberge et aliis quam multis viris honestis in quodam colio- qoio habito in australi parte monasterii nostri hospitali et canonicis sepedictis bona contulimus voluntate, ita tamen quod canonicis medietas cedat et medietas pauperibus hospitalis. Testes huius rei sunt Beinnoldus prepositus maior, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Cnicis, Conradus prepositus Montis sancti Mauritii, Heinricus de Tossem, Gerwicus scolasticus, Johannes cellerarius prepositus in Olsburg, Meinnardus cantor, magister Ludolfiis de Embeke canonici maioris ecclesie, Lüppoldus de Eskei'te, Hugo de Insula, Bertoldus

') Verlängerte Schrift. *) renunciavit auf Rasur. •) Nos— proprietatem auf Rasur nachgetragen.

188 1284.

de Veten foro, Luippoldus lustatii fllius, Sifridus de Butenberge) Theodericus de Stockem milites et^alii quam plures. Actum auno domini millesimo G(fi. xxx^^iiii^., pontificatus nostri anno x^üi^.

Or. im KgL SU-A, zu Hannover, JohannUstift Nr. 11. Siegel von den roten und gelben Seidenfäden verloren. Gedr. Würdtwein, Nova sube. I, 8. 300. Begest V. Hodenberg und Mooyer, Weetßl. Provinzialblätter 11, 4, S. 38 Nr. 42, WestfSl. ÜB. n, Ä 77 Nr. 279, Doebner, ÜB. I, S. 69 Nr. 133.

404* Dietrich von Depenowe übergibt dem Oodehardikloster zwei Hufen in Algermissen gegen Empfang van dreissig Pfund. 1234.

Universis Christi fidelibus tarn posteris quam presentibus Theo- dericus de Depenowe cum devotione salutem in domino. Quoniam memoria hominum labilis est et cito peri;ransiens , duxi dignum actionem a me simul et ab heredibus meis cum ecclesia beati Godehardi et eins abbate Ludoldo liberaliter et voluntarie factam litteranim stabili committere monimento. lüde est, quod ego Theo- dericus de Depenowe cum uxore mea Alena et heredibus meis Vol- rado et Heinrico duos mansos in Alegremessen cum advocatia et omni iure ac proventu eorundem xxx libris ab ecclesia beati Oode- hardi receptis presentibus comitibus Conrado scilicet et Heinrico de Lowenroth eidem ecclesie in manus iam dicti abbatis in comicio resignavi. Huius actionis testes sunt comites iam dicti et milites Olricus^) de nthenem, Everardus de Alten, Hildebrandus de He^ berge, Volcoldus de Hanese, Volcoldus Clamator, Hinricus de Winning- husen, Bertoldus de Eiem, Winandus frater domini Bertrammi, Halto de Netthe, Bertrammus de Croppenstede, cives de Lowenroth Eilardus, Symon Sutor et Bodo fllius suus. lohannes de Wlflede, Nandvicus Vitulus, Conradus de Rethen, Volcoldus de Emne, Wal- therus fllius Esici. Albertus et Heinricus de Uottenem, Reinbertus de lenhnsen, Ludolfus fllius Eilardi Pollicis. Ut igitur huius rei actio maneat inconvulsa, sigilli mei appensione roboravi. Acta sunt hec anno dominice incamationis vaf^. cc^. xxx^. iiii^.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, et, Godehard Nr. 15 mit dem dreieckigen Siegel des Ausstellers, mit Wolkensehnitt geteilt: f 8IGILLVM TEODfiRICI DB DIPENOVB. Gedr. Grupen, Orig. et Antiquit. Hannov. S. 178, im Auezug ÜB. der Stadt Hannover (ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen V) S. Nr. 7.

405. Die Brüder Basil von Wendhausen und Gümel von Osterode verkaufen dem Kl. Frankenberg bei Ooslar neun Hufen in Mechts-

^) Ol. de Ilth. über der Zeile nachgetragen.

1234-^35. 189

hausen (Megtegeshusen) mit einer Mühle, welclie Güter sie dem Bischöfe und ihnen Ritter Siegfried, der Sohn des Leonhard, aufgelassen hat. 1234.

Or. im KgU SL-Ä. zu Hannover, Frankenberg Nr, 7, Gedr. Scheidt, Vom Adel, Mantiss. 434, Bode, ÜB. I, S. 515 Nr. 540.

406. Der Kaiserliche Tmchsess Gunzdin (von Wolfenhüttel) und seine Söhne Ekhert, Burchard und Gumelin bekunden, dass Burchard beim Eintritt seiner Tochter Beatrix in das Kloster Dorstadt diesem anderthalb Hufen in Dorstadt und eine halbe in Gadenstedt (Godenstede) übergeben hat. 0. D. (um 1234).

Or. im Archiv zu Dorstadt, Siegel der Söhne des Ausstellers beschädigt, dessen eigenes verloren. Gedr. Asseburger ÜB. I, S. 123 Nr. 178, woselbst zu verbessern Zeile 3 pradentia statt presentia, Zeile 7 etiam statt et.

407. Propst G. von Dorstadt bekundet die Erwerbung von anderthalb Hufen in Ohlendorf zu den bereits in seinem Besitz befind- lichen anderthalb. 0. D. (1234—35).

Notmn Sit omnibos hoc scriptum legende percurrentibus^ quod ego 0. prepositns in Dorstat de consilio conventus acceptatis xxx talentis a sacerdotibus H(einricus) de Ostbiwinde et B(ertoldo) de Renninge de parte ipsius pecunie comparavi aliom dimidinm mansum a domini Steppone milite de Mandere pro x et viii talentis adiacentem ville Aldentliorp consentiente suo berede filio Teoderico, prius tarnen possidens in eadem villa tantumdem, hoc est eqnipollentem, aliam dimidinm mansum, quem ecclesie nostre contulerat C. fratruelis iam dicti militis cum sua sorore M. penes nos deo militanti, quem itidem pro reliquis xii talentis ad dies suos Ulis concessimus sub ea con- ditione. quod mortuo altero dimidietas bonorum cedat ecclesie et mortno secundo predicta bona integraliter pro suis peccatis sint nobis solttta. Senior etiam inter eos, hoc est H(einricus) de Ost- biwinde, recipit fraternitatem plenam sub hac forma, ut, si voluerit ad nos transire, de medietate bononim ipsorum procuretur. Alter sie ordinavit, ut in anniversario suo de tribus modiolis tritici fiat apud conventum sui memoria et ut prepositns loci villicumi) in- stitnat et destituat. Testes sunt Walterus quondam prepositns, Tidericus cappellanus, I(utta) priorissa, Q(ertrudis) de Wincenburg, S. de Brenen seniores de conventu, Gerlacus et Hermannus et Lnderos et Albertus fratres, Johannes de AtÜevessen et Petrus de

^) TillieiiiD Ober der Zeile.

190 1235.

Hethebere, Ber(uardus) de Kissenbrugge, H(eiuricus) de Steckelen- burg, Luderus de Degthe*) plebani et alii quam plures.

Or. im Archiv zu Darstadt, Kleiner Best des Siegels des Propstes und beschädigtes Siegel des Konventes,

408. Bischof Konrad überträgt die ihm resignierte Hälfte des Zehnten in Rhüden dem Kl, Lamspringe, Hildesheim 1235 Febmar 22.

In nomine sancte et individiie trinitatis.^) Conrados deigratia Hildensemensis episcopns. Cam pontificalem deceat sollicitadinem ecclesiarum utilitatibus invigilare et contra varios futurorum incarsos omni diligentia premunire, notum esse volumos universis Christi fidelibos tarn presentibus quam futuris, quod, cum dilectus nobis in Christo Heinricus prepositus in Lamespringe dimidiam decimam sitam Rüden, que ad nostram pertinere donationem noscitur, a Ger- harde de Levede fldeli nostro septuaginta talentis denariorum Hil- densemensium comparasset, idem Gerhardus^) iam dictam dedme partem in manus nobilium virorum comitum Hermanni videlicet et Heinrici fratrum de Waidenberge, a quibus eam iure tennit feodali, libere resignavit, ita tarnen, quod dicti comites postmodum eandem nobis, qnia de manu nostra eam tenuerunt, similiter resignarent Quare predictus Gerhardus a nobis humiliter postulavit, ut resigna- tione a comitibus recepta ipsam preposito et suo conventui conferre cum omni integritate proventuum dignaremur. Nos ergo ipsius precibus favorabiliter inclinati prenominatam decime medietatem post resignationem ab eisdem comitibus factam sepe dicto preposito et ecclesie in Lamespringe ad usum sanctimonialium ibidem domino ittgiter famulantium pro anime nostre remedio perpetuo contulimus possidendam et hoc de nostri capituli beneplacito fecimus et con- sensu. Testes äutem nostre donationis et resignationis facte a pre- dictis sunt hü: Beinoldus maior prepositus, Conradus decanus, Gere- wicus scolasticus, Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Heinricus de Tossem custos, magister Meinardus cantor, lohannes cellerarius, Albertus de Eversten, Teodericus de Adenoys, Heinricus de Veteri foro canonici nostri, laici vero Conradus mar- scalcus, Ludolfus camerarius, Hugo de Insula, Lippoldus de Antiquo foro, Teodericus de Stockem^ Theodericus de Rothinge, Bertoldos de Gledinge, Godescalcus de Adenstide, Richardus de Domo, Wal-

^) Verb, aus Degge. *) Bis hier verlängerte Schrifl. ") Or, Qehardns.

1285. 191

therus de Heringe, Heinricus Trobe, Qerungus frater eins, Thet- maros de Odincherot, Lndegems de Windin et alii quam plures. Factum Hildenseim in capitolio ecciesie nostre anno domini m^. cc^. xxzy^., yiii<>. kalendas marcii, pontiflcatos nostri anno quartodecimo. Vemm quia iabuntur cum tempore que fiont in tempore, nisi debito modo firmata fuerint, ne de resignatione dicte decime in Raden facta aliqnis impostemm dnbitet, hoc scriptum inde confectum dedimus et anctoritatis nostre sigillo hanc donationem nostram rationabiliter faetam ad huius rei evideutiam confirmamus et futuris ratam esse temporibos per auctoritatem sanctorum Petri et Pauli et successorum suonun, nostra quoque et omnium episcopomm mandamus omnem malignandi aditum imperpetuum precludentes.

Or, im KgU St.'A. in Hannover, Lamspringe Nr, Iß, mit detn Siegel des hi$ekofs an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, lleinemann, Beitr, zur Diplo- tnatik S, US,

409. Dtf? Grafen Hermann und Heinrich vo7i Wohldenbei^g he- hmd^n, dass ihnen Gerhard von Lewe (Levede) den halben Zehnten hl Ehuden (Rüden) nach Empfang von 70 Pfund durch den Propst Heinrich des KL Lamspringe unter der Bedingung aufgelassen habe, dass sie ihn detn Bischöfe Konrad zur Übertragung an das KL Lam- springe resignieren. Hildesheim 1235 Februar 22 (viii. kalendas marcii).

Presentes erant tarn clerici quam laici, quorum hec sunt nomina : Reinoldus maior prepositus, Conradus decanus, Gerewicus scolasticus, ('onradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Hein- ricus de Tossem custos, magister Meinardus cantor, lohanues celle- rarius, Albertus de Eversten, Theodericus de Adenoys, Heinricus de Veten foro canonici nostri, laici vero Conradus marscalcus, Ludolfus camerariuSy Hugo de Insula, Lippoldus de Antiquo foro, Theodericus de Stockem, Theodericus de Rothinge, Bertoldus de Qledinge, Qode- scalcus de Adenstide, Richardus de Domo, Waltherus de Heringe, Heinricus Trobe et Gerungus frater eius, Thetmarus de Odincherot, Ludegeras de Weden.

Or. im Kgl. SU-A, zu Hannover, Lamspringe Nr. 17, Das erste Siegel ganz ah, das zweite stark beschädigt.

410« Graf Heinrich von Wbhldenberg verspricht, von Gütern in Söhlde, Reppner, Hary und Stedegem zwei Jahre lang keinen Zins ufid Dienst ausser genannten zu fordern. Hildesheim 1235 März 6.

192 1235.

H(eiDricas) dei gratia comcs de Waldenberch omnibus Christi fldelibus salutem. Notum esse cupio universis tarn presentibas quam futuris, quod ego promisi me nullam petitionem vel servitium aliquid accepturum ab hominibus villicationis in Solethe a pascha proximo venturo usque ad duos annos preter triticum advocatie et plaustra ad illud adducendnm et preter pullos. Idem promisi de bonis in Repanarde et de Heringhe et de Stedegem et de omnibus bonis ubicumque sitis, in quibus michi addico ins advocatie. Idem pro- misit pro^ me frater mens Hermannus et ambo presenü scripto cum sigillorum nostromm appensionibus protestamur. Actum Hil- densem in capitulo maioris ecclesie anno domini m^. ccP. xxxy<>., ii^'. nonas martii, presentibus clericis et laicis, quorum hec sunt nomina: Beynoldus prepositus, C(onradus) quondam decanus, Hugo prepositus sancte Crucis, Heinricus^custos, Hermannus de Goslaria, Rodolfus, Sifiidus, Gerwicus scolasücus sacerdotes, Wicboldus, lohannes cellerarius diaconi, Sibodo de Scartvelde, Conradus de Fago, Hein- ricus de Veteri foro et Wernenis subdiaconi, Hugo de Insula, Ber- toldus de Holle, Thetraarus de Elvete, Gerhardns de Levedhe, Thidericus de Domo, Ludolftis de Gramme et alii plures.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Domaiift Hildesheim Nr. 169 mit dem stark beschädigten Siegel Heinrichs^ das des Hermann mit der Befestigung verloren,

411. Papst Gregor IX. gibt dem Bischof (Konrad) den Auftragj die Bischöfe (Hennann) von Würzburg und (Sibodo) von Augsburg, sowie den Abt (Konrad) von Fidda, welche dem König Heinrich , der sich seinem Vater toidersetzen unll, Treue gegen Jedermann geschworen habenj vor den päpstlichen Stuhl zu laden, innerhalb zweier Monate zu er- scheinen. Perugia 1235 März 13 (iii. idus martii, anno octavo).

Der wörtlich gleichlautende Befehl an den Bischof (Siegfried) von Regenshurg gedr. Mon, Qerm. epist. sei, I, S. 516 Nr. 631, Würdtwein, Nova suhs. 1 54 tu März 9, Huillard- Briholles IV, I, 532, vgl. Potthast, Reg, pont. 9854, wo mehr Drucke angegeben, und Böhmsr-Ficker, Reg, imp. F, 3 Nr, 7071,

412* Bischof Konrad überlässt detn Küster Johann des Blasius- stiftus in Braunschweig die Novalzehnten bei Münstedt (Munnenstede), Braunschweig und Lichtenberg (Leictenberge) auf Lebenszeit mit der Bestimmung, dass sie nach dessen Tod^ an die Hildesheimer Kirche zurückfallen. Rosenthal 1235 April. 15 (xvii. kalendas maii, ponti- ficatus nostri anno quartodecimo).

^) pio Ober der Zeile,

1235. 193

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Dotnutift Hildesheim Nr. 170, An von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen Siegel des Bischofs, Gemme (rgl, darüber Heinetnann^ Beitr. zur Diplomatik S. oS). Gedr. HUnselmann, ÜB, der Stadt Braimschireig IL S, 3S Nr. HH, erinVmt TJhttzel, Altere Diözeae S. 401.

418. Papst Gregar IX. hestätujt dem Kreiizstift die ihm von den Bischöfen Konrad und Hermann erteilten Primlegien, Perugia 1285 Mm 30.

Gregorius*) episcopus servus servorum dei dilectis flliis . . preposito et capitulo ecclesie sancte Crucis Hildensemensi salutem et apostolicam benedictionem. lustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consensum et vota, que a rationis tramite non discordant, effectu prosequente complere. Ea propter dileicti in domino filii vestris iustis postulationibus grato concurrentes a^seDsu libertates et immunitates a venerabili fratre nostro Conrado episcopo Hildesemensi et a bone memorie Hennanno predecessore suo yobis et ecclesie vestre capituli sui accedente consensu pia et provida liberalitate concessas, prout in litteris inde confectis plenius dicitur contineri, rationabiles quoque et approbatas ipsius ecclesie consuetudines hactenus pacifice observatas, sicut eas iuste ac pacifice obtinetis, vobis et per vos eidem ecclesie auctoritate apostolica con- firmamus et presentis scripti patrocinio communimus. NuUi ergo omnino u. s. u\ Si quis autem u. s, w, Datum Perusii iii. kalendas ioflii, pontificatus nostri anno nono.

Or. im Kgl, St,-A, zu; Hannover^ Krenzstift Nr, 35 mit Bleibulle an rötest und gelben Seidenfäden.

414. Bischof Konrad beJcundetj duss Graf Konrad von Lauen- rode ihm die Kleine Grafschaft, die n' von ihm zu Lehn hatte, für ISO Hildesheimei' Pfund auf fünf Jahre verpfändet und untei* Stellung rati Bürgen versprochen hat, die Grafschaft während der Zeit nicht andenreitig zu r er äussern, Hildesheim 1235 Juni 1,

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus Christi fidelibus oniversis haue litteram inspecturis salutem in domino. Ut evidentius appareant que gerimus, ad cautelam futuri temporis notum esse volamus, qnod comes Conradns de Lewenrode fidelis noster comiciam suam minorem, quam de manu nostra tenet in feodo, pro cxxx llbris

*) Verlängerte Schrift. HUdesh. ÜB. IL 13

194 1235.

Hildensemensis monete nobis sub hac forma usque ad quinquennium a festo sancti lohannis baptiste futuro proximo pignori obligavit, ipse comes et quinque milites Everhardus de Alten, Hildebrandns et Otto fratres de Herberge, Lambertus de Honnovere et Wulfardus de Reden interposita flde promiserunt in manus nostras et mini- sterialium nostrorum videlicet Sifridi de Borsem, Conrad! marscalci nostri, Bodonis et Burchardi fratrum de Saldere et Cesarii de Walede, quod idem comes nnlli obligabit vel eciam alienabit sive in feodo sive per venditionem comiciam predictam nisi nobis vel nostro qui pro tempore fnerit successori, et si forte ipsam vendere voluerit, nobis vel nostro snccessori vendet eam inxta consilium et esti- mationem ministerialium ecclesie nostre ac suornm familiarium, qui ad hoc fuerint deputati. Si vero comes interim de medio snblatus fuerit, fideiussores soluti snnt, qnia vacat ecclesie comicia. Insuper fuit adiectum, quod, si de comicia maiori ad minorem vel econverso aliquos homines transire contingat, Uli domino, ad quem pertinet ea comicia, de qua recesserunt, debite servitutis obsequio sicut mte maneant obligati. Quod si forte predictus comes attemptaverit obligare alii quam nobis vel nostro successori vel alienare ab ecclesia nostra vel impedire comiciam predictam, vacabit nobis eadem et ecclesie nostre et prenominati milites fideiussores intrabunt civitatem Hil- denseim inde non exituri, donec comes expediendo comiciam revocet factum suum. Preterea dictum est et promissum, quod, si revolutis predictis quinque annis ante festum sancti lohannis baptiste pre- memorata pecunia soluta non fuerit, comicia per annum illum sine spe liberationis maneat obligata et ita siügulis annis in antea, quociens inter pascha et iam dictum beati lohannis festum non fuerit integre pcrsoluta, ita quod non de aliena sed de sua propria pecunia erit solutio facienda. Insuper ad maiorem cautelam comes Conradus iunior de Lewenrode super premissis omnibus fidem dedit in manus nostras et ministerialium nostrorum C(onradi) marscalci nostri, L(udolfl) camerarii nostri, Ber(tholdi) advocati montis sancti Mauricii, Th(eoderici) de Rothinge, lo(hannis) de Kemme et H(iigonis) de Holthusen. Testes huius facti sunt R(einoldus) prepositus, Gr(ere- wicus) decanus, C(onradus) prepositus Montis, H(ugo) prepositus sancte Crucis, H(einricus) custos, Io(hannes) cellerarius, magister C(onradus) de Qoslaria, R(udolfus) dictus de Brunswich, S(igebodo) de Bodenstene, S(igebodo) de Schartvelde, O(onradus) de Alta fago, A(lbertus) de Everstein, magistri L(udolfus) de Eimbeke et Her-

1235. 195

(manuus) dictus de Paderburne canonici nostri, milites vero tarn receptores fidei quam datores,^ burgenses autem nostri V(olcmarus) Dives et H(einricus) filius eius> L(udolfus) iilius domini Eckehardi ; E(ckehardus) Marchio, C(onradus) de Wekhinde, H(ildebrandus) de Suttherem et E(ckehardus) de Bervelde famuli nostri et alii quam plures. Ut antem predicta omnia nnllus imposterum valeat immu- tare, presens scriptum inde confectum sigiDorum appensione nostri ' et capituli nostri necnon dicti comitis C(onradi) senioris duximus muniendum. Actum Hildenseim in capitolio nostro anno domini mo. ecfi. xxxv^., kalendas iunii, pontificatus nostri anno xliü^.

Or, im KgL SL-A, zu Hannover, Dmnstift Hildesheim Nr, 171 mit gut erhaltenem Siegel des Bisehofs, Bruchstück des Kapitelssiegels und gut erhaltenem des Grafen. Gedr. Sudendorf ÜB. I, S, 13, Grupen, Orig, Germ, II, S. 346 im Auszug ÜB. der Stadt Hannover (ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen V) S. 7 Nr. 7. Begest Doebner, ÜB. I, S. 69 Nr. 134.

41S« Bischof Konrad bekundet, dass dei' Kämmerer Ludolf die Vogtei über die Burg (urbis) 7nit neun Handwerksämtem ihm gegen eine jährliche Abgabe von 3 Pfund aus der Münze resigniert und die Bnlder Engelbert und Rudolf von Dahlum und Heinrich von Steinberg die Bürgschaft für die Zustimmung des noch unmündigen Sohnes des Ludolf übernommen haben. Winzenburg 1235 Juli 3 (v. nonas iulii).

Testes huius sunt magister Meinhardus scolasticus, H(einricus) castos dictus de Thosseim, magister Suetherus, Albertus de Everstene, Heinricns de Scalkeberge, magister Hermannus de Parborne canonici et capellani nostri, Richardus et magister lohannes yconomi nostri, lohannes notarius noster et Heithenricus canonicus montis sancti Petri in Qoslaria, item milites frater domus Teuthonice T(idericus) de Sulinge, E(ngelbertus) et R(udolftis) fratres de Dalem, Ecbertus de Vredene, C(onradus) de Elvede, Heinricns, Aschvinus fratres de Stenberge, T(idericus) de Holthusen, Hermannus de Ganderseim castellani nostri, Conradus de Wulvinge, Hugo de Holthusen, lohannes de Alvelde milites.

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 172 mit Siegel des Bischofs an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB. I, fi. 70 Nr. 136. Regest Westfäl. ÜB. VI, S. 77 Nr. 28t

410« Dietrich von Depenowe überlässt gegen 102 Pfund dem (rodehardikloster sein Erbteil in Giesen an Kirche, Menschen und Grundbesitz. 1235 (vor Juli 4).

13*

196 1235.

Universis fidelibus presentem paginam inspecturis Theodericus Über de Depenowe io vero salutari salutem. Ne de actione a nobis cum ecclesia beati Godehardi rationabiliter facta possit a qaoqaam inposterum questio suscitari, necessarium duximus eam litteraram nostrarum testimonio confirmari. Igitur notum sit omnibus, quod ego Theodericus über de Depenowe cum uxore mea Halena et liberis meis Volrado et Heinrico centum libris et duabus a domino Ludolde abbate sancti Godehardi et ab eins ecclesia acceptis uni- versam hereditatem meam in lesen tam in ecclesia quam in hominibus et agris et silvis et aquis et aquarnm discursibus liberaliter redona- yimus eidem ea super beati Godehardi reliquias offerentes et eius conventui resignantes primum abbati Ludoldo, dehinc Haitmanno, Gerberto, Rodolfo, Friderico, Sifrido, Bertoldo, Theoderico, Volcmaro. Hermanno, Heinrico, Bertoldo, Conrado, lohanni, Alberto, Ecberto, huic actioni presentibus maiorls ecciesie canonicis domino Beinoldo preposito, Heinrico de Tossem, lohanne de Bracle, Alberto de Ever- stene, canonicis sancti Mauritii Ludengero de Eemme, Bertrammo. Friderico, Heinrico de Hiddestorp, Heinrico de Stokem, Ludolfo, Albei*to sacerdote de Agtem, laicis Volcmaro Divite et filio eius Heinrico, Ludolfo filio domini Eckehardi, Walthero de Bethenem, Bertrammo de Croppenstide, Haitone de^) Nette, Bertoldo filio domini Hermann! de Berbergen, Bodone de Bobelte. Dehinc eadem bona in comicio, quod yulgariter dicitur grevedincg, cum dictis heredibus meis secundario resignavi excepto filio meo Volrado, qui presens esse non poterat, pro quo ego, et Heinricus filius mens fidem dedimus domino Lippoldo de Eschertbe et Bertoldo advocato Montia, qui eidem presedit placito, ut eum, quantotius rediret, produceremus ad simile faciendum. Huic placito preerant liberi Widoldus de Embereke, Theodericus et Bertoldus de Rothinge, Theodericus de Civitate presentibus clericis domino Lippoldo de Goslaria, Conrado de Hamelen, lohanne de Gravestorpe, Ludengero de Honeckelsem, Wilhelme de Sulta, militibus Lippoldo de Escherthe, Bertoldo ad- vocato 2) Montis, Hermanno de Thinckelere, Lippoldo, Wicperto. Megenwardo, Krath de Emdesdore, Emesto de Blickenstide, Thegen- hardo Bucel, servis Basilio de Escherte, Sifrido de Beminggeroth, Conrado de Sutherem, Heinrico de Gifthenem, Thetmaro de Veltr berge, Bertoldo d(e Berbergen), Bertrammo de Croppenstide, Haitone de Netthe. Acta sunt hec anno domini m^. cc^. xxx^. yo.

') de Nette über der Zeile. *) Vor advocato ist de getilgt.

1236. 197

Or, im KgL St.-Ä. zu Hannover ^ st, Godehardi Nr, 16 mit dem dreieckigen Siegel des Ausstellers. Gedr, Zeitschrift 1868 S, 116. Regest Doebner, ÜB, I, S, 71 Nr, 138,

417« Volrad von Depenotve bekundet, in dein Gogericht (greveding) seine Zustimmung dazu gegeben zu haben, dass sein Vater Dietrich seine Erbschaft in Giesen an den Abt Ludold und das Godehardi- kloster überträgt. 1235 Juli 4.

subscriptis testium nominibus, qui fuit Bertoldus advocatus,

qui eidem presedit placito, Lippoldus iunior de Escherte, Otto de Svanenbeke, Hoierus de Piscina, Lippoldus de sancto Qodehardo, Megenwardus ibidem, Qerardus Hokinchus, Heinricus de Antiquo foro, Halte de Netthe, Eckehardus de Lunene, Bertoldus filius domini Hermanni de Berbergen, Bertrammus de Croppenstide, Gerhardus de Hemdesdore, Steceke, Gerungus de Storinge, liberi etiam eiusdem placiti procuratores Heiinannus et Godescalcus de Covinge, Tide- ricns et Johannes et Eilardus de Rotdinge, lordanus, lodolfus et Thetmarus de Barthenem. Acta sunt anno dominice incarnationis rsfi, cc^. xxjfi. y% iiii. nonas iulii, anno electionls venerabilis Hildense- mensis episcopi Conradi xv^.

Or. im Kgl. St,-A, zu Hannover, st, Godehard Nr, 17 mit dem dreieckigen Siegel des Dietrich von Depenau, Gedr, Zeitschrift 1868 S. 117. Regest mit Zeugen Bode, ÜB. I, S. 516 Nr, 542,

418. Bischof Konrad beglückuiinscht den Papst Gregor IX, icegen der Wiederherstellung des Friedens (mit den Römern), meldet, dass der Kaiser dank der Unterstützung der Kirche in Deutschland bei den Fürsten keinerlei Widerstand finde, dass er, mit seinem Sohne ausgesöhnt, am 15, Juli in Worms seine Vermählimg gefeiert habe und am 15. August einen Hoftag in Mainz abhalten werde, und be- glaubigt seinen Kleriker mag. H(einrich?) wegen wichtiger kirchlicher Angelegenheiten. 0. D. (1235 zwischen Juli 15 und August 15),

Gedr. Schannat, Vindetn. f, 200, Huiliard-Breholles IV, 730, Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 11166,

410. Bischof Konrad schenkt dem Kl, Wienhausen den Zehnten in Stedum (Stedeiem), den er von Ritter Hermann vo7i Bierbergen fBerbere) gekauft und dieser mit seinem Sohne Bertold ihm resegniert hat. Forste (Vorsati) 1235 Juli 20 (xül^. kalendas augusti, ponti- ficatus nostri anno xiiiio.).

198 1236.

Testes huiiis rei sunt clerici Reinoldus prepositus maior, Theo- dericus de Addeuoys, Albertus de Eversten, Henricus de Scalckes- berg, Ludolphlis Corvus canonicus Montis, Heindeuricus de Sulinge, loliannes scriptor, milites Ludolphus camerarius, Conradus marscalcus, Bertoldus de Holle, servi Hugo de Holthusen, lohannes de Sudterem, Gerardus camerarius, Conradus de Emberke.

Or. im Archiv des KL Wienhausen, iVr. 10. Siegel des Bischofs an schtvavz- biau-rot-gelben Seidenfäden. Regest Westf ÜB, VI, S. 77 Nr. 282.

420. Papst Gregor IX. schreibt dem Erzbischof Eberhard von Salzburgj detn Bischof Konrad und dem Abte von Buch, wie er ver- nommen, dass diejetiigen, welche dem ve7*storbenen mag. Konrad von Marburg wegen Ketzerei den Prozess gemacht, ohne weiteres absolviert und dessen Morder ohfie geeignete Verurteilung und Bestrafung an den apostolischeti Stuhl gewiesen worden seieti, um dort Äbsolutiofi zu er- halten, und beauftragt sie, mit d^n Mördern nach der ihnen gegebenen besonderen Anweisung zu verfahren. Perugia 1235 Juli 26 (vii. kalendas augusti^ anno nono).

Gedr. Hartzheim, Concil. III, 554. Mon. Germ, epist. sei. /, S. 554' Nr. 647. Regest Böhmer -Ficker, Reg. imp. V, 3, 7087 (vgl. auch 7091). Pöithctst, Reg. pont. 9977, wo ältere Di^ucke verzeichnet sind.

421. Papst Gregor IX. nimmt das Maria- Magdalenenkloster in seinen Schutz und bestätigt ihm seine Besitzungen. Perugia 1235 August 2 (iiii. nonas augusti, pontiflcatus nostri anno nono).

Or. im Kgl. St.-Ä. in Hannover, Mar. Magdal. Nr. 19 mit Bleibulie an roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 71 Nr. 137.

422. Bischof Konrad überträgt detn KL Wienhausen die ihm von Ritter Herunch von Uetze (Uthtessem) resignierten Güter in Wiedenrode. Sievershausen (Siferdeshusen) 12S5 August 11 (iii. idus augusti, pontiflcatus nostri anno decimo quarto).

Testes autem huius facti sunt clerici Heinricus de Tossem, Her- mannus de Goslaria, lohannes scriptor, milites Borchardus de Saldere, Cesarius de Walede, Theodericus de Proma, Heinricus de Osinge. lohannes de Osberningeshusen.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 11. Siegel des Bischofs an blauen und weissen Hanffäden.

438. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser

Friedriclis II. betr. die Errichtung des Herzogtnmes Braunschrelg. Mainz (in curia generali) 1235 August (21).

1235. 199

Gedr, Orig, Guelf, IV, 49 mit Fakaimüe, Bode, ÜB. /, S. 518 Nr, 644, Mon. Germ, LL. II, :il8 u. ö,, vgl. Regest Böhmer- Ficker, Regeat, imp. V, 2104. Vgl. auch a. a. 0. Nr. 2101 für Graf Stephan von Burgund und Nr. 2102 für den Abt von $t. Gislen (im Ilennegau), in denen Konrad ebenfalls als Zeuge erscheint,

424. König Friedrich IL gestattet dem Damkapitel auf Bitten des Bischofs Konrad den Rückkauf getcisser Vogteien. Mainz. (1235) Angtist 23.

Fr(ideiicas) dei gracia Romanonun Imperator semper augustus,

Jenisalem et Sicilie rez preposito, decano totique capitulo maioris

Hildensemensis ecciesie fldeUbas suis graciam saam et omne bonum.

Constitutus iB presencia maiestatis nostre C(onradns) venerabilis

Hildesemensis episcopos dilectns princeps noster nostre celsitudini

sapplicavit, quatenns empcionem factam a vobis ad opus ecciesie

vestre iusto titulo quarundam advocaciarum ab Hennanno et Hen-

rico fratribns de Woldeberg et a Ludigero de Indagine et a qnibus-

cnmque aliis et easdem advocacias ab eadem vestra ecciesia tenuerunt

vel si quam empcionem in antea fieri contigerit ab hiis, qui similiter

advocacias ipsas ab eadem ecciesia tenent, ratam habere de nostra

gracia dignaremur. Nos autem ipsius dilecti principis nostri, cuins

sincera devocio et grata servicia nostro eulmini grata resident et

accepta, snpplicacionibus inclinati empcionem ipsam predictamm

advocaciarum, sicut a predictis fratribns Hermanne et Hinrico et

a Ludigero de Indagine et a quibuscumque aliis et ipsas a pre-

Dominata ecciesia tenuerunt iuste et racionabiliter noscitur esse

facta vel in antea contigerit ab hiis et ipsas advocacias a preuomi-

nata ecciesia tenent, ratam et firmam habemus de nostre gracia

maiestatis. Ad huius itaque ratihabicionis memoriam presentes

litteras inde fieri et nostre maiestatis sigillo iussimus communiri.

Datum Maguncie xxiii. augusti, viii. indictione.

AbschHft des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 371 Nr. 501 im Kgl, Sf.-A, zu Hannover , Gedr, Harenberg, Hist, Ganders. S. 428, Huillard' Br^holles II, 758. Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 2105.

ILfMk. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen fünf Hufen, in Bettmar (ßethmere), die es von Ritter Cesarius von Wohle (Waledhe) gekauft und dieser ihm resigniert hat. Schloss Rosenthal 1235 Sep- (etnber 10 (iiiio. idus septembris, pontificatus nostri anno x\^).

Testes huius facti sunt Heinricus custos, Qerwicus scolasticus, Ludolphus canonicus sancte Crucis scriptor noster, Johannes sacerdos

200 1286.

noster, Bruno capellanus in Rosendalc clerici, comes Ludolftis de Halremönt. Tliidcricus de Addonoys, Couradus inarscalcus, Bur- chardus de Säldcrc, Thegenhardus, lohannes de Kemme, Tliidericus de Prüme milites.

Or, im Archiv des Kl. Wtenkausen, Nr. 12, Siegel des Bischofs an treissen und blauet^ Hanfschnilrerif am Bande, beschädigt. Die Bezeichnung des Dwn- dechanten Gerwich als Dowscholaster kann nur auf einem Schreibfehler beruhen, da ein Fehler in der Datierung kaum anzunehmen ist.

436. Papst Gregor IX. beauftragt neuerdings die Bischöfe f Siegfried) von Regensburg und (Konrad) von Hildesheim, seine Auf- träge gegen die Bischöfe (Hermann) von Wilrzburg und (Sibodo) von Augsburg und den Abt (Konrad) von Fulda als ünterstutzer des Abfalles König Heinrichs von seinem Vater auszuführen, und dehfä sie auch auf den Erwählte7i (Landolf) von Worms wnd den Domherrn Devard von Würzburg aus. Assisi 1235 September 24 (viii. kalendas octobris, anno nono).

Gedr. Mon. Germ, epist. sei. /, S. 558 Nr. 659. Regest Böhtner-Ficker, Ji*g. imp, Vf 3, 7104, Potthast, Heg. pont, 10022, ico die älteren Drucke angegeben.

437* Papst Gregor IX. überträgt dem Bischof (Konrad) das Amt des Kreuzpredigers in der Provinz Mainz und gibt ihm Volhnacht, Ablässe zu erteilen. Assisi 1235 September 28 (iv. kalendas octobris. anno nono).

Gedr. nach dem Vatikan. Registerband Mon. Germ, epist. sei. I, S. 561 Xr, €64. liegest West/. ÜB. V, S. 195 Nr. 415, Potthast Reg. pont. 10027, iro ältere Drucke verzeichnet sind, BÖhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 7108.

4lld8. Dompropst Reinhold überträgt dem Domkapitel die ihm resignierten Güter in Bleckenstedt. 1235 November 11.

R(einoldus) dei gratia Hildensemensis ecclesie prepositus omnibus fidelibus Christi salutem. Publica de contractibus scriptura ideo conöcitur, ut rei geste veritas in memoria firmius habeatur. Nos igitur presenti littera omnibus intimamus, quod Liudegerus de Wedem miles acceptis a capitulo nostro sexaginta marcis bona in BUkem- stide, que a nobis in feodo tenuit, de consensu filii sui Ludegeri in manus nostras omnia resignavit, que nos pro caritate fratema iam dicto capitulo contulimus, ut de eo, quod de prefatis bonis potuerit coUigi, prebenda fratrum debeat augmentari. Predictus autem Ludegerus et quatuor milites alii Esquinus de Wabnode,

1235. 201

Gerardus, Hermannus et Heino fratres de Levede data fide in manus Olrici de Bledenem et Tiderici de Stockem et Hildebrandi de Drismenstede, Herbrandi militum promisenmt, quod, cum Gerardus iuuior fllius Ludegeri et filie eius Lutgardis et Mecheildis ad annos pubertatis pervenerint, renunciabunt bonis supradictis, et si ecclesia Hildensemensis eorum nomine passa fuerit dampnum vel iniuriam, intrabont predicti milites promissores civitatem Hildensemensem Don exituri ab eadem salva ipsorum fide, nisi satisf actum fberit ecclesie de dampnis et iniuriis in gratia vel in iure, üt ergo per- maneat memoria geste rei, cartam presentem sigillo nostro fecimus communiri. Actum anno dominice incainationis mPccfixxxy^.y iii<>. idus novembris.

Or. im KgU St.-A, zu Hannover, Domati ft Hildesheim Nt\ 173 mit dem teettig beschädigten Siegel des Dompropstes an weissen Hanffäden.

4SSO. Papst Gregor IX. meldet dem Bischöfe (Friedrich) von Halber- Stadt und dem Bischöfe Konrad, dass Erzbischof (Wilbrand) von Magde- burg zur Befriedigung seiner italienischen Gläubiger einen Bevollmäch- tigten beim apostolischen Stuhle bestellt habe und dass daher die Richter, denen van jenen Mandate gegen ihn vorgewiesen werden, nicht gegen ihn vorgehen sollen. Vtterbo 1235 Dezember 19 (xiiii. kalendas iauuarii, pontificatus nostri anno nono).

Gedr, Schmidt, ÜB. des Hoohstißs Halberstadt I (Buhl, aus den Preuss. SUtatsareh. 17) S. 676 Nr, 649. Regest Böhmer-Ficher, Reg. imp. V, 3, 7117.

480. Bischof Konrad bekundet, dass dm Kreuzstift ein Achtel des Zehnten in Elbe von Ernst und Dietrich von Elbe, die Bürgschaft stellen^ zurückgekauft hat 1235.

In nomine sancte et individue trinitatis.^) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volumus tam presentibus quam futuris, quod prepositus et canonici sancte C^mcis in Hildensem de consensu nostro redemerunt octavam partem decime in Elvede de manu laicali Emesti scUicet et Theoderici de Elvede. Verum Theoderico non habente aliquem puerum, quia Kmestus habuit heredes, sciUcet Thidericum et Sophiam et Volk- sidim, posuit fideiussores avunculos suos videlicet Ludolfüm April et Amoldum de Elvede et lohannem filium lohannis de Welide et Amoldum filium Ludolfi April et Ludolfüm filium Amoldi de Elvede,

*) Bis hier verlängerte Schrift.

202 1285.

qui fldeiussores omnes promiserunt in manibas liippoldi de Escheite et Bertoldi de Antiquo foro et Theoderici de Stokkem et Olrici de Bledenem, quod pueros predictos Emesti prodacent, cum ad annos discretionis pervenerint, ut et ipsi venditionem istam ratam habeant et, sicat pater eorum fecit, ita et ipsi renuncient iuri suo. Pro- miserunt preterea, quod, si aliquis ecclesiam sancte Grucis super hac octava parte decime impetet, ipsi ambo Emestus scüicet et Thidericus pro facto suo stabunt et eximent ecclesiam ab huiusmodi questione. Preterea Gonradus filius patrui Emesti et Theoderici i) renunciavit etiam omni iuri, si quod ei competere videbatur in decima supradicta. lohannes etiam filius Ludolfi conversi in Bidages- husen, licet nullum ins in illa decima haberet, ex habundanti tarnen renunciavit similiter coram nobis. Testes huius rei sunt Hermannus de Goslaria, Gbnradus de Qoslaria, Theodericus de Adenoys, Hen- ricus de Scalkeberch, comes Adolfus de Dasle, Hermannus de Uslere, Theodericus de Rothinge, Lippoldus de Antiquo foro. Ne autem oporteat aliquem dubitare de hoc facto, scriptum nostrum inde con- fectum dedimus et illud sigillo nostro munivimus ad cautelam. Actum anno domini m^. cc^. xxxO\^., pontificatus nostri anno quintodecimo.

Or, im Kgl. St,-J. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 36 mit beschädigtem Siegel des Bischofs.

481. Nachdem Ritter Thetniar von Oddincrodhe zwei Töchter und zivei seiner Nichten in das neu errichtete KL Wnlfinghauseti hatte treten lassen und zwei Nonnen aus Dorstadt (Durstade) ihnen zugesellt hatJe^ wurde der Pnester Heinrich aus Lamspringe zum Propst der neuen Anlage erwählt (1235).

Or, im Kgl, 8t,-A, zu Hannover f Wülfinghausen Nr. 26. Bruchstück de^ bischöflichen Siegels, Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 3 Nr. 4 zu 123S,

489« Propst Ekhert von Heiningen bekundet y den Söhnen de^ Burchard von Wolf enhüttel für d^i halben Zehnten in Dorstadt 31 Pfund und 31 Mark und dem Truchsess Gunzelin für den Zehnten in Klein- Biewende 40 Mark bezahlt zu haben. 0. D. (um 1235).

Notum Sit Omnibus tam presentibus quam futuris, quod ego Ecbertus dei misericordia prepositus in Henigge rogatus a domiuo dapifero Guncelino prestiti pueris domini Burchardi de Wlferbotel Brunewicensis monete xxx unum talenta et totidem marcas super

>) So das Or.

1286. 203

dimidiam partem decime in villa Dorstat, que ipsos contingit; mediam partem reliqnam iure feodali tenemus ab ipso prefato dapifero con- quisitam a nostro predecessore iii^. beate memorie domino Christiano c marcis presentibus eius filiis et id promittentibus, Dobis quo- qne, ne tradatnr oblivioni, litteris annotantibus. Ipsi etiam domino dapifero prefato circa domini nativitatem propter instantiam precom ipsins super decimam in Osterbiwende prestiti xl. marcas Brune- wicensis monete. Et ne aliquis eius flliorum vel heredum possit infiingere vel immutare, tenet ecclesia nostra eius litteras bulla ipsins flrmatas.

Or. im Kgl. St,-A. zu Hannover^ Heiningen Nr, 17, Siegel abgefallen, Gedr, Asseburger ÜB. I, S. 182 Nr. 266 nach Cop.

488. Burchard von Glinde, Domherr in Magdeburg, und sein Bruder einigen sich mit dem Kl, Dorstadt wegen zwölf Hufen und eines Waldes in Flöthe. 0. D, (um 1235),

B(urchardus) Magdeburgensis ecclesie canonicus de Glindere profiteor et recognosco, quod, cum inter prepositum de Dorstat ex una parte et me et fratrem meum ex altera super xii mansis et Silva sitis in Vlotede lis ageretur, ego et frater mens a prefato preposito et amicis ipsins commoniti et vocati venimus Helmenstat et cum adversa parte convenimus in talem formam, ut nos et fratris mei filii bonis prenotatis ad manus ipsius prepositi totaliter renun- ciaremns pro recompensacione xxx marcis ab ipso preposito receptis. Nos igitur bonis eisdem viris honestis presentibus renunciavimus in loco memorato presente preposito F(ritherico) sancte Marie de Helmenstat, domino B(emardo) de Dorstat, F(ritherico) et H(ein- rico) de Esbeke, E(ngelberto) de Lellem et L(udolfo) de Honlege militibus. Postmodum talis transaccio in comecia, cui bona, super quibos lis agebatur, adiacent, in villa, que Burchdorp dicitur, est presentibus viris honestis recitata et secundo flrmiter stabilita pre- sente domino L. de Lengede, qui iudicio presidet in eadem come- cia, domino E(cberto) preposito de Heninge, Willehelmo plebano de Borchdorp, B. plebano de Immendorp, lo(hanne) plebano de Lengede clericis, et presentibus Con(rado) fllio Ber(nardi) de Dor- stat, lohanne advocato de Harlungeberch, Thegen(hardo) de Burch- dorp, Herm(anno) et Burch(ardo) fratribus de Lengede, Herm(anno) de Lengede, Bert(oldo) de Alvessem laicis. Nos etiam ab omnibus, quibas de cetero super ipsis bonis conveniri posseut, reddemus

204 1286.

prepositum et ecclesiam absolutos. Adhuci) sunt et alii teste« Ludigerus, Hermannas , Ericas, Olricas, lordanis, Teodericas, lohannes, Gey(ehardas), Ganteras preco, Bertoldas de Lehtene, Tidericus de Meinem, Lathardus, Ladigeras, Teodericas cappeilanus in Dorstat, Gerlagas frater.

Or, im Archiv zu Dorsiadt, Siegel des Ausstellers gut erhalten^

484. Propst Friedrich des Stiftes Marienberg in Helfnstedt be- kundet, dass das Kl. Dorstadt Güter in Flöihe von Burchard von Glinde, Domherrn in Magdeburg, und von dessen Bruder unedergekavft und diese auf die Güter ve^'zichtet haben. 0. D. (um 1235).

Omnibus Christi fidelibas hanc paginam inspectaris F(ridericas) dei gratia prepositas sancte Marie in Helmestat salutem in Christo Ihcsu omnium salvatore. Testimoniam perhibeo coram deo et Banctis eins et omni homine iniuriari volente ecclesie in Dorstat saper bonis in Vlotethe, que denominata ecclesia conquisierat a nobili viro B(enihardo)2) de villa predicta cum consensu filie Adelheidis et eins marito nomine lohanne, quod dicta ecclesia secando ipsa bona libere possidenda xxx marcis redemit a domino Burchardo canonico de Matheburg et eius fratre domino Ottone de Glindere et eias filiis. Haie sponsioni ego interfui cum preposito de Dorstat beate memorie Waltere et domino Bernardo de Dorstat et domino Fritherico de Esbeke et domino Heinrico de Esbeke, domino Ludolfo de Hon- lege, domino Engelberte de Lellem. Hi omnes ex parte prepositi iutererant compositioni in civitate Helmestat in haue modum, quod dominus B(archardus) et frater suus O(tto) et filii eius bonis pre- dictis renuntiarent in cometia, cui eadem adiacent bona. Quod^ et fecerunt in villa, que Burchtorp vocatur. Dchinc preflxo die, cam denominatum argentum esset persolvendum , affuit in propria persona dominus Burchardus canonicus de Matheburg et ex parte domini Ottonis Burchardus de Elmenstat advocatus argentum pre- nominatum recipientes. Affui et ego F(ridericus) prepositus in Helmestat cum denominato preposito in Dorstat et domino Hermanno de Wereberg et Stephane et Godefrido, Berteramo de Querenbeke, Alberto et Eggelberto de Lellem militibus.

Or. im Archiv zu Dorstadt, Wenig beschädigtes Konventssiegel von Helmstedt,

') Von hier ab von anderer Hand. ^) Or. hat T. •) Von hier his zum Sckluss von anderer Hand.

1236—46. 205

485. Bischof Kanrad transsumiert ein undatiertes grosses Privileg des Papstes Gregor IX, für die hüssenden Schiresteim der Maria Magdalena in Deutschland. 0. D, (um 1235).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. MagdaL Nr. 34. Siegel des Biechofe heifchädigt an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB. l, S. 521 Nr. 546.

486« Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Konrad von Qanders- heim den Zehnten in Bomum ihm bei Bettmar resigniert und dem Abt Ludold und dem Konvente des Godehardikloster nach Empfang von 70 Pfund übertragen hat. 0. D. (1235—47).

coram viris idoneis tarn secularibus quam ecclesiasücis domino

Reinoldo maiore preposito, Henrico de Tossem, preposito Alberto de Everstene, Theoderico de Adenoys, Meinardo scolastico, Wernhero de Bortfelde, Heinrico de Sealkenberge, militibus Engelberte de Dalem, Ludolfo camerario, Sifrido de Hutenberch et filio eins SifridO; Asgnino et Henrico de Monte lapideo.

Gedr. Leyser, Hiet. cotn. Eberstein. S, 72, danach Koch, Hist. ducis Alherti Ar. 88, fehlerhaft Harzheim, Concilia III, S. 535.

487« Antwortschreiben des Mönches A. in Heisterbach an den Dom- scholäster M(einhard), in welchetn er ihin mitteilt, dass er bei Damiette gefangen worden und vor fünf Jahren in das Kloster getreten sei. 0. D. (1235—49).

Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 749 Nr. 1514 im Kgl. St.-A. zu Hann&ver. Oedr. Sudendoif Registrum II, S. 170. Zeitlich bestimmt nach dem Vorkommen des Domscholasters Meinhard.

488. Das Domkapitel genehmigt die Überweisung von sieben Hausstellen an die Dominikaner und die Entschädigung des Kreuzstlft^s aus der Münze durch Bischof Konrad. 0. D. (1235—46).

Reynoldus dei gratia prepositns, Gerewicus decanus totumque capitnlnm maioris ecclesie Hildensemmensis omnibns, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum esse volumus, quod, cum venerabilis dominus noster Conradns Hildensemensis episcopus locaret honorabiles vires fratres ordinis Predicatomm in Bruilone Hildensem in quibusdam areis spectantibus ad prebendam capituli sancte Crucis, con- talit iure perpetuo eidem ecclesie sancte Grucis tria talenta in moneta sna in recompensationem earundem Septem arearum, et hoc fecit de

206 1235-61.

uostro beneplacito et consensu. Ne ergo in posterum de hoc oriaturO aliqua dubitacio, scriptum nostram inde confectum dedimus et illnd sigilio ecclesie nostre munivirnns ad cautelam.

Abaehrift des 18. Jahrhunderts in Ms. 186 S. 38 im Museum zu Hildesheim. Die betreffende ürk. Konrads oben Nr. 376, Obige Vrk. darf aber wegen dei< Domdechanten Gertmch nicht vor 1235 angesetzt werden. .

489. Doivdechant Gerwich und Domscholasfer Meinhard entscheiden einen Streit ztrischen den Pröpsten von Heiningen und van st. Georgen- herg bei Goslar wegen einer halben Hufe in Bugenstide dahin, dass der Propst von Heiningen dmn des Georgenberges drei Hildesheitner Pfund auf nächsten Michaelistag zahlt und die halbe Hufe, wenn sie gefunden wird, beim Kl. Häningen bleibt. 0. D. (1235 49).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Heiningen Nr. 48a ohne Besiegelung, £»(- wurff Qedr. Bode, ÜB. I, S. 561 Nr. 604.

440. Herzog Otto von Braunschweig tauscht mit dem Bischof Ministerialen, 0. D. (1235—52).

Venerabili domino amico suo Hildensemensis ecclesie episcopo dei gracia O(tto) dux de Brunswich paratiim et voluntariam in Omnibus obsequium. Discrecioni vestre presentibus innotescat, quod noa ministerialem nostrum Bodonem nomine fllium Olrici de Saldere ecclesie vestre assignavimus et dedimus, loco illius Bacen fllium domini Racen de Uttesem recipientes, qui ecclesie vestre antea pertinebat.

Äbsehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 559 Nr. 992 im Kgl. St.-A. zu Hannover. Es mag hier erwähnt werden, dass in dem Fonnübuch des Ludolf von Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen und deutschen Geschichte IX, S. 398, ein Schreiben des Bischofs Konrad an 0. dnci Babaric (Var. Saxonie und M. marchioni de Brandenburc) mitgeteilt wird, mit welchem er diesem einen Boten mit geheimen Aufträgen schickt. Vielleicht ist Herzog Otto von Braunschweig ge- meint, vielleicht liegt auch nur eine blosse Formel vor.

441. Das Godehardikloster genehmigt den Verkauf des kleinen Zehyiten und fünf Äcker in Sibbesse an das Johannisstift unter der Bedingung, dass letzteres sich an der jährlichen Prozession des Klosters am Dedikationstage beteiligt. 0. D. (1235^61).

L(udoldus) dei gratia abbas ecclesie sancti Godehardi in Hil- densem totumque capitulum eiusdem universis fidelibus hoc scriptain

^) Cop. oriat

1235-61. 207

visuris salutem in vero salutari. Ut ea que ecclesiis et ecclesiasticis personis conferuntur beneficia rata permaneant, prelati, quoram interest, omni diligentia debent elaborare. Unde notum esse volumus Omnibus, quod, cnm Ludegerns miles de Aivelde super emptione cuiusdam parve decime et quinque agrorum in Sibbichtissen sitomm, qaos a nobis tenait, cum canonicis sancti loliannis pro precio octo talentomm convenisset; petiit a nobis, ut eadem bona in manus nostras resignando canonicis iam dictis possessionem assignaremns, quod fecimns capituli nostri conniventia et voluntate, tali tarnen adiecta conditione, ut ipsi in feste dedicationis nostrc in processione Dobiscum annuatim appareant. Ne igitur huius ordinationis series in postemmi) oblivione deleatur aut cuiquam possit venire in dubium, presentem litteram sigilli nostri appensione perpetuando roboramus.

Or, im KgL St.-A. zu Hannover, Johannisstiß Nr, 20a, Siegel und Be- festigung verloren. Auf der Rückseite von einer Hand des 14. Jahrh.: De parva ilccima in Sybbechtessen. Gedr. nach Cop, Wilrdtwein, Nova suba, I, S, 356, D<i8 fhp, des Johannisstiftes des 16, Jahrhunderts, Ms. 341 fol, 6r in der Beverinischen Bibliothek fügt am Schlüsse der Urk, hinzu: de predictis quinque agris dantnr anonatim iii solldi pro censu. Nur nach den Regierungsjahren des Abtes Ludold zeitlich anzusetzen.

442. Abt Ludold des Godekardiklostent verhenseii die Abend- mihlzeit des Konventes, 0. D, (1235-~-61).

Lndoldns dei gracia sancti Qodehardi abbas in Hildensero pre- sentem litteram inspecturis salutem in vero salutari. Notum vobis Sit, quod nos pio et firmo usi consilio ad amministracionem cene conventoi nostro triginta libras in decima in Scelerten et quinga- ginta libras in dimidia decima in Wennerdhen assignavimns eidem. Duo ergo de conventu fideles ordinentur, qui decimas in procuracione habeant et primo quidem nobis in quinquaginta libris ad debita granarii respondeant et deinde sicut supra dictum est amministra- cionem cene fideliter ordinent et procurent. Hanc itaque ordinacionem in verbo veritatis promittimus observare scripti nostri et sigilli munimine roboratam.

Abschrift des t5. Jahrhunderts im Cop, des GodehardikL, Ms. 311 fol. 77 v in der Beverinischen Bibliothek, Nach der Regierungszeit des Abtes Ludold angesetzt,

448. Profess des Bruders Konrad im Oodehardiklosfer unter Abi Ludold. 0. D, (1235^61).

*) Or, postrum.

208 1236.

f Ego frater Conradus promitto Stabilitäten! et conversionem morum meorum et obedientiam secundum regulam sancti Benedicti prout scio et inplere valeo coram deo et sanctis eius in hoc mona- sterio, quod dedicatum est in honore sancti Godehardi, in presencia domini Ludoldi abbatis octavi. f

Or, im Kgl, SL-A, zti Hannover, st. Godehardi Nr, 478 ohne Besegelung. Unier demselben Abte machen noch Profess Bruder Walther und Ulrich a. a. (). Nr, 479 und 480 y alle fast wörtlich unter sich übereinstimmend.

444. Erzbischof Siegfried von Mainz meldet dem Bischof Konrad^ dass er, me er ihm bereits in Heiligemtadt mitgeteilt habe, zum Kaiser befohlen sei, und bittet ihn wegen seines Ausbleibeiis auf dem festgesetzieti Tage beim Herzog vmi Braunschweig zu entschuldigen; nach seiner Rückkehr werde er sich um den Austrag ihrer Angelegenheiten bemühen. 0. D. (1236 Anfang).

Venerabili fratri in Christo domino C(onrado) episcopo Hildes- heimensi S(ifridus) dei gratia sancte Moguntine sedis archiepiscopus salutem et obsequium benivolum cum fraterna in domino caritate. Sicut Yobis diximos, cum mecum Heiligenstat essetiS; quod Imperator nos ad suam presentiam accersisset, ita secundario postquam reces- sistis nos in tantum arctius et attentius fecit vocari, quod nnllo modo audemus omittere, ut tota festinatione acceleremus ad eum venire. Quare vos omni quo possumus affectu rogamus, quatinos per litteras vestras vel si esse potest personaliter apud ducem de Brunswik dignemini nos super eo, quod diei et placito inter vos constituto et ipsnm non int^rsimus ista vice, habere propensius ex* cusatos. Firmiter enim habemus propositum, cum ad partes istas conversi fuerimus, ad hoc quod inter vos conveniens ordinatio fiat accedere ad eundem et sue optemperare quatenus possumus voluntati.

Qedr. Schannat, Vindem. I, 193 zu er. 1225, Huillard-BrihoUes IV, 50i. Hegest Böhmer-Ficker, Reg. imp, V, 11175, iroselhst wegen der Datierung.

445« Bischof Konrad bekundet, dass Graf Konrad von Lauen- rode ihm die Kleine Grafschaft verkauft und in Forste resigniert habe, und belehnt dessen Frau und Brüder mit der Grossen. Hildeshmn 1236 Februar 16.

In nomine sancte et individue^) trinitatisJ) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Cum per oblivionem res vergat in

^) Or. indidue. *) Bis hier verlängerte Schrift.

1236. 209

dubium, oportet ea que fiunt Id tempore, ne labantur cum tempore,

scriptis autenticis roborari, ut hominum deficiente memoria scriptura

perhibeat testimonium veritati. Hinc est, quod notum esse volumas

tarn presentibus quam futuris , quod nos minorem comiciam , quam

comes Conradus senior de Lewenrode de manu nostra tenuit, com-

paravimus ab eo quadringentis libris viginti libris minus ad usus

nostros et successorum nostrorum hac^) conditione accedente, quod

concessimus comiciam maiorem et omnia bona, que ipse comes

Conradus senior a nobis tenuit, uxori sue et etiam fratribus suis

Conrado iuniori scilicet et Henrico et matri ipsorum. Unde ipse

Conradus comes senior iam dictus constitutus in presentia nostra

Vorsethe resignavit supradictam minorem comiciam nobis liberam

et absolutam cum omni iure, quo eam ipse a nobis tenuerat, ita

quod warandus erit de eo, quod nullus ibi aliquid sibi iuris addicet

nisi in sex mansis tantummodo, quos porrigemus, quorum duos habet

marscalcus noster in Eilstringe, et duos Burchardus de Saldere in

Swehlite et duos Thidericus de Promen in Eilstringe ; hiis exceptis

nnlli ins aliquod ibi vel potestatem aliquam recognovit. De articulis

antem, qni servari debent tam ex parte nostra quam comitis, sie

est dictum, yidelicet quod si aliqua mulier de minori comicia

napserit alicui viro maioris comicie, illa peitinebit ad maiorem

comiciam, et econverso si aliqua de maiori comicia nupserit alicui

viro de minori comicia, illa pertinebit ad minorem sine dubio comiciam.

Item bona habentes in utraque comicia utrique domino servient,

nisi Yoluerint omnino dimittere bona, que habet in altera comicia;

quod si fecerint, ad ins et dominium pertinebunt illius, in cuius

comicia retinuerint bona sua. Item non habentes bona in aliqua

istarum comiciarum, qui dicuntur in Teutonico ungehovede, in qua-

comque comicia fuerunt tempore initi contractus in ea remanebunt.

Si autem aliquis existentium et manencium tempore contractus initi

in aliqua comicia fugerit in aliam comiciam, illum sequi debet

dominus suus et eum de loco illo ad comiciam suam propriam

revocabit; sed si profugus fuit tempore contractus initi manens vel

ultra Albiam vel alibi extra terram, liberum erit illi in reditu

suo remanere in comicia sive in minori voluerit vel maiori.

Testes autem renunciationis comicie huius minoris facte a comite

^) hac et etiam auf Basur und von denelhen Hand mit dunklerer Tinte und spitzerer Feder nachgetragen,

Hildesh. ÜB. IL ^4

210 1236.

Conrado seniore et omnium etiam, que prescripta sunt, sunt hü: Theodericus de Adenoys, Hermannas de Padebuma canonici maioris ecclesie nostre, magister Richardus plebanus in Alvelde, Ludolfiis canonicus sancte Cnicis, Johannes sancti Andr§e, Bernardus sacerdos in Vorsethe clerici ; item Conradus comes de Lewenroht iunior, qui huic renunciationi fratris sui predicti interfuit et consensit, lingua et manu consensum suum exprimens, licet nichil inris in ea haberet; idem fecit comes Henricus f rater suus; item presentes erant Ludolfus camerarios, Henricus pincerna, Engelbertus de Dalem, Tidericns de Holthusen et frater suus Hugo, Henricus de Stenberge, Everardus de Alten ; Hildebrandus dapifer comitis, Bertrammus, Volkoldus Clamatori) milites, Lutbertus de Hertbere, Henricus de Frankene- berch, Henricus de Goslaria, Conradus de Embrike, Henricus de Adenstede, Baldewinus filius marscalci, Hildebrandus de Sutherem, Hermannus Pawenvot et alii quam plures de familia nostra. Duo autem inde confecta dedimus scripta, quorum unum erit penes ecclesiam nostram Hildenseim et aliud penes comitem, ut recursus possit haberi ad utrumque, si posthac de aliquo articulo dubitacio aliqua forsitan oriatur. Ad maiorem igitur huius rei evidentiam duobus sigillis nostro videlicet et comitis ista fecimus communiri. Actum anno ab incamatione domini m^. cc^. xxx^^., pontiflcatus nostri anno xv^. Datum Hildensem xiiii^. kalendas marcii per manum notarii nostri magistri Ludolfi canonici sancte Crucis.

Or, im KgL St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 174 mit den gut erJialtenen Siegeln des Bischofs und des Grafen Konrad an roten Seidenfäden, Oedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 15.

446. Bernhard von Dorstadt überträgt der Kirche mer Hufen in Adersheim (Adersem) und bekundet die Zustimmung seiner Kinder. (1236 nach Februar 21.)

Conradus filius mens maior consensit Vorsethe vii<>. kalenda:^

novembris anno dominice incamationis m^. cc^. xxx^. \^. et presentes erant dominus mens episcopus Hildensemensis Conradus et maior prepositus Eeinnoldus, decanus Qervicus, Sigboto cantor, Meinhardas scolasticus et prepositus sancte Crucis Hugo, milites Ludolfus came- rarius, Sifridus de Borsem, Conradus marscalcus, Ludolfus de Bort^ velde, Tidericus de Salder. iii. nonas novembris eiusdem

*) Volk. Glam. auf dem freigelassenen Räume nachgetragen u4e hei *) auf voriger Seite.

. 1236. 211

anni consenserunt due filie mee Alheidis et Bia Bronswic presente

preposito maioris ecclesie Hildensemensis Beinnoldo, decano Ger-

vico, cantore Sigbodone, preposito Crachtone, lordane dapifero,

Wilchino marscalco, Baldoino marscalco, Ludolfo et Gevehardo de

Boitvelde. xR kalendas ianuarii eiusdem anni filius mens

Araoldus consensit in publico placito, ubi presens erat dux de

Brwonsvic, comes Hermannus de Waldenberch, lordanis dapifer,

Hecbertus de Asseburch, iuvenis Grubo, Tidericus de Herlingerod.

Nono kalendas martis ufi. cc^. xxx^. vi^. anno consensit filia mea

Lntgardis in Sumereschenburc, nbi presens erat dominus Conradus

caDonicus Hildensemensis, Boldwinus, Henricus, Gerhardus, laici

Ladolfas de Gramen et frater eins Tidericus, Richardus de Sehusen,

Bemhardus de Domesle, Bertoldus, Henricus.

Or. im KgL SU-Ä, zu Hannover, Domstiß Hildesheim Nr, 175 mit Siegel des Ausstellers, Gedr. Sudendorf, ÜB, I, S. 16 Nr, 18. Regest Asseburger ÜB, I, S. 131 Nr. 182,

447. Bischof Konrad übereignet dem Kl, Dorstadt zwei Hufen in Lühnde, die ihm seine Ministerialin Wendelburg von Braunschweig resigniert hat, Hildesheim 1236 März 10,

In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Conradus dei gratia

Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volumus

tarn presentibus quam futuris, quod Wendelburgis de Bruneswik

ministerialis ecclesie Hildensemensis volens sibi comparare^) com-

munionem orationum et omnium bonorum, que per dei gratiam äunt

a sanctimonialibus in Dorstat, que ibidem deo et beate virgini die

et nocte deseryiunt, in hunc modum ordinavit, ut duo mansi sui

siti in Lnlelne ad usus cederent earundem, et quia de manu nostra

ipsos in feodo tenuit, resignavit eos nobis, et nos ad petitionem et

instanciam eins pro remedio anime nostre contulimus eos dicte

ecclesie dei in Dorstat iure perpetuo possidendos. Testes huius

rei sunt Renoldus maior prepositus, Gerewicus decanus, Henricus

de Tossem custos, Menardus scolasticus, lohannes cellerarius, Bodolfus

de Bruneswik, Sifridus de Barem, Conradus de Alta fago canonici

maioris ecclesie nostre, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus,

Bemardus de Dorstat et duo fliii sui Conradus et Arnoldus, Lude-

gerus de Indagine et Bemardus frater suus, Hermannus de Herberge

laici et alii quam plures. Ut igitur factum istud ärmum permaneat,

*) Verlängerte Schrift, *) Or, compare.

14*

212 1236. .

scripto nostro et sigiUi nostri munimine illud flrmavimus ad cautelam. Actum anno domini millesimo ducentesimo xxxM^., pontificatas nostri anno quintodecimo. Datum Hildenseim vi. idus marcii.

Or. in der Beveinnischen Bibliothek zu Hildesheim, Kl. Doratadt. Beschädigtes Siegel des Bischofs.

448. Papst Gregor IX, teilt dem Bischof (Konrad) mit-, dass bald nach detn Fortgang des Deutschordensmeister Hennann Abgesandte der Lombarden bei ihm erschienen seien, welche zum Kompromiss bereit erschienen, und fordert ihn auf, unterdess nichts feindliches gegen die Lombarden zu unternehmen. Viterbo 1236 März 21 (xii. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno decimo).

Das gleichlautende Schreiben an Kaiser Friedrich IL gedr. Man, Oenn. epist. sei. I. S. 577 Nr. 678. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, Nr. 7129, Pötthast, Reg. potit. 10124, ico die älteren Drucke verzeichnet sind.

440. Paj)st Oregor IX. beauftragt den Erzbischof (Wübrandj ro7i Magdeburg und die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Ekkhard) von Merseburg, die Belästiger der Kirche in Würzburg mit der kirch- lichen Zensur zu bestrafen. Viterbo 1236 März 22 (xi. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno decimo).

Gedr. Mon. Boica XX XII, S. 270. Regest Potthast, Reg. pont. 10126.

450. Bischof Konrad übereignet dem KL Neuwerk bei Qaslttr den halben Zehnten in Gielde (^öeledhe), den ihm Graf Heinrieh fow Schiaden aufgelassen hat. Forste 1236 April 18 (pontificatus nostri anno xv. ~ xiiii. kalendas maii).

Presentes autem erant. cum idem comes iam dictam decimam resignaret, comes Hermannus de Woldenberch et Volcmarus, Gisel- bertus Goslarienses, Bertoldus de Gowisg et Amoldus frater suus, Fridericus Friso, Berdoldus de Werre. Testes autem donationis nostre sunt hü: Geroldus prepositus in Bakkenrod, Theodericns de Ädenoys, Hermannus de Paderbuma maioris ecclesie nostre canonici, ^judolfus canonicus sancte Crucis, lohannes canonicus sancti Andree derici, Hugo de Holthusen miles et ministerialis noster, Conrados de Embrike, Theodericns de Goslaria, Henricus de Benrelthe. Gerardus camerarius.

Or. in der Beverini sehen Bii>liothek in Hildesheim. Benähtes Sieget rfr* Bischofs an roten Seidenfäden. Nach Cop. gedr. ÜB. des histor. Vereins für Niede»*- Sachsen I, S. 20 Nr. 15, nach dem Or. Bode, ÜB. I, S. 524 Nr. 547.

1236. 213

4SI. Bischof Konrad, durch den Bericht des Propstes Heinrich der neuen Anlage in Oddingeroht davofi unterrichtet, dass der Ort für ein Nonnenkloster ungeeignet sei, schenkt ihm mit Zustimmung des Domkapitels seinen Anteil an Burgassel, Im Schlosse Bosenthal 1236 April 18 (pontificatus nostri anno xyfi, xiiii. kalendas maii). . . . presentibos et consentientibiis Reinoldo maiore preposito nostro, Gerewico decano, Conrado de Lyppa, Sifrido de Barem, Conrado plebano forensi, Conrado de Goslaria, Rodolfo de Bruneswik pres- biteris, Conrado preposito Montis, lohanne preposito in Olesburch, Menardo scolastico, Sigebodone cantore, Theoderico de Adenoys diaconis, Sigebodone de Scartfelt, Wernero de Bortfelt subdiaconis.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Willfinghausen Nr. 2, beschädigtes Siegel des Bischofs. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB, VIII, S. 1 Nr, 1, wonach Oddingeroht je/2< Engerode bei Salder ist, was aber wohl kaum richtig, vgl, ufUen Nr, 731, liegest Doebner, ÜB, I, S. 72 Nr. 139,

4S2{« Bischof Konrad bekundet die Überlassung des halben Zehnten in Grasdorf durch Eilika, Frau des Steppo von Mahner, an das Domkapitel zu Gunsten der armen Scholaren. Hildesheim 1236 Mai 3.

Conradus dei graciaHildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volamas, quod in die beati Alexandri, cum presedimus indicio Hildensemensi in pomerio nostro, comparuit coram nobis Eylica, quondam uxor Bemardi militis de Thidessen, nunc uxor Stepponis de Mandere, et dimidiam partem decime in Gravestorp, quam de manu nostra tenebat, cum minuta decima et omnibus eins pertinentibus de consensu et voluntate nostra acceptis xxv talentis Hildensemensis monetc fratribus maioris ecclesie ad usus paupenim scolarium Hildensemensium in refectorio obligavit, et Johannes de Adenstedlie frater eins et Henricus magnus de Hamelen et Sifridus senior de Ruthenberch et Cesarius de Walede et Oliicus de Bledenem promiserunt fide data in manibus Ludolfl camerarii, Bertoldi de Veten foro, Sifridi iunioris de Rutenberch, quod iam dicta ecclesia nostra a prefata Eylica vel a filia eins, fllia lohannis Scadewolt ant filio eins nullum dampnum vel molestiam in supradicta decima sustinebit. Si autem gravamen aliquod factum fuerit^ iam dicti fideiussores intrabunt civitatem Hildensemensem et de ea non exi- bnnty donec ecclesie de dampno illato et iniuria in gracia vel in iure ftierit satisfactum. Testes huius rei sunt Reynoldus maior

214 1286.

prepositus, Gerewicus decanus, Hugo prepositus sancte Cnicis, Hen- ricus custos, Menardus scolasticus, Seghebodo cantor, Seghebode de Schartfelt, Richardus, lohannes, Ludolfiis canonici sancte Crucis, lohannes de Esschereshusen, Conradus de Rivo clerici, item Lippoldus de Veten foro, Hoyerus de Piscina, Thidericus de Tossem, Henricus de Winningehusen, Amoldus de Wlvinghusen, Tidericus de Promen, lohannes de Suttherem milites, item Volcmarus, Gherardus Hokyngus, Bertrammas, Conradus de Wechene, lohannes Minneko, Amoldus et Henricus fratres de Minda, Hartbertus burgenses, item lordanis de Ilten, Hildebrandus de Suttherem, Henricus de Adenstede, Ghuntherus de Bobleten, Bodo camerarius, Thidericus de Goslaria famuli nostri, et alii quam plures. De tempore autem redimende decime supradicte sie dictum est, videlicet quod pecunia, pro qua ipsa est obligata, restitui debet non alio tempore quam xiiii diebus ante festum lohannis baptiste. Ut igitur in posterum nulla oriatur dubitacio de premissis, nos ea conscribi fecimus et sigillo nostro flrmavimus ad cautelam. Actum anno domini w9. cc^. xxxvi., ponti- flcatus nostri anno xxi^.i)

Abschr. des 15. Jahrh, in Cop. V£, 11, 8, 769 Nr. 1577 im Kgl. St-A. lu Hannover. liegest Doebner, ÜB. I, S. 73 Nr. 143.

498. Abt Th(etmar) und das Kapitel des Michaelishlosters ver- kaufen alle ihre Güter in Diemarden (Dimerde) und eine Hufe in Leinshausen (Lemaneshusen) dem Kl. Hilwartshausen für 165 Mark. 1236 Mai 22 (xi. kalendas iunii).

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Hiltcartshausen Nr. 29. Kleiner Best des Abtssiegels und stark beschädigtes Kapitelssiegel, Qedr. Seheidt, Anmerk. und Zusätze S. 778. An demselben Tage bekundet Domdechant G(encich) und dtu Domkapitel den Verkauf, Or. a. a. 0. Nr. 30, kleines Bruchstück des KapiteU- siegeis, gedr. a. a. 0. S. 779, und in einer undatierten Urk. quittiert das Miehaelis- kloster Ober den Empfang von 71 Mark, Or. a. a. 0. Nr. 32, Bruchstück des Kapitels- siegeis, gedr. a. a. 0. S. 777.

484. Bischof Konrad bekundet, dass das Kl. Hütcartshausen von dem Michaeliskloster Güter in Dietnarden (Dimerden) wid ein^ halbe Hufe in Lemshausen (Lenmanneshusen) für 165 Mark gekauft hat. Da aber von dem Kaufpreise nur 71 Mark gezahlt seien, so habt er das Kloster in den Besitz der Güter gesetzt bis zur Be:sahlung de.< Restes. 0. D. (zu 1236 Mai 22).

1) So das Cop. statt xvi<>.

1286. 215

Or, im KgL SL-A. zu Hannover, HüwarUihauaen Nr, 31. Beschädigtes Siegel des Bischofs an dem von der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen, Gedr. Scheidt, Änmerk, und Zusätze S. 776.

499. AU und Kapitel des Godehardiklosters verkaufen dem Domkapitel eine Hufe und zwei halbe Hausstätten in Essem. Actum 1236 März 12, Datum Hildesheim Juni 18.

Ludoldus dei gratia abbas et capitulum sancti Qodehardi in Hildenseim omnibus Christi fldelibns salntem. Quia cum tempore deficit hominam memoria, ideo expedit eis, nt de contractibns snis publica conflciant instrumenta. Propter quod etiam nos presentibus litteris soUemniter editis profitemur et publice protestamur, quod mansum unum xxii iugera continentem in villa Essem situm et duas dimidias areas in eadem villa pro xv libris Hildensemensis monete vendidimus capitulo maioris ecclesie in Hildensem, ita videlicet ut iam dictum capitulum in pascuis, silvis, aquis, privilegio decime non solvende eodem iure gaudeat, quo nos usi fuimus antequara mansum cum predictis dimidiis areis venderemus. Actum anno domini rsfi. cco. xxxvio., üiio. idus marcii in caminata abbatis sancti Gode- hardi. Presentes erant ego abbas Ludoldus, Henricus de Svechlete, Wichmannus monachi sancti Godehardi, item Gerewicus decanus, Henricus custos, lohannes cellerarius, Meinhardus scolasticus de maiori ecdesia. Ne autem hoc factum nostrum tractu temporis in dubinm venire vel aliquo malo possit ingenio irritari, presens scriptum inde confectum sigillorum nostro videlicet et capituli nostri appensi- onibos fecimus communiri. Datum Hildensem xiiii. kalendas iulii.

Or. im Kgl. St'Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 176 mit dem Siegel des Abtes und dem beschädigten des Kapitels. Oedr. Vogell, Geschlechtsgesch. des r. Sehwicheldtschen Hauses IT, S. 9.

4S6. Bischof Konrad und das Domkapitel übertragen dem KL Dorstadt die Pfarrkirche daselbst. Hildesheim 1236 Juli 4.

C(onradus) dei gratia episcopus, R(einoldus) prepositus, G(er- wicus) decanus et capitulum Hildensemensis ecclesie omnibus Christi fidelibus salutem in domino. Notum sit omnibus presentem paginam inspecturis, quod, cum famule dei sanctimoniales in Dorstat, que die ac nocte divino sunt obsequio mancipate, magna laborarent inopia, nos excitati fervore karitatis et merito sancte conversationis, qua predicte sorores domino et hominibus sunt dilecte, eis ad con- solationem et vite subsidium in ecclesia parrochiali, que est in

216 1286.

Dorstat^ sie dnximns providendum^ nt ab hoc tempore in antea perpetuo percipiant fructus ecclesie supradicte et prepositus in Dorstat, qui pro tempore fuerit, eidem provideat in divinis per qualemcumque volnerit personam tamen idoneam, quam ad cnram popnli et ad offltium ecclesie duxerit eligendam, salvo in omnibns iure archidiaconi de villa sibi provenienti, in cnins preinditinm occasione liberalitatis nostre nichil volnmus attemptari. Ne antem contra pietatis nostre benefltinm temeraria qnestio moveatnr in postemm, presentem cartam de hoc conscriptam sigillis nostris epL scopi videlicet Hildensemensis et universalis capituli duximus mnni- endam. Actum est hoc annuente domino episcopo ipsoque promo- vente coram capitulo maioris ecclesie in Hildensem sub Ottone ipsius loci preposito anno dominice incamationis m^. cc^. xxx^. vi®., quarto nonas*) iulii, pontificatus nostri anno«) xv^,, indictione viii*., procurante tunc temporis archidiaconatum in Stokkem nobili viix) Friderico de Zwerin et de omni transactione iam prefata pleno consentiente.

Or, im Archiv zu DorstadU Siegel des Bischofs nebst Befestigung verloren, das des Damkapitels stark beschädigt an roten und grünen Seidenfäden.

487. Domdechant Genrich bekundet, dass Priester Heidolf in Hannover dem Johannishospital einen Teil seiner Güter Hbertrageti hat und weist ihm und seiner Mutter auf Lehenszeit eine Leibzucht an, 1236 Juli 13.

Gerewicus dei gratia Hildensemensis maioris ecclesie decanus Omnibus presentem paginam inspecturis in domino salutem. Notnm Sit Omnibus teuerem presentium inspecturis, quod, cum Heidolf us sacerdos de Honovere pro remedio anime suc congruam de rebus suis hospitali sancti lohannis in Hildensem impenderit portionem, nos propter remunerationem, quam divinitus expectabit, ad tempo- rale commodum in hoc eidem duximus providendum, ut ipsc videlicet et mater eins, quamdiu uterque vel alter ipsomm vixerit, medietatem annone de quinque mansis in Magedevelde et Bennekyssem et Volk- nmerissem percipiant integraliter autem denarios et porcos et cetera, que minuta vulgariter appellantur. Post moi-tem autem utriusqae Heydolfy videlicet et matris eius predicti mansi erunt ab huiusmodi prestationis honere liberati, ita tamen quod quicumque pro tempore provisor fuerit hospitalis de predictis mansis dabit canonicis sancti

^) Ueber qnarto nonas von derselben Hand ferla vi*. *) anno über der Zeiie.

1236. 217

lohannis ad memoriam Heydolfl agendam iiii solidos annuatim. Ne autem hoc factum nostrum revocetur in dubium, litteram presentem de hoc conscriptam sigillo nostro duximns roborandam. Testes huius rei sant magister Meynhardas scolasticus snmmus, dominus Sechbodo cantor maioris eeclesie, dominus Theodericus de Adenoys, magister Hermannus canonici maioris ecclesie, dominus Eyco, Willehelmus, Waltherus canonici sancti lohannis, Gerardus, Hyldeboldus sacer- dotes et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie mP. c(fi. xxx^vi^^., iii^. idns iulii.

Or, im Kgh Si,-A, zu Hannover, Johannisstifl Nr. 12 mit Bruchstück des Siegels des Domdechanten an weissen Hanffäden. Gedr, Würdttcein, Nova subs. I, S, 302 nach Copie.

4S8« Bischof Konrad überträgt dein KL Dernehnrg die ihm resignierte Hälfte des Zehnten in Ottbergen. Hildesheim 1236 Jidi 17.

In nomine sancte et individue trinitatis. >) Conradus dei gratia flildensemensis episcopus. Notum esse volumus tam presentibus quam fatnris, quod Johannes de Asle et Eyzo et Hugo fratres medietatem decime in Otberge, quam de manu nostra tenebant in feodo, receptis centnm talentis Hildensemensis monete a preposito lohanne de Derne- burch et ab ecclesia sua Demeburgensi in manus nostras resignave- nint> quam nos pro remedio anime nostre eidem ecclesie dei in Demeburch ad usus sanctimonialium, que ibidem deo et beate virgini deseryiunt, contulimus perpetuo possidendam. Testes huius rei sunt Renoldus maior prepositus, Gerewicus decanus, Henricus custos, Menardus scolasticus, Conradus prepositus Montis, Conradus de Alta fago, Ludolfus de sancta Cruce, lohannes de lesen sacerdotes, comes Adolftis de Dasle, comes Burchardus de Woldenberch, Bemardus de Dorstat et fllii sui et fratres de Indagine, Ludegerus de Haken- beke, Volcmarus et filius suus Henricus, Sifridus Mortificator, Ar- noldus de Minda et Henricus frater suus, item Thidericus de Holle, Andreas de Lutthere, Hermannus et Ludolfus fratres de Thinkelere, Berewardus de Kemme, Cesarius de Welede et alii quam plures. Ut igitar hec firma permaneant in perpetuum et inconvulsa, nos scriptum nostnim inde confectum dcdinius et illud sigilli nostri munimine fecimus roborari. Actum anno domini m^, cc^. xxxOvi<>., pontificatus nostri anno xv<>. Datum Hildensem xvi. kalendas augusti.

Or* im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demehurg Nr, 6. Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden. liegest Doehner, ÜB. I, S. 72 Nr. 140.

*) Verlängerte Schrifl.

218 1286.

4SO. Das Blasiusstifl in Braunschtoeig einigt sich mit dem KL Woltingerode wegen Güter in Börssum und nimmt es in die Gebets- biüderschaft auf. 1236 Juli.

In nomine sancte et individue tainitatis. Prepositus, decanus et totum capitulum sancti Blasii in Broneswic omnibns Christi fide- libns imperpetnnm. Ne cum temporis mutabilitate et humane con- ditionis teneritate in oblivionem transeat qnod ab hominibos geritor infra tempus, privilegiis solet ac testibus memorie commendari. Ad noticiam igitur nniversorum presentium et futurorum volnmos per- venire, quod contencio et discordia, que inter ecclesiam nostram ex parte nna et abbatissam et conventum de Woltingerothe ex altera de bonis in Borsne multo tempore vertebatur, mediante serenissima domina nostra Machtilde ducissa de Broneswic in bono firme com- positionis et concordie taliter est sopita. Abbatissa et conventas in Woltingerothe accedente bona volnntate et assensn illustriam virorum Hermanni et Henrici comitom et fratrum de Woldenberge tutorum ipsamm usque ad nativitatem domini proxime fdtoram centnm marcas puri argenti in pondere Bruneswicensi nobis d&i*e et persolvere promisernnt infra muros Bruneswic absqne omni pericolo presentandas, pro qiiibus allodium suum in Romesleve cum perti- nenciis suis liberum ab omni iugo advocatie nobis obligaverunt in pignore tali modo, ut, si eandem pecuniam usque ad predictum tersüiinm totaliter non persolverint, sexaginta maiores modios Bruneswicenses boni tritici accipiemus de ailodio supradicto et homines ad iUud pei*tinentes Bruneswic nobis eos adducent suis curribus et expensis. Totus autem census ibidem usque ad nativitatem domini remanebit, donec in ipsa pecunia vel in expressa modiorum summa plene fueri- mus expediti. Deinceps etiam et tam diu erimus in eiusdem allodii possessione et tantorum modiorum perceptione, quousque tota pecimie summa nobis totaliter fuerit persoluta. Item si in eisdem bonis aliquid gravamen vel impedimentum senserimus ab amicis et fami- liaribus prefati conventus forsitan procuratum, abbatissa et conventus nos expediet et absolvet. Nos vero unanimi volnntate et consensu renunciavimus penitus omni actioni et iuri nostro, quod habnimus in bonis Borsne ratam semper et firmam tenentes donationem illam, quam dominus palatinus dare memorie fecisse dinoscitur bona eadem ecclesie in Woltingerothe integraliter assignando et nostro et suo privilegio conflrmando. Kenunciavimus etiam plane omnibus instm- mentis iudiciariis et illa eis presentavimus^ que obtinueramus litis

1286. 219

tempore contra illas. Hoc quoque eis promisimus non obstare, quod in privilegio karissimi domini nostri 0(ttonis) Romanorum im- peratoris egregie memorie bonorum in Borsne nobis ex testamento suo cum bonis aliis collatorum specialis mencio declaratur. Saue nt hoc factum nostrum a nobis et ab omnibus successoribus nostris firmius obseiTetur, presentem paginam sigillo ecclesie nostre iussimus sigillari et privilegio domini nostri ducis et domine nostre ducisse petivimus confirmari. Ad stabiliendam autem ulterius compositionem istam sepedictam ecclesiam et personas eins sincera in domino ka- ritate et dilectione nobis et ecclesie nostre statuimus sie coniungi, quod orationum nostrarum immo pleno fraternitatis nostre eas parti- cipes esse volumus et consortes, ita ut, cum aliqua ex eis decesserit et nobis significatum fuerit, memoriam eins tamquam karissime sororis nostre devotione debita peragemus consimilem ab eis fraternitatis vicissitudinem accepturi. Actum est hoc in presentia domini nostri ducis et domine nostre ducisse anno dominice incarnationis m9. ccP. ixxvi®. in mense iulii. Testes sunt Hermannus et Henricus comites et fratres de Woldenberge, Beniardus de Dorstat, Conradus de Baldensele, Jordanis dapifer, Willekinus marscalcus, Fredericus de Esbeke, Ecbertus de Wulferbitle, Thidericus de Monte, Gevehardus de Luneborch, fratres de Bortvelde, Herewicus de Scowen, Ludolfus de Honlege camerarius, Thidericus de Dorreworth, Heino de Wenethe, Anno fllius lordanis dapiferi, lusarius pincema, Cesarius, Bothgerus de Cletlinge, Ludolfus de Bienrodhe, Herewicus decanus sancti Blasiiy lohannes custos, Zacharias, Willehelmus, Winandus, Anno, Thidericus Rubbo, Florinus, Luderus, lohannes scriptor, Crachto prepositus, Wemerus vicedominus, Baldewinus, Ricbodo, Willekinus et (otum capitulum, lohannes rector ecclesie in Lengedhe et alii plnres.

Or, im Kgl. St.-A. eu Hannover, Wöltingerode Nr, IL Siegel des Konventes an roten Seidenfäden benäht. Gedr. Ässeburger ÜB, I, S. 133 Nr, 184, Äbtissin Ida von Wöltingerode bekundet dasselbe in einer Urk. mit demselben Datum und denselben Zeugen, Abschrift in Cop, des Blasiusstiftes vom Jahre 1571 im Landes- hauptarchiv zu Wolfenbüttel, gedr. Ch'ig. Guelf. IV, S. 169, Regest Ässeburger ÜB. I, S. 134 Nr. 185.

460. Herzog Otto von Braunschweig und seine Gemahlin Mathilde bestätigen die Beilegung eines Streites zunschen dem Kl. Wöltingerode und der Kirche s. Blasii in Braunschweig über Güter in Börssum. Bei Braunschweig 1236 Juli.

220 1236.

In nomine sancte et individue trinitatis. Dei gratia O(tto) dnx de Bnmeswic et M(achtildis) ducissa nxor eins omnibus imperpetuam. Quod temporis mobilitas mutabile facit et instabile, litteralis solet anctoritas confirmare. Universis igitor presentibus et futuris cnpimus esse notum, quod contencio et discordia, que inter honorabilem dominam . . abbatissam et conventum in Woltingerothe ex parte una et ecclesiam sancti Blasii in Brnneswic ex altera snper bonis in Borsne dintamo tempore vertebatur, mediante nostro consilio et assensu Brnneswic in nostra presentia in bono pacis et Arme com- positionis omnimodis est sopita» sicut utriusque ecclesie privilegia protestantur modo et forma in eis scripta plenaiie et expressa. Nos autem eandem compositionem ratam semper et firmam observare volentes predicta bona in Borsne sicut ecclesie in Woltingerothe a patruo nostro Henrico comite palatino Eeni clare memorie veraciter intelleximus esse collata, ita ea predicte ecclesie perpetualiter in nomine domini confirmamus. Et ne a nobis et a nostris heredibos aliqua ei imposterum calumpnia subnascatnr, presentem paginam sigillorum nostrorum iussimus munimine roborari. Actum est hoc apud Brnneswic anno dominice incamationis m^. cc<>, xxxvi®. in mense iulii. Testes sunt Hermannus et Henricus comites et fratres de Woldenberge, Bemardus de Dorstat, Conradus de Baldensele, lor- danis dapifer, Willekinus marscalcus, Fredericus de Esbeke^ Ecbertns de Wulferbitle, Thidericus de Monte, Gevehardus de Luneborch, fratres de Bortvelde, Herewicus de Scowen, Ludolfus de Honlege camerarius, Thidericus de Dorreworth, Heino advocatus de Wenethen, Anno älius lordanis dapiferi, lusarius pincema, Cesarius, Rothgems de Cletlinge, Ludolfus de Bienrodhe, Herewicus decanus et totmn capitulum sancti Blasii in Brnneswic et alii plures.

Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wölfingerode Nr, 10. Siegel des Otto und der Mathilde an roten Seidenfäden. Gedr, Aeaeburger ÜB. I, S. 134 AV. IH^ nach Copie,

461. Bischof K(onrad), Dompropst Rfeinhold), Dotndeckanf G(€i'wich) und das Domkapitel verkaufen ihre sämtnUichen Guter «w und bei Boppard der Abtei Marienberg bei Boppard. Hildesheim 1236 August 21 (xü. kalendas septembris).

Or. im Kgl, St.-A. zu Koblenz, Gedr. Günther, Cod. diplom. Bheno-Mbs, 11^ S. 185. Eltester u, Goerz, ÜB. zur Gesch. mittelrhein. Territorien III, S. 435 Nr. 5tföL

462. Bischof Konrad, Dompropst R(einhold), Domd^Jtani G(erwich) und das Domkapitel verkaufen dem KL Bleidenstadt Jur

1236. 221

120 Mark ihre Besitzungen in Erbach. Hildesheim 1236 August 21 (xii. kalendas septembris).

Gedr. Bodmann , Älierth. S. 81, Nassauisches ÜB. /, Ä. 809 Nr, 464, tvo die Urk, ßir eine Fälschung Bodtnanns erklärt wird, iretl Güter des Stiftes Hildesheim in Erhach nirgends erwähnt werden. Der Grund ist allein nicht ausreichend, denn nach Nass. ÜB. S. 312 Nr. 470 hatte das Domkapitel einen Weingarten in Camp an Kl, Marienberg verkauft, und doch wird sonst nirgends ein Weingarten des Stiftes in Camp erwähnt und die Urk. nicht angezweifelt,

468. Bischof Konrad überträgt d^m Domkapitel den vierten Teil des Zehnten in Giften, den ihm die Brüder von Escherde resigniert haben unter Stellung von Bürgert für die spätere Zustimmung der unmündigen Tochter des Lippold von Escherde. 1236 August 25.

Conradus dei gratia Hildensemensis ecciesie episcopos omnibus tidelibus Christi salatem. Innotescat omnibus presentem paginam anditaris, quod Lippoldos etBasilius fratres de^) Escherte acceptis qnadraginta libris Hildensemensis monete a capitulo maioris ecciesie in Hildensem quartam partem decime in Giftenem, qnam a nobis tenebant in feodo, in manns nostras resignaverant, quam nos post- modnm contulimus supradicte maioris ecciesie fratribus ad prebendam, ut pro ea et aliis beneficiis deo in orationibns suis animam nostram babeant memoriter in posterum commendatam. Promiserunt autem Lippoldns et Basilius, Conradus marscalcns, Hugo de Insula, Olricus de Bledenem fide data in manus maioris prepositi Hildensemensis Renoldi, decani Gerewici, Bertoldi advocati, Henrici de Meienberch, Tiderici de Tossem, quod filia Lippoldi supradicti, quam unicam habuit, prefate renunciabit decime, cum ad annos pervenerit puber- tatis, et si aliquid dampnum nomine dicte filie vel Lippoldi vel Basilii pro quarta dicte decime illatum nostre ftierit ecciesie, pre- dicti promissores qui fuerint superstites intrabunt civitatem Hil- densemensem inde non prius exituri, quam satisfactum fuerit in gratia vel in iure. Et ut constet imposterum veritas huius rei, presentem cartam sigillo nostro fecimus communiri. Datum anno mo. cPc^. xxxvi<^. dominice incamationis, viii^. kalendas septembris.

(Jr. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Domsiift Hildesheim Nr, 177a mit dem Siegel des Bischofs.

494. Bischof Konrad überträgt dem Domkapitel die Hälfte des Zehnten in Kemme, die ihm Bemward von Keinme unter Stellung von

') de zweimal geschrieben, Ende nnd Anfang der Zeile,

222 1236.

Bürgen für die spätere Zustimmung seiner minderjährigen Söhne re^signiert hat, 1236 August 25.

C(oiiradus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus universis Christi fidelibus salutem. Presentibus litteris omnibus innotescat, quod Berenwardus de Eemme medietatem decime in iam dicta villa, quam a nobis in feodo tenuit, acceptis centnm libris Hildensemensis monete a capitulo maioris ecclesie in Hildensem in manus nostras resignavit nxore sna eidem decime nichilominns renuntiante, quam nos postmodum ad prebendam fratrum maioris ecclesie contolimus, ut meritum nobis apud deum et memoriam apud iam dictam ecclesiam cum orationum sufifragiis in posterum faceremus. Promiserunt autem Berenwardus predictus et lohannes frater eins, Ludolftis de Gramme et Tidericns frater eins, Conradus marscalcus, Tidericus de Werre, Tidericns de Stockem, Tidericus de Eotinge singuli flde data in manns prepositi maioris Benoldi, decani Gerewici^ comitis Adolfl de Nigenovere, Tiderici de Kantelsem, Liutfridi, Hugonis de Insula, Olrici de Bledenem, Henrici de Meienberg, Volcmari Diyitis, quod, cum pueri prefati Berenwardi ad annos pervenerint pubertatis, re- nuntiabunt decime supradicte, et si nomine puerorum pro predictis bonis aliquid dampnum fiierit illatum ecclesie, predicti milites pro- missores intrabunt civitatem Hildensemensem inde non prius exituri. quam satisfactum fiierit in gratia vel in iure. Et ut habeatur memoria huius rei, presentem cartam sigillo nostro fecimus com- muniri. Datum möc^^c^x^x^x^vio. anno incamationis dominice, octavo kalendas septembris.

Or. im KgU St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 177 mit dem Siegel des Bischofs, Regest Doebner, ÜB, I, S. 72 Nr, 141,

465. Bischof Konrad schenkt auf Bitten der Brüder Hennann und Heinrich Grafen voti Wohldenherg dem Blasiusstifl in Braunscktceig den inerten Teil des Zehnten in Üfingen (Vfingun). Bramischweig 1230 September 8 (in die nativitatis sancte Marie virginis).

Testes sunt Conradus marscalcus noster, Gunzelinus dapifer, Siflfridus de Eutenberge, Anno de Heimborg, Lodewicos de Elve- lingerodhe, Thidericus de Prome, item clerici nostri Meinardos ecclesie nostre scolasticus, magister Hermannus de Padelbomem, magister lohannes Phisicus et lohannes notarius noster, Herewieu decanus et totum capitulum ecclesie sancti Blasii.

1236. 223

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, st, Blaeiua Nr. 23. Siegel des Biichofs gut erhalUn, Gedr. Ässehurger ÜB. I, S, 135 Nr. 187.

466. Erwählter Ludolf von Halberstadt bekundet, dass sein Bruder, Graf Heinrich von Schiaden, deni Kl. Dorstadt acht Hufen daselbst unter angegebenen Bedingungen verkauft hat. Langenstein 1236 Oktober 17.

Ludolfus dei gratia Halberstadensis electus et confirmatus. Notum Sit Omnibus tarn presentibus quam futuris, quod Heinricus comes de Sladem frater noster de consensu nostro et heredum suoram vendidit preposito et ecclesie in Dorstat octo mansos sitos ibidem pro centum marcis Halberstadensis argenti hac conditione adiecta, quod ad manus dabunt ei de ipsa pecunia sexaginta marcas, quas, si ipse infra sex annos dicte ecclesie restituere voluerit, po- terit et ecclesia restituet ei bona sua, ita quod pro quolibet illorum amionun quatuor marce dementur de pecunia ipsa et quod residuum fnerit dabit eis. Quod si infra sex dictos annos hanc pecuniam uon restituerit ecclesie supradicte, ecclesia residuas quadraginta marcas dabit ei et bona perpetualiter possidebit. Et si dictum fratrem nostrum decedere contingeret, heredes sui ecclesie et ecclesia heredibus ea, que premissa sunt, inviolabiliter observabunt. Et non solmn mansos sed et attinencia omnia secundum quod villicus hactenus habuit tarn in silvis communibus quam privatis dicta ec- clesia comparavit. Acta sunt hec presentibus comite Conrado de Wemingerod, Wemero et Conrado de Suseliz, comite Heinrico de Kircberg, Volrado de Hessenem nobilibus, Conemanno de Badesleve, Basilio^ Alexandre de Werle militibus et aliis quam pluribus anno domini rrfi. cc^. xxxvi^. Et ut firma sint hec et infringi non possint, dnas paginas inde conscribi fecimus unum et idem in se continentes et tribus sigillis nostro videlicet ac ecclesie memorate ac dicti fratris fecimus communiri, unam preposito et ecclesie, aliam fratri nostro et suis heredibus in testimonium erogantes. Datum Langensten proximo sequenti die Galli, electionis nostre anno primo.

Or. im Archiv zu Dorstadt. Die drei Siegel heschUdigt.

4M7. Bischof Konrad bekundet, dass Propst Heinrich vofi Escherde von dem verstorbenen Dietrich von Escherde drei Hufen und eine Haus- utelle in Alt-Escherde gekauft und für dessen abwesenden Bruder und unmündigen Sohn Bürgen erhalten habe. 1236.

224 1236.

Cönradus dei gratia Hildensemeusis episcopus. Notam esse volumus, quod, cum essemus in exequiis Theoderici de Escherte ministerialis nostri, dominus flenricus prepositus novi Escherte ei- posuit nobis, quod comparasset a dicto Theoderico de Escherte ad usus sanctimonialium suarnm tres mansos et preterea aream nnam sitam iuxta cimiterium antique ville in Escherte et pro Luppoldo fratre ipsius Theoderici et pro fllio eiusdem T(heoderici) defuncti puero nondum adulto fldeiussores cum instantia requisivit. ünde dominus Ludoldus abbas sancti Godehardi et Ludolfus camerarius, Cönradus marscalcus, Engelbertus et Rodolfus fratres de Dalem, Hugo de Insula, Sifridus de Rntenberch senior et Sifridus iunior et Luppoldus de Antiquo foro, Theodericus de Stokkem et Luppoldus et Basilius fratres de Escherte tamquam fldeiussores promiserunt fide data in manus Theoderici de Rothinge, Hugonis de Insnla et Bertoldi advocati Montis et Luppoldi de Antiquo foro et Luppoldi de Escherte et Basilii fratris eins, quod Luppoldus de Escherte, si deus eum remitteret de Lyvonia, nuncquam de iam dictis bonis movebit dicte ecclesie aliquam questionem. Promiserunt preterea fide data in manus eorundem, quod filium ipsius Theoderici nondum adultum producent, cum ad annos discretionis pervenerit, ut et ipse venditionem predictorum trium mansorum et dimidii et ar§e i-atam habeat et renunciet iuri suo. Similiter Hugo de Insula et Luppoldus de Antiquo foro et Luppoldus de Escherte et Basilius frater eins, licet fldeiussionem receperint supradictam, tamen tamquam flde- iussores obligaverunt se et promiserunt de fllio Theoderici de Escherte, quod eum producent, cum ad annos discretionis pervenerit, ut renunciet iuri suo, si quod in predictis bonis habere dinoseitnr, et quod ipse ecclesie in Escherte nuncquam aliquam movere debeat questionem. Testes huius rei sunt Renoldus maioris ecclesie nostre prepositus, Gerewicus decanus, Henricus custos, Meinardus scolasticus. Sigebodo cantor, Rodolfus de Bruneswik, Albertus prepositus sancü Petri Goslarie, Cönradus de Alta fago, Theodericus de Adenoys, Henricus de Scalkeberch, Ludolfus canonicus sancte Crucis, lohannes canonicus sancti Andree et alii quam plures et derlei et laici. Actum anno ab incamatione domini m^. cc^. xxxvi., pontiflcatus nostri anno xv^.

Or, im KgL St.-Ä. zu Hanfwver, Escherde Nr, 7. Siegel des Bi^ehofs oit roten und gelben Seidenfäden,

1236. 226

468. Bischof Konrad bekundet, dass Heinrich von Escherde von Dietrich von Escherde drei Hufen und eine Hausstelle beim Kirchhofe in Alt-Escherde gekauft hat 1236.

In nomine sancte et individue triuitatis. ^) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopns. Per presens scriptum notum esse volumus tam presentibus quam fatnris, qnod Henricns prepositus novi Escherte comparavit viginti et qninque libris a Theoderico de Escherte aream nnam sitam apnd antiqnnm Escherte inxta cimiterium et tres mansos ad eandem villam sitos liberos ab advocatia, qne dicebat ad se racione proprietatis pertinere. Tempore autem emptionis huius et recognitionis facte publice coram nobis presentes erant Lndoldus abbas sancti Qodehardi frater eiusdem Thiderici de Escherte, Lyp- poldus filius lustacii, Lndolfus et Eswinus fratres de Haleboldessem^ Conradus de Suttherem, Gerlagus de Lohbeke, Hedenricus et Ber- nardus frater 2) prepositi eiusdem loci. Ne igitur de hoc facto im- posterum aliqua oriatur dubitacio, nos illud conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roboravimus ad cautelam. Actum anno domini m^. cc^. xxx<>viö., pontificatus nostri anno xy<>. quadraginta qninque.^)

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover ^ Escherde Nr. 9, Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten und grünen Seidenfäden.

469« Bischof Konrad nimmt das Kl, Escherde mit dessen Be- sitzungen in seinen Schutz, 1236.

In nomine sancte et individue triuitatis. i) Conradus dei gratia Hil- densemensis episcopus. Tenore scriptipresentis notum esseyolumus tam presentibus quam futuris^quod nos sanctimoniales ecclesiedeiin Escherte in Dostram recepimus protectionem cum rebus omnibus, quas nunc pos- sident vel de cetero iustis modis poterunt adipisci, et specialiter locum Bovingehusen, qui modo Escherte dicitur, ad quem translate sunt Heinrico secundo preposito id procurante fideliter et modis omnibus ad honorem dei et beate Marie virginis promovente. Bona etiam per soUicitudinem et laborem eiusdem prepositi acquisita ibidem a Hermanno de Bethenem et heredibus suis et Ekberto, omnia vide- licet, que ipsi in villa eadem et campo et silvis et pratis et pascuis habuerunt, similiter triginta et novem iugera empta a domina Mere- garde et lustacio sacerdote filio eins et duabus sororibus eiusdem domine, item mansum unum Hermanni qui dicitur Colink et aream

^) Verlängerte Schrift. *) frater später nachgetragen, •) qnadr. qninque «Ol» anderer Hand hinzugefügt; ob Verbesserung des viginti et qninque im Kontext ? Hildesh. ÜB. II. ^5

226 1236.

infra yillam, super qua monasterinm et clanstram constructa sunt, qne Lippoldus et frater eins Theodericns de Escherte, a quibns tenebantur in feodo, facta resignatione iam dicte ecclesie contulerant; preterea quoddam ins expeditnm a Bodone de Honborch et filiis eins Bertoldo et Henrico, scilicet quod habebant ratione comicie super aream dicti Hermanni Colink quasi extra villam tunc sitam et super aream Henrici Longi et aream Gertrudis et Engelburgis et aliorum heredum et super aream, que fuerat Meregardis; item etiam XXX tria iugera cum duabus areis in Ethingehusen a Hermanno de Bethenem et veris heredibus comparata; item decimam eiusdem vilie Bovingehusen redempta ab Everardo de Thingelstede; insuper bona, que fuerant Henrici Longi commutata cum bonis in Alecforde, que a preposito loci qui fuerit pro tempore tenebuntur in feodo, et pro- prietas ecclesie remanebit; preterea xl iugera comparata a Bertoldo de Hoiersem, que tenebantur a duce de Bruniwik, qui ea contulit ecclesie supradicte iure perpetuo possidenda; item iiii mansos in Bogingehusen, qui tenebantur in feodo a liippoldo et Thiderico de Escherte, qui consentientibus filiis ecclesie contulemnt. Approbamus simili modo gratiam. quam dominus Eeinoldus maior prepositus ecclesie nostre et archidiaconus in Reden fecit de consensu capituli eximendo scilicet dictum locum Bovingehusen a iure plebani de Bethenem et ab omni iure archidiaconi, qui habuit mansum unum Bovingehusen, quem commutavit sepedicta ecclesia dato eidem in antiquo Escherte manso uno. Testes autem supradictorum sunt hii: Renoldus maior prepositus, Gerwicus decanus, Henricus custos, Menardus scolasticus,. Hugo prepositus, Conradus prepositus Montis. Johannes cellerarius, Sigebodo cantor, Henricus de Scalkeberh, Con- radus de Alta fago, Theodericns de Adenoys, Tancradus sacerdos de Bethenem clerici, comes Ludolfus de Halremunt, Basilius et Lippoldus de Escherte, Hugo de Insula, Hermannus de Bethenem et Ekbertus, Bertrammus de Barenrode, Ernestus de Novali, Her- mannus de Stenem et frater eins Ernestus, Conradus, lohannes, Arnoldus dicti de Wlvinge, Henricus de Himedisdure, Bertoldus de Desle, Escwinus et Ludolfus de Haleboldissem et alii quam plares. Possessiones igitur omnes predictas et libertates et exemptionem ipsius ville Bovingehusen auctoritate apostolomm Petri et Pauli et nostra confirmantes precipimus sub interminatione anathematis ea que circa predicta et circa locum eundem libera ab omni iure ad- vocatie iuste et rationabiliter acta sunt ita inviolabiliter observari.

1236. 227

ne deinceps in eis violentia vel gravamen vel aliqua molestia in- feratur. Si quis antem hnic nostre confirmationi sigilli nostri muni- mine roborate^) ausu temerario presumpserit contraire, indignationem dei omnipotentis et sanctoram eins et nostre excommonicationis sentenciam se noverit incurrisse. Ceterum qnia debitam sollicitudinem pro ipsa ecclesia in hiis et in aliis quibns potuimus libenter gessi- mns, dignnm est, ut habeamns communionem orationnm et omninm bonomm, que ibidem per dei gratiam fuerint procurata. Datum anno domini m^. cc<>. xxx^vi^., pontificatus nostri anno xv^.

Or, im Kgl. SU-A. zu Hannover, Escherde Nr. 8, Zerbrochenes Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden,

470« Das Moritzstift schenkt dem KL Escherde das Eigentum und die Gerichtsbarkeit des Waldes Ecla. 1236.

Conradus dei gratia prepositus,*) H(einricus) decanus, A(lexander) scolasticns totumqae capitulnm sancti Manritii in Hildensem omnibus hanc cartulam inspecturis salutem in vero salutari. Pro dilectione venerabilis prepositi H(einrici) et conventns in Escherte proprie- tatem et iuriditionem, quam in silva que dicitur Ecla ratione bo- nornm in Bettenem et in novali habuimus, pio et bono affectu donavimus eisdem. Ne autem hec donatio a pio fratrum et com- muni consensu celebrata in posterum possit infringi, presens scriptum sigillo nostro et testibus subscriptis dignum duximus roborare. Testes autem sunt: Hugo prepositus sancte Crucis et Heinricus thesaurarius et Sigebodo cantor et Rodolfus et Wenierus de Bort- felde canonici Hildensemenses et Heinricus miles de Hemdesdore. Actum anno dominice incamationis m^. cc^. xxx^. vi®.

Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Escherde Nr. 10. Siegel nebst Befestigung verloren.

471. Bischof Konrad bestätigt die eingerückte Urk. des Crrafen Heinrich von Schaden vom Jahre 1232, in welcher dieser dem Kl. Dorstadt u. a. die Pfarrkirche daselbst übergibt. 1236.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus, quod scriptum comitis Henrici de Sladem sigillatum duobus si^Uis suo proprio scilicet et fratris sui nobis fuit exhibitum sub hac forma (folgt die Urk. des Grafen). Ut igitur supradicta, que sunt taliter ordinata, perpetuum robur obtineant, nos ea, sicut iuste

>) Or. roborante. ') prepositus fehlt im Or.

15*

228 1236.

et rationabiliter acta sunt, conflrmavimns et scripto nostro presenti et sigilli nostri mnnimine roboravirnos ad cantelam precipientes snb interminatione anathematis, ne aliqnis in posterum ansu temerario ea presumat infringere vel mutare. Datum anno domini m^. cc^, xxxyi<>.y pontificatns nostri anno qnintodecimo.

Or. im Archiv zu DoratadL Beschädigtes Siegel des Bischofs an weissen Zwimfäden, Die Urk. des Grafen oben Nr, 355.

472« Bischof Konrad überträgt dem Ändreasstiß vier ihn resignierte Hufen in Wdllenstedt. 1236.

In nomine sancte et individne trinitatis. Conradns dei gratia Hildensemensis episcopns. Per presens scriptum notnm esse volmnus tam presentibus quam futnris, quod Eghardus et Hermannus de Wallenstede fratres et uxores eorum de consensu heredum quatuor mansos Wallenstede sitos, quos de manu nostra tenebant in pheodo, receptis quinquaginta et quinque talentis Hildensemensis monete a decano et fratribus sancti Andree in Hildensem in manus nostras liberaliter resignarunt, et nos eosdem mansos capitulo iam dicte ecclesie sancti Andree pro remedio anime nostre contulimus perpetuo possidendos. Testes huius rei sunt Thidericus de Adenoys, Albertus de Eversten canonici ecclesie nostre maioris, Florencius, Marcolfus, Johannes canonici sancti Andree, Ludolfus camerarius^ Thidericus de Holthusen et Hugo frater suus, Johannes de Stadio, lohannes de Sutterem milites, Conradus de Emberke, Gherardus camerarius, Wilhelmus de Rozendal, lohannes Turk. *) üt igitur hec firma per- maneant et inconvulsa, nos ea conscribi fecimus et sigilli nostri mnnimine roboravimus ad cautelam. Actum anno domini m^. cc^. xxxvi^., pontificatns nostri anno yi^.^)

Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop, des Andreasstiftes, Ms. 320 foL 33 r. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Abschrift des 18. Jahrhunderte im Ms. XXI, 1257 S. 211 in der Kgl. Bibliothek zu Hannover (B).

478« Dofnscholaster Meinardtis unter den Zeugen der Urk. des Grafen Konrad van Limmer, in welcher dieser deni Kl. Marientrerder einen Hof in Havelse gegen den Zehnten in NordseM und den in Asbeke und dreissig Mark als Mitgift für seine Schwester 8€ÜOfHe überlässt. 1236.

1) Erck B. 2) B fügt hinzu Conradus.

1236. 229

Or. im KgL St-A. zu Hannover, Marientcerder Nr. 12, Beschädigtes Siegel des Grafen. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VI, S. 16 Nr. 17. RegestWipper- vMm, JReg. Schaumb. S. 66 Nr, 122 a.

474« Bischof Konrad bestätigt den Schuhmachern in der Stadt die Innung und ihr altes Recht 1236 (pontificatus nostri anno xvi.). Gedr. nach Copie Doebner, ÜB. HI, 8. 6S9 Nachtr. Nr. 13.

475. Bischof Konrad nimmt die Güter des KL Demeburg in Cantelsem in seinen Schutz und schenkt ihm eine ihm resignierte Hufe daselbst. 1236.

Conradns dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns hanc cartulam inspecturis sahitem in Christo Ihesu. Notum esse volumus, qnod sub protectione nostra recepimus bona in Cantelsem, que Tidericus dictus de Cantelsem vendidit ecclesie Derneburgensi man- dantes et districte sub pena anathematis prohibentes, ne quis in eisdem bonis presumat eandem Derneburgensem ecclesiam molestare. Verom qnia inter bona illa erat mansus unns situs in Cantelsem, quem idem Thidericus et uxor sua de manu nostra in feodo tenne- runt, ipsi resignaverunt eum nobis et nos eidem ecclesie Derne- bnrgensi contulimns eum perpetuo possidendum. Testes autem donationis a nobis facte sunt lohannes ^sacerdos in Demeburch, lohannes scriptor canonicus sancti Andree in Hildensem, Godefridus Scolaris, Conradns de Embrike, Tidericus de Goslaria et alii quam plures. Igitur ad huius rei evidentiam nos scriptum nostrum inde confectum dedimus et illud sigillo nostro munivimus ad cautelam. Actum anno 1) domini m^. cc<>. xxx^hri^., pontificatus nostri anno xvi^.

Or, im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Demeburg Nr. 7. Siegel des Bischofs an roten SeidenfSden,

470. Grraf Heinrich von Wohldenberg verpfändet dem Kl. Bingel- heim die Vogtei über vier Hufen in Beinmn. 1236.

Henricus dei gratia comes de Woldenberge presentibus et fntoris hanc paginam inspecturis salutem in domino. Notum vobis facimus, qnod nos advocatiam nostram in Benem super quatuor mansos domino abbati de Ringlem et eins conventui pertinentes ipsis pro decem talentis Brunswicensibus obligamus in hunc modum, ut eadem nunquam nobis cederet nisi in die sancti Michaelis de nostra pecunia redimenda. Quod si nobis eodem die iam dictam advocatiam redimere non contingat, prefatus abbas et conventus

0 «ano fehlt im Or.

280 1236-89.

sequenti anno usque ad preflxnm terminom eandem in omni ü-an- qoillitate possideant et quiete. Ut autem super hoc facto nnllns dubietatis possit oriri scrupulus, presens scriptum sigilli nostri munimine roboramus. Actum anno incamationis domini millesimo ducentesimo trigesimo sexto.

Ähsekrift des 16, Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrieh Wirsehius im Archiv zu Mingelheim S. 57.

477« Herzog Otto von Braunschweig ersucht den Domkuster H(einrich), den Domscholaster M(einhard), und den Domkantor SOge- bodo), das Stift st. Mathiä in Goslar von der Schädigung des KL Königs- lutter im Besitze der Güter in Bamstorf, die jenem Kaiser Lothar geschenkt habe, abzuhalten. 0. D. (1236 39).

Ahschr. d. 15. Jdhrh. im Cop. VI, 11, Ä 734 Nr. 1456 im Kgl. St-A. zu Hannover. Danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 550 Nr. 586 zu 1235 -—46, tcas tregtn des Kantors Sigebodo (bis 1239) nicht angeht, Sudendorf, ÜB. 1, S. 14.

478. Das Blasiusstiß in Braunschweig verzichtet gegenüber dem Kl. Wöltingerode auf alles Recht an den (xütem in Börssum und ge- nehmigt den Vertrag des Klosters mit dem Herzog von Braunschweig. 0. D. (1236?).

Hinricus *) dei gratia decanus totumque sancti Blasii in Bruns- wick capitulum omnibus presens scriptum inspicientibus yeram in domino charitatem. Notum esse volumus tam posteris quam pre- sentibus. quod omni iuri et impetitioni, quam in bonis Borsem habuimus, ad petitionem et yoluntatem domini nostri ducis rennn- ciavimus, ordinationem et contractum, quem nostro consensu et voluntate nostra cum eisdem bonis in reconpensationem castri Harlingeborg cum claustro Waltingerodhe ordinavit, ratum habentes et inconvulsum. In huius autem rei testimonium presentem pag^nam sigilli nostri appensione corroboravimus.

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. VI, 115, S. 177 im Kgl St.-A. zu Hannover.

479« Der Propst des Maria Magdalenen-Ordefis, der Dechant des Stephanstiftes in Mainz und Domherr S(alomon) in Würzbur^ vidimieren eine Bulle Gregors IX. d. d. Interamna 1237 Januar 24, worin dieser die Erzbischöfe und Bischöfe in Detäschlafid beauftragte

0 Soll wohl heissen Heiwicos.

1237. 281

den Pfarrern die Unterstützung der Almosen sammelnden Boten der Nonnen anzubefehlen, da trotz der Absetzung des Propstes Rudolf die gegebenen Privilegien des Ordens in Kraft blieben.

Frater St. prepositus ordinis sancte Marie Magdalene, Th(eo- baldns) decanus sancti Stephan! Magnntini et magister S(aloinon) canonicas Arbipolensis omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Noverit omnium tarn presentium quam futurorum soUers industria, nos litteras domini pape in hunc modum inspexisse :

Gregorius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et^) episcopis per Theutoniam*) constitutis salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte dilectarum in Christo filiarum sororum penitentium sancte Marie Magdalene in Alemannia nostris est auribus intimatum, quod, cum nuntios suos ad loca^) aliqua pro elemosina*) acquirenda transmittunt, rectores ecclesiarum loco- mm ipsorum eos vel de locis Ulis eiciunt aut ad conferendam eis terciam^) partem elemosine a Christi fidelibus suscepte compellunt, propter quod dicte sorores, que, cum existat^) novella plantatio, non possint inopem vitam suam nisi fidelium elemosinis sustentare, grave dispendium paciuntur. Verum cum predicte sorores eo magis ecclesiastico sint digne favore, quo fortius deo per opera sanctitatis desiderant complacere, universitati vestre districte preci- piendo mandamus, quatinus singuli vestrum in sua dyocesi subditos suos ut eosdem nuntios benigne '') ad elemosinas petendas admittant et prorsus ab hniusmodi elemosinarum extorsione®) desistant moni- tione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Ceterum cum dicte sorores nonnullas indulgentias ab apostolica sedc obtineant et nonnulli pro eo, quod R(odo]fum) qnondam earum prepositum ab ipsarum prepositura exigentibus^) calpis suis amovimus, prefatas indulgentias suo asserant yigore destitui, volumus et mandamus, quod hoc non obstante easdem in- dulgentias in suo vigore servetis et faciatis a vestris subditis obser- vari. Datum Interamne^o) viiii. kalendas februarii, pontificatus nostri anno decimo.

Or, im Kgl. St,-A, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 20. (Ä) Bruchstücke des Siegels des Propstes an grüner und des Dechanten an weisser Seidenschnur, das des Salomon an roter Seidenschnur gut erhalten mit Rücksiegel. Die Bulle

1) et fehlt B. ^) Theotoniam B. ^) aliqna loca B. *) elemosinis acqui- rendis B. *) tertiam B. «) existant AB. '') benigne fehlt B. ») extors. fehlt B. >) exlg. culp. snis fehlt B. ^^) Iterami A.

282 1287.

wurde auch durch Bischof Konrad vidimiert und hesiegeli, Or, a. a. 0. mit dem bischöflichen Siegel an tceiss'roter geflochtener Hanfschnur (B)*

480. Herzog Otto und seine Gemahlin Mathilde von Braunschireig bekunden die Beilegung eines Streites des Blasiusstiftes in Braunschweig mit dem KL Wöltingerode wegen Güter in Börssum. Bei Bramischtceig 1237 Februar 5,

In nomine sancte et individne trinitatis.^) Dei gi*atia 0(tto) dux de Bruneswic et M(achthildis) ducissa uxor eins omnibus pre- sentibus et fntnris inperpetnum. Ne cnm tempore transeat et in oblivionem deveniat qnod ab hominibus geritnr infra tempns, tarn Scripte qnam testibns memorie ntiliter commendatnr. Universis igitnr presentibns ac posteris cnpimus esse notnm, qnod cansa dissensionis, que inter ecclesiam sancti Blasii in Brnneswic ex parte una et prepositnm et conventum in Woltingerodhe ex parte altera snper bonis in Borsne vertebatnr^ mediante nostro consilio et assensn in bono pacis et compositionis taliter est sopita. Predicti conventus et prepositns de Woltingerothe promisemnt ecclesie sancti Blasii centum marcas puri argenti ad certnm et condictnm inter se termi nnm persolvendas, ut cessarent penitns ab omni actione sua, quam de bonis in Borsne dicebant se habere. Veniente siqnidem termino illo de prefata snmma persolvemnt eisdem septuaginta marcas, de residnis adhuc xxx marcis alias inducias impetrantes et de totali assensn capitnii obtinentes. Quibus exspirantibns decanns et capitnlnm sancti Blasii ad nostram fecimus presentiam evocari amice rogantes, nt ipsas xxx marcas pro nostra dilectione ac petitioue dimitterent et laxarent. Ipsi antem habito inter se consilio et tractatu diligenti nostris voluntatibns et precibns annnernnt pre- dictas xxx marcas omnino remittentes et relaxantes. Bennncia- vemnt etiam penitns omni actioni sue et iuri sno, qnod in supra- dictis bonis habebant. Sane nt forma hnins compositionis firma semper et inviolabilis perseveret, paginam presentem binc inde conscribi et sigillis nostris simnl et sigillo sepedicte ecclesie in robnr perpetno valitumm decrevimns sigillari. Actum est hoc apud Brnneswic anno incarnationis dominice m^. cc^. xxx^. vü^., nonas febmarii, Inna vi*. Testes hnins rei sunt Woltmannns capellanus dncis, Johannes capeUanns dncisse, magister Regenbodo, item scolares ducisse Heinricus de Stendale, Luderus, Bemardus, milites Bemardns

>) Verlängerte Schrift,

1237. 233

de DoTstad, Guncelinus dapifer et filins eius Ecbertas, lordanus dapifer, Willekinus marscalcus, Ludolfus de Honlage camerarios, Thidericus de Monte, Heino de Wenethen, Anno filius lordanis dapiferi, Everardns de Odem, Arnoldus filius Bernardi de Dorstat, Ludolfus et Gevehardus de Borthvelde fratres, Rockerus*) de Cletlinge.

Or. im Kgl, St.'A. zu Hannover, Wdltingerode Nr. 12. Siegel des Konventes vtrhren, tUis dee Herzoge und der Herzogin stark beschädigt an roten und gelben Seiden flden. Gedr. Asseburger ÜB. II, S. 137 Nr. 191.

481 Papst Gregor IX. gestattet dem Domkantor den Gebrauch der Mitra an Festtagen. Viterbo 1237 Juni 7.

Gregorius*) episcopus servus servorum dei dilecto fllio . . can- tori ecclesie Hildesemensis salutem et apostolicam benedictionem. Ad hoc ecclesia dei variis decoratnr insignibus dignitatum, ut pulchra fldelibus et infldelibus appareat terribilis ut castrorum acies ordinata. Qaare nos, qui decorem domus domini tenemur ex officio nobis iniuncto diligere, decentes personas libenter talibus honoribus deco- ramas. Ad faciendam igitur ecclesie Hildeseniensi gratiam specialem venerabilis fi'atris nostri . . Hildesemensis episcopi precibus inclinati usum mitre tibi et successoribus tuis in diebus soUempnibus de nostra concedimns gratia liberali. Nulli ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Viterbii vii. idus iunii, pontificatus nostri anno undecimo.

Or, im KgL St.-Ä. zu Hannover, Damstift Hildesheim Nr. 160 mit Bleibulle an roten und gelben SeidenfSden. Regest Doebner, ÜB. I, S. 73 Nr. 144.

482. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde eine ihm re- signierte Hufe m Eddinghausen, Hildesheim 1237 Juli 3.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum facimus universis, quod Ludolphus, Hermannus et Bernhardus fratres de Bethenem dicti Colingi mansum nnum in Etthingehusen, quem tenebant in feodo ab Alebrando, Hartwico, Heinrico, Wemero, Hermanno et Heinrico Sapiente, ipsis libere resignarunt, qui et eundem mansum Luppoldo et Basilio fratribus de Escherte, a quibus cum habebant in feodo , similiter resignarunt. lidem vero fratres de Escherte mansum illum nobis multis astantibus dimiserunt. Nos autem dictum mansum dedimus ecclesie in novo Escherte pro remedio

>) So das Or. statt Botkerus. ') Verlängerte Schrift.

284 1237.

anime nostre, nt cum possideat iure perpetuo et quieto. üt igitur nostre liberalitatis donatio rata permaneat et secura, presens scriptum de hoc compactum sigillo nostro duximus roborandum. Testes haius rei sunt Gonradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Heinricus custos, Tliidericus de Adonois, magister Hermaunus de Paderbuma, Johannes plebanus, Heinricus de Tossem clerici, Lup- poldus et Basilius de Escherte, Ludolphus camerarius, Bertoldos et Luppoldus de Veten foro, Hugo de Insula, Thidericus de Tossem milites, Volcmarus Dives et Heinricus filius suus, Amoldus et Hein- ricus de Minda, Berterammus de Domo, Albertus Burmester, Her- maunus Puntrocke et alii quam plures. Acta sunt hec Hildensem ante rufum hostium monasterii nostri anno gi-atie m^. cc^. ixx<hrii<>., yfi. nonas iulii, pontiflcatus nostri anno x^vü^

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 11. Siegel des Bischofs an roten und gelben Wollfäden. Regest Doehner, ÜB. I, S. 73 Nr. 145.

488« Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde zwei ihm resignierte Hufen in Bethein. Hildesheim 1237 Juli 3.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns hoc scriptum intuentibus salutem in nomine Ihesu Christi. Notum facimus protestantes, quod Conradus et Walterus fratres de Bethenem constituti ante rufum hostium in australi plaga nostri monasterii duobus mansis, quos a Luppoldo et Basilio fratribus de Escherte tenebant in feodo, renunciarunt, et eosdem mansos dicti fratres de Escherte in manus nostras, quia eos a nobis habuerunt in feodo, resignarunt. Nos vero facta resignatione illos duos mansos libenter et liberaliter donavimus ecclesie in novo Escherte propter deum hoc adiecto, ut anniversarii nostri dies in yigiliarum et missarum decan- tationibus in commemoratione fidelium celebretur. Testes huias rei sunt Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Cmcis, Heinricus custos, Thidericus de Addonois, Hermannus de Paderbuma, magister Johannes plebanus, magister Richardus, Heinricus de Tossem clerici, Ludolphus camerarius, Bertoldus, Luppoldus de Veteri foro, Hugo de Insula, Thidericus de Tossem, Conradus et Hogenis de Piscina milites et alii quam plures. Ut autem hec nostra donatio inconvulsa permaneat et secura, cartam haue super hoc confectam sigillo nostro duximus roborandam. Actum est hoc in urbe nostra Hildensem anno domini rnP. cc^. xxxPvii^., v^. nonas iulii, pontiftcatas nostri anno septimo decimo.

1237. 235

Or. im KgL St.-A, zu Hannover, E$eherde Nr, 12. Siegel des Bischofs von den roten und gelben Wollfiden zur Hälfte verloren,

484. NotariatsinsU^mentf tvorin Ritter Rudewin Scade ein Haus des Kl, Marienberg in Boppard für 50 Kölner Mark kauft und das Kloster den Kaufpreis zum Ankauf der Güter des Stiftes Hildesheim in Boppard verwendet. Boppard 1237 Juli 16 (xvii. kalendas augusti).

Or. im Kgl. St.-A. zu Koblenz. Gedr. Eltester und Goerz, ÜB. zur Gesch. mittelrhein. Territorien HI, S. 435 Nr. 565; vgl. auch das Urteil in der Streitsache S. 457 Nr. 597.

485« Bischof Konrad überträgt die ihm resignierte Hälfte des Zehnten in Bründeln der Kirche. Hildesheim 1237 August 30.

In nomine sancte et individae trinitatis. Conradns dei gracia Hildensemensis episcopus. Notum esse volunins nniversis Christi fidelibns tarn presentibus quam fiitaris, qnod constitutus in nostra presencia Bertoldus miles scilicet fllius Lippoldi de Veten foro resignavit nobis medietatem decime tarn minute quam maioris site Brundelem, quam de manu nostra tenebat, ita qnod in einsdem medietate decime nichil iuris sibi retinuit, sed libera erit et ab omni eins onere expedita. Idem fecit Lippoldus cognatus suus et predicte decime medietatem in manus nostras expeditam et ab omni impeticione liberam resignavit. Similiter loliannes de Coiarde portÄuarius noster in Wincenborch renunciavit iuri, si qnod in ea videbatnr habere. Nos autem post resignacionem nobis factam contulimns pro remedio anime nostre predicte decime medietatem ecclesie nostre maiori ab omni sicut dictum est inquietndine in per- petuum expeditam. Bertoldus vero supradictus fide data in manibus Hugonis de Insula et Ludolffi camerarii et Hermanni de Tinkeler promisit, qnod neque per se neque aliqnis ex parte sua in illius dimi- dietate decime molestabit ecclesiam nostram maiorem addicendo in ea ins alicnius proprietatis vel aliquo modo sibi inferendo molestiam vel grayamen; et si factum fuerit, ipse ecclesiam a tali iniuria eximet sine mora. Idem promisit flde data in manus supradictorum Lip- poldus cognatus suus et Conradum et Hogerum fratres de Piscina et Theodericum de Tossem et Craftonem de Hymmedisdore fide- iussores dedit ecclesie nostre maiori sepedicte de eo, quod neque ipse nee aliquis ex parte sua de dimidia parte decime in Brundelem prenominate umquam movebit ei aliquam questionem; et si aliquis

286 1287.

ex parte sna faceret, tarn ipse quam fideinssores ecclesiam a tali gravamine liberabunt. Testes huius rei sunt Reynoldns preposit^is maior, Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus custos, Conradns de Goslaria, Albertus prepositus montis sancti Petri prope Gos- lariam, Theodericus de Adonoys, magister Johannes de Padeboma, Henricus de Schalkenberge, Henricus de Tossem canonici maioris ecclesie, Amoldus decanus sancte Crucis, Herrandus, Conradns de Ilsedhe, magister Otto, Walthems canonici sancte Cmcis, Henricus de Goslaria canonicus sancti Petri montis, Conradns de Herbere plebanus in Leyfforde, magister Godfridus scriptor capellani nostri, item Ludolfus camerarius, Conradns marschalkus, Henricus pincema, Hermannus de Thinkelere et alii quam plures. Ut itaque ex nnlla temporis longinquitate vel hominum malicia huic tradicioni nostre possit impedimentum aliqnod provenire, eam presenti Scripte et sigilli nostri munimine roboravimus et perpetnis ratam esse tempo- ribus per auctoritatem beatomm apostolomm Petri et Pauli et suc- cessorum suorum, nostram quoque et omnium episcopomm man- damus et precipimus omnem violenciam seu malignantis ingenii dolum ab eadem medietate decime tamquam ecclesiastica eadem auctoritate sub interminacione anathematis repellentes. Actum Hil- densem in curia Theoderici de Adenoys anno domini m^. cc^ xxxvii, pontificatus nostri anno xvii., datum Hildensem iii. kalendas septembris.

Abschr. des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 692 Nr. 1343 im Kgl, St.-A. zu Hannover»

486« Bischof Konrad schenkt dem KL Neuwerk bei Goslar den Zehnten in Klein-Schladen, den der Propst Johann von Burchard von Lengde gekauft hat. Bei Steterburg 1237 September 7 (idus sep- tembris vii., pontificatus nostri anno septimodecimo).

Testes igitur sunt Meinhardus scolasticus, magister Hermannus de Paderbuma canonicus Hildensemensis, Bernhardus prepositus in Stiderburg, lohannes plebanus in Goslaria, magister lohaimes canonicus sancte Crucis et lohannes canonicus sancti Andree, Hein- ricus pincema, Godescalcus de Adenstide, Bertolt de Brotsem, Ludolfus de Getlcthe et alius Ludolfus de Getlethe milites, Gerardns camerarius, ßicbodo, Conradns marscalcus.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Eingenähtes Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. nach Cop. ÜB. des hist. Vereins für Niedersachsen I, S. 21 Nr. 16, nach dem Or. Bode, ÜB. I, S. 529 Nr. 554.

1237. 237

487« Bischof Konrad vidimiert eine Bulle des Papstes Gregor IX. d, d, Viterbo 1237 September 22 (x^. kalendas octobris, pontificatus nostri anno xi.), in welcher dieser den Besuchern der Kirchen der Maria Magdalena in Deutschland hundert Tage Ablass erteilt, 0. D,

Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 630 Nr. 555.

488« Bischof Konrad vidimiert eine Bulle des Papstes Gregor IX. d. d. Viterbo 1237 September 25 (vii. kalendas octobris, pont. nostri anno nndecimo), worin dieser den Vnterstützem der Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland vierzig Tage Ablass verheisst. 0. D.

Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 24. Siegel des Bischöfe venig beschädigt an roi^weisser geflochtener Hanfschnur. Die Bulle des Papstes sonst w&rtlich wie die hei Bode, ÜB. I, 8. 497 Nr. 515.

489« Papst Gregor IX. befiehlt den Prioren und Brüdern der Dotninikaner in Deutschland, in ihren Predigten das Volk zur Unter- statzung der Nonnen der Maria Magdalena aufzufordern. Viterbo 1237 September 28 (iüi. kalendas octobris, pontificatus nostri anno xi<>.).

Im St.'A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 20, nicht Or., sondern gleichzeitige Abschrift, beglaubigt durch das Siegel des Bischofs Konrad in rotem Wachs an rot-weisser geflochtener Hanfschnur. Auf demselben Pergament {a. a. 0. Nr. 21) ein gleichlautender Auftrag an die Minoriten (ministris et fratribns ordinis fratnim Minonmi per Alamaniam conatitutis), gedr. Bode, ÜB. I, S. 531 Nr. 556. Eine gleichlautende Vidimierung der beiden Bullen durch Bischof Konrad mit derselben Besiegelung a. a. 0. Nr. 25. Beide Urk. transsumiert Bischof Konrad in einer iceiteren Urk., Or. in der Bibliothek des histor. Vereins ftXr Niedersachsen zu Hannover, Siegel von den roten und gelben Seidenfäden verloren.

490. Ritter Halt von Bieu^ende gestattet dem Propste Walther von Dorstadt, dass er von Dietrich von Kissenbrück vierzehn Morgen in Kissenbrück kauft und zwölf Morgen in Mnllenstede eneirbt. (1237 vor November).

Notnm Sit universitati fidelinm, qnod ego Halt miles de ßiwinde annnente meo filio Helmoldo pennisi preposito Waltero in Dorstat, ut emeret a Teoderico de Kissembruge xiiii iugera sue proprietatis acceptis prius a iam dicto preposito tribns marcis viroque iam dicto daüs ab ecclesia vii mai'cis argenti communis, consentientibns ipsius heredibus, hoc est filia et fratre, quibus a iam dicto preposito due marce pro rependio sunt collate. Nos vero id volentes in posterum ratom et inconvnlsum teneri, ne in aliquo ecclesia iam dicta gravetur, *d interpositione imperialis bannl munimus insuper et appositione

238 1237.

sigilli nostri roboramus. Huius rei testes sunt Teodericus de Hessenem, Heinricus Kaldun, Kunemannus et Geroldus, Hugoldus, Bitsardus milites et castrenses, Godescalcus plebanus et Florentius de Biwinde sacerdos, Heinricus de Ostbiwinde sacerdos, Bernardus de Kissem- bruge, Heinricus de Stekelenberg, Cristianus, Heinricus, Marquardus, Fridericus milites de Biwinde, Albertus et Ekkehardus cives et alii quam plures. Acta sunt hec anno impeiii domini Friderici X7u9. Item ipso tempore datis nobis a iam dicto preposito duabus marcis concessimus ipsi, ut emeret in Mullenstede xii iugera a tribns fratribus heredibus, quorum unum sumpsit in conversum nomine Albertum datis aliis duobus fratribus duabus marcis argenti communis.

Or. im Archiv zu Doratctdt. Beschädigtes Siegel des Ausstellers und Icleiner Rest des Konventssiegels an weissen Zwimfäden, Regest Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 540 Nr. *89. Da 1236 noch Otto als Propst von Dorstadt genannt tcird, so dürfte die Urk. erst in das Jahr 1237 fallen.

491« Bischof Konrad übereignet dem Kreuzstift Güter und GereA;htsame in Giesen. Hildeskeim 1237 November 29.

In nomine sancte et individue trinitatis.*) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus univei'sis Christi fldelibus tam presentibus quam futuris, quod constitutus in presentia nostra Bertoldus miles filius scilicet Lippoldi de Veteri foro resig- navit nobis duos mansos sitos in superiori lesen, quos de manu nostra tenebat, et aream unam ibidem sitam et duo iura, que in Theutonico ehtwert vocantur, ita quod in eisdem bonis nichil iuris sibi retinuit, sed libera erunt et ab omni iure advocati et honere expedita. Idem fecit Lippoldus cognatus suus et predicta bona in manus nostras expedita et libera resignavit. Nos autem post resig- nationem nobis factam contulimus de consensu capituli nostri pi-o remedio anime nostre eadem iam dicta bona ecclesie sancte Cinicis in Hildenseim ab omni iure advocatie sicut dictum est inperpetuum expedita. Bertoldus vero supradictus fide data in manibus Hugonis de Insula et Ludolfi camerarii et Hermanni de Thinkelere promisit. quod neque ipse neque aliquis ex parte sua in duobus mansis Ulis nee in area nee in iure illo, quod ethwcrt dicitur, molestabit uUo umquam tempore ecclesiam sancte Crucis addicendo in eis scilicet sibi advocatiam vel aliquo modo sibi inferendo violentiam vel gravamen. Et si factum fuerit, ipse ecclesiam a tali iniuria eximet

*) Verlängerte Schrift.

1237. 239

sine mora. Idem promisit fide data in manus supradictorum Lip- poldns cognatus saus et Conradum et Hogerum fratres de Piscina et Theodericum de Tossem et Crahtonem de Himmedesdore fide- iussores dedit ecclesie sancte Crncis sepedicte de eo, qnod neque ipse nee aliquis ex parte sna de dnobns mansis in lesen prenominatis neque de area nee de iure, quod ewert vocatur, umquam movebit ei aliquam qnestionem. Et si aliquis ex parte sua hoc fecerit, tarn ipse quam fideiussores ecclesiam a tali gravamine liberabunt. Testes huius rei sunt Eeinoldus maior prepositus, Hugo prepositus sancte Crucis, Heinricus custos, Conradus de Goslaria, Theodericus de Adonoys, magister Hermannus de Paderbuma, Albertus prepo- situs montis sancti Petri in Goslaria, Heinricus de Sealkenberge, Heinricus de Tossem canonici maioris ecclesie, Hen^andus, Conradus de Dsede, Walterus canonici sancte Crucis, Heinricus de Goslaria, Conradus de Herbere, Godefridus scriptor capellani episcopi, Lu- dolfns camerarius, Conradus marscalcus, Henricus pincema, Con- radus de Piscina, Hugo de Insula milites. üt itaque ex nuUa temporis longinquitate yel hominum malicia huic traditioni nostre possit impedimentum aliquod peryenire, eam presenti scripto et sigilli nostri munimine roboramus et perpetuis ratam esse tempori- bus per auctoritatem beatorum apostolorum Petri et Pauli et suc- cessorum suorum, nostram quoque et omnium episcoporum mandamus et precipimus omnem violentiam seu nialignantis ingenii dolum ab eisdem bonis tamquam ecclesiasticis eadem auctoritate sub inter- minatione anathematis repellentes. Actum anno domini mP.ccfi. xxxOvii^^., pontificatus nostri anno x^vü^. Datum Hildensem in curia Theode- rici de Adonoys iii^. kalendas decembris.

Or, in der BeveHnischen Bibliothek zu Hildesheim, Kreuzati/t Nr. 2. Siegel nebst Befestigung verloren. Oedr, Heinemann, Beitr, zur Diplomatik S. 148.

492. Bischof Konrad überträgt dein Domkapitel den ihm re- signierten Zehnten in Bründeln. Hildesheim 1237 November 27.

In nomine sancte et individue trinitatis.*) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, quod constitutus in nostra presentia Bertoldus miles scilicet filius Lyppoldi de Veteri foro resignayit nobis medietatem decime tam minute quam maioris Site

*) Bis hier verlängerte SchrifL

240 1237.

Brundelem, qaam de mana nostra tenebat, ita qnod in eiosdem medietate decime nicliil iuris sibi retinuit, sed libera erit et ab omni eias honere expedita. Idem fecit Lyppoldas cogoatus snns et predicte decime medietat^m in manus nostras expeditam et ab omni impeticione liberam resignavit. Similiter lohannes de Coiarde portanarius noster in Wincenbnrch renunciavit iuri, si qnod in ea yidebatnr habere. Nos autem post resignationem nobis factam cod- tulimus pro remedio anime nostre predicte decime medietatem ecclesie nostre maiori ab omni sicat dictum est inquietudine im- perpetuum expeditam. Bertoldus vero supradictus flde data in manibus Hugonis de Insula et Ludolfl camerarii et Hermanni de Tbinkelere promisit, quod neque per se neque aliquis ex parte sua in illius dimidietate decime molestabit ecciesiam nostram maiorem addicendo in ea ins alicoius proprietatis vel aliquo modo sibi inferendo molestiam vel gravamen, et si factam fuerit, ipse ecciesiam a tali ininria eximet sine mora. Idem promisit flde data in manns snpra- dictorum Lyppoldus cognatus suus et Conradum et.Hogerum fratres de Piscina et Tbeodericum de Tossem et Craftonem de Hymedis- dure fldeiussores dedit ecclesie nostre maiori sepedicte de eo, qnod neqne ipse neque aliquis ex parte sua de dimidia parte decime in Bioindelem prenominate umquam movebit ei aliquam questionem; et si aliquis ex parte sua faceret, tam ipse quam fldeiussores ecciesiam a tali gravamine liberabunt. Testes huius rei sunt Renoldus prepositus maior, Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus custos, Conradus de Goslaria, Albertus prepositus montis sancti Petri prope Goslariam, Tbeodericus de Adenoys, magister Hermannus de Padeboma, Henricus de Sealkenberge, Henricus de Tossem canonici maioris ecclesie, Arnoldus decanus sancte Crucis, Herrandus, Conradus de Ylsedhe, magister Otto, Walterus canonici sancte Crucis, Henricus de Goslaria canonicus montis sancti Petri, Conradus de Herbere plebanus in Leyfforde, magister Godefridus scriptor capellani nostri; item Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus, Henricus pincema, Hermannus de Thinkelere et alii quam plures. Ut itaque ex nuUa temporis longinquitate yel hominum malicia buic tradicioni nostre possit impedimentum aliquod provenire, eam presenti scripto et sigilli nostri munimine roboramus et perpetuis ratam esse tem- poribus per auctoritatem beatorum apostolorum Petri et Pauli et successorum suorum, nostram quoque et omnium episcoporum man> damus et precipimus omnem yiolentiam seu malignanüs ingenii

1237. 241

dolnm ab eadem medietate decime tamquam ecclesiastica eadem anc- toritate sub interminatione anathematis repellentes. Actum Hildensem in cnria Theodericl de Adenoys anno domini m^. cc^. xxx9vii<>., ponti- ficatos nostri anno xvii^. Datum Hildensem iüP. kalendas decembris.

Or, im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Dotnstift Hildesheim Nr, 182 mit dem Siegel des Bisehofs an gelben Seidenfäden. Qedr. Heinemann, Beür. zur Diplomatik S, 148,

40S. Dompropst B(einhold), Domdechant 0(erunch) und das Domhqritd bekunden, dass der Domvikar Hermann einen Garten in Lusbeke für 12 Pfund aus Laienhand zurückgekauft habe mit der Bestimmung^ dass seine Nachfolger den Garten vom Dompropste em- pfangen, an seinem Anniversar zu jeder Prähende fünf Denare gegeben werden und die sieben sogen, neuen Vikare vier Denare erhalten sollen. 1237 Dezember 1 (kalendas decembris).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift HUdesheim Nr. 181 mit dem beschädigten Siegel des Dompropstes und des Kapitels. Oedr, Doebner, ÜB. I, S. 73 Nr. 146.

494. Bischof Konrad überträgt dem Moritzstifte Güter in Langenholzen mit Ausnahme der Fischerei. HUdesheim, in der Kurie des Dietrich von Adensen 1237 Dezember 20.

In nomine sancte et indiyidue trinitatis. i) Conradus dei gratia

Hildensemensis episcopus. Omnibus, ad quos hoc scriptum pervenerit,

etemam in domino Ihesu salutem. Inter plurima humane conditionis

infirma memoriam hominum sie fragilem esse constat, ut nee multi-

tndini rerum nee longitudini temporis sufficientem se valeat exhibere.

Unde ratio docuit et consuetudo didicit, ut fragilitati memorie per

quedam Signa et testimonia succurratur. Utilem itaque ac neces-

sariam scientes esse rei geste memoriam, cunctis in futurum tem-

poribos notum facimus, quod nos quedam bona in villa que Holt-

hQsen dicitur sita prope Alvelde, que Philippus de manu nostra

nomine et titulo homagii tenuit, ab ipso comparavimus quadraginta

nno talentis Hildensemensis monete duabus areis exceptis theatro

einsdem ville adiacentibus , quas iam dictus Philippus suis usibus

reservavit. Cetera vero bona omnia de consensu filiorum suorum,

qoi tamen nichil iuris in predictis bonis habebant, nobis libere

resignaTit. Nos autem eadem bona de mera liberalitate nostra con-

tnlimiis canonicis et ecclesie Montis sancti Mauritii prope Hildensem

*) Bis hier verlängerte Schrift. fiildMh. HB. n. IQ

242 1237.

cum omni iure et integritate, quod idem Philippas a nobis tenebat; piscinam vero et piscaturam nobis tantammodo decrevirnns retinere. Testes hoius rei sunt Conradus prepositus Montis, Theodericus de Adonoys, magister Hermannus de Paderbume, Heinricus filiiis camerarii canonici nostri, Berterammus , Ludingerus de Eemme canonici MontLs, Richardus, lohannes canonici sancte Crucis, Hein- ricus canonicus Montis sancti Petri apud Goslariam, magister Gode- fridus canonicus in Aisburg scriptor noster, Theodericus de Novem fontibus, Thidericus deProme vicarius Montis; laici Heinricus pin- cema, Theodericus de Botthinge, Bemwardus de Eemme, Yolcmams DiveSy Heinricus fllius suus, Heinricus Heleconis advocatus, Qereko camerarius, WiUekinus de Bosendale, Timmo Claviger, Thidericus de Qoslaria, Heinricus et Berterammus de Bervelthe, Bodo lanitor et alii quam plures. Ut igitur ex nulla temporis longinquitate vel hominum malicia huic traditioni nostre possit impedimentum aliquod provenire, eam presenti scripto et sigilli nostri munimine roboraiuus et perpetuis ratam esse temporibus per auctoritatem beatorum aposto- lorum Petri et Pauli et successorum suorum nostramque et omnium episcoporum mandamus et precipimns omnem violentiam seu mali- gnantis ingenii dolum ab eisdem bonis tamquam ecclesiasticis eadem auctoritate sub interminatione anathematis repellentes. Actum anno domini m^. cc^, xxxOyii^., pontificatus nostri anno xPvii^ Datum Hildenseim in curia domini Theoderici de Adonoys x<>iiio. kalendas ianuarii.

Or. im KgU St-A. zu Hannover, Damatift Hildesheim Nr, 178 mit Bntek- stück des bischöflichen Siegels an rot-taeiss-blauen Seiden den. Regest Doebner ÜB. I, S, 74 Nr. 147.

495» Propst Lambert, Äbtissin Ida und der Konvent des KL Wöltingerode (Waltingeroth) verzichten zu Gunsten des KL Marienthal freiwillig auf drei Hufen in Hamersleben (Hamersleve); welche ihn^^i Graf Ludolf von Hallermund streitig gemacht hat. 1237.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Marienthal Nr. 60. Siegel stark beschädigt. Gedr. Würdtwein, Nova Subsidia VI, S. 86.

496. Das Kl. Ringelheim macht mit dem Moritzstifte einen Gütertausch. 1237.

Gerhardus dei gratia abbas totusque conventus in Binglem Omnibus Christi fldelibus hanc paginam inspecturis salutem in per- petuum, amen. Actiones mundane cum tempore preterennt et a

1237. 243

memoria hominum recedunt, si non testinm et literali testimonio

reserventor. Ea propter sciant omnes, qui hanc literam testimonialem

respexerint, presentes et futuri, quod dominus Aschwinus de Walmoden

de communi consensa heredum suorum proprietatem unins mansi

et aree dimidie in Seelde site ob yeniam peccatomm saonim nostre

contulit ecclesie. Nos vero maiori utilitati ecclesie nostre providere

volentes eandem proprietatem ipsius aree et mansi siti in Seelde

in concambio pro manso altero et tertia parte molendini siti in

Wenthusen generali nostro conventu consentiente ecclesie beati

Maoritii in Hildensem contnlimns perpetualiter obtinendam. Acta

snnt anno incamationis dominice millesimo ducentesimo trigesimo

septimo, indictione decima, Gregorio papa presidente, Friderico im-

peratore regnante, pontiflcatus Conrad! Hildensemensis anno decimo

qninto^ ordinationis nostre anno qointo. Ut autem huius concambii

commutatio rata sit et inconvalsa, hanc paginam testimonialem sigillo

nostro et ecclesie fccimus communiri.

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cap, des Abtes Heinrieh Wirschius im Archiv zu Ringelheim S. 159.

AV7. Propst und Konvent von Lainspringe beschliessen die grössere Feier der Memorie des Stiftes und dessen Frau und Tochter. Lam- springe 1237.

Heinricns dei gratia prepositos totnsque conventus de Lame- springe omnibns, ad qnos hoc scriptum peryenerit, orationes et salutem in domino. Licet devota religiosorum intentio fldelium memoriam defunctorum yidelicet et vivorum cottidianis orationibus proseqnatnr, speciali tamen devotione illis prodesse cupimus apud deum, de quorum elemosinis Institute professionis nostre locum habemns et alias in huius yite necessariis cottidie consolamur. Quapropter innotescat presentibus et futuris, quod, cum bone memorie domlni Biddagi comitis fundatoris nostri et uxoris eins Imhildis necnon et filie sue Ricburgis monasterii nostri prime abbatisse obitus dies anniversarius sive per intervaUa temporum sive per negligentiam antecessorum nostrornm et nostram minus celebris apud nos hactenus fuerit et soUempnis, de communi voto capituli nostri pariter et consensa duximus statuendum, quod, ut prenominatus predicti comitis anniversarius dies in ecclesia nostra plus solito memorialis existat, in die beati Georii martiris singulis anuis, cum predictorum fundatoris nostxi yidelicet uxoris et filie obitus memoria peragetur, post orationes

16*

244 1237.

tarn in vigiliis quam in missis fiat commune servicium de quataor ferculis fratribus et sororibns nostris de bonis curie Waldenhusen, similiter in die proxima omnium sanctorum in memoriam benefactomm nostrorum in orationibus et refectione consuetudo per omnia simiUs habeatur sumptibus de bonis einsdem curie deducendis. Statuimns insuper omni die missam animarum decantari ad altare beati Bar- tolomei apostoli in secretario nostro pro remedio anime Odilie matrone et mariti eins et flliomm et flliamm eins. Ut igitnr hec ordinatio nostra futuris temporibus permaneat inconvulsa, eam in presenti pagina conscribi fecimus et sigillo ecclesie nostre fideliter consignari. Preterea ut per approbationem superioris bec eadem scriptura robur acciperet amminiculi fortiori^, domini Conradi yene- rabilis patris nostri et domini Hildensemensis episcopi bulla im- petravimus communiri, sicut ex eins appensione appai*et liquido manifestum. Actum in monasterio nostro Lamespringe de conniventia dicti domini nostri episcopi anno gratie tn9. cc<>. xxx<>Yii<^.y eiosdem domini Conradi episcopi pontificatus anno septimo decimo.

Or. im Kgh Si,-A. zu Hannover, Lamapringe Nr. 18, Siegel des BiseKoft hesehädigt, das des Konventes gut erhalten.

498. Bischof Konrad vidimiert die Beglaubigung einer undcUierten Bulle des Papstes Gregor IX., in welcher dieser den Unterstützem der Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland vierzig Tage Indulgem ertettt. 0. D. (1237?).

C(onradus) dei gracia Hildensemensis episcopus unirersis pastoribus et vicariis, ad quos littere iste peryenerint^ salutem in domino. Uniyersitati vestre volumus notum esse, domini pape nos in hnnc modum litteras perspexisse.

Cum gracie et indulgencie ordini penitentium sancte Marie Magdalene a sede apostolica concesse propter multiplicationem domorum et periculum viarum ad diversas partes sine gravi iactora cum bullis appendentibus deferri non possint, ne hac occasione personas dicti ordinis scrupulo dubitationis suborto contingat snbire indebiti laboris dispendium vel grayamen, paci et munimini dicti ordinis consulentes formam indulgencie ipsi concesse conscribi fecimus, ut, et si ex absencia bulle dubitationis questio yaleat non inmerito suboriri, ex flrmitate tamen nostri testimonii fldes indubitata possit litteris adbiberi. Forma igitnr litterarum domini pape talis est (folgt die Bulle).

1237—40. 246

Ne igitar super hac gracia sive indnlgencia dicto ordini indolta dabitationis scrapolus oriatur, presentem paginam sigilli nostri mimimine fecimus roborari.

Or. im Kgl, St,-Ä. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 35 mit Siegelrest Die BuU$ stimmt mit geringen stilistischen Abweichungen mit der bei Bode, ÜB. I, Ä 497 Nr. 515 überein.

490. Domdechant und Domkapitel in Magdeburg bekunden den Verzicht des Domherrn Burchard von Olinde auf zwölf Hufen des Kl. Dorstadt in Flothe. 0. D. (1237—40).

F(rid6riciis) dei gratia decanns totumque capitulam Magde- burgensis ecclesie. Constitutis in presencia nostra venerabili W(al- thero) de Dorstat preposito Hildensemensis dyocesis et B(iLrchardo) de Glinden ecclesie nostre canonico idem B(archardiis) recognovit, qnod controversia, que fiierat inter ipsum et fratrem eins ex una pai'te et memoratom prepositnm ex altera parte saper xii mansis et Silva sitis in Vlothede ita flnaliter decisa et per amicabilem com« positionem sie sopita, qnod prefatus B(archardus) et frater einsdem et fratris fllii bonis iam dictis rennnciaverunt a prenominato preposito et ecclesia qoieta pace possidendis. Testes F(ridericus) decanns et alii plnres.

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. des Kl. Dorstadt zu Dorstadt foU 30. Zeitlich nach dem Vorkommen des Propstes Walther von Dorstadt.

SOO* Bischof Konrad bekundet die GhUndung ihrer Memorie durch die Brüder von DaJdum. 1238 Januar 18.

Conradns dei gratia Hildensemensis episcopns nniversis Christi fldelibns presens scriptum inspectoris veritatis testimonium acceptare. Tenore presentinm tarn presentibus quam futuris notiflcamns, qnod Engelbertns de Dalem Alias Rodolfl senioris, cnm per aliquot tempus egrotaret, assignavit ecclesie beati Adriani in Lammespringe tres mansos sne proprietatis in villa Solenhusen et decimam illarum et decimam de quinqne mansis i) in Enelissen, qua a nobis fuerat in- pheodatus, ut dies obitns sui et fratris sui Bodolfi et omnium parentum suorum ibidem perpetuo peragatur. Ipso yero Engelberte defuncto Eodolfns frater ipsius in presentia nostra constitutus factum fiutris tam pium ratificavit, dictam decimam in manus nostras de rolontate omnium herednm suomm libere resignavit. Nos vero

^) über der Zeile nachgetragen.

246 1238.

proprietatem ipsius decime de consensu nostri capitnli predicte ecclesie contulimus propter deum. Protestamur etiam, quod de ipsis bonis Hildebnrgis soror ipsonim et Adhela filia Engelbert! defoncti nnum talentam Hildensemensium denariorum ad sabsidiam prebende percipient singolis annis ad tempora vite ipsarum. Huius rei testes sunt lohannes cellerarius ecclesie maioris^ Rodolfds de Dalem, Hen- ricus et Escuinus f ratres de Stenberge, Hermannus de Hardenberge, lohannes de Sutherum, Rythizardas de Horneborg et alii qoam plures. Actum anno dominice Incamationis m9. afi. Tjofivm^ Prisce virginis.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Lamspringe Nr, 19 mit dem bischöfliehen Siegel,

501. Bischof Konrad überlässt dem Morüzstifle zur Gründung einer Vikarie durch den Kanoniker Bertramm von Ptome ein Pfund aus der Münze, das der Gründer und dessen Bruder Dietrich ihm in der Kurie des Domherrn Dietrich von Ädensen resigniert Aabm. ^Idesheim 1238 Februar 1 (kalendas februarii, pontificatus nostri anno x<>7ii^.).

Testes huius nostre donationis sunt Conradus prepositus Montis, Theodericus, Theodericus de Promo vicarii Montis, GodeMdos canonicus in Aisburg scriptor noster, Ludolphus camerarius de Tosseim, Berterammus de Berveltte, Bodo camerarii nostri.

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Moritzstiß Nr, 11 mit dem bischöfli^en Siegel an weise-roten Seidenfäden, Gedr, Doebner, ÜB, I, S, 74 Nr, 148,

502. Papst Gregor IX, teilt den Bischöfen (Konrad) von Kxldes- heim, (Luder) von Verden und (Wilhelm) von Minden mitj dass er den Herzog Otto von Braunschweig, der gegen die Preussen das Kreuz empfangen, in seinen Schutz genommen habe, und beauftragt sie mit der Handhabe dieses Schutzes, Lateran 1238 März 25 (viii. kalendas apriliS; pontificatus nostri anno duodecimo).

Gedr. Orig. Guelf, IV, S. 172. Regest Pötthast, Reg, pont, 10553.

508« Bischof Konrad befürwortet in einem Schreiben an Pcq^st Gregor IX, zur Beseitigung der Ztoietracht zunschen den Häusern Braunschweig und Thüringen den Dispens zur Ehe zunschen (Helene), der Tochter Ottos von Braunschweig, und dem Landgrafen (Hermannj von Thüringen, 0. D. (vor 1238 März 26).

1238. 247

Gtdr. Orig. Qudf, IT, 173, Am 26. März 1238 meldet Päpat Gregor dem Herzog Otto, dose er den Diepene erteilt habe, gedr. ebenda, Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 3, 7197.

S04« Papst Gregor IX, ermahnt den Herzog Otto von Braun- schiceig, du bedrängte Kirche von Hildesheim zu schützen. Lateran 1238 März 29 (iiii. kalendas aprilis, pontiflcatus nostri anno dnodecimo).

Gedr. Orig. Guelf. IV, 174. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 7198, Fbtthast, Reg, pont. 10558.

505« Bischof Konrad legt einen Streit bei zwischen dem KL Walkenried und dem Pfarrer Bertold in Seesen (Sehusen) wegen des Zehnten in Münchehof (Kemnade) und Walshausen (Walmedehusen) unter Zustimmung des Archidiakons (von Seesen), nämlich des Pfarrers Hugold von st. Jacobi in Goslar. Forste 1238 März 30 (iii. kalendas aprilis, pontiflcatus nostri anno xvii.).

Hnius facti testes sunt Theodericns de Adenoys, Heinricas de Tossem canonici nostri, Sifridus monachus in Sconoe, Johannes prepositns Novi operis in Qoslaria, Heinricns canonicns montis sancti Petri apud Goslariam, Basilius de Wenthusen, Johannes et Heinricas fratres dicti de Curia Oandersem, Engelbertus et Budolfds fratres de Dalem, Ekbeitus de Freden, Aswinus et Heinricus fratres dicti de Lapideo monte milites, Wilkinus de Rosendale, Theodericns de Goslaria, Gerardus camerarius.

Nach dem Walkenrieder Cop. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel fol. 57 v gedr. Bade, ÜB. I, S. 532 Nr. 558. Regest ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen 11) S. 158 Nr. 219.

SOO« Bischof Konrad überträgt die Hälfte des Zehnten in Mahlum

(Maldem), die ihm die 'Brüder Hermann und Heinrich Grafen von

Wohldenberg resigniert haben, den Nonnen des Maria-Magdcdenenklosters

in Goslar zur Feier seines Jahresgedächtnisses. 1238 März (mense

marcio).

Hains rei testes sunt Otto dux de Brunswich, Bemardus nobilis de Dorstat, Gunzelinus dapifer, Ekbertus filius eius, Ludolfus de Honlage, Basilius de Osterrode.

Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 20. Siegel des Bischofs aus rotem Wachs an weissen Hanfschnüren fast zur Hälfte verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 531 Nr. 557, Ässeburger ÜB. I, S. 142 Nr. 198.

248 1238.

507. Bischof Konrad erhält von Bischof Wühdm von Minden Konrad, den Sohn des Heinrich von Himmdsthür (Himmedesdor), ob Ministerialen und gibt ihm dafür Johann, Sohn des Heinrich wn Seinne. 1238 April 23 (viiii. kalendas maii, pontiflcatus nostri anno x^vü^^.).

Or, im Kgl. St-A. zu Hannover, Escherde Nr, 13. Siegel des Bisehofs. Gedr. Westfäl. ÜB. VI, S. 84 Nr. 312.

508. Bischof Konrad bekundet, dass der Edde Ludinger tm Heckenbeck (Hachkenbike) ihm die Hälfte des Zehnten in Adenstedi (Adestissen) resigniert und er selbst sie dem Kl. Clus übertreten habe mit der Bedingung, dass Walburg, Frau des Eüard von Oandersheim, jene Hälfte lebenslänglich als Niessnutz haben solle. Nienstedi 1238 Juni 18 (x9iiii<>. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno x9vii^.).

Testes vero liuins nostre donationis sunt magister Hermannos de Paderbuma, Heinricus iunior de Thosseim canonici nostri, dominus Hermannus de Uslaria miles, Conradus einsdem monasterii monachos, Gereko camerarins, Ludolphus camerarius noster, Conradus marscalcns noster, Berterammus de Beryelte, Bodo servi nostri.

Or. im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, Kl. Clus Nr. 13. Brttchatüdc da Siegels des Bischofs.

500. Graf Hermann von Wbhldenberg verkauft dem Kl. Walken- ried ein Viertel des Waldes Pandelbeke und entschädigt seinen Ver- wandten, den Propst Konrad des Moritzstiftes, mit dem er das Land gemeinsam besitzt, mit seinen Oütem in Emne, wozu das Kloster noA 18 Mark und einen Klumpen Kupfer (massa cnpri) fügt. 1238 Juli 23 (? octavo decimo kalendas augusti).

Testes sunt Heinricus comes de Waidenberg, Ludolfns pre- positus maioris ecclesie in Goslaria, Beinholdus, Sibodo canonici maioris ecclesie in Hildensem, Adolfus comes de Dasle, Theodericus de Cantilsem, Engelbertus de Achem, Richardus de Domo, lohannes de Curia, Waltberus de Gandershem, Heinricus et Hogerus firatres mei.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Walkenried Nr. 9 mit dem Datum müleäno dacentesimo zxzyiii^ octaTo decimo kalendas augasti; das octavo dürfte au tilgen sein. Siegel verloren. Regest mit Zeugen Bode, ÜB. I, S. 535 Nr. 562.

510. Bischof Konrad bestätigt die Bestimmung des Propstes Johann von Demeburg, dass die Einkünfte des Zehnten in Bremum und Klein-

1288. 249

Düngen für Bekleidung und Krankenzimmer verwendet werden sollen. Winaenburg 1238 August 6.

Conradns dei gratia Hildensemensis episcopus universis sancte matris ecclesie filiis, ad qaos littere iste pervenerint, salatem in domino sempiternam. Quoniam ecclesiam dei in Derneborch magno caritatis feryore sicut tenemnr diligimns, inclinamos animum nostrum libenter ad omnia, qae utilitati eins videntur congruere, nt affectum nostram sincernm ipsa sentiat cum effectu. Notnm itaqne facimns et presentinm aactoritate publice protestamur, qnod nos considerata devotione et pio affectu dilecti in Christo lohannis prepositi in Derneborch, quo dncitnr erga ecclesiam memoratam^ ordinationem snam rationabilem, qua statoit, at decima in Breyuem et decima in parvo Dongem, qnamm redditus singulis annis sunt ad talenta dnodecim estimata, cedant in usus sanctimonialium in Derneborch hoc modo yidelicet observato: decem talenta deputabuntur ad yesti- toram et reliqua duo talenta ad inflrmariam earundem sancti- monialium, auctoritate dei omnipotentis et apostolorum Petri et Pauli atque nostra confirmamus precipientes hanc ordinationem motu pietatis statutam sub interminatione anathematis inviolabiliter observari. Si quis autem huic conflrmationi nostre ausu temerario presumpserit contraire, indignationem dei et sanctorum eins et nostre ezcommunicationis sententiam se noverit incurrisse. Sed quia debitam soUicitudinem pro ipsa ecclesia in hiis et in aliis quibus possumus libenter gessimus, dignum est, ut habeamus com- munionem orationum et omnium bonorum, que ibidem per dei gratiam fnerint procurata. Datum Wincenborch anno gracie m^. cc^. xxx<>viiio., vüi®. idus augusti, pontiflcatus nostri anno x^viü®.

Or. im KgL St.'A, zu Hannover, Demehurg Nr. 8. Siegel des Bischofs an roten und grünen Seidenfäden,

511. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wöltingerode den halben Zehnten der Domkirche in Rhenen den es von Laienhand gekauft hat, FSrsU 1238 August 31.

In nomine sancte et individue trinitatis. i) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Quicumque episcopatus honore funguntur urgente sue prelationis officio ecclesiis dei seu quibuslibet religio- somm locis devota ac pia sollicitudine compelluntur prospicere et

>) Verlängerte Schriß.

260 1238.

necessitatibns eomm snbveniendo non tantum spiritnalia sed etiam temporalia qnoad possunt eis sabsidia providere. Inde est, qnod notum esse yolamos omnibas Christi fldelibas tarn presentibus quam futuris, quod nos pro remedio anime nostre dimidiam decimam ecclesie nostre sitam in Benede, quam Fridericus Bok et filins suus a nobis tenebant in feudo, post resignationem ab eis factam con- tulimos de consensn et beneplacito capitali nostri ecclesie dei in Woltingeroth ad usum sanctimonialium ibidem deo et beate virgini deservientinm Lamberto ipsins loci preposito, qni eam de mann laycali redemit datis qnadraginta sex talentis, id procnrante fldeliter et modis otnnibns promovente. Memorata yero resignatio facta est apnd Bis in placito iiii. kalendas inlii coram viris honestis yidelicet magistro Hermanno de Paderbnma, Heinrico inniore de Tossem canonicis nostris, lobanne preposito Novi operis Goslarie, Florentio, Godefrido canonicis sancti Andree in Hildensem, Heidenrico canonico montis sancti Petri apnd Goslariam, comite Hermanno de Wolden- bergy Ludolpho camerario nostro, Heinrico de Maio monte pincerna nostro, Heinrico de Hamelen, lohanne de Adenstede, Friderico de Estbike, Jusario de Harlingeberge, Thiderico de Werthe et alüs qnam pluribus. Donationi antem nostre presentes erant Theodericus de Addonoys, magister Hermannus de Paderbnrna, Heinricns innior de Tossem, magister Godefridus scolasticns sancti Andree scriptor noster, Heithenricns canonicns sancti Petri apnd Goslariam, magister Richardns canonicns sancte Cmcis, Heinricns montis sancti Petri capellani nostri, Lndolphns camerarins, Hngo de Holtbnsen, lohannes de Suttherem, Willekinns de Rosendale milites nostri, Conradns de Emberke, Ecbertns Spade, Heinricns de Bervelte, Thetmams de Ampiethe, Thidericns de Goslaria et alii qnam plnres servi nostri. Ne qnid igitur^) adversitatls huic nostre donationi futura dies pariat, hanc donationem nostram sigilli nostri mnnimine consignamns et futuris ratam esse temporibus per auctoritatem sanctomm apostolorum Petri et Pauli et successomm eorum nostramque et omninm epis- copomm mandamns omnem malignandi dolum imperpetnnm precln- dentes. Facta est autem hec nostra donatio in prefato claustro Woltingeroth universo sanctimonialium presente coUegio anno gratie ToP. cc<>. xxx<>viiio., pridie kalendas septembris, pontificatus nostri anno decimo octavo. Sed qnia debitam sollicitudinem pro ipsa

^) igitor über der Zeile nachgetragen.

12S8. 251

ecclesia in hiis et in aliis qaibns possomus libenter gessimos, dignom est, at habeamus commnnionem orationnm et omninm bonorum, qne ibidem per gratiam dei fuerint procnrata. Datum apnd Vorsatum pridie kalendas septembris.

Or, im KgL SU-A, zu Hannover^ Wöltingerode Nr, 13. Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden, Regest Bode, ÜB, I, 8. 534 Nr, 56L

Smtm Bischof Konrad überträgt dem Kl. Neutcerk bei Goslar den halben Zehnten in Gielde (lelethe), den ihm der Edele Helmold von Biewende aufgelassen hat. Geschehen Ualberstadt 1238 September 2 (iüi. nonas septembris, pontiflcatus nostri anno xvii.)» gegeben Wimen- bürg November 9 (quinto idus novembris).

Presentes erant, cum hec fierent, magister Hermannus de Pade- buma, Henricus iunior de Tossem, Heidenricus, Oodefridus notarius capellani nostri, comites de Wemigeroth Conradus, Gevehardus, comes Heinricus de Waldenberch, miles Alardns de Borchdorp, Waltems de Biwende, Fridericus Friso, Ludolphus camerarius, Conradus marscalcus, Hugo de Holthusen, Wülekinus de Rosendale, Lndolphus de Selede.

Nach Cop. gedr. ÜB. des hist. Vereins für Niedersachsen I, S, 22 Nr. 17, Bode, ÜB. I, 8. 535 Nr. 563.

S18* Ritter Heinrich von KissenbrUck resigniert dem Grafen Hermann von Wohldenberg drei Hufen in Ottbergen zu Gunsten des KL Demeburg, falls er das Eigentum dieser Hufen für das Kloster beim Bischof erwirken kann. 0. D. (vor 1238 September 28).

Nobili viro domino suo Hermanne comiti de Woldenberge Heinricus miles dictus de Kissenbruche cum affectu sincero obsequium debitum et paratum. Tres mansos in Otberge, quos de manibus vestre dominationis in pheudo teneo, ad manus claustri et conventus in Demeborch vobis resigno litteras per presentes tali tarnen interposita pactione, si proprietatem dictorum mansorum in Otberge prefato cLanstro in Demeborch apud dominum Hildensemmensem episcopum poteritis obtinere.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg Nr. 9, An dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen zerbrochenes Siegel, zeigt einen rechtsschreitenden Truthahn,

262 1238.

514. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Demeburg den ihm resignierten halben Zehnten in Ottbergen. Bei Bosenthcd 1238 September 28.

Conradns dei gratia Hildensemensis episcopos universiSy ad qnos iste littere pervenerint, salutem in domino sempitemam. Anctentica scriptnra ideo conflcitur, ut id, qnod publice actum est; memoriter teneator. Notum igitnr sit omnibus tarn posteris quam presentibus, qnod, com medietas decime in Otberge vacaret nobis ex resignatione comitum Hermanni et Heinrici fratrum de W&ldeberg, qni eam a nobis in feodo tennerunt, nos ipsam pro remedio anime nostre con- tulimas monasterio Derneburch iure perpetuo possidendam. Ne autem liberalitatis nostre beneficinm a qaoquam revocetor in dubinm, nos presens scriptum de hoc confectum sigillo nostro dnximus robo- randum. Testes hnius rei sunt magister Hermannus de Paderboma, Heinricus iunior de Tossem, Heidenricus de Sulinge, Godefridos scolasticus sancti Andree, Bruno sacerdos clerici, Heinricus de Hamelen, Conradus marscalcus, Johannes de Adenstide, Thegenhardns, Cesarius, Theodericus de Promo milites et alii quam plures. Actnm est hoc apud Eosendale anno gratie m^. ccP. zzxOyüi^.; iüi®. kalendas octobris, pontiflcatus nostri anno octavo decimo.

Or, im Kgl. Si.-Ä. zu Hannover, Demeburg Nr, 10. Siegel des Bisekofs.

515. Bischof Konrad übereignet den Zehnten in Mo/dum (Maledom), den ihm Graf Heinrich von Wohldenberg aufgelassen hat, dem Kl. Neu- werk bei Goslar. Geschehen auf dem Georgenberge, gegeben beim Schlosse Wimenburg 1238 November 12 (pridie idus novembris, ponti- flcatus nostri anno x<>viiiö.)'

Testes huius rei sunt magister Hermannus de Paderbuma, Heinricus iunior de Tossem canonici i) nostri, Olricus decanus sancti Mathye in Goslaria, Alexander eiusdem ecclesie scolasticus, Al&rdas de Borchdorp, Hugo de Holthusen, Hogerus Wl^ove, Ropertos et Hartmodus firater suus, Bertoldus de Werre, Eckehardos de Nienkerken.

Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 21 mit Siegelreet an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, Bode, ÜB. I, S, 536 Nr. 564,

516« Die Brüder von Homburg übertragen dem AndreassHJi eine halbe Hufe und zwei Hausstellen in Eime zur Feier von drei Anni- versaren. Spiegelberg 1238 November 21.

^) Or. canoni.

1239. 253

In nomine domini amen.i) Bertoldas, Henricns fratres de

Honburcli ad cautelam faturi temporis notnm omnibns esse volnmus,

qaod Ohysyclio de Eygem dimidium mansnm habentum xv iugera

et duas areas solventes vii solidos et pratom in eadem villa acceptis

ix talentis a canonicis sancti Andree in HUdensem nobis resignavit

Ottone fratre suo presente et consentiente. Nos yero ob remedinm

anime nostre receptis duobos talentis Hildensemensium denariomm

proprietatem ipsorum bonorum ad prebendam fratrum ecclesie con-

tolimns memorate, ita qnod de ix solidis tres anniversarii videlicet

Danielis, Margarete, Yolcmari agentur, qoi ad comparationem ipsorum

V talenta contulerunt. Compromiserunt etiam iam dicti fratres

Gli(ysycho) et O(tto) in manus nostras, Everwini de Adenois,

Conradi de Bamroht, Hartmanni de Duthingne, quod, si aliqnis infra

annnm et diem ipsa bona impetat, se pro ipsis debere stare et ab

omni gravamine excipere. Testes hnius rei sunt Everwinus de

Adenoys, Florentius, Conradus deRivo, Henricus deBrema, Alexander

plebanus de Speghelberch, milites Conradus de Bamroht, Henricus

frater snns, Hartmannus et Siffridus fllius snns de Dndinge, seryi

Johannes de Beden, Eylardus et lohannes servi Everwini, Wulve-

rammns, Bemardus accolitus. Ut igitur hoc factum nulli veniat in

dubium, sigilli nostri appensione presentem paginam inde conscriptam

duximns roborandam. Acta sunt hec in Castro Speighelberch xi.

kalendas decembris anno domini wfi. cc^. xxxviii<>.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Andreästifl Nr, 6, Siegel nebst Befestigung verloren. Regest Doehner, ÜB. III, S. 640, Naehtr. Nr. 14.

S17* Bischof Konrad übereignet detn Kl. Neuwerk bei Ooslar den Zehnten in Jerze (Gerretche), den ihm die Grafen Hermann und Heimich von Wohldenberg in Hahamen (Hagenhusen) aufgelassen haben. 1238 November 29 und bei Nienstedt (1239) Februar 9.

Hains rei testes sunt magister Hermannus de Paderbuma, Heinricas iunior de Tossem, lohannes plebanus, Alexander scolasticus, Hugoldas archidiaconus, Lüppoldus canonici Goslarienses, comes Oevehardus de Wemingeroth, Thidericus de Herzingeroth, Bertoldus de Gowis, Volcmams de Goslaria, Esquinus de Walmode, Bertoldus de Veteri foro, Basilius de Winthusen, Bodo de Saldere, Heinricus de Lapideo monte, Ecbertus de Freden, Ludolfus camerarius, Con-

1) Verlängerte Schrift.

254 1239.

radus marscalcns, Conradus de Mandere. Actum est hoc anno

domini m<>ccPxzx^iii<>.; UR kalendas decembris, pontiflcatos nostri anno xvw9., datnm apüd Nienstede w^. idus febmarii.

Gedr, nach dem Cop. des KL Neuwerk Bode, ÜB. I, 8. 537 Nr. 565.

518. Bischof Konrad schenkt dem Kl. Wulfinghausen vier Hufen Landes in Alfei'de, die ihm sein Kämmerer Ludolf, dessen Frau Add- heid und Söhne Heinrich, Domherr, und Ekbert resigniert haben,

Winzenhurg 1238 Dezember 2 (quarto i) nonas decembris, pontiflcatns nostri anno zviii).

Testes sunt magister Hermannus de Paderborna canonicns

ecclesie nostre, magister Geroldus et Nicolaus canonici sancti Mar- tini in Minda, magister Godefridus scolasticus sancti Andree scriptor noster, Heidenricus canonicns montis sancti Petri apud Goslariam, Engelbertus de Dalem, Asquinus de Lapideo monte, Heinricns de Grene, Conradus de Elvede, Conradus de Wlfinge, Willelmus de Rosendale, lohannes de Suthterem, Ludolfus de Selede milites^ Con- radus de EmberkO; lohannes de Berle, Thidericus de Goshuia, Thidericus de Brüchen, Hartmannus de Monte, Gerardus camerarins, Bertrammus de Bervelthe, Engelbertus fllius Engelberti de Dalem, Heinricus Grube fllius Aswini servi.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Wulfinghausen Nr, 6. Siegel ab. Gtif. von Hodenberg, GaUnberger ÜB, VIII, 8. 5 Nr. 5. Regest Westfäl, ÜB. VI, S. 85 Nr. 314, Bode, ÜB. I, S. 538 Nr. 566,

519. Papst Oregor IX. beauftragt den Bischof (Konrad), das Kloster Winthusen, wenn es nicht im Augustiner -Orden reformiert werden könne, mit Cisterciensem zu besetzen. Lateran 1238 Dezember 15 (xYüi. kalendas ianuarii, pontificatus nostri anno duodecimo).

Gedr. mich dem Vatikan. Registerband Mon, Germ, epist, sei. I, 8, 635 Nr, 739. Winthnson das heutige Thale am Harz.

520. Johann, Minister des Minoritenordens in Deutschland, mmmt den Domherrn Hennann von Goslar in die Gebetsbrüderschaft auf wnd macht ihn teilhaftig der guten Werke des Ordens. Hildesheim 123^"^ (1239) Dezefnber 29.

Venerabili in Christo multum dilecto magistro Hermanno de Goslaria Hildensemensi canonico frater lohannes minister Theutonie

^) Loch im Gr., ergänzt nach Cop, HI, 220 Nr. 7 im Kgl. SU-Ä.

1239. 255

fratnun Minoram salutem et etema diligere toto corde. Peticioni vestre ac desiderio satisfacere volens ad omnia bona, que in nostro fiont ordine, vos suscepi communionem et fraternitatem vobis tarn in vita quam in morte concedens videlicet oracionum, missarum, predicacionum, ieiuniomm, laboram, vigiliaram ceteroromque, que sunt bona ordinis nostri, et si de presenti miseria vos vocari con- tingat, sicut fit per ordinem pro fratribus nostris defnnctis sie pro Yobis fiet. Datum in Hildensem üi. kalendas ianuarii, anno domini mo. ccfi, xxxix.

Abschrift des 15. Jahrh, in Cop. VI, 11, S, 559 Nr, 991 im Kgl. St-Ä. zu Hannover,

Sftlm Das Blasiusstift in Braunschweig erlässt dem Kl. Wöltinge- rode 30 Mark und tvird dafür durch Herzog Otto und dessen Gemahlin Mathilde mit pier Hufen in Sonnenberg entschädigt. Braunschweig 1238. In nomine sancte et individue trinitatis. Rodolfus dei gracia prepositus, Winandus decanus, lohannes custos totumque capitulum sancti Blasii in Bruneswic omnibus inperpetuum. Scriptorum in- diget testimonio que aliquam sortiri debent perennitatem, ne simul cum tempore a memoria evanescant. Notum sit igitur tam presen- tibns quam futuris, quod nos ad peticionem et instanciam illnstrissi- momm principum nostromm Ottonis ducis de Bruneswic et Mech- tidis nxoris eins relaxavimus conventui dominarum in Waltingeroth triginta marcas puri argenti de summa centum marcarum in com- positione inter dictum conventum et nos facta nostre ecclesie per- solvenda de causa quadam longis temporibus ventilata. In restaurum vero illarum marcarum prenominati principes nostri contulerunt ec- clesie nostre proprietatem quatuor mansorum in Sunnenberch, quos ecclesia a domino Sifrido Scathewolt conparavit. Ut autem hoc factum nulli in posterum habeatur incognitum, presentem paginam testimonialem inde conscriptam sigillo ecclesie nostre sigillari fecimus ad cantelam. Huius rei testes sunt Bemhardus de Dorstat, lordanis dapifer, Willikinus marscalkus, Bertrammus de Velthem, Ludoltus de Esbeke, Heino de Wenethen, Thidericus de Area, Ludolfus de Honlage et alii quam plures. Acta sunt hec Bruneswich anno gracie mo. ccP. xxxöyiii*^.

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 14. Zerbrochsnes Konventssiegel.

S13S« Abt Hermann von Corvey tauscht mit der Hildesheimer Kirche Ministerialen. Corvey 1239 März 22.

256 1239.

H(ermannus) dei gracia Corbeiensis abbas universis fidelibas, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Notum esse capi- mus, quodnos Mechtildim uxorem EgbertiSpaden et pueros eiasHenricum et Elizabeth damus ecclesie Hildensemensi in concambinm recipientes loco eonim Luderam militem de Lobbcke, et hoc presenti sciipto manifeste protestamur. Datum Corbeie xi. kalendas aprilis, pre- lacionis nostre anno sextodecimo, anno vero gracie mOccOxxxix.

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 751 Nr. 1518 im Sgl. SL-A. zu Hannover.

5!28« Bischof Konrad schenkt den büssenden Schwestern der Maria Magdalena in Goslar die Hälfte des Zehnten in Nauen (Nowen), die ihm Ulrich von Hohenhüchen aufgelassen hat, zur Begehung seiner Memorie. 1239 März (mense martio, pontiflcatus nostri anno XFÜi®.)-

Huius rei testes Gerwicus decanus, Meinardus scolasticas, Con- radus prepositus Montis, Henricus custos, magister Hermannus de Paderbuma, Conradus de Altafago frater dicti Olrici, canonici nostri, comes Henricus de Waidenberg, Eswinus et Lippoldus de Walmethe, Siffridus de Rutenberg, Conradus marscalcus.

Nach Cop. gedr. Bode, ÜB. I, 8. 538 Nr. 567.

524. Graf H(einrich) von Schiaden resigniert dem Bischof Konrad auf Bitten des Schenken H(einrich) die Vogtei in Marienrode. O. D. (zu 1239 April 23).

Testes huius facti sunt Engelbertus de Dalem, Olricus advo- catus in Homeborch, Fredericus Friso, Ludolfbs et frater suus Fredericas Botel, Henricus pincema, Albertus de Winningstede.

Abschrift des 15. Jahrhunderts in Ms. XXHI, 767 fol 7v in der Kgl BihUothOf zu Hannover. Gedr. Marienroder ÜB. S. 27 Nr. 13.

525. Bischof Konrad bekundet, dass Propst Gerold von Metrien- rode die Vogtei über die Klostergüter von Heinrich von Meienberg, Schenken des Stiftes, gekaufl hat, nachdem Graf Heinrich von Schiaden, von dem jener sie zu Lehn hatte, mit zwei Hufen in Grafeide (Grafle) und einer in Alsbürch entschädigt und auf die Vogtei schriftlid^ ttie durch seinen Sohn Heinrich auf dem Gerichtstage in Bettmar mündlich verzichtet hat. Bettmar 1239 April 23 (viiii^. kalendas maii, ponti- flcatus autem nostri anno decimo octavo).

Testes huius rei sunt Ludoldus abbas sancti Godehardi, lohannes de Bracle cellerarius, Heinricus de Scalckesberg, magister Hermaimiis

1239. 257

de Paderburna, Heinricus iunior de Tossem canonici nostri, Heiden- ricns canonicns montis sancti Petri apad Goslariam, Qodefridus sco- lasticas sancti Ändree, Lndolphus camerarius, Conradns marscalcas, Bodo et Borchardos fratres de Saldere, Heinricus de Meienberg pincerna, Johannes de Adenstide, Theodericns de Pröme, Cesarius, Thegenhardns milites.

Or. im Kgh St-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 12. Siegel des Bischofs von den roten und gelben Seidenfäden verloren. Gedr. Marienroder ÜB. S. 27 Nr. 14t nach Cop. ohne Tagesangabe ÜB. des histor. Vereins von Niedersachsen I, S. 23 Nr. 18. Regest Bode, ÜB. I, S. 641 Nr. 57L

526« Bischof Konrad überträgt dem Johannisstiß eine am Ende von Lothingessen nach dem Moritzberge zu gelegene Hausstätte, die ihm Johann von Kemme aufgelassen hat. 1239 Mai 5 (iii. nonas maii, pontificatns nostri anno viü^x^.)-

Testes hnius rei sunt Beinoldas prepositus maior, Gerwicus decanus, Meinardos scolasücus, Sigebodo cantor, magister lohannes filius Volcmari Divitis clerici, Hugo de Insula, Thidericus de Rothinge, Volcmaros Dives, Heinricus Advocatus layci.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Johannisstift Nr. 13. Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 304 nach Copie, Doebner, ÜB. I, S. 75 Nr. 149 nach dem Or.

527« Bischof Konrad bestätigt, dass Graf Gumelin von Schwerin die Vogtei in Harxbüttel (Hertesbutle), die er von ihm zu Lehn hatte, der Kirche in Verden übertragen hat. Hildesheim 1239 Mai 14 (pridie idus maii).

Gedr. von Hodenberg, Verdener Geschichtsquellen II, S. 109 Nr. 65, Mecklen- burg. ÜB. I, S. 491 Nr. 497. Wegen des Ortes vgl. auch Zeitschrift 1857 S. 91 ff.

528. P(»pst Gregor IX. beauftragt drei Domherrn mit der Unter- suchung der Klage eines Geistlichen der Diözese Bremen gegen einen Bürger von Brcmnschweig und die in dieser Sache ihm vom Bischof von Halberstadt bereits gesetzten Richter. Lateran 1239 Mai 25.

Gregorins episcopus servns servorum dei dilectis filiis Sifrido de Barheim, Rndolffo de Bruneswik et magistro lohanni canonicis Hildensemensibus salutem et apostolicam benedictionem. Conquerendo pauper clericus Bremensis diocesis nobis monstravit, quod venerabilis sancti Egidii abbas et plebanns sancte Eatherine Brunswicenses ei saper debitore sao einsdem civitatis burgense dati iudices a vene- midMb. tJB. n. ]^7

258 1289.

rabili fratre nostro Halberstadensi episcopo, eam^) laboribns et expensis pregravatum in exeqaendo iudicio neglexerunt, eciam qnod debitore predicto citacionem ab eis perempte receptam contomaciter negligente nullam penam inferre yoluemnt, eo quod predicti plebani esset parrochianus , preterea quod adhuc idem debitor sibi solyere contradicens alias ei gravis et iniuriosus existat. Ideoqne yobis per apostolica scripta mandamas, quatinos convocatis partibus audiatis causam et appellacione remota flne debito terminetis facientes quod decreyeritis' per censuram ecclesiasticam flrmiter obseryari. Testes autem qui nominati fuerint, si se gracia, odio yel timore subtraxerint, simili censnra cogatis. yeritati testimoniam perhibere. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequantur. Datum Laterani yüi. kalendas iauü, anno pontiflcatus nostri xiiio.

Abachr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 555 Nr. 977 im KgL SL-A. zu Hannover,

529. Propst, Dechant und Kapitel des MartinisHftes in Minden verkaufen dem Maria-Magdalenenkloster Güter in Farmsen. 1239 Juni 6.

W(eraerus) dei gratia prepositus, H(einrlcus) decanus totnmque capitul^msancti Maldini Mindensis universis presentem paginam inspec- turis etemam in Christo salutem. Que geruntur in tempore ne labantur cum tempore scripture solent testimonio firmari. Notum igitar esse yolumus tam modemis quam posteris, quod nos non solom domini nostri W(illehelmi) episcopi Mindensis, sed et omnium, quomm de iure intererat, consensu requisito et habito bona ecclesie nostre in Vermersen cum omnibus pertinenciis ipsorum yendidimus triginta marcis priorisse et conyentui sancte Marie Magdalene in Hildensem tam possessionem quam proprietatem bonorum ipsorum libere et absolute quantum oportet de iure conferentes eisdem. Ut aatem super hoc in posterum dubitari non yaleat, presentem paginam sigilli nostri munimine duximus roborandam. Datum anno domini m<>cc<>xxxOix^., yiii. idus iunii.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Mar, Magdal, Nr, 26 mit trenig beadtädigtem Konventasiegel Regest Westf. ÜB, VI, S, 88 Nr, 324.

580« Bischof Konrad bekundet, dass der Edele Anno von Heim- burg ihm in placito Bethmere, quo illustri duci Ottoni de Bruneswic

^) Cop, cum.

1239. 259

et nobilibus terre obviam veneramas, den Zehnten in Harher (Hertz- bere) resigniert und er denselben detn Kl. Wienhamen übertragen habe mt der Bitte, dass das Kloster sein Anniversar mit Vigilien und Messen feiere. Im Walde bei Münstedt (Monstide) 1239 Juni 15 (xvii^. kalendas iulii, pontificatus nostri anno xvüR)-

Hnius rei testes existunt clerici magister Hermannus de Pader- burna, Heinricus innior de Tossem, Wernerus prepositus sepedicti monasterii, Qodefridus scolasticns sancti Andree scriptor noster, milites Otto dux de Bruneswic, Baldewinus de Blanckenbürch, Insarius pincerna ducis, Ecbertus de Wlferbutle, Heino de Wenedhe, Sifridus de Ruthtenberg, Conradus marscalcus noster.

Or. im Archiv des Kl. Wienhatisen, Nr. 13. Siegel des Bisehofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Asseburger ÜB. I, S, 146 Nr. 204 nach Abschrift.

581« Bischof Konrad und der Domscholaster mag. M(einhard) sind zugegen bei dem Vergleiche des Erzbischofs Siegfried von Mainz mit dem Herzog Otto von Braunschweig wegen der Vogtei in Heiligen^ Stadt, Geismar und Northeim. Actum Nordhausen 1239, Datum Heiligenstadt Juni 16 (xvi. kalendas iulii).

Gedr. Orig. Guelf. IV, S. 177, Qoehel, Helmstedter Nebenstunden II, S. 235. Regest Böhmer-Ficker, Reg. intp. V, 11229. Vgl. auch die Gegenurk. Ottos a. a. 0. S. 179.

.582« Bischof Konrad entschuldigt sich beim Erzbischof von Mainz wegen des Wegbleibens vom Konzil und schickt den Domscholaster Meinhard als Vertreter. 0. D. (1239 vor Juli 2).

Noveritis, qnod ad diera concilii a vobis indicti venire non possomus infinuitate detenti, licet flrmum habuerimas propositum veniendi. Quocirca vestram clementiam exhortatam esse volumus, quatenus excusationem nostram super hoc vobis et sancto concilio per magistrum Meinhardum scolasticum ecclesie nostre porrectam cam mansuetudine admittatis. De egritudine autem nostra vobis fidem Idem faciet iuramento in animam meam^ si forte super hac causa iuramentum ab ipso duxeritis exigendum.

Nach einem Mainzer Codex gedr. Hartzheitn, Concil. Germ. III, S. 568. Danach unederhoU. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 11230.

538« Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (KonradJ von Hildesheim und (Eckehard) von Merseburg und den Abt von Pforta, den Landgrafen (Heinrich) von Thüringen, der aus seinem sündigen

17*

260 1239.

Leben sich dem Eungen zuwenden woUe, in seinem Vorhaben zu unter- stützen. Anoffni 1239 Juli 27 (vi. kalendas aagnsti, anno ziii.).

Gedr. Mon. Qerm. epist. sei. I, S. 656 Nr. 753. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 7264, Potthast, Reg. ponU 10778, tro ältere Drucke angegeben sind.

584« Bischof Konrad bekundet den Verzicht Genannter auf tpier Hufen in Farmsen, welche das Maria-MagdalenenMoster vom Martini- stifl in Minden gekauft hat. Im Kapitel 1239 August 9.

Conrados dei gratia Hildensemensis episcopns. Notum feuürnns Christi fidelibos universis, quod Conradus marscalcns noster et filii süi Baldewinns et Heino et Sifridos Alias fratris eiosdem Conradi et Sifridns de Rutenberch et filius snns Sifridos in nostra presentia constituti rennnciayerant quatuor mansis in Vermersse et omni inrl si quod competebat eis, qnos sorores penitentes domns civitatis nostre a canonicis sancti Martini in Minda cnm omnibns attinentibos compararunt. Testes vero huins renunciationis sunt Qerwicns decanns, Hugo prepositns sancte Cnicis, magister Meinardns scolasticns, Heinricas castos, lohannes cellerarins, magister Hermamiiis de Paderbama canonici nostri, Hermannas et Heinricas fratres comites de Waldenberch, Ijadolphas camerarius, Everhardas de Alten, lohannes de Adenstide, Qerhardos de Lobike, Qerhardas de Winnig- hnsen, Thidericns de Berle, Heinricus pincema, Bertoldos de Veten foro, Hago de Holthasen, Willehelmos de Rosendale, Lndolphns de Hadeboldessem milites, Volcmarns Dives, Heinricas Advocatus, Helmmoldas de sancto Georio, Berterammns de Domo, Ladolphos Eckehardi, Sifridas Mortificator bargenses et alii qnam plores. Si qais aatem hoic facto aasa temerario presampserit contraire, in- dignationem omnipotentis dei ac nostre excommnnicationis sententian se noyerit incnrsaram. Actam est hoc in capitolo nostro anno gratie vfi. c(fi. xxxOyiiiio., yo. idns aagasti, pontificatus nostri anno decimo octavo.

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr, 27 mit dem Siegel des Bischofs an gelben und roten Seidenfäden, Regest WestfiÜ, ÜB. VI, S. 89 Nr. 32\ Doebner, ÜB. I, S, 76 Nr. 150.

585. Bischof Konrad bekundet den Verzicht der Adelheid^ WtUsre des Konrad von Wehre, auf vier Hufen des Kl. Dorstadt in Wehrt. Hildesheim 1239 September 20.

Universis Christi fldelibns, ad qnos iste littere penreaerint C(onradus) dei gratia Hildensemensis episcopns salntem in nomine

1239. 261

Ihesn ChristL Tenore presencinm protestamur, qnod, cum in ecclesia maiori presidemus synodo generali, domina Adelheydis relicta bone memorie Conrad! de Werre cum sua fllia in nostra presentia con- stitata publice coram omni plebe et clero proclamavit, quod heredum eios naUus aliquod ins haberet in bonis videlicet qnatuor mansis in Werre 9 que monasterium in Dorstat xzx annis et amplius qnieto inre possedit. Nulli ergo hominum liceat huius proclamationis warandiam infringere yel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et nostre excommunicationis sententiam se noverit incursurum. Datum in monasterio nostro Hildensemensi anno gratie m^. c(fi. xzx nono, xii. kalendas octobris^ pontiflcatus nostri anno xix^'.

Absehrifl des 14. Jahrhunderts im Cop, des Kl, Dorstadt zu Dorstadt fol, 17^ ^ctkher der SeMuss fehlt. Von Datum ab ergänzt nach dem Cop, des 16. Jahr- hundertSf Ms, 545 fol, 20 v in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim,

856« Rüter Dietrich von Depenotce verkauft dem Bartholomäi- sHft sein väterliches Erbteil mit dem Patronat der Kirche in Hottein, Hildesheim 1239 September 25.

Uniyersis fidelibus hanc litteram inspecturis Theodericus miles

de Depenowe salutem in vero salutari. Notum esse volo et pre-

sentibus constare, quod ego Th(eodericus) de Depenowe Universum

Patrimonium meum in Hottenem cum patrouatu ecclesiQ et omnibus,

que tam in campo quam in villa et nemore per me vel per alios

habni inre hereditario ad me devoluta paciflce et possessa, ecclesie

sancti Bartholomei in Sulta pro ccc. xxx. talentis Hildensemensis

monete vendidi consentientibus flliis meis Volrado et Hinrico necnon

sorore^) mea Helena nichil michi iuris in predictis bouis excipiens vel

reservans. Testes huius rei sunt Eeinoldus maior p(Pepositus in

Hildensem, Geruwicus decanus, Heinricus de Tossem custos, Eodolfus

de Bmneswic canonici, Basilius de Escherte, Wulferus de Rethen,

Sifridus de Rutenberch, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus,

Heinricus pincema, Bodo et Burgardus de Saldere, Heinricus et

Ascuwinos de Lapideo monte, Gerardus de Winnigehusen, LudolJftis

de Borsem, Gerlacus et Heinricus fratres de Lobeke, Theodericus de

Sudersem, Heinricus Buzel milites, Yolcmarus Dives, Thidericus

Foscus, Bertoldus de Domo burgenses. Datum Hildensem anno

gratie millesimo ccP. xxx^ixo., yii<>. kalendas octobris.

') So das Or,f zu lesen ist aber wohl nxore.

262 1239.

Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim, Museum Nr. 245, Stark besehädifftei Siegel des Ausstellers, Oedr. nach Abschrift des IS. Jahrhunderts Zeitschrift 18$8 S. 119, Regest Doebner, ÜB. I, S. 76 Nr. 151.

587. Die Brüder von Depenatce quittieren dem Propst des Bartholofnäistifies über eine Summe Geldes. 0. D. (zu 1239 Sep- tember 25?).

Viris^) probis et honestis fldeiussoribns domini prepositi Suite et aliis huius littere inspectoribns W(lradas) et H(enricus) firatres, fllii yiri nobilis de Depenowe, paratnm obsequinm. Notum^) esse Yolumus Omnibus, qaod dominus prepositus Suite qua*) modo tenebatur nobis presentavit pecuniam persolvendo. Et ne hoc alicai dubium sit, litteram^) istam de hoc facto compositam sigilli nostri munimine roboramus.

Abschrift des 16. Jahrhunderts in Ms. 324 foL 80 in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim (A). Abschrift des 17. Jahrhunderts in Cop. 20 ftfl. 110 des OberlandesgerichU in Celle (B). Gedr. Zeitschrift 1868 S. 125.

588. Das Kl. Ringelheim übergibt dem Steppo (von Mahner) eine Hufe in Beinum gegen einen jährlichen Zins. Ringelheim 1239 Oktober 10.

üniversis Christi fldelibus presentem paginam inspecturis Ger- hardus dei gratia abbas totusque conventus in Binglem salatem in domino. Noverint tarn presentes quam futuri, quod nos de commnni consensu mansum unum ecclesie nostre pertinentem, sitnm in rilla Benem, duobus mansis domini Stepponis adiacentem ipsi ad annoalem censum pon*eximus sub ea forma, videlicet ut decem solides legaüs monete singulis annis in festo beati Michaelis persolyendos^) ab eodem ad anniyersarium domini Everhardi abbatis representet expendendum. Sed si ad dictum terminnm ipse vel sui coheredes eundem mansnm excolentes prenominatnm censum non persolverint, tertiam parteni ipsorum tam in agris quam in areis, pascuis et sylvis liberam restituant ecclesie nostre perpetuo possidendam. Ut igitar hoc factum flrmum et inconvulsum permaneat, sigilli nostri et ecclesie de Mandere appensione roboramus. Testes huius rei sunt Fridericus de Steinlo sacerdos, Steppo et Conradus milites de Mandere et quam plurimi litones nostri de Zherede, de Haverla, de Herre, de Gren- stidde. Actum anno domini millesimo ducentesimo trigesimo nono. indictione duodecima, sexto idus octobris in camenata Kingelem.

0 Yens B. *) notom jehU B. ') quam AB. *) literam B. ^) Cop. persolreiido.

1239. 263

Abschrift des 16, Jahrhunderts im Cop» des Abtes Heinrieh Wirsehius im Archiv zu Ringelheim S, 58.

589« Bischof Konrad überträgt drei ihm von den Brüdern Konrad, Hoier und Dietrich de Piscina resignierte Hufen in Farmsen (Vermersseim) dem Maria-Magdalenenkloster, Im Kapitel zu Hildes- heim 1239 Oktober 21 (xii<>. kalendas novembris, pontificatus nostri anno nono decimo).

Testes huius rei sunt venerabiles domini Thetmarus sancti Michaelis et Lndoldus sancti Godehardi abbates, magister Meinardns scolasticus, magister lohannes fllius domini Volcmari canonici nostri, Thegenhardos de Elyede, Hildebrandus de Drispenstide, lohannes de Sutherem, Willehelmns de Rosendale milites, Volcmarus Dives et Heinricus fllius suus, Bertoldus de Adenem.

Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover, Mar. Mctgdal. Nr. 28. Siegel des Bischofs an roten und weissen Seidenfäden, Gedr. Bode, ÜB, I, S, 539 Nr. 569. Regest Doehner, ÜB. I, S, 76 Nr, 152.

54W« Bischof Konrad überträgt dem Johannissüß (sancti lohannis ante pontem lapideum in Dampmone) den vierten Teil des Zehnten in Drispenstedt , den ihm der Bürger Heinricus dictus de capella sancti lacobi mit Zustimmung seines Sohnes Heinrich und seiner Frau Lutgardis resigniert hat 1239 Oktober 31 (ii. kalendas novembris, pontificatus nostri anno nonodecimo).

Testes huius rei sunt Reinoldus prepositus maior, Gerwicus decanus. Meinardus scolasticus, Hermannus cantor, magister lohannes canonici nostri, comes Ludolphus de Halremunt, Bertoldus de Hon- barg, Bertoldus advocatus, Lippoldus et Basilius fratres de Escherte, Ladolphus camerarius, Heinricus pincema milites.

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Johannisstift Nr. 14. Siegel des Bischofs an rot und gelb geflochtener Hanfschnur. Gedr. Würdtwein, Nova sübs. I, S. 303 puMch Copie, Doebner, ÜB. I, S. 76 Nr. 153 nach dem Or.

IS41« Bischof Konrad überträgt de^n Kl. Marienrode den Zehnteti in Eiizum (Echzem), den ihm die Brüder Eberhard, Ritter, und Gunzelin von Gerzen (Qerechze) bei Hasede (Hasen) 1239 im Oktober und des ersten Frau Adelheid im Schloss Winzenburg 1240 Dezember 13 (idus decembris, pontificatus nostri anno vicesimo) resigniert haben.

Testes resignationis Everhardi militis et fratris sui Gunzelini sunt milites Olricus de Lapideo monte, Engelbertus de Hafaem,

264 1289.

Wedego de Gerechze, Ecbertus de Novali, Gunzelinus et Ecbertus fratres de Osterrod, Conradus marscalcus, Hugo de Holthusen, WiUekinus de Rosendale und Bürger.

Testes autem dicte domine Alheidis sunt clerici magister

Meinardus scolasticus, magister Johannes domini Volcmari, Heiden- ricus canonicus sancte Crucis, Godefridus scriptor noster scolasticus sancti Andree, milites Heinricus de Lapideo monte^ Bodolphus et Engelbertus filius suus de Dalem, lohannes de Eemme, Johannes de Suttherum, servi Tidericus de Goslaria, Berterammus de Bervelt«, Ecbertus de Fredhen, Bodo, Wedekinnus camerarii, Thetmanis de Wertbike, Sigebodo, lohannes Legatus, Alexander Hopegast.

Or, im Kgl, St-A, zu Hannover j Marienrode Nr, 14a, Siegel des Bisekofi an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, Marienroder ÜB, S, 29 Nr. 15, Begeti Doebner, ÜB, I, S. 77 Nr, 154,

542« Bischof Konrad, Dompropst Reinhold und das Domkapitel verkaufen dem Domkapitel in Verden ihre Güter in Harxbüttd (Hertes- butle). Hildesheim o. J, (1239) November 4 (ii. nonas novembris).

Gedr, v, Hodenberg, Verdener Geschichtsquellen II, 5. 113 Nr. 70 zu um 1245. Erwähnt Mecklenburg, ÜB, I, S. 491 Nr. 497,

548« Dechant G(erwich) und das Domkapitel bekunden, dass die SHßsdame B. von Velber zu Gandersheim aUen Ansprüchen an die Güter entsagt hat, die ihr Bruder dem Kl. Marienwerder vetlcauß hat. 1239 November 4 (ii. nonas novembris).

Testes huius rel sunt R(einoldus) prepositus, G(erewicus) decanus, H(ugo) prepositus sancte Crucis, C(onradus) prepositus Montis, Conradus et Heyiicus subdiaconi, Florentius, Hey ricus, Bertrammus, Bemardus de Vorste.

Or, im Kgl. St,-A. zu Hannover, Marientcerder Nr. 16. Siegeil verloren. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB, VI, S. 19 Nr. 21,

544. Graf Volquin von Schwalenberg tauscht mit der Kirche

Ministerialen. Bei Forste 1239 November 20,

Volcwinus dei gratia comes de Svalenberge omnibus hanc litteram inspecturis salutem. Scriptura auctentica ideo conficitur, ut quod rationabiliter factum est memoriter teneatur. Presentibns itaque protestamur, quod nos Cunegundim uxorem Roderici et Conradam

1289. 265

ftlimn eorandem lege permntationis donaviinns ecclesie Hildensemensi et DOS Alheidim flliam Bertoldi Spiring uxorem Thetmari ministerialis Dostri sab eiüsdem legis modo recipimus inter nostros. Actum est hoc apud Vorsate anno dominice incarnationis millesimo cc^. xxx^hdiii^^., xii^ kalendas decembris, domino Gonrado venerabili Hildensemensi episcopo cathedre sue presidente, pontificatos sui anno jPvsP.

Or, im KgU SU-Ä, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 183. Wenig ver- letztes Siegel des Auestellers (aektsträhliger Stern) an ton der Urk, geschnittenem Birgamentetreifen,

545. Ritter Ernst vor Uslar bekundet, dass nach dem Tode des Dietrich von Stöckheim dessen Frau, des Ausstellers Tochter, und dmen Kinder auf die Vogtei über Güter in Lühnde, die Dietrich zu Unrecht besessen, als dem Bartholomäistifi zustehend verzichtet haben. 1239 Dezember 3.

Hemestus de Hnslaria miles omnibns Christi fidelibus salntem

in domino. Notam sit omnibus presentem paginam anditnris, qnod

dominus Tidericns de Stockem gener mens, cum michi executionem

testamenti sui committeret, inter cetera dixit michi, qnod non bona

fide nee iusto titulo advocatiam super bona in Lulene, que ad

ecclesiam sancti Bartholomei in Hildensem pertinent, habuisset, et

manu et lingua eidem advocatie renuntians fidei mee commisit, ut

azorem suam filiam meam Lutteradim et filios eins meos nepotes

Lippoldum yidelicet, Tidericum et Hemestum efflcaciter inducerem,

ue in predicta advocatia sibi aliquid iuris de cetero vendicarent.

Mortuo itaque predicto Tiderico post conditum testamentum uxor

eins Lutteradis et filii Lippoldus, Tidericns et Hernestus, postquam

ad legitimam venerunt etatem, defuncti fecerunt in omnibus volun-

tatem de meo consilio publice protestando, quod nichil iuris in

predicta advocatia haberent, presertim cum intelligerent, quod bona

sancti Bartholomei, que sita sunt in Lulene, ab honere advocatorum

penitus fuerint absoluta. Ne igitur predicta filia mea et nepotes

contra suam protestationem veniant in futurum, presentem paginam

de hoc conscriptam nostro et domini Henrici custodis Hildensemensis,

qui facto interfuit, sigillis duximus muniendam. Huius rei testes

sunt Tidericns de Rothighe, Johannes de Eemme, Lippoldus de

Antiquo foro, Lippoldus de Mandesle, lohannes de Slikem, Ludegerus

de Lotigessen, Bartoldus de Gledighe milites. Actum est hoc anno

incarnationis m^. (fic^. xxxoix^., iii<^. nonas decembris.

266 1289.

Or. in der Beverinisehen Bibliothek zu Hüdesheim, SülteU. Nr. 2. BeschOdigUi Siegel des Ausstellers und des Domküsters Heinrich (ton Tossem). Gedr. Lünisel, Ältere Diözese S. 400.

546« Bischof Konrad bekundet, die gegen die Anhänger du Propstes von st. Sebastian in Magdeburg erlassenen kirchlichen Strafen aufgehoben zu haben. Forste o. J. (1239) Dezember 11.

C(onradtts) dei gracia Hildensemensis episcopus dilectis in Christo R(eiiioldo) maiori preposito, C. (Gerwico?) decano totique capitolo Hildensemensi salutem et sinceram in domino caritatem. Ut peticioni domini A(lberti) preposiü sancti Sebastiani Magdebor- gensis satisfacere videamur, sentencias, qaascumque tolimus auctori- tate pontiflcatus ordinarie in eos, qni astiterunt ei in causa, qne vertebatur inter nos et A(lbertum) prepositum dictum de Eversteyn ex una parte et ipsum ex altera, ad precnm suarum instandam relaxamus. Datum Vorsethe iii. idus decembris.

ÄhschHft des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 435 Nr. 654 im KgU St.'A. zu Hannover. Reitihold ist 1233 bis 1246 Dompropat, Propst Albert des Sebasiian- Stiftes erscheint bis 1232, sein Nachfolger ist erst seit 1241 naehtceishar , Albert von Everstein als Propst des Petersstiftes in Goslar 1234 45 (als Dompropst daselbst 1247—60 kommt er hier nicht in Frage), Domdechant Konretd bis 1235. Die Urk. dürfte in das Jahr 1239 gehören, in welchem der Bischof in Forste tfor, doch muss man dann im Cop. einen Schreibfehler annehmen und O(erwico) decmno statt C(ourado) decano lesen.

547. Bischof Konrad bekundet, dass Propst und Deckant des Kreuzstiftes ein Achtel des Zehnten in Elbe aus Laienhand zurück- gekauft haben, und Überträgt es dem Kreuzstift. 1239.

In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus, quod Hugo pre- positus et Arnoldus decanus sancte Crucis Hildensemensis constituti in presentia nostra ex parte capituli sui exposuerunt nobis, quod, cum tres partes decime in Elvede pertineant ecclesie sancte Crucis in Hildenseim et Thegenhardus miles haberet ibidem quinque partes decime, quatuor videlicet partes, propter quas nobis fuit hominio obligatus, et quintam partem, quam postea emit a quodam con- sanguineo suo Conrado nomine, ipsi canonici iam dicte ecclesie sancte Crucis redemerunt de manu ipsius Thegenhardi quartam partem illarum quatuor parcium, quas habuerat antequam emeret

*) Bis hier verlängerte Schrift.

1239. 267

qaintam partem, datis eidem viginti quinque libris Hildensemensis monete, eo bene et diligenter expresso, quod tantammodo illam iam dictam quartam partem redimerent et nnllo modo illam qnintam partem, quam postmodum emit a dicto suo cognato. Et hoc recog- noYit idem Thegenhardus, quod ita esset secandum quod prepositus et decanus fuerant protestatio et resignavit nobis illam quartam partem, quam redemerant canonici et nos pro remedio anime nostre contulimus eam ecclesie sancte Grucis perpetuo possidendam. Fide- inssenmt autem Henricus magnus de Hamelen et Gesarius de Welide promittentes scilicet data flde in manibus Sifridi de Butenberh et Sifiridi fllii eins, quod pueros Thegenhardi militis producent eo tempore, cum ad annos discretionis pervenerint, ut videlicet ipsi ratum habeant factum patris. Presentes erant eo tempore, quando Thegenhardus nobis ipsam decimam resignavit et quando nos eam contulimus ecclesie sancte Grucis, Hugo prepositus de sancta Gruce, Aruoldus ibidem decanus, magister Hermaunus de Padebuma, Henricus de Scalkeberch, Henricus iunior de Tossem canonici maioris ecclesie nostre, Ludolfns scolasticus et Ludolfiis de Elvede canonici sancte Crucis, Henricus et Hedenricus canonici sancti Petri Goslarie, magister Godefridus canonicus sancti Andr§9 Hildensemensis clerici; Conradus marscalcus, Willelmus de Bosendale milites, Henricus de Bervelte et frater suus et alii quam plures. Testes vero fideiussionis sunt Henricus sacerdos de Hevenhusen, Burchardus et Bodo de Saldere, lohannes de Eemme. Ad perpetuam igitur hnius rei me- moriam nos ea conscribi fecimus et sigilli nostri munimine ea roborayimus ad cautelam volentes, ut propter hec et alia beneficia, qae eidem ecclesie sancte Grucis fecimus, canonici ipsius loci et saccessores eorum sollempniter anniversarium nostrum agant. Actum anno domini m^. cc^. xxx^. ix9, pontificatus nostri anno x^. ix^.

Or, im Kgl. SL^A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 37, Siegel des Bischofs an iceissen Hanffäden. Regest Westfäl. ÜB, VI, S, 89 Nr, 328.

548. Bischof Konrad überträgt dem Michaeliskloster den von diesem gehauflen und ihm resignierten Teil des Zehnten in Everode, HUdesheim 1239.

Conradus dei gracia Hildensemensis episcopus universis Ghristi fidelibus in eo qui salus est omnium salutem. Offlcii nostri est decorem domus domini diligere ac eam in diebus nostris quantum possumus exaltare. Igitur ad noticiam omnium volumus pervenire,

268 1289.

quod dominas Thidericus de Frame partem decime in Evelingeroth dilectis in Christo venerabili abbati Th(etmaro) et conventai sancti Michahelis pro xyü libiis venditam fratribus Ludolfo et Asqnino de Harboldessen militibas, a qnibns eam in fendo tenaerat, resignavit Milites vero iam dicti L(udoifias) et A(sqainas) de Har(boldesseD) Septem talentis ab eadem ecclesia sibi datis domino Conrado de Sconen- berh, a quo et ipsi tennerant eam, libere resignantes egeront, qnod eodem C(onrado) nobis tamquam principali domino in villaNorthnsen liberaliter resignante ad nos einsdem decime proprietas est reversa. Nos ergo vene- rabilis abbatis einsque ecclesie piom circa nos cognoscentes aflEectmn illam decimam eis tamquam filiis dilectis in Christo conf erimos et donamas et hoc snbscriptis testibns ^) et sigilli appensione munimns, Testes antem sunt Meinhardus scolasticns Hildensemensis, Berti'ammus canonicns sancti Mauritii, Godefridus episcopi notarius, milites Ludolflis came- rarius, Ludolfus et Asquinus fratres de Har(boldessen) , Conrados mai*8caicus, Hinricus Acco, Helmoldns, Sifridns Mortiflcator et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini m^. cc^. xrx9. u9. Datum Hildensem in parva curia episcopi pontificatus nostri anno xix<^.

Or. im Kgl. St-A, zu Hannover, Miehaeliskl, Nr, 33a mit dem Siegel de4 Bischofs. Die Urkunde liegt noch in einer zweiten Ausfertigung von anderer Hand vor (a, ö. 0. Nr, 33h), welche folgende Abweichungen enthält: Conradiu fidelibns presentem paginam inspectnris ezaltare. Igitor cum a nobis tarnquam a princi- pali patrono partem decime in Eyelingeroth dominus Coniadns de Sconenbeib feodali iure tennisset et idem eam fratribus Lndolfo et Asqnino de Harboldessen militibns modo simili contniisset, ipsi acceptis tu talentis ab ecclesia sancti Michahelis Hildensemensi cnm sno patrono*) iam dicto egenmt, quod ipso in manns nostras liberaliter resignante ad nos einsdem decime proprietas est leTeisa, Terom dominus Theodericns miles de Prumia possessor illins giatia militom eorundem acceptis ab ecclesia decem et septem Hbris decime renontiaTit Nos ergo etc. Testes Bertrammns canonicns Montis Heinricas Acco in pam curia pontificatns w. s, w. Beide Ausfertigungen gedr. Heinemann, Beitr. zur Diplomatik 8. 150. Regest Doebner, ÜB. I, S. 77 Nr. 155.

549* Bischof Konrad bekundet, dass die Kirche st. Petri in Elzt (Aulica) mit seiner, des Archidiakons Dietrich von Ädensen und ihns Priesters Dietrich Zttstimmung dem Kl. Wülßnghausen eine Hufe L<mdes mit einer Hausstelle daselbst in Tausch gegen eine Hufe in MekU (Middelen) überlassen hat. 1239 (pontificatus nostri anno wfi).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 7. Beschädigtes SiegH des Bisehofs. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VHI, 8. 7 Nr. 8. Eine zweiU Aus- fertigung von derselben Hand, doch ohne Corroboratio und Datierung a, a. O. Nr. 7«.

*) testibns fehlt im Or. •) Darüber von ders. Hand domino.

1239. 269

SSO* Graf Oottschcdh von Pyrmont überlässt drei Hufen in Ammenhosen, die seine Verwandte LuUradis dem KL Lamspringe über- tragen, diesem Kloster nach ResigncUton des Arnold von Bleckenstedf. Lügde 1239.

Godescalcus dei gratia comes in Perremnnt cnnctis hanc litteram inspicientibos salntem in domino. Sciant nniyersi, quibns tenor littere presentis innotuerit, quod quedam religiosa matrona dicta Lnttradis linea consangoinitatis michi coninncta tres mansos in Ammenhasen ecclesie in Lammesprigge contolit, qaos ea decedente filios mens Hermannns Arnolde de Blekenstede in feodo porrexit, set eo postmodnm resignante asstipnlante nxore mea Cnngnnde et filüs meis Qodescalco et Hermanne et filiabos Cnngonde, Qerbnrge et Lntgarde nna cum prefato Arnolde eosdem mansos cum omni proprietate supra memorate tradidi ecclesie. Quod ut flrmum dein- ceps permaneat, hanc paginam conscribi et appensione sigilli mei voloi roborari. Huius rei testes sunt Volmams de Issem, Sifridus de Dodenbroke, Hermannas de Qrisme, Hermannns de Hlede, Here- bordos de Oderstorp et frater suus Eggehardus, Helmoldus de Ludhe. Facta sunt autem hec anno dominice incamationis m9. c(fi. xxxyiiiio. indictione x'.^) in Ludha.

Or, im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Lamspringe Nr. 22 mit dem trenig be- schädigten aber mit der oberen Seite nach unten befestigten runden Siegel des Ausstellers. Ankerkreuz: f SIGILLVM OOSCALCI BT HEBMANNI DB PERRE. Gedr, Orupen, Orig. Pyrm, et Suxüenberg. 8, 83.

551« Propst und Kapitel in Riga schenken den Nonnen der Maria Magdalena eine Hausstelle, die ihnen Dietrich von Bössing übertragen hat. 0. D. (um 1239).

A(moldus) dei gratia prepositus totumque Rigensis ecclesie capitulom omnibus hanc litteram intuentibus in domino salntem. Noverint uniyersi tam presentes quam posteri, quod donationem et proprietatem aree, quam dominus Theodericus de Rotthinge pro anime sue remedio ecclesie nostre contradidit, monialibus sancte Marie Magdalene in Hildensem quite ac libere possidenda donamus. Ne igitur predictis sororibus super hac donatione nostra calumpnie ab aliquibus indebite oriatur scrupulus, presentem paginam sigilli nostii appensione roboratam ipsis contradimus in munimen.

1) So das Or. statt xii».

270 1239-74.

Or. im Kgl, St,-A. zu Hannover, Mar. Magdal, Nr. 31 mit gut erhaltenem Siegel der Rigaer Kirche, Arnold ist 12S9 als Dompropst bei v. Bunge, Liv-, Esth- und Ourländ. ÜB. 1, Nr. 163 nachweisbar.

552. Dechant Heinrich und der Konvent des Johannisstiftes bekunden, dass Gerlach, der Sohn des früheren Vogtes Richmatm der Dammstadt, nach Empfang von 24 Schilling auf Güter in Lutigesen verzichtet hat, was der Domdechant G(erwich) besiegelt. 0. D. (1239 41).

Hii sunt testes Henricos cnstos, Meinardus scolasticus, lohannes celerarius, Hermannus de Goslaria et Thidericus de Tossem et alü quam plures.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Johannissiift Nr. 16. Siegel des Dompropstet und rundes beschädigtes des Johannisstiftes. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 87 Nr. 177.

SS8. (E)verwinus, Propst des Bonifatiusstiftes in Halberstadtf und Dietrich, Domherr in Hildesheim, stiften die Memorie ihres Vattrs Dietrich (von Adensen), ihrer Mutter Hedwig und ihres Bruders Johann im Kl. Wohlda (Lilienthal) mit drei Hufen in Stendoff. 0. D. (1239—42).

Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. II 149, S. 190 im Kgl. St-A. » Hannover. Gedr. Vogt, Monum. inedita 11, 8. 82. Everwin von Adensen ist ah Propst des Bonifatiusstiftes in Halberstadt 1239—1265 nachweisbar. Dietrich ron Adensen wird 1243 Domkantor in Hildesheim, daraus ergibt sich die Datierung.

SS4. Propst Bruno des Maria -Magdalenenklosters bekundet die Überweisung eines Zinses durch Brünsten zur Aufbesserung des Schuh- zeuges der Nonnen. 0. D. (1238—74).

Bruno dei gracia prepositus sororum penitencium beate Marie Magdalene in Hildensem omnibus hanc litteram inspicientibus salatem in omnium salvatore. Notum sit omnibus presens scriptum intuentibus, quod famulus quidam nomine Brünsten ecciesie nostre triginta talenta contulit sub ea forma, ut quidquid cum eisdem denariis comparare poterimus idem iam dictus percipiat, quamdiu vivat. Ipso iam extincto quidquid de bonis illis provenerit dabitur dominabus nostris ad calciamenta ipsarum annuatim renovanda. Ne igitur aliqua dubietas de predicto censu oriatur, presentem paginam inde con- scriptam sigilli nostri munimine roboravimus.

Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Klosters, Ms. $57 foL 36 r in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Nur nach den Propstjahren Brunos anzusetzen.

1240. 271

55S. Bischof Konrad bekundet, dass Steppo von Mahner Land in Mahner^ Bockenem und Haverlah und sein Recht an der Kirche in Mahner ihm derart geschenkt hat, dass sein Sohn Dietrich und nach dessen Tode seine Töchter damit belehnt werden sollen, und verspricht ihnen noch weitere drei Pfund zu Lehn, sobald diese frei werden. Forde 1240 März 8.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcoptts omDibus hanc

testimonialem litteram intuentibus salutem in domino sempiternam.

Scriptlira auctentica idcirco conficitur, ut id quod rationabiliter

actum est memoriter teneatur. Notum igitnr sit omnibus modemis

et posteriSy quod dominus Steppo de Mandere de pleno consensu

fratris sui Aswini yicedomini Goslariensis necnon et omnium heredum

suoram liberaliter donavit de proprietate sua nobis et ecclesie nostre

Hildensemensi septem et dimidium mansos in Mandere et unum et

dimidiom mansum in Bokenem et tres in Haverlo sitos et insuper

oinne ins, quod ad eum in ecclesia Mandere pertinebat, ita videlicet

qnod filius eins Theodericus bona illa in feodo a nobis recepta debeat

qoiete toto vite sue tempore possidere. Quo in Christo defuncto

sorores sue scüicet fllie predicti Stepponis succedent fratri in bonis

superius memoratis omni questione sublata. Nos yero in huius

donationis recompensationem dabimus eidem Theoderico et sororibus

suis tres libras in feodo, postquam a domino Wemero de Bracle

et Ulis de Luthterberge et illis de Escherte fuerimus in prestandis

feodis expediti. Testes yero huius facti sunt Conradus marscalcus,

Ladolphus camerarius, Burchardus de Lengede, Hugo de Holthusen,

Willehelmus de Bosendale milites, lohannes cellerarins, Heidenricus.

Albertos de Monte sereno et Heinricus, Daniel yconomi nostri

clerid^ Lippoldus de Insula, Ecbertus filius camerarii, Heino filius

marscalci^ Thidericus de Goslaria, lohannes de Berle, Conradus de

Emberke, lordanis de Bthenem, Gerardus capellarius, Berterammus

de Bervelthe et alii quam plures. Ne autem de hiis, que de hoc

negocio facta sunt, aliquid possit immutari, presentem cartam de

hoc scriptam sigillo nostro et ecclesie nostre etiam fecimus

roborari. Actum est hoc coram nobis apud Vorsate anno gratie

nfi. ccfi. xP., viü^. idus martii, pontificatus nostri anno nono decimo.

Or. im KgL SU'Ä, zu Hannover, Domstifl Hüdeaheim Nr. 184 mit dem Siegel des Bischofs an roter Seidenschnur und Beaten des Kapitelssiegels an grüner Seidenschnur. Auszug gedr. Lüntzel, Ältere Diözese S. 401, wiederholt Bode, ÜB. I, S. 541 Nr. 573.

272 1240.

556. Bischof Konrad überträgt dem KL Escherde den Zehnten in Eherholzen,. Forste 1240 März 10.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis fidelibus salutem et plenitadinem caritatis. Quia memoria hominnm est fra- gilis et infirma, ideo de re gesta scriptura conficitnr auctentica, nt illad quod rationabiliter actum est memoriter habeatur. Ad noticiam itaque universorum cupimus devenire, quod, cum decima in EUbere- holthusen nobis vacaret ex resignatione Hoieri dicti de Piscina, qui eam a nobis in feodo habuit et tenebat, nos pro salute anime nostre eandam contulimus ecclesie sanctimonialinm in novo Escherte cum omni utilitate, quam idem Hoierus in ea sibi poterat vendicare. Euic yero facto consensit Theodericus filius suus, qui tunc discre- tionis attigerat bene annos. Ne autem donationis nostre beneficiom a quoquam in dubium revocetur, nos presens scriptum de hoc con- fectum munimine sigilli nostri duximus roborandum. Testes itaque huius nostre collationis sunt Heinricus custos, Sigebodo de Boden- steine, Conradus de Alta fago, raagister Johannes filius Volcmari, Ludingerns canonicus Montis, Heidenricus canonicus sancti Petri, Heinricus canonicus sancti Petri apud Goslariam, Bemardus pie- banus in Vorsate clerici, Conradus marscalcus, Ludolphus camerarins. Johannes de Kemme, Bertoldus de Antiquo foro, Heinricus pincerna, Thidericus de Tossem, Burchai^dus de Saldere, Heinricus de Stein- berch milites, Ludolphus et Albertus send prepositi et alii quam plures. Acta sunt hec apud Vorsate in caminata nostra anno gratie mo. cco. quadragesimo^ yi<^. idus martii, pontificatus nostri anno nono- decimo.

Or, im Kgh St-A, zu Hannover, Escherde Nr. 14. Siegel des BiBckof» w^ den roten und gelben Wollfäden verloren. Auf der RUckseite von Hand ä€^ 14. Jahrh,: tegeden Ebreholtesem.

557. Bischof Konrad gibt den ihm vom Propste Johann des Kl Neuwerk bei Goslar aufgelassenen Zehnten nebst Vorwerk in Boden- stein dem Aschmn von Wallmoden zu Lehn und überträgt dem Kl^kstn den ihm von Aschwin reMgnierten Zehnten in Wallmoden. Forste 124H März 27 (vi®, kalendas aprilis, pontificatus nostri anno xix^.)-

Testes huius rei sunt lohannes prepositus in Alsburch cellerarini Hildensemensis, magister Meinhardus scolasticus, magister lohannes filius Volcmari, Heindenricus decanus et Heindenricus canonicum sancti Petri, Albertus canonicus de Monte sereno, Qodefridus

1240. 273

scriptor noster, Thidericus de Dorreveit derlei, Conradus marscalcus et Baldewinos filins saus, Hago de Holthusen, Aswinus mUites, Bertoldus Crane, lohannes de Hamelen, Ecbertus fllius camerarii, Conradus de Emberke, Gereko camerarius, Henricus et Berterammus fralres de ßervelthe, lordanis de Sceninge.

Or. im Archiv des Herrn von Wallmoden auf Alt-Wallmoden. Siegel des Bischofs, Gedr. Bode, ÜB. /, S. 542 Nr. 574, nach Cop. ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen I, S. 24 Nr. 19, auch Harenberg, Eist. Gandersh. S. 1508.

558. Bischof Konrad überträgt dem Johannisstifi zwei Gärten im Alten Dorfe, welche ihm in Essem Hoyer de Piscina und diesem der Bürger Siegfried Mörder (Mortificator) aufgelassen hat, Essem 1240 März 28 (v. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno nono decimo).

Testes huius nostre liberalitatis sunt Reinoldus maior prepositus, Gerwicus decanus, Heinricus custos, lohannes de Bracle prepositus in Alsburgh et cellerarius Hildenshemensis, magister Meinardus scolasticus, Conradus de Alta fago, Segebodo de Scartvelde. magister lohannes fllius Volcmari Divitis canonici nostri, Albertus de Monte sereno, Heidenricus Herbersberge, Godefridus scolasticus sancti Andree clerici, Ludolfds camerarius, Conradus marscalcus, Hugo de Holthusen, Heinricus de Lapideo monte, Bertoldus advocatus Montis, Theodericus de Tossem, Wilhelmus de Kosendale, Sifridus (de) Rutenherg, Luppoldus de Veteri foro miiites, und Bürger.

Gedr. nach CopieWürdticein, Nova si4bs. I, S. 307. Danach wiederholt Doebner, ÜB. I, S. 77 Nr. 156. Hierzu gehört wohl auch die Aufzeichnung über die Lage der beiden Gärten gedr. Würdtwein a. a. 0. S. 311. Doebner a. a. 0. 5. 82 Nr. 168, tcelche das Cop. des Johannisstiftes, Ms. 341 foL 16v in der Beverinischen Bibliothek ^u Hüdesheitn auch hinter obige Urh. setzt.

559« Bischof Konrad bekundet, dass Hoier de Piscina mit JZustimmung seines Sohnes Dietrich dem Propst Hermann und dem Sartholomäistift drei Hufen in Ahrbergen für 44 Mark verkauft hat. JSssem 1240 März 28 (yo. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno nonodecimo).

Testes vero huias rei sunt Reinoldus prepositus maior, Gerwicus decanus, Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Xobannes de Bracle prepositus in Alsburch, magister Meinardus scolasticus, Heinricus custos, Conradus de Alta fago, Sigebodo de Soa.rtyelde, magister lohannes filius Volcmari Divitis canonici nostri, :HfldMii. UB. n. lg

274 1240.

Albertus de Monte sereno, Heidenricas , GodeMdus capellani nostri, Sifridus de Rutenberg, Lndolphus camerarins, Conradus marscalcuS; Heinricas pincema, Heinricus de Lapideo monte, Hein- ricus parvas et Volcmarus de Honhamelen, Hngo de Holthusen, Theodericas de Tossem, Willehelmas ianior de Rosendale milites, und Bürger.

Or. im KgU St.-A, zu Hannover, Bartholomäistiß Nr, 3, Siegel des Bischof» an grünen Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB, I, S. 543 Nr. 576, Beitr. zur HOdesh. Gesch.!, 78. Fegest Doebner, ÜB. I, 8. 78 Nr. 157.

S60. Bischof Konrad bekundet die Beilegung eines Streites des Kreuzstiftes mit Werner von Bettmar wegen 3^1^ Morgen in Bettmar. Rosenthal 1240 April 23.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse Yolumus, quod, cum Wemerus quidam de Bethmere impeteret ecclesiam sancte Crucis Hildensem et peteret ab ea tria iugera et dimidium dicens, quod illa non fuissent vendita eidem ecclesie illo tempore, cum ipsa emit quinque mansos Bethmere sitos, tandem missi fueruut ad nos Rosendale ex parte eiusdem ecclesie decanus et magister Richardus dicti Werneri querimoniam audituri. Qua audita compromissum fuit in arbitros, scilicet in magistrum Richardum et Gonradum marscalcum nostrum ex parte ecclesie et in Bodonem et Burchardum fratres de Saldere et Cesarium de Waledhe et Tidericum de Prome ex parte Werneri, quibus placuit, ut ecclesia redimeret vexationem suam et daret sepedicto Wemero ixx solidos Hildensemensis monete et ipse Wemerus renunciare deberet omni actioni, quam habere videbatur contra ecclesiam sancte Crucis et tam ipse quam uxor sua Adelheidis et fllii sui Woltherus et Thide- ricus recognoscere deberent, quod nichil iuris haberent in predictis tribus iugeribus et dimidio, et avunculus puerorum Albertus de Elvede deberet promittere pro Conrado parvulo producendo, cum ad annos discretionis peiTenerit, ut et ipse idem faciat, quod fratres fecerunt. Arbitrio ergo isto publicato coram nobis Wemerus idem predictam summam denariomm acceptavit et renunciavit omni actioni, quam videbatur habere contra ecclesiam sancte Cracis, et ipse et Alheidis uxor sua et Wolterus et Thidericus publice protestati sunt, quod in illis tribus iugeribus et dimidio nichil iuris haberent^ primo iuraverunt et postmodum promisemnt, quod de hoc nunquam ecclesie moverent aliquam questionem; et soror eomndem puerorum ^)

') Die Lücke auch im Or.

1240. 275

nomine idem promisit et Albertus avunculus pueromm fideinssit, qood Conrado parvnlo producendo, cum ad annos snos pervenerit, ut ipse idem faciat quod fecerunt parentes sui et fratres et soror. Similiter senior frater receptus loco avnncali sui lohannis, qni de Conrado puero producendo debebat promittere cum Alberto, iuratus promisit producere fratrem suum iuniorem, cum ad annos pervenerit pnbertatis. Et ab omnibus biis, scilicet Wemero et Adelheidi et Waltere et Thiderico et Alberto promissionem et fldeiussionem re- cepemnt Conradus marscalcus noster, Bodo et Burchardus fratres de Saldere, Cesarius de Walede, Albertus de ntene, Thidericus de Prome, qui etiam huius rei testes sunt; presentes etiam erant Amoldus decanus sancte Crucis, Meinardus scolasticus maloris ecelesie, magister Richardus et Heidenricus canonici sancte Crucis, Godefridus scolasticus sancti Andree, Conradus de Berkem, Ber- terammus de Bervelthe. Actum est hoc Rosendale anno gratie m®. cco. xio., bfi. kalendas maii, pontificatus nostri anno xix9.

Or, im KgL St,-Ä. zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 38, Siegel des Bischofs an grünTTot-wei^ser Schnur,

561. Bischof Konrad transmmiert die Urk. des Ritters Ernst von üslar für das Bartholomäistiß d. d. 1239 Dezember 5. Bei Forste mo Mai 9.

Hemestus de Huslaria miles iii. nonas decembris.

Nos autem Conradus dei gratia fiildensemensis episcopus inspicientes presentem teuerem litterarnm, quas Hermannus sepedicte ecelesie prepositus impetravit, de verbo ad verbum transscriptum diligenter ad preces ipsius in testimonium nostro sigUlo fecimus communiri. Datum apud Vorsatum anno gratie m^. cc®. xl^., vii^. idus maii, pontificatus nostri anno xix^.

Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Bartholomäistiß Nr. 4. Siegelrest an grünen Seidenfäden. Die Urk. liegt als Or. Nr. 5 noch in Äbschrifi des 17. Jahrh,, beglaubigt durch Notar Johann Denker, vor. Die Urk. des Ernst oben Nr. 545.

562« Bischof Konrad schenkt den büssenden Schwestern der Maria Magdalena zum Frankenberge bei Goslar die Hälfte des Zehnten in Gross 'Nauen, die ihm die Brüder Hermann und Heinrich Grafen von Wohldenberg aufgelassen haben. Bei Hasede 1240 Mai 9 (vü^. idus maii, pontificatus nostri anno xix^).

Testes huius rei sunt Reinoldus prepositus maior, Conradus prepositus Montis, lohannes cellerarius prepositus Alsburch, Meinardus

18*

276 1240.

scholasticus, Sigebodo de Scartvelde, magister Johannes Volcmari, Heydenricus canonicus sancte Crucis, Albertus de Monte sereno, Daniel et Godefridus canonici sancti Andree, Conradus plebanus in Honhamelen clerici, Ludolfus de Halremunt, Adolphus de Dasle, Heinricus iunior de Sladem comites, Bertoldus de Homburch, Her- mannus de Uslaria nobiles, Bertoldus advocatus, Sifridus de Ruten- berch, Ludolphus camerarius, Conradus marschcalcus, Hugo de Insula, Eodolphus de Dalem, Heinricus et Aswinus fratres de Steinberg, Hugo de Holthusen, Ludolphus de Seledhe, Sifridus de Aulica. Otbertus de Novali, Ecbertus iunior de Fredhen milites.

Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 544 Nr. 577, älterer Druck BaHng, Bewchrttb. des Saale, Anhang S. 254 zu 1246.

568. Bischof Konrad überträgt dem Moritzstifle die ihm von den Grafen von Wohldenberg resignierte Vogtei über die Meiereien d^^ Stiftes. Bei Hasede 1240 Mai 10.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis fidelibus salutem in nomine Ihesu Christi. Licet substantia veiitatis verborum amminicula non requirat, tarnen expedit aliquando scripturam fieri. per quam geste rei veritas clarius elucescat. Presenti igitur littera innotescat omnibus tam posteris quam presentibus, quod nobiles viri Hermannus et Heinricus fratres comites de Waidenberg in nostra presentia constituti advocatiam super omnes villicationes ecclesie sancti Mauritii in Monte prope Hildensem, quam a nobis in feodo tenuerant, in manus nostras publice resignarunt, et nos postmodnin eandem sine omni exceptione contulimus ecclesie supradicte, ut deus pro peccatis nostris flat cicius exorabilis et prefata ecclesia nostri memoriam agat in ampliori studio caritatis. Hoc igitur^ qaod factum est coram nobis et quod nos ipsi rationabiliter fecimns, presentis scripti patrocinio communimus. Testes huius rei sunt clerici Reinoldus prepositus maior, Conradus prepositus Montis« Johannes prepositus de Alsburch, magister Meinardus scolasticns, Sigebodo de Scartvelde, magister Johannes Volcmari, Heidenricas de sancta Cruce, Conradus plebanus de Honhamelen, Albertus de Monte sereno, Daniel canonicus et Godefridus scolasticus sancti Andree; laici vero comites Ludolphus de Halremunt, Adolphus de Dasle, Heinricus de Sladem, milites Bertoldus de Homburch, Her- mannus de Uslaria, Sifridus de Rutenberg, Bertoldus advoc&tns Montis, Ludolphus camerarius, Conradus marscalcus, Hugo de Xnsabu

1240. 277

Rodolphus de Dalem, Heinricus et Eswinns fratres de Steinberg, Hugo de Holthusen, Ludolphus de Selede, Ecbertus iunior de Freden, SiMdus de Anlica, Ecbertus de Novali et alii quam plures. Acta sunt hec in campo prope Hasen anno gratie m^. cc^. xP., vi^. idus maii, pontiflcatus nostri anno vicesimo.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Moritzstiß Nr. 12. Siegel des Bischofs an weiss-grünen Wollfäden. Gedr. Struhen, Observ. Jur. et hist, Germ. II, S. 74, im Auszüge und ohne Datum Schannat, Vindem. litter. I, S. 203.

564. Bischof Konrad bekundet, dass der Edle Dietrich von Depenawe seinen Besitz und das Patronat der Kirche in Ifotteln dein Bartholomäistift verkauft und seine Söhne und seine Frau darauf ver- zichtet haben, und bestätigt dem Propste das Patronat. Beim Walde von BeUmar 1240 Mai 22.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi fidelibus plenitudinem gratie in hoc seculo et eterne beatitudinis gloriam in futuro. De negotiis et contractibus consulte scriptui'am facünus, ut res, que sub oculis modemorum geritur, testimonio scripture ad futui'orum noticiam prorogetur. Notum igitur sit omnibus tarn posteris quam presentibus, quod nobilis homo Theodericus de Diepenowe Universum Patrimonium suum in Hottenem cum patronatu ecclesie et aliis, que tam in campo quam in villa et nemore per se vel per alium possidebat, ecclesie sancti Bartholomei in Sulta pro trecentis triginta talentis Hildensemensis monete vendidit con- sentientibus filiis suis, quorum unus scilicet Wlradus predictis bonis renuntiavit Vorsete coram nobis, alter vero scilicet Henricus in presentia ducis de Bruneswic et nostra in silva prope Bethmere malus presentibus utrobique, de quibus paucorum nomina infra ponere volumus, ut eflErenatam multitudinem testium evitemus. Testes de renuntiatione Wlradi sunt: Basilius de Escherte, Wlferus de Rethen, Ludolphus de Hareboldessen, Ludolphus de Borssem, Qerardus de Winnighusen, Gerlacus et Henricus fratres de Lobeke, Theode- ricus de Sudersen, Heinricus Budsel, Conradus de Suttherem, Wemerus de Borsem, Theodericus ßust, Ludolphus camerarius militesy Volcmarus Dives, Tidericus Fuscus, Bertoldus de Domo burgenses, Heinricus de Gledinge, Thidericus Agrestis, Conradus et Henricus de Weminge, Bodo de Muldinge, Löduwicus de Engele- borstelde^ Lodewicus de Ruschenhagen servi et alii quam plures. Testes vero de renuntiatione Heinrici sunt isti: Reinoldus prepositus

278 1240.

maior, Meinardus scolasticus, Rodolphus de Broneswic, Thidericos de Adonois, Sigebodo de Scartvelde canonici nostri, Otto dui de Bruneswic, comes Hermannus iunioi* de Wäldenberg, comes Wide- kinnus de Ponpenburg, Bernardus et Gonrados filius 8uus de Dorstat, Gunzelinus dapifer et filii sui, Sifridus de Rutenberg, Basilius de Escherte, Lndolphns camerarius, Gonradus marscalcus, Heinricus pincerna, Bodo et Burchardus de Säldere, Heinricas et Ascwinos de Lapideo monte milites et alii quam plures. Uxor etiam prefati nobilis viri Th(eoderici), sicut ipse ante data flde cum aliis quibus- dam militibus promiserat, coram militibus Ghristi in Prucia renuntiavit omni iuri, quod ipsi in eisdem bonis competere videbatur, qui nobis secundum quod convenerat inter partes de facta renuntiatione uxoiis litteram transmiserunt, cuius tenorem presenti pagine inserendum duximus in hac forma:

Venerabili in Ghristo patri ac domino G(onrado) dei Providentia episcopo Hildensemensis ecclesie Universum capitulum firatrum domns Teuthonice in Prucia constitutum in Balga orationes et promptam ad obsequia voluntatem. Litterarum vestrarum et domini prepositi de Sulta intellecto tenore peticionem vestram in eis factam iudica- yimus exaudiri et non solum illam, sed et omnem, que ex desiderio vestro emanaverit tamquam patris et ordinem nostrum iam ex molto tempore diligentis. Igitur testimonium perhibemus attestatione pre- sentium, quod uxor domini Theoderici de Diepenowe nobilis viri publice renuntiavit coram fratribus nostris et aliis multis in InsoU sancte Marie omnibus bonis, que habuit in villa et in campo Hottenem nichil sibi iuris in eis excipiens vel reservans, ita ut maritus sum ea libere possit vendere cui velit. Datum in Balga anno gratie m9. c(fi. x\\ xiiii, kalendas maii.

Licet igitur de predicta bonorum vendicione et consensu filiorum et uxoris satis constet per testes et per litteram autenticam, que parem vim habet cum testibus, tamen nos, ut faceremus Botius ante notum et ne falsitas preiudicet veritati, ista nostro sub nomine conscribi iussimus ad cautelam. Nos autem considerantes , quod prefata ecclesia sancti Bartholomei in Sulta circa emptionem bonorum et ecclesie in Hottenem graves fecerit expensas atque dampna, et de consilio prudentum virorum inducti pariter et rogati videlicet domini ßeinoldi prepositi maioris, Gerwici decani, Meinardi scolastid. Heinrici de Tossem custodis, Rodolphi de Bruneswic et alionun multorum, qui eiusdem ecclasie in Sulta dolebant necessitudint-im et

1240. 279

defectnm, concedimus et stataimas, ut sepedicte ecclesie sancti Bartholomei in Sulta prepositus curam prememorate ecclesie in Hottenem iure perpetno habeat sicut yerius probatur habere curam ecclesie in Lulene et quemcumque voluerit de fratribus sue ecclesie divinum ibi officium exequatur. Et hoc auctoritate dei patris et in nomine Ihesu Christi fllii eins et in virtute spiritus sancti snb anathematis interdicto eisdem impei^petuum sigilli nostri testimonio confirmamus. Datum in placito provinciali, quod fiiit inter dominum Ottonem ducem de Bruneswic et nos et magnates terre apud silyam Bethmere anno domini m^. cc^. xio., xi^. kalendas iunii, pontificatus nostri anno xviiio.

Or. im Kgl, SU-Ä, zu Hannover, Bartholomäistifi Nr. 6. Siegel des Bisehofs an roten und gelben Seidenfäden. Die Pontifikai^jahre unrichtig statt xix^. Or. Nr. 7 enthält eine von Notar Johann Denker beglaubigte Abschrift des 17. Jahr- hunderts. Gedr. ZeitschHfi 1868 S. 120, Asseburger ÜB. I, S. 148 Nr. 208. Regest Doebner, ÜB. I, S. 78 Nr. 158, Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 11271.

565. Bischof Ludolf von Halber Stadt genehmigt y dass das Kl. Stötterlingenburg dem Kl. Woltingerode den Zehnten in Börssum ver- kaufi. 1240 Juni IL

Ludolfus dei gratia Halberstadensis episcopus omnibus hoc scriptum audituris salutem in domino. Noverint universi, quod, cum dilecti nobis in Christo prepositus et conventus in Stuterlingebui^g decimam cuiusdam novalis in Borsne ad ecclesiam Waltingerode pertinenüs ex nostra concessione possideret, prefatus prepositus in Stuterlingeburg propter quasdam necessitates suas eandem decimam vendidit ecclesie in Waltingerode memorate. Nos igitur venditionem eandem ratam habentes eandem decimam prefate ecclesie in Waltinge- rode perpetua donavimus donatione perpetualiter possidendam. Huius rei testes sunt Burchardus vicedominus noster, Gerardus et Lentfridus, Conradus de IscherstedC; Ludolfus de Sladem canonici nostre maioris ecclesie et KodoUus prepositus sancti lohannis et alii quam plures. £t ne super eo dubium in posterum oriatur, presentem paginam inde conscriptam et sigilli nostri appensione muuitam super eo duximus in testimonium validum erogandam. Datum et actum anno gratie nfi. ecf^. xl^., iii. idus iunii, pontificatus nostri anno v^.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Woltingerode Nr. 15. Siegel nebst Befestigung verloren*

566. Bischof Konrad bekundet Gütertausch zwischen der Kirche in Lengde und dem Kl. Woltingerode. Lengde 1240 Juni 17.

280 1240,

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopns. Omnibus fldelibns Christi memoriter innotescat, qnod inter cenobium sanctimoBialiam in Waltingerot et ecclesiam de Lengede, sicut nobis innotuit, quo- rundam bonorum intercessit permutatio in hunc modum. Monasterium in Wältingerot habebat in villa Lengede duos mansos et tria iugera in Westen Stochem et silvam parvulam prope Ekmolen, que ecdesie in Lengede lege permutationis imperpetuum recognovit suscipiens sub prefate legis modo in restaurum ab eadem ecclesia in Lengede de consensu omnium patronorum et lohannis tunc sacerdotis ecclesie sepedicte sex mansos in Ysingerot cum omnibus attinentiis insuper et tria iugera, que sita sunt in campo cenobii memorati. Nos ergo dietamm ecclesiarum mutuum comodum attendentes commutationem istam sicut rationabüiter est facta auctoritate omnipotentis dei et nostra duximus confirmandam et presentis scripti patrocinio muni- endam districtius inhibentes, ut nulli omnino hominum liceat hanc paginam nostre conflrmationis infringere vel ei ausu temerario con- traire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem dei eterni ac nostre excommunicationis sententiam se noverit in- currisse. Acta sunt hec in ecclesia Lengede anno domini m^. cc®. üK rv^. kalendas iulii, pontificatus nostri anno vicesimo.

Or, im Kgl. SU-A, zu Hannover, WUtingerode Nr, 16, Siegel des Bisekof$ an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, nach Cop, ÜB, des histor, Vereins für Niedersachsen I, S, 25 Nr, 20,

567. Bischof Konrad überträgt dem Ändreasstift zwei ihm resig- nierte Hufen in Lühnde, Dorstadt 1240 Juni 17,

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis sanct« matris ecclesie flliis salutem in eo, qui est tocius seculi vera salus. Quia profectibus ecclesiarum nobis familiaritate aliqua coniunctanun nostri studii est libenter impendere favorem nostrum, sciant universi Christi fideles, quod Ekhertus^) et Winnilburgis coram preposito Waltere et Gertnide de Wincenburg priorissa in Dorstath acceptas viginti sex talentis Hildensemensis monete a fratribus et canonicis sancti Andree Hildensem duos mansos in Lulnne sitos, quos a nobis tenuerunt, nobis libere resignarunt, quos nos incontinenti pro remedlo anime nostre contulimus ecclesie sancti Andree ad prebendam et utilitatem canonicornm superius iam dictorum. Ne igitur llberalitatis nostre beneflcium possit in posterum permutari, presens scriptmD

^) EkbertUB priorissa auf Rasur von anderer Hand nachgetrageH,

1240. 281

de hoc compactum sigillis nostro et ecclesie in Dorstat fecimns roborari. Testes huius rei sunt lohannes cellerarius, Meinardus scolasticus, magister Johannes Volcmari, Heidenricus de Sulinge, Godefridus scolasticus sancti Andree, Albertus et LeifEardus canonici Montis sereni clerici, frater Thidericus de Elmmesburg, Bernardus de Kissenbrucge, Godescalcus de Homburg, lohannes de Ringelem, Bertoldus de Eenninge, Winandus de Orem, Ludolphus de Nein- dorpe, Aolphus de Werlle plebani, Hugo de Holthusen miles, Con- radus de Emberke, Gereko, Berterammus, Bodo, lohannes de Berlle, Thidericus de Goslaria et alii quam plures. Acta sunt hec Dorstat, lohaDne decano sancti Andree fideliter promovente, anno domini TOP. cifi, xl^., jOyo. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno nono decimo.

Or. im Archiv zu Dontadt. Die beiden Siegel an roten und gelben Seiden- fSden gut erhalten,

568« Bischof Konrad bekundet, dass Windelburg und Sohn Johann Rodungen bei Klein-Flöthe dem Kl. Dorstadt zum Beaten der Bekleidung der Nonnen übertragen haben mit Vorbehalt der Nutz- niessung auf Lebenszeit Dorstadt 1240 Juni 17.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi fidelibas hanc litteram inspecturis perpetuam in deo patre salutem. Auctenticam scripturam plerumque idcirco conficimus, ut ea, que raüonabiliter gesta sunt, in memoria teneamus. Notum itaque esse volumus tarn posteris quam presentibus, quod domina Windelburgis de conniventia filii sui unici lohannis clerici novale iuxta parvum Flotedhe contulit ecclesie dei in Dorstad liberaliter in hunc modum. Ipsa et fllius eins lohannes clericus percipient fructus dicti novalis temporibus vite sue; quibus in domino defunctis eorumdem bonorum proventus ad vestituram dominarum ordinabantur, prout prepositus viderit unicuique domine opus esse. Ut autem huius donationis beneficium nulli omnino hominum procedente tempore veniat in dnbium, hanc testimonialem litteram de hoc compactam sigillo nostro iuximus roborandum. Testes huius rei sunt lohannes prepositus in 4Jsburch, magister Meinardus scolasticus, magister lohannes domini S^olcmari, Albertus et Leffardus canonici Montis sereni, magister 7odefridas scriptor noster clerici, Hugo de Holthusen, Theodericus le Chranune milites, Hermannus de Frethen, Thidericus de Goslaria, /onrados de Emberke, lohannes de Siferdeshusen servi nostri, Her- Qannus de Lenethe, Aolphus de Werte, Bernardus de Kissenbrugge,

282 1240.

Hermannus de Borsne, Lüppoldus de Stekelenberg plebani et alii quam plures. Actam est hoc Dorstat anno domini mP. cc^. xR, xv^. kalendas inlii, pontificatus nostri anno nono decimo.

Or. im Archiv zu DorstadU Siegel des Bischöfe an roten und gelben Seiden- fäden gut erhalten,

569. Mag. L(eoniu8) und Kanrad von HohenbUchen (de Alta fago), Domherrn, unter den Zeugen der Beilegung eines Streute zwischen den Klöstern Nienburg und Marienihal wegen Güter zu Vüzenrode im Harz. Halle 1240 Juni 20 (xii^. kalendas iulii).

Gedr. v. Heinemann, Codex dipU Anhalt. II, 8. 118 Nr. 147.

570. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Derneburg den Zehnten in Heersum. Hildesheim 1240 Juni 21.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns fidelibns Christi salutem in dei filio Ihesn Christo. Ad homanam qne firagilis est memoriam confirmandam scriptura conflci solet auctentica, qne contineat testimoninm veritatis. Notum itaque facimns univei'sis, quod, cum ex resignatione nobilinm viromm comitnm de Waiden- berg Hermanni et Heinrici dimidia decima in Heddherkissen nobis vacassety et Theodericns de Cantelseheim et mater sua doniina Bya et uxor sua Bykeza aliam partem ipsius decime in eadem vilU, quam et ipsi a nobis in feodo tenuerunt, publice resignarant. Nos resignatione facta ipsam decimam incontinenti pro remedio anime nostre contulimus sanctimonialibus in Demeburch cum omni iure decimarum perpetuo possidendam. Ne autem liberalitatis nostre beneficium ab aliquo malo ingenio in Mumm valeat immntari. presens scriptum de hoc conpactum sigillo nostro duximus communire. Testes huius rei sunt lohannes cellerarius, Meinardos scolasticus, Johannes Volcmari, Theodericns de Addenoys, Heidenricus de Snlinge, Albertus sacerdos, Godefridus scriptor noster clerici, comes Bur- chardus de Wäldenberch. Conradus marscalcus et Heino filius suus. Bodo de Saldere, Heinricus de Lapideo monte, Thidericus de Levedhe, Heinricus Trobe milites, Olricus de Alta fago, lohannes de Branden- burch, Ludingerus de. Holle, Burchardus de Haringhe, Giseko de Bodenburch, lohannes et Emestus de Netthe, Ecbertus filius camerarii servi et alii quam plures. Acta sunt hec in ma^a domo nostra Hildensem anno gratie raP. cc<>. xl^., undecimo kalendas inlil pontificatus nostri anno nono decimo.

1240. 288

Or, in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim, KL Demeburg Nr. 7. Siegel und Befe$tigung verloren. Regest Doebner, ÜB, III, S. S40 Nachtr. Nr. 15.

571. Bischof Konrad bekundet, dass Florentius, Kanoniker des AndreassH/tes, dem Maria-Magdalenenkloster die Rente eines Pfundes übertragen hat 1240 Juni.

Conradus dei gracia Hildensemensis episcopus universis fldelibas eternam in Christo salatem. Per presens scriptum notum esse volamns presentibus et fiituris, quod Florencius canonicus sancti Andree Hildensemensis, qui redditus onius talenti habnit in moneta nostra Hildensem, contulit pro dei amore et anime sue remedio talentnm illud iure perpetuo ciaustro sancte Marie Magdalene in Hildensem ad usus sororum penitencium, que ibidem die et nocte deserviunt deo et sanctis eins, ita videlicet et sub hac forma, ut in nativitate domini nostri Ihesu Christi quinque solidi dentur de talento illo dictis sororibus ad hoc, ut de eis consolacionem habeant illo die, et eciam quinque solidos recipiant in ephifania domini et similiter quinque solidos in puriflcacione, et ut ministrentur eciam eis quinque solidi in anniversario suo ad ipsum anniversarium soUempniter peragendum. Ne igitur in posterum oriatur aliqua dubitacio de hoc facto, nos illud conscribi et sigillo nostro flrmari fecimus ad cautelam. Actum anno domini m^. cc^. xio., mense iunio, pontificatus nostri anno yicesimo.

Abschr. im Cop. des Klosters, Ms. 357 fol. 2Sv in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim.

SI79. Bischof Konrad übereignet dem KL Neuwerk bei Goslar den Zehnten in SöderAo/ (Xzeredhe), den ihm Graf Ludolf von HdUer- mund resigniert hat. In obsidione insule domini Hugonis 1240 Juli 3 (yo. nonas iulii, pontificatus nostri anno nonodecimo).

Testes huius rei sunt magister Meynardus scolasticus, magister lohannes Volcmari, Albertus de sereno Monte, Heidenricus canonicus sancte Crucis, Qodefridus scolasticus sancti Andree, Heinricus de Bervelthe clerici, Hermannus, Burchardus, Heinricus comites de W&ldenberg, comes Otto de Everstein, Conradus marscalcus, Richardus de Domo, Thidericus de Holle milites, Eckehardus, Berterammus fratres de Bervelte, lohannes de Siferdeshusen servi.

Or, in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim. Eingenähtes Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 545 2fr, 578, nach Cop. ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen I, S. 26 Nr. 21.

284 1240.

578. Papst Gregor IX. befiehlt dem Bischof (Konrad), zu dem bevorstehenden allgemeinen Konzil am nächsten März 31 (ad proximum festum resurrectionis dominice) persönlich beim apostolischen Stuhl zu erscheinen; und dem Domkapitel, den Äbten und Prälaten, Boten zu schicken. Apud Criptam ferratam 1240 August 9 (v. idus augusti, anno xiiii).

D<M gleichlautende Schreiben an den Erzhischof von Siena gedr. Mon. Gemu epist. sei. L 8. 679 Nr. 781, vgl. Potthast Reg. pont. 10925 ff.

874« Bischof Konrad übereignet dem Michaeliskloster einen Hof mit vier Hufen und dem Zehnten dieser in Essern. Hildesheim 1240 August 13.

Conradas dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus onmibos presentem paginam inspecturis salutem in domino sempitemam. Quoniam ea, que fiunt in tempore, lapsu temporis succedente obli- vionem accipiunt, dignum duximus facta discretorum vironun per- hennis scripti patrocinio stabilire. Notum esse volumus tarn pre- sentibus quam futnris, quod, cum dilecti nobis in Christo dominus Thetmarus abbas totusque conventus monasteiii sancti Michaelis Hildensemensis ordinis sancti Benedicti a Hildebrando milite diclo de^) Drismenstide curiam in villa Essern cum quatuor mansis et decima eorundem, quam idem Hildebrandus ab eadem ecclesia in feodo tenebat, pro centum et triginta talentis Hildensemensis monete comparassent, iam dictus Hildebrandus in nostra presentia constitutus de beneplacito et expresso conseusu Heylradis uxoris sue eisdem abbati et conventui prefata bona cum omni iure, quod sibi in ipsis competere videbatur, liberaliter resignavit. Nos igitur utraromque parcium precibns inclinati, ne ulla temporis prolixitas hoc factum valeat infirmare, presentem paginam super hoc confectum sigillis nostro et ecclesie nostre duximus roborandam. Testes etiam hnius rei sunt Henricus de Tossem, Sifridus de Barem, lohannes celerarius, Meinhardus scolasticus, Hermannus de Goslaria, Hermanuus cantor canonici, Lippoldus advocatus, Thidericus de Holthuscn, Thidericus de ßothinge, Olricus de Bledhenem, Ludegerus de Lothingissen milites, lohannes Bernere, Sifridus Mordere, lohannes de Goslaria, Symon Puntrogge et alii quam plures. Actum Hildensem anno incarnationis domini m^. cc^. xxx^. x^., 2) idus augusti, pontificatas nostri anno ts9.^)

0 de fehlt im Cop. «) Cop. ÜP. ») Cop. xi«.

1240. 285

ÄUchrift des 14. Jahrhunderts in Cop. VI, 75 fol. 33 im KgL SU-A, zu Hannover.

II7S. Bischof Konrad überfragt die Vogtei in Lamspringe den Brüdern vom Alten Markt zu Lehn unter angegebenen Bedingungen, Hüdesheim 1240 September 6.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi

fidelibas hanc litteram inspecturis salutem in eo, qui est omnium

yera salus. Negocia, que in nostra geruntur audientia, scribi fre-

qaenter facimns, nt scriptnre testimonio rei geste memoriam habeamus.

Igitnr Omnibus tarn posteiis quam presentibus memoriter innotescat,

quod nos adyocatiam in Lamespringe a comite Widekinno de Poppen-

borch nobis resignatam iure liberorum concessimus in feodo fratribus

duobus Lippoldo et Conrado de Veteri foro in Hildensem tali pacto,

nt nee ipsi nee heredes eorum eam vendant vel commutent vel

obligent vel aliter alienent, nisi forte eam monasterio de Lamespringe

vendant; hoc enim licebit eis pretio venditionis taxando per com-

mnnes arbitros, quos ad hoc iam dictum monasterium et prefati

fratres vel eorum heredes decreverint assumendos. Nos etiam cum

capitnlo nostro in hoc convenimus, ut, si predicta advocatia nobis

vacaverit, eam nuUi alii quam sepedicto monasterio conferamus

eodem pacto a nostris successoribus observando. Et in testimonium

huius rei presentem litteram nostro et ecclesie nostre sigillis fecimus

communiri. Ne autem Lippoldus et Conradus vel heredes ipsorum

contra 1) pacta sua veniant, fidem dederunt ipsi et quidam milites

alii inferius nominandi scilicet Bertoldus advocatus Montis, Hugo

de Insula, Theodericus de Rothinge, Teodericus de Tossem,

Ludolphus de Haddeboldissen, quorum fidem receperunt Ludolphus

camerarius, Bodo de Säldere, Asquinus de Lapideo monte, Hugo

de Holthusen, Everardus de Dhingelstede. Testes huius rei sunt

Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Hein-

ricus enstos, Johannes cellerarius, *) magister Meinardus scolasticus,

magister Hermannus cantor, Johannes plebanus, lohannes Volcmari,

Johannes et Marcolphus fratres, Godefridus scolasticus sancti Andree

clerici, Hermannus Bok, Henricus de Hemmedesdore, Ludolphus de

ßorssem, Ludingerus de Hakenbeke milites; Volcmarus Dives et

Heinricus filius suus, Ludolphus de Foro, Heinricus Advocatus,

^) contra veuiant an das Ende der ürk. gesetzt und durch Zeichen hierher gewiesen, ') Or. ceUeiius.

286 1240.

Sifridus Mortiflcator, Theodericus Fuscus, Giseko et lohannes frater saus de Goslaria, Berterammus de Domo burgenses Hildensemenses et alii quam plures. Acta sunt in pomerio nostro Hildensem anno domini m^. cc^. xl^., viü^. idus septembris, pontificatus nostri anno xx^.

Or. im KgU SL-ä, zu Hannover, Lanispringe Nr, 23 mit dem Siegel den Bischöfe und dem beschädigten des Domkapitels an roten und gelben Seidenfdden. Zwischen beiden noch zwei Löcher im Pergamente wohl für das zuerst Mein zur Befestigung bestimmte bischößiche Siegel, Regest Harenberg, Hist. Oandersh. S. 763^ Doebner, ÜB, I, S. 79 Nr, 159.

S76. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen den ihm von Heinrich von Oesingen resignierten Zehnten in Sandlingen (Sanleye). Bd Wienhausen 1240 September 17 (xv^. kalendas octobris, ponti- flcatns nostri anno yicesimo).

Testes vero huius rei sunt lohannes cellerarius, M(einardiis) scolasticus, Geroldus de Minda, lohannes Volcmari, Godefridas scriptor clerici, Olricus et Heinricus cognatus suus de Säldere, qui similiter eandem decimam resignanmt, Hugo de Holthusen, lohannes de Sudtherem milites.

Or, im Archiv des Kl, Wienhausen, Nr. 15, Siegel des Bisehofs an blauen und weissen Zwimfäden wenig beschädigt,

577« Bischof Konrad bekundet^ dass, nachdem Bodo von Salder drei Hufen, einen Hof und eine Hausstelle in Beddingen, die er von dem Edeln Ulrich von Hohenbiichen zu Lehn haue, diesem resigniert hat, letzterer die Güter dem Kl. Steterburg übereignet hat. 1240 Oktober 23 (x^. kalendas novembris, pontificatus nostri anno xx^.)-

Testes huius rei sunt clerici Gerwicus decanus, Conradus pre- positns Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Hermannns cantor, Thidericus de Addeneis, Conradus de Alta fago, Wemerus de Bort- velde, Sifridus de Barem, magister Johannes domini Volcmari Divitis, Rodolfus de Brunswich, milites Henricus de Lapideo monte^M Ludolfus de Getlede, burgenses Hildensemenses Henricus institor dictus de Benstorpe, Henricus magister civium.

Abschrift des 14, Jahrhunderts im Chron, Steterburg. S. 123 und SL 310 im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel. Gedr. Scheidt, Vom Adel, Mantiss, S. 266, Regest danach Doebner^ ÜB. I, S, 79 Nr. 160,

^) S. 123: de Lapidea domo.

1240. 287

S79m Bischof Konrad bekundet die Verpfändung von zwei Dritteln

des Zehnten in Drispenstedt an das Johannisstiß. 1240 Oktober 31.

In nomine sancte et individue trinitatis. i) Conradus dei gratia

Hildenisemensis episcopns. Domina Lutradis vidua domini Theoderici

de Stockem tres partes decime in DrLsmenstede, qnas de manu

Dostra tenet, canonicis ecclesie sancti Johannis per consensam

Dostrum in qninqnaginta talentis obligavit ipsam Obligationen! ratam

habentibas et coUandantibus fiüis eins Lippoldo et Theoderico, qui

easdem partes decime pariter cnm matre eoram de mann nostra

sascepemnt. De hac antem obligatione firmiter servanda pro filio

eins Hemesto et dnabns filiabus snis Berta et Intta fideinssernnt

pater eins Hemestns et frater eins Hemestns, Gonradns marscalcas

noster, Lippoldns de Antiqno foro et Hildebrandns de Drismenstede;

lidem istomm datam ad manns nostras recepemnt Beinoldns maior

prepositns, Gerwicns decanns, Meinardus scolasticns^ Stfridns de

Rntenberge. Forma yero hnins obligationis hec est, nt, qnando

predictas partes decime redimere volnerint, in vigilia beati Andi*ee

dent triginta talenta et xx talenta octo diebns ante festnm beati

lohannis baptiste. Promisit etiam domina Lnttradis cnm filiis eins

predietis canonicis sancti lohannis, nt tres partes decime iam dictas

canonici predicti dednci faciant secnndnm qnod ipsis placnerit et

videbitnr expedire. Hnins 2) antem obligationis testes snnt Reinoldns

maior prepositns, Gerwicns decanus, Meinardns scolasticns, Her-

mannns cantor, magister Johannes canonici ecclesie nostre, comes

Lndolfns de Halremnnt, Bertoldns de Honbnrg, Bertoldns adyocatns

Montis, Basilins et Lippoldns fratres de Esscerte, Lndolfus came-

rarios noster, Heinricns de Maio monte, Theodericns de Tossem,

Hoiems de Piscina ministeriales ecclesie nostre, Heinricns advocatns

noster, Volcmams Dives et Heinricns filius eins, Bertrammns de

Domo, Hennannns Pnntrocke, Albertus magister civinm, Heinricns

icco, Amoldns de Minda, Heinricns de Capeila et alii qnam plnres

tarn clerici qnam laici. Ne antem hec obligatio facta in postemm

ilicni in^) dnbinm veniat, presentem paginam inde conscriptam

ngilli nostri appensione fecimns commnniri. Actum est hoc anno

lominice incamationis m®. cc^. xl., ii. kalendas novembris.

Or. tnt Kgl. St.-A. zu Hannover, Johannisstifl Nr. 17. Beschädigtes Siegel les Bisehofs. Gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 309 nach Copie. Regest Doebner, TB, I, S. 79 Nr. 161.

*) Verlängerte Schrift. ') Am Bande (Anfang der Zeile) nachgetragen. I in fehU im Or.

288 1240.

STO. Bischof Konrad überträgt dem Kloster Marienrode dk Vogtei über einen Hof und vier Hufen in Quicburne; welche der Prop$t Gerold von den Brüdern Lippold und Konrad vom Alten Markt (de Antiquo foro) für acht Pfund gekauft und diese dem Bischof resigniert haben. Bei Forste (in caminata nostra apud Vorsatum) 1240 Aö- vember 12 (ii. idus novembris, pontiflcatus nostri anno vicesimo).

Testes huius rei snnt Johannes cellerarius prepositus in Als- burch, magister Meinardus scolasticus, Tidericus de Addenojs. magister Johannes domini Volcmari, magister Richardus et Heiden- ricus canonici sancte Cmcis, Daniel et magister Godefridus scolasticns canonici sancti Andree clerici, Lippoldns de Escherte, Conradns marscalcus, Ludolphus camerarius et Ecbertus filius suus, lohannes de Suttherem, Lambertus de Vorsato, Crazfto de Hemmedesdore milites, Conradus de Emberke, Qereko, Berterammus et Heinricas frater suus de Bervelte, lacobus, Sigebodo servientes.

Or. im KgL SU-Ä. zu Hannover, Marienrode Nr, 13. Siegel des Bischof- an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Marienroder ÜB. S, 30 Nr. 16, ÜB, '/*'• histor. Vereins für Niedersachsen I, S. 27, Nr. 22.

580. K(onrad) von Hohenbüchen, Domherr, verkauft mit seineti Brüdern Ulrich und Hoier detn Kl. Steterburg fünf Hufen in Geiieldi\ Hildesheim, in capitolio 1240 November 22 (decimo kalendas decembris).

Testes huius rei sunt Keinoldus prepositus, Gerwicus*) decanns, Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus Montis, Bodolfos. Sifridus de Barem, Hermannus cantor, Wemerus de Bortvelde. Henricus de Iburch,«) Henricus de Lewenroth, magister lohanoes filius domini Volcmari canonici maioris ecclesie, Florencios sacerdos canonicus sancti Andree, Bertoldus subdyaconus canonicus sancti lohannis, Ludegerus de Aldendorp, Ludolfüs de Getelde, Symon Puntrocke, Conradus Niger, Hildebrandus de Dampmone et duo filii sui Hildebrandus et Albertus, Eckehardus Marchio.

Abschrifi des 15. Jahrhunderts im Chron. Steterburg. S. 122 im Lande^hauft- archiv zu Wolfenbüttel.

581. Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Bertold von Gleidingen sein Haus auf dem alten Mark den büssenden Schwestern der Marij Magdalena übertragen und der Edslherr Gerung von Bönmen ihm tin

0 Cop. Gerhardufl. ') So das Cop. Sollte nicht doch Driborch xu lesrn sein? H, v. Iburg wird nur hier erwähnt.

1240. 289

dabei liegendes Haus resigniert habe, das er denselben übereignet Bei Flkste 1240 (1241) Dezember 29 (iiii. kalendas ianiiarii, pontificatas nostri anno vicesimo).

Testes huius rei (der Übertragung durch Bertold) sunt clerici Heinricas custos dictus de Tossem, Heindenricns canonicus sancte CraciSy Godefridns scolasticus sancti Ändree, Bemardos plebanus Vorsate, milites Theodericus de Rothinge, Ludingerus de Lutzhinge- wordhe, lohannes de Sutherem, servi Bertoldns Crane, Gerardus camerarins, Berterammus de Beryelthe.

Testes bnius facti (der Übertragung durch den Bischof) sunt clerici Hugo prepositns sancte Crncis, Heinricns custos, lohannes prepositus in Alsburch, magister Meinardus scolasticus, milites Theodericus de Bothinge, Beri^oldus de Gledigge, Ludingerus de Luthiggewordhe, lohannes de Sutherem, Theodericus de Tossem, Symon Mercator.

Or, im KgL St-A, zu Hannover, Mar, MagdaL Nr, 29. Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Oedr. Doebner, ÜB. I, 80 Nr, 162.

582« Bischof Ludolf von Haiherstadt genehmigt einen Güter- tausch ztcischen den Klöstern Wöltingerode und Büssleben. 1240.

Lüdolfus dei gratia Halberstadensis ecclesie episcopus omnibus

banc paginam audituris salutem in yero salutis auctore. Ea, que

propter instabilitatem hominum firmitatis perpetue indigent robore,

st-abiliri necessarium est scripture testimonio et^) in longa futurorum

tempora prorogari. Inde est, quod notum esse yolumus omnibus

tarn presentibus quam futuris, quod nos commutacionem illam, quam

dilectus nobis Lambertus in Waltiggerodhe prepositus cum dominis

ecclesie nostre in Bussele fecit duos mansos et unam aream in

Somerigge de consensu domine abbatisse et capituli sui pro decima

nna sita in Isengerodhe donando propter loci vicinitatem et com-

moditatem ratam tenentes auctoritate presencium in nomine domini

confirmamus statuentes et sub anathematis interminacione districtius

inbibentes, ne quis in posterum eidem preposito super ea commutacione^)

nllam inferat lesionem. Huius rei testes sunt Burchardus vicedominus

noster, Godefridus capeilanus et Hermannns notarius noster clerici,

comes Gevehardus de Wemiggerodhe, comes Heinricus de Sladem,

Hellenboldus nobilis de Biwende et Teodericus de Hartesrodhe

milites et alii quam plures. Et ne aliquis in posterum de hiis

dubietatis scrupulus valeat suboriri, presentem paginam nostri sigilli

1) et fMt im Or. ') Verbessert aus commatacionem. Hnd<wh. ÜB. IL 19

290 1240.

impressione, prepositi Everwini et capituli in Busseleve fecimns communiri. Acta sunt hec anno gratie xxfi. cc®. xl®. , pontiflcatas nostri anno qnarto.

Or, im Kgl. St-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr, 17. Siegel des Bisehofi und dea Propstes und Konventes von Büssleben (Kr, Erfurt),

588. Abt Arnold von Biddagshausen und der Domscholaster stellen bei einer Visitation mehrere Missbräuche im KL Heiningen ah, 1240.

A(moldus) dei gratia abbas de Bigdaberc, Meinardus^) scholasticns Hildensemensis. Anno gratie mccxl cum in ecclesia Heimunge auctoritate apostolica yisitationis officium exequeremur, invenimus, deo gratias, commendabilem statum loci tarn intus quam extra,

tarnen cavendum est, ne obruatur harena. Circa minora

soUiciti Mmus emendanda. Auctoritate igitur yisitationis nobis iniuncte prohibemus, ut pepla yel nimis crispa yel crispata sorores loci deinceps non habeant, precipimus etiam, nt forma antiqua in suppelliciis clanstralibus observetur, tecgmina non habeant colorata nee clenodia faciant secularia, que yanitatem aliquam yel leyitatem ostendant, sed simplicia de Uno operentur, que et utilia sint acci- pientibus et religionem in eis commendent et exhibeant que fecenint, cirotecas non habeant seculares. Consulimus preterea bona fide et

H.«) preposito et priorisse tractare , ut temporibus certis

de communi aliquid operentur, quia hoc religioni claustrali et utiütati communi credimus plurimum expedire.

Nach dem Drucke Schannats, Vindem. I, 203, wiederholt.

S84. Propst Konrad des Moritzstiftes verkauft mit Zustimmung des Kapitels dem Maria- Magdalenenkloster för sechs Pfund eine Hof- stelle bei dessen Kuris, von welcher jährlich drei Schilling der Kapelle der Klamtralhurie auf dem Moritzberge bezahlt werden. 1240 (poati- ficatus domini nostri Conradi episcopi anno yicesimo).

Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover-, Mar. Magdal. Nr. 30 mit Bruehst&cJt dea Siegels des Propstes und dem beschädigten des Kapitels an roten und gelbem Seidenfaden. Gedr. Doebner, ÜB, I, S. 80 Nr, 163.

S8S* Herunch, Vorsteher der Knaben in Alfeld, überweist dem Johannisstift eine jährliche Rente von zehn Mark. 1240,

1) 8. hat G. >) So S. Wenn das Datum richtig ist, so ist hier TOieodovieBs) zu lesen, vgl. Nr, 697,

1240. 291

Dei gratia Gerewicos decanns» Meinardus scolasticus, Hermannas

cantor maioris ecclesie Hildensemensis et Henricus decanus sancti

lohannis totumque capitnlum einsdem loci omnibus hanc cartnlam

inspectaris salntem in domino. Notnm esse volumos tarn presentibus

quam futuris, quod magister Herewicus provisor puerorum in Alvelde

de bonis a deo sibi collatis comparavit ecclesie sancti lohannis

HUdensemensis decem solidornm redditus snb hanc formam, nt

videlicet ipse percipiat eos tempore vite sue presentandos sibi ab

ecclesia qnolibet anno sine omni difficultate et impedimento in

Yigilia beati Martini vel ante, et post mortem suam dividentor Uli

decem solidi inter fratres tali modo. In anniversario suo cuilibet

fratram Septem denarii et obulus debent dari et in adyentn reliqniamm

domine nostre totidem solidi distribuentur fratribus simili divisione

et fratres cum seqnencia solempniter agent festum. De ortis in

Veten villa comparatis xvi talentis solventur predicti decem solidi

vel de commnni prebenda fratnim, si forte ortos contigerit distrahi

Tel mntari. Ut antem hec ordinacio rata permaneat et perhennis,

presens scriptum inde confeetnm sigillomm nostroram et eiosdem

ecclesie appensione duximns roborandnm. Datum anno domini

ufi. cxP. xio.

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Copiar des Johannisstifies, Ms. 341 fol. 16 v in der Beperinischen Bibliothek zu Hildesheim. Oedr. Würdtwein, Nova sub, 1, 8. 312,

S80« Domdechant Gend^h bekundet, dass das Johannisstiß sich mit Genannten wegen dreier Hufen in Eddinghausen geeinigt hat. 1240.

G(erewicus) dei gratia HUdensemensis ecclesie decanus omnibus presens scriptum inspicientibus post hec transitoria ad etema per- yenire gaudia. Ea que geruntur in tempore ne labantur ex tempore, scriptis et annotatione testium solent perhennari. Unde notum esse Yolumus omnibus tam presentis quam futuri temporis hominibus, quod, cum bone memorie Hermannus sacerdos decanus canonicorum sancti lohannis eisdem canonicis in Ettingehusen tres mansos a Bertoldo dicto de Domo et suis patruis et eorum legitimis heredibus ^ comparasset, predicti canonici ipsos iuste ac legitime multis temporibus possedenint, tandem post multos annos Johannes et Johannes Ber- nolfus cum eorum complicibus, licet nichil iuris penitus haberent, cum ipsi legitimi heredes non essent, eadem bona inpetierunt.

^) heredibns über der Zeile nachgetragen.

19*

292 1240.

Prefati vero canonici, cnm a querimonia predictorum seryornm mnltas sustinerent turbationes, considerato presentis temporis stata et prehabito eorum consilio iam dictis servis et eoram complicibus pro bono pacis cupientes futuris malis et gravioribus forte dampnis cavere duas libras et dimidiam dedenint, ita tarnen qaod lohannes et Johannes Bemolfns cum eorum complicibus videlicet lohanoe, Henrico, Tyderico, Herbordo et Herbordo, Bertoldo, Johanne, Conrado coram nobis renunciaverunt omni iuri, si quid in predictis tribus mansis habere videbantur. Promiserunt etiam in manus nostras, se respon- suros pro eo, quod quicumque predictos canonicos sancti lohannis in bonis ilUs de cetero inquietarent. Huius yero rei testes sunt H(enricus) prepositus de Escherte, Henricus custos de Tossemi Bodolfus de Bruneswic, Meynardus scolasticus canonici nostri, lohannes de Eschei*shusen, Tethardus vicarii nostri, Conradus de Heno, Conradus dictus Corria layci et alii quam plures. Ne igitar hoc factum ab aliquo inposterum infringi valeat vel mutari, pre- sentem paginam inde conscriptam sigilli nostri et sigilli ecdesie sancti 1) lohannis appensione fecimus communiri. Actum est hoc anno dominice incamationis m9. c(fi. il9., domino Conrado episcopatum nostrum feliciter gubemante.

Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover, Johannisatifl Nr. 16, An roten und tptisttn Wollfäden Siegel des Dechanten und des Johannisetiftee, Gedr. WUrdtwein, Xoft subs. I, S, 305 nach Copie,

S87. Abt Thetmar des Mwhaelisklosters verkauft Lehnguter in Essem, welche er von Hildebrand von Drispenstedt für 70 Pfund zu Pfand erhalten hat, dem Älsith und dessen Frau Wichmotfür 60 Pfund, verspricht die^e mit Gütetm in Tossem zu entschädigen, ffeiw Hildebrand die Güter zurückkauft, und nimmt sie in die Gebets- brüderschafi auf 1240.

Huius rei testes sunt Thetmarus abbas, Godescalcus prior et custos, Hermannus, Beilholdus, lohannes camerarius, Bemolfiis prepositus, Godefridus cantor, Tidericus Acco ceUerarius, Burkardus capellanus et tocius ecdesie eiusdem conyentus, Heynricus Advocatuä und Ratshetm.

Cr. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildeaheim, aU Michael Nr. 9 b, Die beiden Siegel verloren. Gedr. Doebner, ÜB, I, S. 81 Nr. 165.

0 sancti über der Zeile nachgetragen.

1240. 293

588. Oraf Hermann von Wohldenberg verkauft dem Michaelis- khster zwei Hufen in Bekum (1240).

Hermannus dei gracia comes de Woldenberge universis Christi fldelibas salutem in domino. Pi-esente littera profiteor et protestor, qaod, cam daos mansos in Bekem sitos cum omni iure advocatie scilicet et decime eorondem vendidi altari sancti Michahelis, presente domino Conrado Hildensemense episcopo eciam ei hoc promisi cum filiis meis Burchardo yidelicet et Henrico, quod, si aliquis de pre- dictis bonis ei questionem moveret, ego et fllii mei ipsum et con- yentam suum debeamus defendere et ab omni impeticione sicut iustum fuerit liberale (m. cc^. xl.i).

Or. im KgU St.-Ä. zu Hannover, Michaeliskl. Nr, 34, Siegel des Grafen buchädigt.

S80« Bischof Konrad schenkt dem Michaeliskloster zwei Hufen in . Bekumj die es vom Grafen von Wohldenberg gekauft hat, Hildesheim 1240.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus cunctis Christi

fidelibus presentem paginam inspecturis veram etemamque salutem

in domino. Ubi sincerissime devotionis exhibitio^) defectum non

patitur^ non decet ut digne retributionis dextera restringatur.

Ideoque notum esse volumus tarn presentibus quam futuris, quod

DOS pensata devotione venerabilis abbatis Th(etmari) eiusque mona-

sterii sancti Michahelis nostre civitatis Hildensemensis tradimus et

donamns prefato monasterio duos mansos sitos in villa Bekem, quos

idem monasterium titulo emptionis a comite Hermanne de Walden-

berh«) et filiis suis*) consentientibus facta nobis resignatione eorum-

dem xxvi marcis legaliter comparavit. ß) Haue igitur donationem

nostram ad cautelam dicti abbatis et monasterii subscriptis testibus

et sigillo nostro fecimus communiri. Testes enim sunt: milites

Ludolftis camerarius, Conradus marscalcus, Bodo«) et Burchardus

de Saldere fratres, Hinricus^) et Asquinus de Monte lapideo,

Oesarius de Weledhe, Bertrammus de Domo») et alii quam plures.

Acta sunt hec anno domini m^. cc^. xl^«, data Hildensem in magna

domo nostra, pontiflcatus nostri anno vigesimo.

Or. in doppelter Ausfertigung im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, MichaeliBkl. Nr, 35 a {A) und 35 b (B), beide mit dem bischöflichen Siegel, Regest Doebner, ÜB. r, 8. 81 Nr. 164,

^) Die Jahreszahl stammt aus dem 17, Jahrhundert, ^) exhibito fehlt B. *) Waldeberh B, *) suis übergeschr. B, *) comparaTit auf Rasur B, •) Bodo— fratres ror Lud. cam. B, '') Heinricns B. ^) B. fügt hinzu Hildebrandas de Domo.

294 1240.

500. Heinrich, Domküster und Archidiakon in Solschen (Solzinge), bekundet die Beilegung eines Streites des Pfarrers Heinrich in Solschen mit dem Kloster Loccum wegen der Synodalabgaben von den Gutent in Oedelum dahin, dass der Abt statt der jährlichen Synodalabgaben einen freien Morgen Landes in Bierbergen der Kirche in Solschen überweist 1240.

Or. im Archiv des KL Loccum, Beschädigtes Siegel des Ausstdlers an dem von der ürk, geschnittenen Pergamentstreifen, Gedr, v. Hodenberg, CaUnhergtr ÜB, ///, S, 62 Nr. 78.

501. Bischof Konrad bekundet die Beilegung eines Streites der Sophie von Schlewecke mit dem Kreuzstifl wegen Land und Mühle in Elbe. Nienstedt 1240.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volnmus, quod, cum femina quedam de Slebeke Sophia nomine in presentia nostra Nienstede peteret a preposito et capitulo sancte Crucis Hildensem quedam bona Elvede sita, qae ecclesia sancte Cracis habuit in possessione sua, nos ad petitionem prepositi et capituli eiusdem precepimus Conrado marscalco nostro, ut verbum eorum poneret coram nobis. ünde ipse marscalcas querebat in sententia, si femina illa deberet denominare bona üIa, que impeteret vel non, et data fnit sententia et approbata ab Omnibus, quod bona que impeteret denominare deberet Denominavit ergo quatuor mansos Elvede et quartam partem decime ibidem et unum etiam molendiuum. Quo facto marscalcus ex parte prepositi et capituli a femina querebat debitam warandiam et super hoc querebat sententiam et data fuit talis sententia et approbata ab Omnibus, quod ipsa deberet prestare debitam warandiam. Hoc fecit ipsa et lingua et manu promisit debitam warandiam. Tunc quesitum fuit in sententia ex parte prepositi et capituli, qualiter ipsi deberent obtinere bona ecclesie sue, que haberent in possessione sua, et data fuit talis sententia, quod videlicet obtinere ea deberent proprio iuramento. Unde ad hoc faciendum elegerunt lohannem de Suttherem militem nostrum, qui de mandato nostro bona supradicu obtinuit ecclesie sancte Crucis in animabus omnium canonicorum de sancta Cruce prestito iuramento. Quo facto mulier illa ad hoc inducta fuit, quod lingua et manu coram nobis renunciavit omni iuri, si quod in eisdem bonis sibi competere videbatur. ünde nos absolvimus prepositum et capitulum sancte Crucis ab impetitione

1240. 295

molieris illins et bona illa supradicta banno nostro conflrmavimds ecclesie sancte Crucis, ita qaod tulimns excommiinicationis sententiam sah hac forma et conditione, ut, si illa mulier yel aliqui ex parte eins de cetero molestaverint ecclesiam sancte Cnicis in bonis illis, sint excommonicationis vinculo innodati. Testes huius rei sunt Hngo prepositüs sancte Cracis, Johannes prepositns de Alesburch, lohannes canonicus maioris ecclesie nostre, Amoldus de i) canonicns de sancta Cmce, Herrandus, Bichardus, Lndolfiis, Otto, Hedenricns ibidem canonici, Godefridns canonicns sancti AndrQ§ clerici, LudoUns camerarins, Conradns marscalcns, Bodo de Saldere, Hngo de Holt- hnsen, Hermannus de Gandersem, Conradns de Elvede, lohannes de Snttherem, Henricus Trobe, Bemardus de Lydinge, Lndolfns de Selede milites, Ekbertns fllius camerarii, Baldewinus filius marscalci, Bodo filius Bodonis de Saldere, Henricus de Bervelthe et Gereko camerarii et alii quam plures. Ne igitur imposterum de hoc facto dabitatio oriatur, illnd conscribi fecimus et appositione sigilli nostri mnnivimus ad cautelam. Actum anno domini lafi. cc^. xl^., pontificatus nostri anno xxi<>.

Or, im KgL Stt-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 39 mit dem Siegel des Bischofs.

502« Bischof Konrad fordert alle Christgläubigen zur Unter- sHUzufvg des durch Feuer zerstörten Klosters Pöhlde tmf 0, D. (1240).

Absehrifl des 16, Jahrhunderts in Cop. V, 120 S. 351 im KgL St-A. zu Hannover, Wegen der Datierung vgl. Leuckfrld, ÄntiquiU Foeld. S. 4L

508. Propst Bernhard und der Konvent von Steterburg bekunden, dags sie die Kirche zu Melverode (Meinelverode) von der Abhängigkeit der Mutterkirche in Stöckheim mit Zustimmung des Patrones, Propstes Hugo des Kreuzstiftes, und des Pfarrers Siegfried in Stöckheim gelöst herben. 1240.

Regest nach dem Cop. von Steterhur g in Wolfenbüttel Hänselmann, ÜB. der SUsdt Braunschweig II, S, 37 Nr. 99.

S04. Propst W(alther) und der Konvent des Kl. Dorstadt empfangen von dem st. Blasiusstift in Braunschweig eine Hufe in Bomumund eine halbe in Dorstadt und gebebt dafür jenem eine halbe Hufe in Ingeleben (IngeUesem), eine halbe in Köchingen (Cochinge) und eine halbe in Lehndorf (Lendorpe). 1240.

0 Der Name fehlt im Or.

296 1240.

* Testes sant Theodericus et Everhardus canonici reguläres ipsins ecclesie, Gerthrudis priorissa, Gerbui'gis, Cecilia, Oda et Gerthradis et lohanna et aiii quam plures sorores ipsins ecclesie, Volcmaras, Ludolfus, Laderus, Hermannus, Albertus, Ludolfus et Theodericus conversi.

Neuere Abschrift im Diplom. 8t Blasii (Bodemeyer) I, 8. 107 im Landen- hauptarchiv zu WolfenhüUeh

SOS« Graf Widekind von Poppenburg genehmigt den Gütertausch zwischen den Klöstern Heiningen und Dorstadt. 0. J. (1240).

W(idekinus) comes in Poppenbnrg omnibus hanc paginam in- specturis salutem. Vestra noverit uniyersitaS; quod pro commodo et utilitate utrinsque cenobii videlicet Heninge et Dorstat et Ekberti de Assebui*g fllii domini Guncelini dapiferi et nepotum eins, advo- catorum in Heninge, scilicet Ekberti iunioris et Burchardi fratriE sui littera et sigillo pulsatus consensi commutationi bonorum, quam in invicem fecerunt ecclesie iam predicte, et transpositioni advocatie de loco ad locum et de prediis ad predia et yiUa ad villam. Etiam dico, quod nec^) Ekbertus nee suus frater nee aliquis successomm ipsorum aut heredum sed nee ego aliquid iuris advocatie sibi addicere poterunt in bonis adiacentibus yille Dorstat, que aliquando ecclesie in Heninge pertinuerant, sed idem ins in villa Werle et Flotede in predia plura et meliora posteri omnes transmutata sdant et transposita. Ut autem ista varietas firma et stabilis perseverei, hanc litteram inde conscriptam appositione mei sigilli dignum duxi roborare. Huius rei testes sunt Heinricus prepositus in Wlvinchusen, Johannes de Wlyinge, Hermannus Boc castellani et milites oppidi ipsins et Teodericus actor cause sacerdos in Dorstat et alii quam plures.

Or, im Archiv zu Dorstadt mit beschädigtem Siegel, Gedr. Asseburger ÜB. L S, 151 Nr. 212,

596« Das Kloster Dorstadt macht mit KL Heiningen einen

Gütertausch. An der Brücke von Kissenbrück 1240.

W(altherus) prepositus et cenobium in Dorstat omnibus hoc scriptum videntibus veram in domino karitatem et deyotas in Christo orationes. Quouiam facta mortalium mortalem consecuntur eyentmn,

^) nee Ober der Zeile nachgetragen.

1240. 297

ne cnm mortalibns moriantnr, poni debent sab Unguis testiam et perhennis scripture memoria perhennari. Notam sit ergo tam pre- sentibns qnam fnturis, qnod talis commntatio bonorum inter nostrum cenobium et cenobium de Heningen intercessit. Nostrum siquidem cenobiom decimam de Werle cum curia quadam in ipsa yilla sita predicto cenobio reliquid et insuper tres mansos^) in Ritzardinghe- rode sitos cum duobus pratis et tribus utilitatibus lignorum in silva ipsi ville attinente, in villa yero VIotede aream unam et xlyiii ingera cum una utilitate lignorum in silva Bomeholt et medietatis silve ibidem, que specialiter ipsi cenobio de Dorstat attinebat. Ad homm autem recompensationem cenobium de Heningen in villa Dorstat allodium unum cum viii mansis, molendinum unum et septem areas in eadem villa sitas et insuper xviiii utilitates lignorum in Silva«) que Ödere vocatur cum omni iuris integritate libere et absolute et sine omni honere advocatie supradicto cenobio de Dorstat in proprium contulit. Unde cum hec commutatio de conscnsu et Yolnntate utriusque cenobii et maxime pro utilitate et commodo facta Sit, ad buius rei perpetuam corroborationem hanc paginam inde conscriptam sigillis utriusque cenobii et advocatorum, quorum coDsensus accessit et qui omni iuri suo renuntiaverunt. placuit communiri. Acta sunt hec in transitu pontis Eyssenbrugge anno gratie mo. cc^. xl^., indictione xüi». Testes huius rei sunt Tydericus prepositus de Heninghen, Waltherus prepositus de Dorstat, Tydericus et Everhardus sacerdotes ibidem, Winandus sacerdos in Horum, Onncellinus dapifer et filii sui Egbei*tus et Buixhardus et Guncellinus. item filii Burchardi Egbertus et Bui'chardus advocati in Heniggen, Bmno de Saltdalem, Herman de Veltem, Johannes Advocatus, Ever- hardus de Dengthe, Bonifacius de Biwende et alii quam plures.

Or, im Kgh SU-Ä. zu Hannover, Heiningen Nr. 14. Von den vier Siegeln nur Bruchstück des Konventes von Dorstadt an roten und gelben Seidenfäden ehalten. Die entsprechende Urk. des Propstes Dietrich von Heiningen befindet sieh im Archiv zu Dorstadt mit fünf Siegeln, gedr. Asseburger ÜB. I, S. 151 Nr. 211, Braunschto. Anzeig. 1751 S. 739.

S07. Luthard von Meinersen d. J. verkauft dem Kl. Dorstadt drei Hufen in Bruchmachtersen. 1240.

Universis Christi fldelibiis, ad quos preseus scriptum pervenerit, Lnthardus iunior de Meinersem salutem in eo, qui est omnium salus.

^) Or. monsos. *) Or. sillia.

298 1240.

Sciant presentes et discant posteri, quod ego Luthardos vendidi preposito Walthero et conventoi dominarom et fratmm in Dorstat de proprietate mea tres mansos in Machtersem prope Lichtenberge sitos com omni iure et integritate, quo ipsos hucusqne possedi, in Villa et in campo et omnibus ad eosdem mansos pertinentibas pro yiginti marcis argenti tali conditione, si ego in cathedra beati Petri ad tres annos preposito iam dicto yel successori sno et conventoi ipsius argentum predictum de meo et non de alterius restitaere possum, bona mea erunt sicut prins fuerant. Sin autem, prepositns memoratns et conventus ipsius decem marcas argenti michi super- addere tenetur et bona iam dicta libere et quiete sine contradictione qualibet pei*petuo possidebit Ne igitur inposterum aliqua ezinde oriatur calumpnia, presens scriptum sigiUo meo feci commimiri in testimonium et in Signum. Actum anno incamationis domini m9, ccfi, xl<>. Testes buius rei sunt Conradus de Dorstat, Ludegerus de Indagine, lohannes de Walethe milites, Hillebrandus de Luckenem, Elyas, Bemardus Teigelere, Ludolfus de Gimiterio burgenses et lohannes domine Eeimburgis et Burchardus de Bischopesdorp et alü qoam plures.

Or, im Archiv zu Dorstadt. Siegel zur Hälfte verloren. In einer 9ontt w&rtlich gleichlautenden Urk, verkauft derselbe dem Kloster vier Hufen ebende für 27 Mark mit der Bestimmung der eventuellen Nachzahlung von 13 Mwrk. Or. a, a, 0,, Siegel beschädigt. Regest Hänselmann, ÜB, der Stadt Braunschtcei^ S. 38 Nr. 101,

S98« Hermann von Ellessetn bekundet, dass Bitter Ulrich ron Bledeln zwei Hufen in Nienstide, die er von ihm zu Lehn hat^ dem Godehardikloster verkauft und er sie diesem übertragen habe. Im Godehardikloster, 1240.

Hermannus de Ellessem omnibus hanc litteiam inspectoris in vero salutari salutem. Notum Sit tam posteris quam presentibns, quod dominus Olricus de Bledhenem miles duos mansos Nienstide sitos, quos a me in feodo tenuit, cum bona voluntate filiorum saonm Olrici, Alberonis, Olrici, Hartberti vendidit reverendis in Christo domino Ludoldo abbati et conventui sancti Godehardi in Hildensem necnon et de consensu et ratihabitione fratris sui domini Heinrici de Bledhenem militis, licet nichil iuris in bonis illis habuisset Indixit ergo dominus abbas diem et locum Rosendale, ad quem accedentes ego et fllius mens Hermannus dicta bona obtulimos beato

1240. 299

Gfodehardo, coias reliqnie presentes erant, datis ibidem michi qnataor i) libris pro iure meo^ quod in bonis illis habai, et promisi, quod Fridericus alter filias meus idem faceret, cum sui oportonitas haberetnr. Similiter et dominus Olricas de Bledhenem cum dictis heredibos suis rennntiavit bonis illis presentibns castellanis et bur- gensibus eiusdem civitatis datis ei ab ecclesia triginta libris Hil- densemensis monete. Item iam dictns fllins meus Fridericus yeniens ad presentiam domini episcopi Bosendale approbavit factum meum et coram eo rennntiavit bonis illis presentibns castellanis et aliis qaam plnribus. Item filia mea Mechthildis canonica in Quidelinge- borh ins, quod in bonis illis habnit, per litteras suas obtnlit ecclesie prenotate. Item alio tempore ego et fllii mei accedentes ad locum qui dicitur Virga principibus domino episcopo HUdensemense Conrado et dace de Bmneswic Ottone omnem actionem indicavimus pre- notatam et coram eis dictis bonis renuntiavimus iterato.^)

Acta sunt bec in claustro beati Godehardi, presentes erant reverendi in Christo Ludoldus abbas, Hartmannus prior, Heini-icus prior, Rodolfus, Wichmannus, Fridericus, Gerebertus, Syfridus, Bertoldus, Tidericus, lohanncs, Heinricus, Volcmaius, Hermannus, Bertoldus, lohannes, Tidericus, Ecbertus, Segehardus, Burhardus.») Testes sunt canonici maioris ecclesie in Hildensem prepositus Beinoldus, Heinricus de Tossem, magister Meinhardus scolasticus, magister Hermannus cantor, prepositus Albertus, Tidericus de Adenoys, magister lohannes, Heinricus de Scalckenberg et alii quam plores, milites dapifer Guncelinus et fllii sui Ecbertus, Bur- hardus,8) Anno dapifer, Baltwinus de Wenethusen, dominus Cesarius, Ludengems et Bemhardus fratres de Indagine, Bemhardus de Dorstat, Ludolfus camerarius, Heinricus de Maiomonte, Conradus marscalcos, lohannes de Sutherem, Sifridus de Borsem et filius suus Sifridus, Ludolfiis de Borsem et alii quam plures. Acta sunt anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo.

Or. im Kgl. SL-A, zu Hannover, st, Godehard Nr. 18. An weisser Hanf- schnür das schildförmige Siegel des Ausstellers, schräg geviert: f SIGILLVM HEREMANNI DE ELLESSEM. Auf der Rückseite von Hand des 15, Jahrh.: desolatas super ii maus, in Nygenstede prope Algermissen. Gedr, Asseburger ÜB. I, S. 149 Nr. 209.

') qnatuoi auf Rasur, •) Dahinter herer Raum von PU Zeilen, •) So das Or.

300 1240.

599. Mathilde van EHessem, Kelhierin in Quedlinburg, genehmigt die Uebertragung zweier Hufen (in Nienstide) durch ihren Vater an das Oodehardikloster. 0. D. (1240).

DUectissimo patri suo honorabili viro de Elsen M(echthildis) eius humilis filia canonica et celeraria dicta de Qnidelingeburh tarn paratum quam devotum com flliali dilectione ad omnia famalatnm. Bogant me dilectio tua, quod de mansis duobus, quos ecclesie beatl Godehardi in Hildensem assignare proponis, velim prebere assensnm inri meo renunciando, quod gratanter admitto. Preterea te scire volo, quod non solum in hac petitione verum in omnibus, qnibos mea sufficit possibilitas, tue obsequi non dubitabo paternitati.

Or, im Kgl. SL'Ä. zu Hannover, 8t, Godehard Nr. 19 mit SiegelreHen, ein zweites Siegel mit der Befestigung verloren. Auf der ROekseite: dilectissÜBO patri suo B. (!) M . . hild .... Nienstede und dilectissimo patri sno B. de Elsen (Rasur,)

OOO. Propst Dietrich, Priorin 8. und der Konvent des Kl Heiningen machen mit dem Kl. Marienwerder eine Gebetsbrüderschafl, 0. D. (um 1240).

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Marienwerder Nr. 75 b. Das Siegel fferlcren^ die Urk. stellenweise unleserlich. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VI, S. 13 Nr. 15.

601. Genannte verbürgen sich dafür, dass Konrad von Dorstaii dem Kl. Dorstadt das Privileg, betreffend drei Huf efi in Machtersen^ nicht bricht. 0. D. (um 1240).

Dominus Luthardus de Meinersem iunior et dominus Lnd^ems de Indagine et dominus lohannes de Walethen sub fide militari promiserunt in manus domini Gonradi de Dorstat, quod Privilegium super tres mansos in Machtersem preposito de Dorstat et conventai non infringat vel aliter commutet, quam ut littera continet. Dominos Gonradus eciam promisit, ipsum omnibus viris^) claustri Dorstat, qui presentes fuerunt, et fratri Hermanno et Lutmanno et amicis claustri per triennium tenendnm.

Or. im Archiv zu Dorstadt. Bruchstück des Siegels des L. von Meinersen.

OOSS. Ritter Konrad von Dorstadt übereignet anderthalb Hufen in Hoierinrot, welche Ritter Simon von Flöthe von ihm zu Lehn hatte, dem Kl. Dorstadt. 0. D. (um 1240).

0 viris auf Rasur; es scheint sanctimonialibns gestanden zu haben.

1240. 301

C(o]iradiis) miles de Dorstat castellanns de Littenberg omnibus hanc paginam inspectmis salutem. Qae in tempore flaut, ne cum tempore labantnr, scriptis et sigillis solent provida discretione firmari. Noverint igitur universi, quod Simon miles de Vlotethe mansum et dimidium sitom in villa Hoierinrot yendidit ecclesie in Dorstat pro zxvi marcis, quem tennit a nobis iure feodali. Nos qnoqne ins proprietatis, qnod ad nos spectabat, liberaliter deo ibi famulanübos in remissionem peccatorum nostronun contnlimus. Et ne qais super hoc in posterum dubietatis scrupulus possit suboriri, hoc scriptum inde confectum sigilli nostri appensione munimus. Testes sunt Bemardus de Indagine, duo fllii ipsius Amoldus et Simon, Alexander de Werre, Ludolfns de Sutberg, Hermannus de Vrethen, Heinricus de Burcthorp, Heimicus Boneke, Burchardus de Oandersem, Ekbertus ciyis in Bruneswic et alii quam plures.

Or, im Archiv zu Doratadt Siegel verloren. Begebt Hänaelmann , ÜB. der Stadt Braunschweig II, Ä 37 Nr. 100, vgl, S. 540 Nr. *86.

•OS. Propst Johann und der Konvent des KL Demehurg ver- kaufen dem KL Wülfinghausen unter Vermittelung des dortigen Propstes Heinrich eine Hufe Landes und eine Hausstelle in Mehle (Medele) O. D. (um 1240).

Or. im Kgl. St.'Ä* zu Hannover, WUlfinghauaen Nr. 6. Siegel verloren. Datierung nach dem Vorkommen der Genannten und der Schrift. Gedr. v. Hoden- berg, Calenberger ÜB. VUI, S. 6 Nr. 6. Propst Heinrich ist nur 1236 40 naeheeeiebar.

04M« Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet Beilegung eines Streites des Stiftes mit Johann von Bledeln wegen einer Hufe in Bleddn. 0. D. (um 1240).

Hugo dei gratia prepositns sancte Grucis in Hildensem omnibus

hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod, cum

lohannes de Bledenem fllius Hildeburgis vi(due) mansum unum situm

Bledenem diu impediyisset ecclesie sancte Grucis ea occasione, quod

dominus Daniel, qui habuerat mansum illum in obedientia, pro

exaviis patris iam dicti servi accepisset quandam summam denariorum,

composuit tandem cum ipso servo magister (Otto) canonicus sancte

Cracis ex parte ecclesie sub hac forma, ut videlicet darentur eidem

^ervo xxiüi solidi Hildensemensis monete et recognoscere deberet

ipse^ quod in manso illo nichil iuris haberet. Gonstitutus ergo idem

Jobannes (coram) nobis in kaminata nostra HUdensem, Wemero

caslx>de et Ludolfo scolastico et magistro Ottone et Conrado de

302 1240.

Ylsede canomcis sancte Cracis presentibus renunciavit omni accioni et qaestioni, quam habnit contra ecclesiam sancte Cracis et recog- novit pro sc et pro predicta matre, quod nichil iuris haberet ipse nee mater sua in manso iilo, set ita dictum fuit, quod mater qiiia yetu(la) et inflrma dimittetur ipsa quamdiu vi Vit in area, qae pertinet ad mansum illum, et hoc de gratia flet et non de aliqno iure, ünde ex parte ecciesie sancte Crucis dati^) sunt predictb lohanni et Hildeburgi xx et iüi solidi Hiidensemensis monete, (qoos) magister Otto pre(sentavit) ei Lulele coram civibus universis, et ipse servus similiter renunciavit ibi o(mni ac)cioni, quam habnit contra ecclesiam sancte Crucis, et quod nichil iuris haberet in manso illo fuit ibidem coram omnibus parrochianis publice protestatns. autem presentes erant: de villa Bledenem Conradus, Bemardiis, Thedolfus, lohannes, item de Boltessem Thidericus miles et Ohicos ülius suus, item de Weminge Albertus. Ad huius igitur rei evi- dentiam istud consciibi fecimus et sigillo nostro sigillavimüs, et prepositum Hermannum de Sulta archidiaconum sciUcet in Lnlele, qui presens fuit Lulele, (cum) predicta agerentur, rogari fecimus, ut etiam huic cartule sigiUum suum apponeret ad cautelam. Dominos Thidericus etiam canonicus sancti Bartolomei ad Sultam plebanns Lulele presens fuit.

Or, im KgU St,-A, zu Hannover ^ Kreuzstifi Nr. 64 mit den heaehädigtt* Siegeln des Propstes und des Archidiakons,

605. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet Verzicht des Alexander und seines Sohnes Hermann auf Ländereien in Elbe. 0. D. (um 1240).

Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildensem omnibos hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumos, qaod Alexander et Hermannus filius suus constituti in presentia nostn renunciaverunt quibusdam iugeribus sitis in Elvedhe, licet in eis nichil iuris habuerint, quia ea subtraxerant de bonis que pertinent ecciesie sancte Crucis. Et Hermannus de Thynkelere fideinssit pro eis et recepit etiam promissum tale ab ipsis, quod nuncquam videlicet ipsi nee aliqui ex parte ipsorum de cetero ecclesiam sancte Cracis impedient in predictis iugeribus nee movebunt ei aliquam questionem. Testes huius rei sunt Conradus de Ylsedhe, Conradus sacerdos dictus de Northene, Amoldus clericus noster, Hermannus de Thinkelere, Hermannus de Berberge milites.

1) Or. dftte.

1240. 803

Or, im KgU SU-Ä. ssti Hcmnaver, Kreuzstift Nr. 55 mit beschädigtem Siegel des Ausstellers.

OOO. Propst Hugo des Kreuzstißes bekundet die Entscheidung eines Streites zwischen dem Kanoniker Adolf und Johann von Lech- stedt (Lokstide), der jenem 26^/2 Schilling schuldete und durch Adolf an Grütem in Dinklar (Thinkelere) geschädigt worden sein unll. O. D. (um 1240).

Presentes erant Heinricus Advocatus, lohannes dictns Bernere, Conradns Pentingus, Bertoldns de Ybere, lohannes Advocatus, Olricus, Thidericus Advocatns, Reinbertns, Conradns de Monte; interfuit etiam Arnoldns decanus sancte Crucis et Lndolfus canonicns eiasdem loci.

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 42. Siegel verloren. Oedr. Doehner, ÜB. I, 8. 83 Nr. 169.

007« Propst Hugo des Kreuzstiftes vergleicht sich mit Bertold votn Alten Markt wegen einer Hufe in Dyllenem. 0. D. (um 1240).

Hugo dei gratia prepositns sancte Crncis omnibns, qaibns hec littera fderit exhibita, salutem. Cum dominus Bertoldus de Antiquo foro nos diu molestaret indebite in manso quodam Dyllenem, qui est ecdesie sancte Crucis, ei sicut debuimus movimus questionem. Unde inter ipsum et nos quibusdam amicis suis et nostris median- tibos foit compositum in hunc modum, ut videlicet daremus ei duas libras et deinceps super hoc manso ecclesiam non gravaret. Inter- faerunt autem huic compositioni Lippoldus de Escherte, Hugo de Insala, Conradns marscalcus, Olricus de Beka, Henricus de Clawen- berh, Hoierus de Piscina, Nandwicus. Notum igitur esse volumus, quod sicut actum fiiit nos pro redimenda yexatione nostra et ec- clesie eidem dedimus duas libras.

ihr. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 69 mit Bruchstück des Siegels.

•08* Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet den Verzicht des lAteti Bernhard auf einen Morgen und eine Hausstätte in Klauen. Hildesheim 0. Z>. (um 1240).

Hugo dei gratia prepositns sancte Crucis omnibus haue caiiulam inspecturis salutem. Notum sit, quod Bernardus lito noster mansum eeclesie quem habuit in Clowe et aream in manus nostras resignavit cant omni iure, quod habuit in campo et in yilla, vii libris Hüdense- mensis monete datis eidem a domino Adolfo et capitulo sancte

304 1240.

GruciSy et uxor eias mann et lingna similiter rennnciavit omni iori, si quod ei in eodem manso Ciowen ex parte mariti iam dicti com- petere videbatur. Et Bertrammns de Lobeke et Helmoidns et Hen- ricus de Eynem fideinssores promisemnt in manns nostras et decani promissnm recipientium ex parte ecclesie et domini Hngonis de Insnla et Conradi de Goqnina et Henrici Qmben fide data, quod, si capitnio sancte Cmcis aliqna qnestio mota fnerit impostenun de hoc manso, stabnnt pro facto sno secnndnm qnod certnm füerit et capitnlnm a qnestione huiusmodi liberabnnt Acta snnt hec in domo nostra HUdensem presentibns Arnolde decano, Adolfe, Hen*audo, Henrico de Qiedinge, Conrado de Ylsede, magistro Ludolfo, magistro Ottone canonicis sancte Cmcis, Hngone de Herste, Hermanno de Herste, magistro Thiderico, domino Lamberto yicario, Arnolde, Ber- nardo de Indagine clericis et aliis qnam plaribns. Bemardos etiam snpradictns prent promiserat coram nobis, coram civibns snis omnibns de Ciowen recognoyit omnia que snnt scripta^ propter qnod dominus Adolfiis, qni presens erat ibidem in yilla, dedit ipsis ciyibns ad bibendnm xii denarios, nt testes essent et ista tanto melins memorie commendarent. Ibidem etiam fideiussemnt pro Bemardo Marqnardos et frater suns Bemardus et postmodnm hoc recognoverunt Hil- densem coram nobis. Nos ergo ad cautelam ea conscribi et sigilio nostro fecimns sigillari.

Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover , KreuzHift Nr. 44, Von dem Siegd da Propstes nur die obere Hälfte erhalten.

009. Hugo, Propst des Kreuzstiftes und Archidiakon in BUdagsen, üherlässt dem Kl. Wülßnghausen gegen einen jährlichen Zins eine Hufe Landes daselbst, die ihm Heinrich Sohn des Volkmar resigniert hat 0. D. (um 1240).

Presentes erant, cnm Henricns resignaret mansnm predietnnt dominus Hugo canonicns sancte Cmcis, lohannes plebanos in Eil- dagessen, Heldebrandns sacerdos in Bedingthorpe, Henricas io Hemethesdore, lohannes de Wlvinge, Bertoldus Pil, Hermannus Boc, Albertus, Berterammus, Ludolfus de Wlvinghusen, Henricns de Seine milites ; cum autem mater sua Athelheithis renunciavit presentes erant Ludolfus scolasticus sancte Cmcis, Hugo eiusdem ecclesie canonicns, Arnoldus prepositus, i) lohannes sacerdos in Eil- dagessen, Hildebrandus de Beding(thorpe) , Hermannus miles de

^) Or. prepositi.

1240. 306

Thinkelere; cum autem soror einsdem Henrici Alheithis rennnciaret

j presentes erant Hennannns cantor ecclesie Hildensemensis,

Ludolfns scolasticus sancte Cmcis, lohannes in Eildagessen, Hilde- brandns de Bedig(thorpe), lohanues de Halremunt sacerdotes, Hen- ricQs de Seine, Olricus de Adenoys milites.

Or. im Kgl, SU-A, zu Hannover, Wülfinghausen Nr, 9, Stark beschädigtes Siegel dee AusaUllers. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB, VUI, S. 7 Nr. 8.

610. Propst Hugo und das Kapitd des Kreuzstißes übertragen Guter in Linde dem Heinrich Osterland gegen einen jährlichen Zins^ nachdem dessen Schunegervater seine widerrechäichen Ansprüche daran aufgegeben hat. 0. D. (um 1240).

In nomine sancte et individue trinitatis. H(ngo) de gratia prepositus ceterique canonici sancte Crncis in Hildensem omnibns hoc scriptum inspecturis eternam in domino salutem. Notum sit onmibns tarn presentis qnam futnri temporis fldelibus, quod lordanis de Lindedhe quedam bona in eadem yilla sita, que ecclesie sancte Crncis attinent, sibi hereditario inre asscribebat et ipsa uxori sue Bertradi in dotem que dicitur morgengave assignavit. Cum autem ecclesia ipsum super hac iniuria impeteret, idem lordanis in iudicio cum uxore sua comparuit et uterque eorum se nichil iuris habere in predictis bonis recognovit et ambo fatebantur, quod liberum fuit ecclesie pro suo placito de eisdem bonis quicquid vellet ordinäre. Tandem accedens Henricus dictus Osterlant de Warthekenstede, coius filiam lordanis duxerat, petivit, ut sibi et filie sue ad tempus ▼ite eorum iam dicta tamquam villico ecclesie committerentur. Quo obtento promisit se de bonis annuatim xy modios siliginis pro censu persoluturum, pro quo censu solvendo fldeiussit Henricus de Stedegem bnrgensis Hildensemensis et pro omni gravamine et impedimento, qnod ex hoc ecclesie posset provenire, se promisit respondere. Testes autem huius^) confirmacionis sunt Sifridus iunior de Buten- berge, Hennannns de Dinckelere, Hermannus de Herberge milites, Ludolfas domini Ekehardi Bufi, Henricus de Stedegem burgenses Hildensemenses , Thidericus de Walle, Conradus servus domini Hermanni de Dinkelere, Henricus Qrubo servus prepositi, Eylardus senrus domini Herrandi et alii quam plures. Ut autem hec con- firmacio rata maneat et inconvulsa, presentem paginam sigülorum ecclesie et prepositi munimine duximas roborandam.

*) Uehergesehrieben. HildMli. ÜB. n. 20

306 1240.

Or, im KgL SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 53 mit den stark beschädigten Siegeln des Kapitels und des Propstes, Regest Doebner, ÜB, T, S. 82 Nr. 167.

Gll* Propst Httgo des Kreuzstiftes bekundet, dass der Stifisherr Herrand dem Meier IMetrick fünf Hufen in Bettmar auf drei Jahrf verpachtet hat, Hildesheim 0. D. (um 1240).

Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis Hildensem. Omnibus quibus hoc scriptum fuerit exhibitum salutem.^) Notum sit, qaod dominns Herrandus canonicus sancte Crucis constitutus coram nobis in curia nostra Hildensem in presencia etiam yenerabilis dommi abbatis sancti Godehardi commisit illos quinqne mansos, quos habet ecclesia nostra ad villam Bethmere Tiderico villico ad tres taniiuD- modo annos sub hac forma, quod ipse dabit ei sine difficaltate pensionem suam quolibet anno videlicet xxx solidos in vigilia saocti Michaelis et duas libras in yigilia Thome. Et quod hoc faciat ad terminum iam dictum, posuit fideiussores abbatem sancti Godehardi dominum Ludoldum et Bertrammum famulum suum et de hoc similiter, quod elapsis tribus annis bona iam dicta ab ipso villico erunt libera et soluta. Et hoc dictum est coram nobis, et villici^ recognovit, quod domus, in qua moratur villicus, est ecclesie sancte Crucis, set in horreo habet xvii solidos et nichil plus. Si autem in bonis aliquid edificaverit, in recessu suo ei solvetur idem quod competens videbitur yel ab ipso villico deponetur. Testes Conradns de Ylsede, lohannes Westfalns, Amoldus, Henricus Grube. Ne ergo istud alicui veniat in dubium, conscribi fecimus et sigillum nostmm apposuimus, et dominum abbatem sancti Godehardi supradictAm rogavimus, ut etiam sigillum suum apponeret ad cautelam.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 43. Beide Siegel ab.

mttm Bischof Konrad bekundet Beilegung des Streitss zwischen Simon Covot und dem Kanoniker Mag. Megenward des Kretizstiftü- 0. D. (um 1240).

Conradus dei gratia Hildeusemensis episcopus. Notum esse volumus, quod, cum Symon cognomine Covot violenter accepisset quodam tempore a^) magistro Megenwardo^) de sancta Cruce dedman in Menwardingeroht, que spectat ad altare sancti Blasii in ecclesia sancte Crucis, ad querimoniam et instantiam iam dicti Megenwardi excommunicavimus eundem Simonem iam dictum et suspendimib

0 üebergeschrieben. *) a fehlt im Or. •) mag. Meg. auf Basur.

1240, 307

divina in Flothede. Tandem venit ad presentiam nostram idem Simon et cum magistro Megenwardo^) composoit in hunc modnm, yidelicet quod dedit ipsi Megenwardo xxx modios 8ilig|nis illa vice, licet consueverint Ix modii quolibet anno dari, et magister Megen- wardus^) relaxavit et remisit ei Ix modios^ quos ei deboisset dedisse. Et coram nobis recognorit ipse Symon, quod nuUum ius haberet in decima illa et renunciavit de facto illi decime, licet in ea nnllum ius haberet, et quod deinceps nuncquam se de ea intromitteret iuramento prestito conflrmavit. Testes huius rei sunt Hugo pre- positus sancte Crucis, Richardns canonicns eiusdem loci, Bemardus sacerdos in Vorsete, Philippus sacerdos de Flothede, Arnoldus CoYot, Ludolfus camerarius, Gerardus et Henricus filius Rodolfl. Ne antem istnd imposterum yeniat in dubinm, conscribi fecimus et sigillum nostrum huic scripto apposuimus ad cautelam.

Or, im KgL St-A. zu Hannover, Kreuzstifl Nr. 46. Siegel verloren. Regest Doebner, ÜB. I, S. 82 Nr. 166.

618. Propst Hugo des Kreiizstiftes bekundet die Resignation des Simon Covot auf den Zehnten in Menwardingeroht. 0. D. (um 1340).

Hugo dei gracia prepositus sancte Crucis omnibus qnibus hec cartula fuerit exhibita salutem. Per presens scriptum notum esse volnmus, quod dominus Symon Covot constitutus coram nobis publice recognovit, se nichil iuris habere in decima Menwardingeroht, que spectat ad ecclesiam sancte Crucis. Presentes erant dominus Amoldns decanus, Herrandus, Henricus de Gledinge, Ludolfus canonici sancte Crucis, et dominus Johannes sacerdos de lesen.

Or. im Kgl. 8t.-A. zu Hannover, Kreuzstifl Nr, 30, Siegel verloren,

II14:* Burchard von der Asseburg bekundet, dass auf sein An- suchen Bitter Simon Covot den Ansprüchen an den Zehnten in Mein- wardingeroth entsagt und versprochen habe, den Stiftsherm Herrand des Kreuzstiftes fernerhin deswegen nicht m^hr zu belästigen, 0, D. (um 1240).

Barcbardus dictus de Asseburg omnibus haue litteram inspecturis salutem. Cum Symon miles inqnietaret amicum meum dominum Herrandum de sancta Cruce in decima Meinwardingeroth inducenda, rogayi eum et commonitum habui diligenter, ut cessaret a vexatione

^) ma^. Meg. auf Rasur.

20*

308 , 1240.

sua et ei parceret causa mei. Unde licet ipse Symon nichil iuris haberet in inducenda iam dicta decima, renunciavit tarnen omni iuri, quod sibi dicebat competere et promisit coram me, qnod deinceps ipsum dominum Herrandum non inquietabit nee impedi- mentum ei faciet, quin ducat quocumque sibi placuerit decimam supradictam. Presentes erant dominus Burchardus sacerdos de Sladem, Ekehardus miles de Levenstede.

Or. im Kgl, 8t,- A, zu Hannover, Kretizatiß Nr. 45, Siegel verloren, Gtdr. Aeseburger ÜB. I, S. 147 Nr. 207.

615. Otto von Schwanebeck macht mit dem Oodehardikloster einen Gütertausch. 0. D. (um 1240).

Otto dictus de Swanebeke omnibus lianc cartulam inspecturis salutem. Notum esse^) volo tarn posteris quam presentibns, quod ego feci quoddam concambium cum ecclesia sancti Godehardi in Hiidensiem de consensu uxoris mee Gisie et matris eins domine lutte et heredum meorum Lippoldi, Ottonis, Theoderici, Everwini et lustatii; tria enim iugera sita in campo Asenstide, que ad uxorem meam iure hereditario devoluta michi cum ipsa, cum eam ducerem, tradita erant, dedi iam dicte ecciesie pro prato, quod habuit ibidem Asenstide, et similiter pro decem iugeribus, que ipsa habuit in campo Germwardessem, dedi decem iugera mea, que similiter cum axore mea habui in campo Asenstide eodem iure, quo lutta et filia eins G. habuerant imperpetuum possidenda.

Huic actioni presens fuit dominus Ludoldus abbas, prior Hein- ricus, Hartmannus, Rodolfus, Gerebertus, Wichmannus, Fridericns, Sifiidus, Bertoldus, Heinricus, Johannes, Theodericus, Heinricus, Volcmarus, Hermannus. Testes huius rei sunt lohannes sacerdos de Berbeke, milites Hugo de Insula, Lippoldus de Antiquo foro. Bertoldus advocatus Montis, Hoiems de Piscina, Tidericns de Tosseim, lohannes de Germwardessem , Theodericus et Heinricos villici in Asenstide, Lippoldus frater sacerdotis de Berbeke. Ut igitur istud concambium firmum maneat et perpetuum, hoc scriptiUD inde confectum dedi ecciesie et illud sigilli mei munimine roborayi.

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, sU Godehard Nr. 19a mit dem Siegel du Aueateüera, Schwan nach rechte: f SIGILLVM OTTONIS DE SVANEBECK Atif der Rücheeite von Hand des 15. Jahrh.: infra annum ccxlvi et cdz saper bonis iu Asenstede und des 16. Jahrh, : saper xiii ingera in Astede. Begest Boäe, ÜB. L S. 494 Nr. 511.

^) Or. esso.

1240. 309

616. Bischof Konrad überträgt dem Moritzstift den halben Zehnten in Emne, den ihm die Grafen von Wohldenberg resigniert habefi. 0. D. (um 1240).

In nomine sancte et individue trinitatis.i) Conradus miseratione

divina Hildensemensis episcopus omnibus banc paginam inspecturis

salutem in vero salutari. Quoniam in venditionibns et permutationibus

ex longitudine temporis et novarnm snccessione personamm ea qne

rationabiliter facta sunt solent obscurari et in dubinm venire, nt

iropedimenta snrgant ab ipso, que rite et landabiliter sunt ordinata

ideo presenti scripto cavere volnmns, nt que nostris acta sunt

temporibus et presentia in sua maneant flmütate nee temptentur

ab aliqno permutari. Cum pro petitione canonicorum Montis Henede

prcsideremus cause, que inter eos et advocatum ipsomm vertebatur,

Hermannus et Henricus fratres comites de Waidenberge in nostra

presentia constituti reliquerunt nobis medietatem decime in Emne

com omni integritate et rochone, quando illa provenire possit, quam

fratres Montis Ixzx marcis emerunt. Nos igitur accensi zelo pietatis

com essemus in Monte petentibus eisdem fratribus liberaliter nos

cnm consensu canonicorum maioris ecclesie illi ecclesie medietatem

decime contulimus ad remedium animarum nostramm. Huius rei

testes sunt Reynoidus prepositus, Gerwicus decanus, Henricus

thesaurarius^) maioris ecclesie, Conradus prepositus, Henricus

decanus, Bertrammus custos in Monte, Hugo prepositus sancte

Crucis in Hildensem; laici vero comes Henricus de Sladem, Bur-

cJiardns filius comitis H(ermanni), Bertoldus advocatus Montis,

Sifridus de Borsem, Tidericus de Stochem, Tidericus de Rothighe,

Tidericns de Tossem, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus.

Henricus pincema et plures alii.

Or. im Kgh St.'A, zu Hannover, Moritzstift Nr. 13 mit dem Siegel des Bisehof 8 und Rest des Kapitelssiegels. Auf der Rückseite von Hand des 13. Jahrh.: de medietate decime in Empne et Bothone, also zwei Ortschaften, während die Stellung von rochone und der darauffolgende Satz quando— possit darauf schliessen lassen, dass mit diesem Worte kein Ort gemeint ist. Ob Rauchhuhn darunter zu verstehen ist? Dann dUrfte man aber wohl illnd statt illa erwarten.

017. Graf Adolf von Dassel versichert den Bischof, die Güter und Hörigen in Olipe, welche zur Domkirche gehören, Keinetn zu Benefiz gegeben und belästigt zu haben, und leistet Gewähr für seine Enkel. O. D. (um 1240).

*) B^ hier verlängerte Schrift. *) Or. thesanrins.

310 1240.

Adolfus dei gratia comes de Daslc omnibus Christi fldelibus salutem in domino. Presentibus litteris publice profiteor et protestor, quod bona et homines in Olipe, que nou ad me sed ad ecclesiam Hildensemensem pertinent, nuraquam alicui in bcneficio prcstiti vel commisi, et si dominus Tidericus de Foresto vel aliquis alius pre- fatos homines in bonis vel in personis molestarc presumpserit, non debet autoritatc mea aliquatenus excusari. Nepotes etiam mei, fllii comitis Ludolfl de Dasie in pace defiincti, nichil iuris habent in predictis hominibus vel in bouis, et nuUus eorum antoritate aliquid iuris sibi in eisdem poterit vendicare. Cautionem autem iam prestiti domino episcopo Hildensemeusi, ut hoc efficiam, ne predicti nepotes mei iniuriam faciant in predictis bonis Hildeusemcnsi ecclesie, et scio, quod ipsi contra suam honestatem et contra fidem mee cautionis nichil in preiudicium Hildensemensis ecclesie debeant attemptare.

Or, im KgU St-A, zu Hannover, Domstifi Hildesheim Nr. 364» Gut er- haltenes Siegel an weissen und grünen Seidenfäden.

618. Propst Lambert, Äbtissin Ida und der Konvent des KL Wöltingerode bekunden, von der Kirche in Ilsenburg drei Hufen ih Isingerode gegen eine jährliche Abgabe von einer halben Halberstädter Mark Silbers, zahlbar auf Gallustag, zu besitzen. 0. D. (um 124(h.

Abschrift des 16, Jahrhunderts in Cop. VI, 115, 8. 428 im KgU SU-A, » Hannover. Chdr. Jakobs, ÜB. des Kl. Ilsenburg Nr. 88.

619. Herzog Otto von Braunschweig gibt dem Bischof Konrad die Tochter des Ritters Bertold von Holle zur Ministerialin und erhält von ihm Lutchard, Frau des Heinrich Gogreve. 0. D. (um 124:0),

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 622 Nr. 1184 im Kgh St.-A. zu Hannover. Gedr. Zeitschrift 1864 S. 131.

620. R. von Lauenburg aii den Scholaster mag. B.: er hof^, dass es ihm gut gehe und bittet, seinen Freund Luther' zu grttsi^^n (um 1240?).

Magistro B. Lubicensi scolastico, special! amico. R. de Leweu- berch servicium et indubitate dilectionis affectum. Longo tempore nuUo de statu vestro certificatus nuncio inter spem et metnm dubios fluctuo; metum quidem incutit nimia vestri laboris instancia, sed spem sanitatis promittit hilaritas vobis domestica, qui si bene

1240. 311

yaletiSy sie estis nt opto; si prosperis gaudetis successibus, et hoc plnrimum affecto. Valete. Magistram Luthernm amicum meam quam intime salutate.

Abschrift des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 645 Nr. 1233 im Kgl, 8i.U. zu Hannover, Ein mag. B. ist vom 11. bis 15. Jahrh. in Lübeck nicht nachufm^ar. Ob ettca för Lublcensl zu lesen ist Lnbacensi d. h. Lebus ? Hier findet sich nach dem Register zu Riedels Cod. dipl. Brandenb, 1236 ein Scholaster Bartholomeus und 1241 ein Scholaster Boruth.

621. (Scholaster?) B. an den Domherrn R,: er freue sich, hoch- gestellte Personen zu seinen Freunden zählen zu können; den nMg. Luther habe er von ihm gegrüsst, später aber dies unterlassen, weil er die Hildesheimer verleumdet habe. Er habe vor, sich an eine Hoch- schule zu begeben. 0. D. (um 1240?).

Beyerendo domino et amico suo B. Hildensemensi canonico

B. Lubicensis gracia dei quitquit est se totum. Super cetera divine

misericordie beneficia, quibos miraada sue patemitatis bonitas meam

parvitatem super humane possibilitatis meritum dotavit, id michi

accumulatum recognosco, quod persone illustres et multa morum

lionestate spectabiles me inter notos et amicos reponere non con-

tempnunt. Nosse^) quoque debet vestra benignitas, quod affectuosa

et iocunda yestre saiutacionis coUacio me adeo deiectat, quod multum

tristicie, si quam adversus casus afferret. me recreando suffleeret

eneeare. Igitur vos exoratum esse volo, ut commonieionis et ex-

hortacionis yestre scripta memorem testancia curam tempore michi

oportuno non pigritemini dirigere. Latere vos non debet, quod

nuper de Hildensem rediens magistrum L(utherum) ex parte yestri

cum mnlta deyocione salutavi, postmodum autem litteris vestris

acceptis eum salutare supersedi, quia priori die ante litteras vestras

receptas iratis eum verbis argueram super eo, quod non cessat

Hildensemensibus derogare et famam eorum livoris aculeo in quantum

potest depravare. Sed hec vobis scribo; noUem enim aput quem-

cumque hominem ei inimicicias generare. Ego ad sacre pagine

scolas ire proposui et, si haberem licenciam vel scirem me impetra-

turum, iam diu vobis meum propositum intimassem.

Abschr. des 15. Jahrh, in Cop. VI, 11, S, 455 Nr. 721 im Kgl St.-Ä, zu Hannover, Der Brief gehört wohl zweifellos mit dem vorhergehenden zusammen; vgl. daselbst das Nähere,

*) noylssime im Cop.

812 1240-60.

633. Die Brüder von Steinberg erklären eine Verpfändung ßr gelöst, sobald sie vom Bischof oder Domkapitel 6^/2 Mark erhalten. O.D. (um 1240?).

As(chwmas) et H(eQrictts) fratres dicti de Steinberghe omnibus hoc scriptam videntibus salutem in domino. Recognoscünns, qnod impignoracio nobis facta in Hermanno dicto Soneman et bonis suis a nobis soluta et Überaus erit^) extunc, qoando a domino episcopo vel capitulo Hildesemensi nobis sex marce et dimidia examinati argenti fnerint persolnte, unde super predicta presens scriptum conscribi fecimus et sigillo patrui nostri Grubonis militis roborari.

Ähschr, des 14, Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 593 Nr. 1079 im KgL SU-Ji zu Hannover. Die Brüder von Steinberg werden um diese Zeit urkundlich gemumi; dach kommen die Namen in der Familie öfter vor.

638* Bischof Konrad gibt den Minoriten in der Stadt Hildes- heim eine Heimstätte. 0. D. (1240^46).

Gedr. Sehannat, Vindem. litter. I, S. 202. Danach wiederholt Doebner,UB.l 8. 98 Nr. 201 zu 1240--46.

634« Propst Bruno des Maria-Magdalenenklosters bekundet, da» Dietrich von Drispenstedt dem Kloster 40 Pfund gegen eine jährlich Abgabe übergeben hat, so dass diese Summe nach dessen Tode dm Kloster verbleibe. 0. D. (1240^50).

In nomine sancte et individue trinitatis. Ne processu temporis et paucitate pcrsonarum ea que rationabiliter aguntur alicoi yeniant in dubium, solent^) litterarum testimonio precaveri. Noverint igitar tam posteri quam modemi, quod ego B(runo) dei gratia hnmilis provisor et prepositus sanctemonialium^) sancte Marie Magdalene in Hildensem cum universitate mei conventus recepi xl talenta a Theoderico de Diismeustede, que contulit ecclesie nostre ita videlicet sub tali forma et conditione, ut nos singulis annis in feste sancti Michaelis ei quatuor talenta quam diu viveret expedite daremos. Post mortem vero ipsius pecunia predicta ad ecclesiam libere rediret. Huius rei sunt testes Theodericus de Rothinhe, Ludegerus de Lothinessen, Theodericus de Werre, Heinricus de Maio monte. Hildebrandus de Drismenstede , lohannes Gallo.. Herebordus de DrismenstedCj Heinricus de Domo et frater suus. WiUehelmus de sancto lohanne, Hildebrandus et Bertoldus de Sulta, Sifridus Mira-

*) Cop. liberaliter extanc. *) Gr. solet •) So das Gr.

1240-60. 813

bilis, Volkerns, Lippoldns de Antiqno foro, Lippoldus de Stochern et frater snas, Lippoldus de Bothinge et alii quam plures, quorum nomina non snbveniaiit. Igitur ne talem ordinationem possit attempt&re caiumpnia, presentem paginam sigilli nostri manimine dnximas roborandam.

Or, im KgL SU'A. zu Hannover, Mar.-MagdcU. Nr, 73. Siegel verloren,

935« Heinrich von Neindorf, Stißsherr von st Sebastian , und L, Pfarrer von st. Ulrich in Magdeburg, teilen dem Domdechanten und Domscholaster als päpstlichen Delegierten mit, dass in der Streitsache des Propstes des Marienstiftes mit dem Priester Jakob in Frose letzterer an sie appelliert habe. 0. D, (1240—50).

Reverendis in Christo dominis G(erwico) decano, M(einhardo)

scolastico Hildensemensibus iudicibus a sede apostolica delegatis

H(eiuricus) dictus de Niendorp canonicus sancti Sebastian! et L.

sancti Olrici plebanus Magdcbnrgenses obseqniaro cum exhibicioue

sincera. Exhibitis nobis a venerabili in Christo preposito sancte

Marie litteris yestris, in qnibus scripsistis eidem, quod causam, que

vertitur inter ipsum et lacobum sacerdotem de Vrose, nobis com-

misissetis diffinitiva vobis sentencia reservata, vocavimus, sicut

petebat idem prepositus, sacerdotem eundem ad presenciam nostram

et requisivimus >) ab eodem, si pro iudicibus nos vellet habere, qui

moram aliquantam et difficultatem quandam pretendens tandem

respondit, quod vellet, unde et litteras commissionis vestre nobis

exhibuit. Ad quarum iuspectionem et recitacionem diximus partibus.

ut que veDent proponerent coram nobis. Ad quod prepositus pro-

posuit conquerendo, quod ipse sibi et ecclesie sue iniuriam faceret

et fecisset in sex mansis, qnos yenerabilis in Christo dominus noster

Magdeburgensis archiepiscopus sibi per difflnitivam sentenciam ad-

indicaverat et ipsum miserat per vicedominum et advocatum suum

in possessionem ipsorum. Sacerdos vero respondit, quod nuUam sibi

faceret nee fecisset iniuriam in mansis ipsius, sed mansos sibimet

pertinentes vellet excolere et suis usibus coaptare. Unde licet lis

contestata videretur inter partes ex proposicione et responsione

predicta, persuasimus tarnen ipsis partibus viam pacis et diem alium

assignavimus ad iusticie vel ad pacis tractatum. Idem vero sacerdos

dicebat, quod advocatum habere non posse, sed si prepositus de

') Cap. requiviniüs.

314 1240—60.

piano y eilet agi causam, et sine scmpnlo iuris libenter acceptare et facere vellet iusticiam. Quod cum prepositus eciam libenter diceret se facturum, assignato die comparait coram nobis priusqnam venisset prepositus et repetens excepcionem, quam proposuerat de advocato, quem non posset habere, dixit, quod nollet stare^jinri coram nobis, sed ad iudicium yestrum redire, et ad vos eciam appellayit nulla causa alia assignata nee peimittens, quod aliquid de concordia tractaretur. Unde licet non placeret nobis ipsius Processus, utpote quibus Vota sunt incerta cause ipsius, quia alter nostrum, ego H(einricus) sancti Sebastiani canonicus, auditor testium electns ab ipso in eadem causa testes omnes audivi et Privilegium productum ex parte prepositi inspexi, ex cuius teuere dominus noster archi- episcopus diffinitivam sentenciam tulit adiudicans mansos sex ipso preposito, de quibus inter eum et sacerdotem questio vertebatv. Visum tamen nobis fuit, ut cessaremus a iudicio et acta vestre reverencie mitteremus, peticionem quoque domini prepositi, quod racionabilis nobis videtur propter pericula, que sepius proposuit coram nobis, qua petit, ut vel totam causam, sicut vobis est delegata, quibuscumque volueritis delegetis, ubi secure possit accedere, aat ipsum a vestro iudicio absolvatis, litteris presenübus duximas transmittendam.

Abschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 421 Nr. 617 im KgL St-A. w Hannover.

626* Graf Gebhard von Wernigerode bekundet, dass Gebhard von Kissenbruck und dessen Sohn dem Kl. Dorstadt die Vogtei rmi zwei Hufen in Dorstadt überlassen haben. 0. D. (1240—60).

Dei gratia 6(evehardus) comes in Wemingerothe ompnibus \m scriptum intuentibus recognoscimus et litteris presentibus public«^ protestamur, quod Gevehardus et filius suus de Eissenbrucke daomiD mansorum advocatiam sitos^) in Dorstad preposito et ecclesie in Dorstad liberaliter dimiserunt. Ad maiorem autem huius rei evi- dentiam presentem paginam sigilli nostri munimine iussimus insigniri.

Or. im Archiv zu Doratadt. Kleiner SiegelresL

627. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wöltingerode den ihm von Bernhard von Hagen (de Indagine) und Johann von Flcth^

0 Cop. stari. ^ So das Or.

1241, 315

resignierten halben Zehnten in Haverla (Haverlo). Bei Nienstedt 1241 Februar 26 (iiii. kalcndas martii, pontificatus nostri anno xx<).).

Testes autem resignationis et donationis sunt lohannes cellerarius et prepositns in Alsburch, magister Meinardus scolasticus, magister lohannes Volcmari, Heidenricus canonicus sancte Cnicis, magister Godefridus scolasticus sancti Andree clerici, Conradus marscalcus, Bodo de Saldere, Ludolphus camerarius, lohannes de Sutlherem, Godescalcus de Adenstide milites, Theodericus de Goslaria, Gerardus camerarius, Heinricus et Berterammus fratres de Bervelte, Tethmarus de Wertbike.

Or. im Kgl, St.-A, zu ffamioveTf Wöltingerode Nr. 18. Siegel des Bischofs an gelben und roten Seidenfäden. Gedr. nach Cop. ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen I, S, 28 Nr. 23. Regest Bode, ÜB. I, S. 546 Nr. 580.

628« Edler Gerhard von Plesse, Domherr, unter den Zeugen der Urk. des Edeln Poppo von Plesse und seiner Söhne Hermann, Gottschalk und Otto für die Blasiuskirche in Northeim. 1241 Februar 27 (tertio kalendas martii).

Or. im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel. Gedr. Orig. Guelf. IV, praef. S. 74, Asseburger ÜB. I, S. 152 Nr. 214.

629« Bischof Konrad überträgt dein Kl. Neuwerk bei Goslar dm Zehnteti in Baddeckenstedt, den die Bmder Hermann und Heinrich von Wohldenberg diesem verkauft und ihm aufgelassen haben. An der Leinebrücke zunschen Empne und Ledhen 1241 März 28.

Testes nostre donationis sunt clerici Beinoldus de Dasle maior prepositus, Gerwicus decanus, Conradus sancti Mauritii, Hugo sancte Cnicis, lohannes de Bracle in Alsburch prepositi, Theodericus et frater suus prepositus Everviuus de Addenoys, Henricus scolasticus et Ludolphus Corvus canonicus Montis, Ludoldus abbas sancti Godehardi, magister Meinardus scolasticus, Heinricus canonicus montis sancti Petri apud Goslariam, Godefridus scolasticus beati Andree scriptor noster, comites Ludolphus et filius suus Ludolphus de Halremunt, Ludewicus de Everstein, Burchardus et Heinricus ionior de Wäldenberg, nobilis homo Bertoldus de Honburch, milites Heinricus Grubo, Ludolphus camerarius et Ecbertus fllius suus, Conradus marscalcus et Heino filius suus, Heinricus pincema, Hogerus de Piscina, Heinricus et Aswinus fratres de Lapideo monte, Rodolphus de Dalem et filii sui, Hermannus de Gandersheim, Con- radus et Ludolphus frater suus de Elyede et omnes milites de

316 1241.

Poppenburg, servi Walterus et Ecbertas fratres et Basilias de Fredben, Johannes de Berningerod, Elyas, Bodo de Iltene, Bodo

camerarius. Acta sunt hec in placito, quod erat inter Bertoldum

de Honburg et Ludolphum camerarium v^. kalendas aprilis,

pontificatus nostri anno jj9. primo ; erat autem placitum memoratum inter Empnam et Ledhen super ripam Laine apud pontem.

Or. in der Beverin. Bibliothek zu Hüdesheitn. Eingenähtes Siegel des Bisekoft an roten, grünen und gelben Seidenfäden, Gedr, Bode, ÜB. I, S. 547 Nr. 58t Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, Naehtr, 15 074.

630. Papst Gregor IX. beauftragt den Archidiakonj Kantor und Declianten von Breslau y zu untersuchen y ob der Olmützer Domherr Wilhelm oder der Hildesheimer Domherr Konrad (von Friedberg), m Anhänger des Kaisers Friedrich, rechtmässig zum Bischof von Olmutz gewählt worden sei und danach zu entscheiden. Lateran 1241 April 13 (idus aprilis, pontificatus nostri anno decimoquinto).

Oedr. Mon. Germ, epist. sei. J, S. 711 Nr. 809. Regest Pötthast, Reg.pont, 11002. wo die älteren Drucke verzeichnet sind. Vgl. über den Olmützer Kirehenstreii Dudik, Geschichte des Stiftes Raygem I, S. 190 ff., auch FoUaehy, Gesch. t. Böhmen V, 1, 8. 125 ff.

681. Rittef* Günther von Bovenden überträgt vier Hufen in Ammenbusen, die ihm resigniert sind, dem KL Lamspringe und ver- kauft demselben einen Wald bei Wbhlenhausen. Lafnspringe 1241 April 29.

üniversis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis 6(nntenis) miles de Bobente salutem in eo^ qui est salus omnium. Universa negocia litteris commendata indissolubile servant securitatis vincalooL Notum igitui* esse cupimus üniversis tarn presentibus quam fatnris, quod Emestus miles de Waldenhusen quatuor mansos de proprietate nostra sitos in Ammenbusen, quos a nobis in feodo tenebat, in manns nostras resignavit datis eidem Ernesto a preposito et conventn in Lammespringe xxviii talentis Hildensemensis monete, et nos ob salutem propriam et devotionem Heinrici venerabilis prepositi et conventus iam prehabiti eadem bona libere et absolute cum omni iure et integritate filiis nostris consentientibus Borchardo viddicet,» Guutero, Hermanno et Ottone claustro in Lammespringe contulimos perpetuo possidenda. Liqueat etiam cunctis fidelibus, qaod predicto H(einrico) preposito et conventui silvam apud Woldenhusen sitan filiorum nostrorum consensu pro xxi marcis integraliter yendidimns« que Teutonica lingua sunderen appellatur. Ne autem hoc factiua

1241. 317

nostrum tractu temporis in dubium veniat alicui^ presens scriptum inde confectum, qnia proprium sigillum non habuimus, sigillo nepotum nostrorum G(unteri) et Ber(nardi) fratrum de Hardenberge fecimus roborari. Huius rei testes sunt Everhardus abbas de Northern, Lathems abbas de Stene; Ludolphus prepositus de Eatelenborch, Otto prepositus de Weneden, Heidenricus sacerdos de Seborch, Reinoldus de Honstat, Heinricus de Hokelem, Manegoldus de Hildese, Godescalcus de Bule sacerdotes, dominus Gunterus et Bemardus frater suus de Hardenberge, Gunterus calvus de Bobente, Ludolfus de Medchem, Heinricus de Hokelem, Crachto de Angerstein, Her- mamius de Sulinge milites.^) Acta sunt hec in Lammespringe anno mo. (fi(fi. xloi<>., üi. kalendas mai.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover , Lamspringe Nr. 24. Siegel, zur Hälfte fort, lässt noch zwei aufrechte, mit den Bücken gegen einander gekehrte Schlüssel er- kennen. Regest Harenberg, Hist, Oanderah. S, 762.

863« Bischof Konrad genehmigt den Gütetiatcsch zivischen den Klöstern Dorstadt und Heiningen. Heiningen 1241 Mai 4.

ConradusdeigratiaHildensemensisepiscopus. Notum essevolumus, qnod, cum cenobium sanctimonialium de Heninge, ut nobis innotuit, in Villa Dorstad haberet allodium unum cum octo mansis, molendinum nnum et Septem areas in eadem villa sitas et insuper decem et novem ntilitates in silva que Oder vocatur, cum omni iuris integritate libere et absolute et sine omni honere advocatie supradicto cenobio in Dorstad in proprium contulit. Ad herum autem recompen- sationem cenobium sanctimonialium de Dorstad decimam de Werle cnm curte quadam in ipsa villa 2) predicto cenobio reliquid et in- super tres mansos in Bitzardingerod sitos cum duobus pratis et tribus Qtilitatibus lignorum in silva ville attinente, in villa vero Ylotedhe aream unam et lii iugera cum una utilitate lignorum in Silva Bomeholt et medietatem silve ibidem, que specialiter ipsi cenobio de Dorstad attinebat. Unde nos commutationem istam, cum de consensu et voluntate utriusque cenobii et advocatorum et maxime pro conunodo et utilitate hinc inde considerata facta sit, et quia advocati omni iuri suo liberaliter renuntiaverunt, et hanc nostre approbationis paginam ad perpetue corroborationis flrmitatem muni- mine sigilli nostri duximus roborandam. Nulli ergo omnino hominum liceat haic nostre confirmationi ausu temerario contraire. Si quis

1) milites über der Zeile nachgetragen, ^) YÜla Übergeschrieben.

318 1241.

vero hoc attemptare presumpserit, omnipotentis dei indignationem ac Dostre sententie excommonicationem sc noverit incm-risse. Datam apud Heninge anno domini m9. cc<>. jfih^., iüR nonas^) maii, ponti- flcatus nostri anno vicesimo.

Or, im Kgl. St,-A, zu Hannover, Heiningen Nr, 15, Beschädigtes Siegel des Bischofs, Gedr, ÜB, des histor, Vereins für Niedersachsen I, S. 29 Nr, 24, Dit mut. mut. gleichlautende ürk, für das KL Dorstadt im Archiv zu Dorstadt; Siegd des Bischofs gut erhalten an gelben und grünen Seidenfäden,

633. Bischof Konrad überträgt dsm Domkapitel den Zehnten in Holtensen, den es von den Kanonikern des Andreasstiftes zurück- gekauft hat. Hildesheim 1241 Mai 16,

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns Christi fidelibus gratiam in presenti et gloriam in futuro. Conscribere solemus frequenter id quod coram nobis geritur, ne geste rei*) per allcuins calumpniam inposterum derogetnr. Notum igitur sit universis presentibns et posteris, quod, cum dilecti filii capitulum maioris ecclesie in Hiidensem a canonicis sancti Andree forensis decimam in Holthusen pro septuaginta et sex libris et decem solidis de nostro consensu et beneplacito redemisset, nos, ne crederetur nichil esse actum quamdiu aliquid restaret agendum, pro anime nostre remedio contulimus eam iam dicto capitulo, ne posset aliquis ei impostenm viciosum titulum opponere vel aliene rei conscientiam exprobrare. Et in huius rei perpetuum indicium sigillo nostro presens scriptam duximus roborandum. Actum est hoc coram capitulo nostro Hil- densem anno domini m^. cc^. xli^., x^^yii^. kalendas iunii, pontificatQs nostri anno vicesimo.

Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 185 mit dem Siegei des Bischofs. Regest Doehner, ÜB. I, S. 85 Nr. 172,

634. Bischof Konrad überträgt dem Domkapitel die Hälfte des Zehnten in Ketnme, die ihm Johann von Kemme resigniert hat. In der Kapelle zu Poppenburg 1241 Juni 6.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus Christi fidelibus salutem et felicitatem in omnibus peroptatam. Ut maiot fides adhibeatur negociis gestis, 'expedit aliquotiens scripturam fieri, que contineat testimonium veritatis. Presenti igitur littera sigiUo et titulo nostri nominis insignita tam posteris quam presentibns, nt

^) Or. nanas. ') memoria wird hier fehlen.

1241. 319

fidem veritas habeat, declarandum duximns, quod lohannes de Eemme

miles centum libras Hildensemensis monete a maiori capitulo Hil-

densemensi accepit, pro quibus ipse cum uxore eius Floria et fllia

utrinsqne Bia medietatem decime in Eemme cum omni iure, quod

eis competebat tam in villa quam in agro, in nostras manus puplice^

resipavit, quam nos postmodum predicto capitulo ad*) honestatem

ecciesie et ad utilitatem contulimus, ut ex boc nobis meritum apud

denm et memoriam apud ecclesiam cum frateme karitatis^) aucmento

et orationum participio faceremus. Testes huius rei sunt Heinricus

de Tossem custos, Albertus de Eversten^) prepositus Montis sancti

Petri apud Goslariam, Sifridus de Barem, Theodericus de Adenoys,^)

magister lohannes filius«) Volcmari Divitis, Gerradus'^) de Plesse,

magister Bichardus et magister Gerardus domini Elye canonici

sancte Crucis, Bruno prepositus sororum penitentium, magister

Godefridus scolasticus sancti Andree,^) Bertoldus vicarius de

Stempne clerici; comes Wedekinnus de Poppenburch, Theodericus

de Rotthinge, Hermannus de Stempne, Heinricus de Heymmedesdore

et filius suus Bertoldus Pil, Hermannus Bok de Wlfinge») milites,

Thimmo, Gerardus camerarius, Albertus de Wlfinge*), Waltherus^^^)

de Bervelthe, lohannes Gruk, Bertoldus de Eihem, lohannes de

Siferdeshusen servi et alii quam plures. Acta sunt hec in capella

Puppenburch") ante summum altare in choro anno dominice in-

camationis millesimo c^c^. quadragesimo primo, viii^. idus iunii,

pontificatus nostri anno vicesimo.

Or. im Kgl. SU-A, zu Hannover, Domstift Hilde$heim, in doppelter Aus- fertigung, Nr. 186 mit dem Siegel des Bischofs an Pergamentstreifen und Nr. 187 (B) mit demselben Siegel an weiss-rot^gelben Seidenfäden. Regest Bode, ÜB, I, S, 549 Nr. 583.

68S« Bischof Konrad bekundet, dass Herzog (Otto) von Braun- schweig aus seiner Hand das Kreuz gegen die Tataren genommen habe. Braunschweig 1241 (pontificatus nostri anno vicesimo) o. T. (Juni).

Huias rei testes sunt de Riddageshusen et de Valle beate virginis ordinis Cysterciensis , de Lüttere et sancti Egidii in Bruneswic nigri ordinis abbates, frater Ludolfus de ordine Minonim, frater Thidericus de Sulinge, comes Hermannus iunior de Wolden-

Ahweichungen in B: *) publice. *) ad util. nachgetragen. ') caritatis. *) Ererstein. *) Addenoys. «) filius fehlt. '^) Gerardus. ») Audree. «) WlfOnire. ^^) Waltems. ^0 Poppenburch.

320 1241.

berg, dominus Bemardus de Dorstad, Ekbertus de Wlferbuüe^ Frithericus et Ludolfus de Esbeke, Bertrammus de Velthem, Anno dapifer, Heino de Wenethen, Ludolfus et Gevehardus de Borthvelde.

Oedr. Orig. Guelf, IV, 190. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 11351, mii Zeugen Asseburger ÜB. I, 8. 154 Nr. 216.

636. Die von Schöneberg resignieren dem Bischof Konrad ixe Zehnten in Oddingehusen und in Eddinghausen, welche die voti Beihein denen von Halboldessen und diese wiederum ihnen aufgelassen haben, nachdem sie die Zehnten dem Propst von Escherde verkauft haben, 0. D. (zu 1241 Juli 5).

Dilecto domino suo C(onrado) Hildensemensi episcopo Conradns et Bernardus dicti de Sconinberh paratissimum in omnibus et ad omnia sue possibilitatis obsequium. Honestati vestre significamns, quod decimam in Oddingehusen et decimam in Etthingehnsen, qnas nos de manu vestra tenemus in feodo, concesseramus in feodo Lndolfo et Eswino militibus dictis de Haleboldessem et ipsi concesser&nt eas EkbertO; Conrado et Walthero in Bethenem, a quibus tribus vide- licet Ekberto, Conrado et Walthero redemit eas prepositus Heinricns de Escherte, et ipsi resignaverunt eas dominis suis scilicet Lndolfo et Eswino supradictis, a quibus similiter redemit eas dictiis frt- positus, et ipsi etiam resignaverunt eas nobis et nos eas vobis similiter resignamus ecclesie dei in Escherte conferendas.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Eacherde Nr. 24, Siegel des Konrod wenig beschädigt, Schild geteilt , im oberen Felde wachsender Löwe nach rediU: t SIGILLVM CONRADI DE SCONE(BER)G.

637. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde die ihm resignierten Zehnten in Oddingehusen und Eddinghausen. Escherdt 1241 Juli 5.

Gonradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus Christi fidelibus salutem in domino Ihesu Christo. Presentis scripti testi- monio, cui munimen sigilli nostri appendimus, declaramos, quod dilecto filio Heinrico preposito in Escherte fideliter procnrante Conradus et Bernardus nobiles de Sconenberch decimas in Oddinge- husen et Ettingehusen in manus nostras publice resignarunt, quibus Ludolphus et Eswinus de Haleboldissen milites easdem decimas libere dimiserunt. Ekbertus autem cum Conrado et Walttero de Bethenem Ludolpho et Eswino dictas decimas similiter resignavit cum omni iure, quod eis in sepedicüs decimis competebat. Nos

1241. 321

ergo hac resignatione facta decimas illas monasterio ancillarum dei in Escherte contulimus , ut propter hoc meritum apud deum et orationum, que ibi finnt, nobis participinm faceremns. Testes huius rei sunt Heinricus custos, magister Meinardus scolasticus, Theodericus de Addenoys, Heinricus plebanus de Nienstide, magister Godefridos scolasticus sancti Andree, Johannes Passer clerici, comes Wedekinnus de Poppenburch, Hugo de Holthusen, lohannes de Suttherem milites, Theodericus de Goslaria, Bodo de Hthene, Berterammus et Wälterus de Bervelthe, Wedekinnus et lohannes de Vorsato, Thetmams de Wertbike servi et alii quam plures. Acta sunt hec in claustro Escherte anno domini rxfi. ccfi. x^uo.^ üio, nonas iulii, pontificatus nostri anno xx^.

Or, im Kgl, St.-Ä. zu Hannover , Escherde Nr, 15. Siegel des Bischofs an blauen und weissen Hanffäden,

68S« Bischof Konrad übertragt dem Kl. Demeburg den Zehnten in Wesaeln (Westenem), welchen Heimich de Cirniterio, Sohn des Heinrich Dives sei., für 106 Pfund, die ihm Propst Johann von Demeburg gegeben, dem Edeln Dietrich von Depenov, und dieser für sechs Pfund dem Aussteller aufgelassen hat. Forste (Vorsati) 1241 Septetnber 7 (vii<>. idus septembris, pontificatus nostri anno xxi^.)

Testes huius rei sunt lohannes cellerarius prepositus in Als- burch, magister Meinardus scolasticus, magister Geroldus de Minda, Bemardus sacerdos de Vorsato, Godefridus scriptor clerici, frater Theodericus de Elmesborch, lohannes de Suthterem miles, Volradus filius domini Theoderici de Depenov, Bodo de Saldere, Lenardus de Hottenem, Theodericus de Goslaria, Theodericus de Hedder- kessen servi.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg Nr. 11, Siegel des Bischofs, von den gelben Seidenfäden abgefallen, liegt lose bei. Gedr. Zeitschrift 1868 S. 123, Regest Bade, ÜB. I, 8. 549 Nr. 584, Doebner, ÜB. I, S. 85 Nr. 173.

OSO. Bischof Konrad überträgt detn Kl. Wieyihausen den Zehnte^i im Oockenholz (Gakenholte), den es von Ritter Johann von Ethzienrod gekauft hat, welcher den Zehnten den Brüdern Luthard und Luthard von Meinersen resigniert, die ihn tvieder dem Bischöfe auflassen. Wienhausen 1241 September 17 (xv.<> kalendas octobris, pontificatus nostri anno vicesimo).

Testes huius rei sunt lohannes cellerarius, magister Meinardus scolasticus, Geroldus de Miuda, lohannes Volcmari canonici nostri,

HildMh. UB. n. 21

322 1241.

Godefridus scolasticus sancti Andree scriptor noster, clerici, Hugo de Holthusen, lohannes de Sudterem milites, Bodo de Iltenem, Bodo de Säldere, Tethmarus de Wertbike, Gereko, Berterammus, Bodo, WidekinnuB camerarii nostri.

Or. im Archiv des KL Wienhauaen, Nr. 17, Siegel des Bischofs an weissen und blauen Hanffäden.

640. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde den halben Zehnten in Brüggen, den es gegen Oüter in Wennerde eingetauscht hat. 1241 November 20.

Conradas dei gratia Hildensemensis episcopns omnibns, quibus hoc scriptum faerit exhibitum, salutem in domino. Noverint nniyersi presentes et posteri, quod, cum ecclesia in Escherte commatationem faceret cum domino Basilio de bonis in Wennerde pro medietate decime in Bruckem, quam tenebat de manu nostra, resignavit eam nobis. Et facta resignatione contulimus eam iam dicte ecclesie in Escherte iure perpetuo possidendam. De hac causa non desideramos aliud nisi communionem orationum et omnium opeiiim bonorom, que ibidem deo donante procurata fuerint et ut anniversarios noster in loco illo sollempniter peragatur. Testes huius rei sunt dominus Ludolfus scriptor, fratres duo de Holthus Teodericns et Hugo, dominus Teodericns de Rothinge, Ecbertus camerarius, Bem- hardus frater prepositi, lohannes, Conradus, Amoldus, Albertos famuli. Ut hec donatio nostra stabilis et flrma permaneat, sigilli nostri inpressione roboramus. Acta sunt hec anno incamationis domini rsfi. c(fi. xl. i., xii. kalendas decembris.

Or. im Kgh SU-Ä. zu Hannover, Escherde Nr. 16. Siegel des Bischofs «» roten Seidenfäden.

641. Bischof Konrad bekundet den Verzicht Siegfrieds des ÄUeren von Rutenberg auf alle Rechte an den Gütern in Harber (Herbere), irefcAf Lutbert, der Imker (puticlarius) des Bischofs, dem Propst Werner von Wienhausen verkauft und dem Bischef resigniert hat, und erneuert die bereits am 1. Oktober bei Forste (aput Vorsatum) vorgenommene Schenkung dieser Güter an das Kloster. Bei Rosenthal 1241 November 24 (yiiio. kalendas decembris pontificatus nostri anno vicesimo primo).

Testes huius rei sunt clerici lohannes prepositus in Alsborch, magister Meinardus scolasticus, magister Geroldus de Minda, magister Bichardus canonicus sancte Crucis, magister Godefridus scolasticus

1241. 828

sancti Andree, Conradus et lohannes sacerdotes in Bosendale, miljtes Bertoldns advocatos Montis, Hermannns iunior de Uslaria, Luppoldus de Veten foro, Borhhardus de Saldere, Cesarius de Walede, Tegenhardus de Elvede, Theodericus de PrJme, Hugo de Holthusen, lohannes de Suttherem^ send comes Wedekinnus de Poppenburg, Conradus Spade, Thidericus de Oberge, Widego, Thi- dericos de Qoslaria, Bodo de Iltenen, Bertoldus Crane, Bodo de Saldere, Ecbertus filius camerarii, Gereko, Berterammus de Beryelthe et Heinrieus frater suus, Bodo, Wedekinnus camerarii, Tlietmarus de Wertbeke, Sigebodo de Barem, Gerardus de Nienovere, lohannes de Siferdeshusen.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 18. Siegel des Bisehofs an roten Seidenfäden.

642« (Ludold)^), Abt des Oodehardiklosters, unter den Zeugen der JJrk. der Cyriacütiftes in Braunschweig für d^xs KL Wülfinghausen. Benstorf 1241 Dezember 6 (in die beati Nicholai).

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 12. Oedr. v. Hodenberg, Caienberger ÜB. VHI, S, 13 Nr. 15.

643« Bischof Konrad überträgt den Nonnen der Maria Magdalena vier Hufe und einen Hof in Hohenhameln, die sie von Heinrich von Hameln gekauft und dieser ihm resigniert hat. Poppenburg 1241 (1242) Dezember 27.

In nomine sancte et individue trinitatis.^) Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volumus presentibus et futuris, quod Bruno prepositus et conventus sororum de claustro sancte Marie Magdalene in Hildenseim emerunt a Heu« rico paryo de Hamelem ministeriali nostro quatuor mansos Hon- hamelen sitos, quos de manu nostra tenuit, et curiam unam ibidem cum omni iure, quod mansi illi et curia illa habere ibi consueverant in campo et villa, datis eidem nonaginta talentis Hildensemensis monete, et hoc fecerunt de beneplacito et consensu filiarum ipsius sciücet Bykeze et ludithe et Helenburgis. Et nos resignatione eorundem mansorum et curie nobis facta contulimus pro remedio anime nostre eos iam dicto claustro ad usus sororum, que ibidem domino et beate Marie Magdalene sub religionis habitu deservient,

^) Für den Namen im Or. leerer Raum gelassen. *) Bis hier verlängerte Schrift.

21*

S24 1241.

iure perpetuo possidendos. Huius rei testes sunt Thetmarus sancti Michaelis et Ludoldus sancti Godehardi abbates, Beynoldus maior prepositus, Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus custos, lohannes prepositns de Olesborch, Menardus scolasticus, Sifridus de Barem maioris ecclesie nostre canonici, Wernerus prepositus de Lamspringe, item Henricus senior et filius suus Henricus iunior comites de Woldenberh, Ludolfus caraerarius, Henricus magnus de Hamelen, Hermannus et Ludolfus fratres de Thinkelere, lobannes de Aden- stede, Bertoldus de Broschem, Conradus Spado, lobannes de Suttberem, lordanis de Ylthene, Conradus de Embreke, Herewicns de üttcssem, Burcbardus de Saldere, Cesarius de Weledhe milites, Theodericus de Goslaria, Gerardus et Bertrammus camerarii, Ekbertas Spade. Interfuerunt etiam Volkmarus de Hamelen et Hermaimiis de Olem milites et alii quam plures. Ut igitur factum boc flrmom et inconvulsum permaneat in perpetnum, nos scriptum boc nostroiD inde confectum dedimus et illud sigilli nostri munimine fecimas roborari. Actum anno ab incarnacione domini millesimo ducentesimo xP. ü^., pontificatus nostri anno xx^. Ü9. Datum Poppenborcb vi*, kalendas ianuarii.

Or. im Kgl. St,-Ä, zu Hannover^ Mar. Magdal. Nr. 32 mit dem Sief^ itt Bischofs an weissen und blauen Hanffäden.

644. Bischof Wilhelm von Minden genehmigt den Verkauf «m Gütern in Giften durch den Abt von Schinna an den KancnHur Heinrich des Moritzstiftes 0. D. (1241),

W(ilbelmus) dei gratia Mindensis episcopus discretis viris . . preposito, . . decano totique capitulo beati Mauritii*) in Hil- densem eternam in Cbristo salutem. Universitati vestre significamui. quod nos vendicionem bonorum in Guiftbene, quam abbas Scinnensid cum domino Heinrico concanonico vestro contraxit, gratam et rataiD babemus. Super quo presentes litteras sigilli nostri munimine roboramus.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Moritzstift Nr. 14. Siegel von dem um df Urk. geschnittenen Pergamentstreifen ab; doch lassen die lose beiliegenden Stüekf erkennen, dass Bischof Wilhelm der Aussteller ist. Regest WestfSL ÜB. H. S. 99 Nr. 360.

*) Or, Maoricitii.

1241, 325

645« Abt und Kapitel des KL Schinna verkaufen dem Moritz- stifte fünf Hufen und Hausstellen in Giften, die sie vom Grafen von Oldenburg gekauft haben. 1241.

Conradus dei gratia abbas Schinnensis totamque einsdem cenobii

capitulum universis presentem paginam inspecturis in eo qoi salus

est omniaiu salutem. Ea que a nobis aguntur ne oblivioai intor-

cidant, publica fieri pcnnittimus instrumenta. Ad noticiam itaque

tÄm futurorum quam presentium cupimus pervenire, quod eo iure,

quo qoinque mansos in Gifthenem sitos et totidem areas cum suis

pertinentiis a nobilibus in Oldenburh videlicet comite Heinrico et

matre sua cum suis heredibus comparavimus, ecclesie beati Mauricii

in Hiidensem pro scptuaginta duabus marcis Bremensis argenti

vendidimus iure perpetuo possidendos. Ad maiorem igitur cautelam

nos dicte ecclesie obligamus, quod ipsi, si qua in posterum orta

fiierit questio, prout ins exigit warandiam prestabimus nostris

laboribus et expensis. Huic contractui presentes fuerunt venerabües

viri Conradus prepositus, Fridericus decanus, Bertrammus thesaurarius,

Heinricus scolasticus, Heinricus de Scorlemer, Heinricus de Stokem,

Albero de Tossem, Ludengerus de Kemme, Heinricus de Hiddestorp

canonici predicte ecclesie. Testes vero sunt Bertoldus de Olestesen,

Otto de Brochove, Hermannus de Buren, Heinricus de Horsholte,

Alexander Camerarius, Berwardus et Heinricus de Hemenhusen,

Lippoldns de Mandesle milites. Ut autem hec maneant inconvulsa,

presentem litteram inde conscriptam sigillorum nostrorum munimine

dignum duximus roborare. Acta sunt hec anno domini m9. ccP. xxxx^io.

Or. im Kgl, St.'A, zu Hannover, Moritzstift Nr. 17 mit den wenig beschädigten Siegeln des Abtes und des Konventes in Schinna.

64S* Abt und Kapitel von Schintm weisen die Walburg in Giften wegen der Zinszahlung an das Moritzstift. 0. D. (1241).

Conradus dei gratia abbas in Schinna totumque einsdem ecclesie capitulum omnibus ad quos presens scriptum pervenerit salutem in eo, qui est salus omnium. Notum sit omnibus presentem litteram inspectoriS; quod neque Walburgi neque eins heredibus uUam*) in irea Gifthene, in qua manet, ipsam temere obtinendi warandiam )restamus; sed si in gratia dominorum montis sancti Mauricii in lildessem, quibus eadem bona integraliter vendidimus, et in villa

1) Or. TiUam.

326 1241.

et extra villam solitnm censum dando poterit obtinere, gratam nobis erit pariter et acceptum.

Or, im KgL St,-Ä. zu Hannover y Maritzsiift Nr, 16 mit den beschädigte Siegeln des Äbtes und des Kapitels von Schinna,

647« Bischof Konrad bekundet, dass, nachdem ßertold roii Waldersburg, Ritter, ihm die Zehnten in Gockenholz (Gokenholte) uni Sandlingen (Santleve) resigniert hat, die Besitzer die Zehnten für sich in Anspruch nehmen können. Bei Wienhausen 1241 (pontificatus nostri anno vicesimo primo).

Testes huius rei sunt lohannes prepositus in Aisburg, magister Meynardus scolasticus, magister Geroldus de Minda ecclesie nostre canonici, Conradus sancti Cyriaci canonicus, Godefridus scriptor sancti Andree scolasticus clerici, Gereko camerarius, Lutbertos, Thidericus de Goslaria, Bertrammus de Bervelte servi.

Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. LK, 266, S. 11 im KgL St-A. tu Hannover,

648. Bischof Konrad überträgt dem Midiaeliskloster eine Hau^ statte in Essern und den Teil einer solchen neben dem MariorMa^daUnen- kloster. Forste 1241.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibos hanc litteram inspecturis salutem in Christo Ihesu. Ne ea que coram nobis aguntur oblivione intercidant, puplica fieri volumus instrumeoU. Ad notitiam itaque omniura cupimus pervenire, quod nos pro deo et anime nostre remedio obtentu etiam singularis erga nos devotionis venerabili abbati Th(etmaro)i) et eins monasterio*) sancti Michahelis apud Hildensem aream unam in Essem sitam conferimus et donamos« quam Ecbertus^) et Heinricus*) Pica«^) fratres ecclesie iam dicte pro quatuor«) libris venditam coram '') nobis liberaliter resignarunt. Conferimus etiam eidem abbati et ecclesie sue partem aree, que Sita est apud sorores sancte Marie Magdalene Hildensemensis civi- tatis, quam dominus Theodericus^) de ßothinge prenotate ecclesie pro tribus talentis venditam nobis voluntarie resignavit^ et nos haue donationem sigilli nostri appensione firmamus et^) testibus annotatis. Testes lö) sunt huius rei Conradus prepositus montis sancti")

Abweichungen in B.: *) Th. fehlt. *) ecclesie ohne s. M. a. H. •) Ecfc. fratres auf Rasur. *) Hinricns. *) Pica fehlt. •) iüi. '^) coram nobes fehlt. •) Thidericus xniles de Rodhinge. •) et anuot. fehlt. >•) Test« yero smit ^0 b. Maur. fMu

1241. 327

Matiritii, Sifrldus de Rutenberh^) et fllius eius Sifridos, Volcmaras Dives et Alias eins Heiaricus, Helmoldus, Sifridus Mortificator et alii qaam plares. Datum apud^) Vorsate anno domini millesiiuo cc^. xoii<>.,») pontificatus nostri anno xxi.

Or. in doppelter Ausfertigung im KgL SU-Ä. zu Hannover, Michaeliski. Nr. 36 (Ä) und Nr, 37 (B), beide mit beschädigtem Siegel des Bischofs an von der ürk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 86 Nr. 175.

049» Das Moritzstift verkauft dem Domkapitel sein Land in Langenholzen. 1241.

Conradns dei gratia prepositus, F(ridericus) decanus et totum capitolum montis sancti Mauricii in Hildensem omnibos Christi fidelibos salutem. Propter penunam veritatis et inmissiones, que finnt cottidie per angelos malos, ita consuetndinem temporis sequimor. qaod ea qae legitime gerimos et presentia testium et litterarnm testimonio solidamus. Notum igitur facimas presentibus et futuris, quod nos predium nostnim de üii mansis quemlibet mansum nume- ratom de xxx ingeribus et xv ingeribus sine decima in villa que Holthusen dicitur situm prope Alvelde comparatum a Phylippo laico et a venerabili domino nostro Conrado Hildensemensi episcopo ecclesie nostre donatum, sicut in instrumento exinde confecto plenius continetur, capitulo maioris ecclesie pro xl talentis vendidimus ipsum donationis instrumentum eidem capitulo presentantes. Ut autem hec eadem yenditio cunctis temporibus Anna et stabilis perseveret, pre- sentem paginam de hoc conscriptam sigillo ecclesie nostre duximus roborandam. Acta sunt hec anno incamacionis dominice m^. c^c^. xl^i»., pontificatus domini*) nostri episcopi anno x<>x9iö.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 188, mit beschädigten Siegeln des Kapitels und des Propstes an blauen Hanffäden. Die ürk. Konrads oben Nr. 494.

OSO« Bischof Konrad bekundet, dass Burchard von Salder und Sohn den Nonnen der Maria Magdalena das Eigentum von zwei Hufen und drei Hausstellen in Barfiten gegen vier Pfund übertragen haben. 1241,

Conradns dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus, quod Bürchardus de Saldere senior et fllius suus Gerebertus proprietatem duomm mansorum, quos habuerunt in Barenthen, et tres areas ibidem sitas contulerunt iure perpetuo super relliquias

*) Butenberge. *) ap. Vor. fehlt. •) Dahinter Rasur. *) Or. domino.

328 1241.

beate Marie Magdalene in Hildenseim ad usus sororum penitencium, que sub religionis habitu die et nocte deserviunt deo et sanctis eins in cenobio iam dicte sancte Marie Magdalene, et data sunt eis propter hoc a claustro illo quatuor talenta Hildensemensis monete. Testes huius rei sunt Theodericus de Eothinge, Hoyerus de Piscina, Ludegems de Lüthingissem, Theodericus de Berle, Bodo de Hesedhe milites, item Herebordus de Drispenstide et Lyppoldus de Bothinge et Theodericus frater suus et alii quam plures. Ne igitnr de hoc fiicto aliqua imposterum oriatur dubitatio, nos scriptum nostrum inde confectum dedimus et illud sigilli nostri appositione fecimus roborari. Actum anno domini m^. cc^. xio. i^.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Mar. Magdah Nr, 33 mit dem Siegel des Bischofs an weissen und blauen Hanffäden,

ttSl. Bischof Konrad überträgt mit Zusümmung des Ärchidiakoni (von Elze) und des Domkapitels dem KL Wülfinghausen die Kapeüe in Nord' Stemmen (Northstemne), die Graf Moritz von Spiegelberg dem Propst des Moritzstiftes Konrad vom Werder (de Insula), und dieser ihm resigniert haben. 1241,

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 13. Siegel verloren. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 9 Nr. 10. Vgl. auch die Bestätigung des Besitzes obiger Kapelle u. a. durch Papst Innocem IV., d. d. 1246 März 13f Or. Nr. 22, gedr. a. a. 0. S. 21 Nr. 24.

652. Bischof Konrad nimmt das Kl. Wülßnghansen in seinen Schutz. 1241 (pontificatus nostri anno xx<>io).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Wdlfingliausen Nr. 15. Siegel verloren. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 8 Nr. 9.

ttS3. Bischof Konrad schenkt mit Zustimmung der Domprioren und Ministerialen dem Kl. Wülfinghausen das Eigentum und die Gerichtsbarkeit des Dorfes Wülfinghausen, die der Vogt in Hilde^heim, Bertold vom Alten Markt (de Veten foro), den Grafen von LauterhetQ und diese ihm resigniert haben. 1241.

presentibus et testibus hiis: lohanne de Brakel, Sigebodone

de Bodenstene, Meinnardo scolastico, lohanne filio Wolmari cathe- dralis ecclesie nostre canonicis, Heydenrico de Sulincge canonici sancte Crucis, Godefrido scriptore nostro canonico sancti Andree. comite Adolpho de Dassele, Ludolpho camerario, Theoderico de

1241-^45. 329

Holthnsen, Henrico de Steinberge, Woltmaro Divite et Hemico fllio eins biirgensibus nostris, Heinrico Advocato, Heinrico clerico comitis et Theoderico famulo comitis.

Or. im KgU St.-A. zu Hannover ^ Wülßnghausen Nr. 17. Bruchstück des Siegels des Bischofs an roten und gelben Seidenßtden. Gedr. v. Hodenberg, Calen^ berger ÜB. VIII, S. 10 Nr. 11. Regest Doebner, ÜB. I, S. 86 Nr. 176.

654. Dechant Johann und das Kapitel des Andreasstißes lassen Inmika, Frau des Wicker, und Kinder, die ihnen Herzog Heinrich von Braunschweig als Hörige übertragen, gegen zehn Schilling Bente frei und nehmen sie unter die Ministerialen auf. Von den zehn Schilling soll die eine Hälfte beim Anniversar des Herzogs Heinrich, die andere auf Lichtmess für Kerzen verwendet werden. In der Andreaskirche 1241.

Actum in ecclesia nostra anno gratie m^ cc<>. xM^., domino nostro Conrado venerabili episcopo Hildensemensi cathedre sue pre- sidente pontiflcatos sui anno vicesimO; indictione vcro quartadecima.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Andreasstift Nr. IIa. Siegel von den gelben Seidenfäden verloren. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 85 Nr. 174.

CSS« Domherr Amelung von der Lippe (dictus de Lippa) unter den Zeugen der ürk., in welcher die Brüder Bernhard und Friedrich ton CoUerbeck auf ihre Güter in Marsbercli zu Gunsten des Kl. Loccum verzichten. 0. D. (1241).

Or. im Archiv des Kl. Loccum. Oedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 75 Nr. 98, Seheidt, Vom Adel S. 232. Die ürk., welche v. Hodenberg um 1244 ansetzt, dürfte zu Nr, 154 gehören, welche selbst ins Jahr 1241, nicht, wie bei p. Hodenberg, zu 1251 gehört, vgl. Westf. ÜB. VI, S. 99 Nr. 359.

09S« Propst Konrad, Dechant Friedrich und das Kapitel des Moritzstiftes bekunden die Schenkung eines Gartens durch den früheren icholaster Alexander^ zur Beleuchtung des Chores, und die eines Hauses durch den früheren Schulvorsteher Johann zur Erleuchtung des Trabes des Hetzelo und Erwärmung des Scholarenzimmers. 0. D. um 1241).

Or» im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Moritzstift Nr. 15 mit dem Siegel des *ropstes, des Konventes (zur H&lfte ab) und des Johann (beschädigt). Gedr. >oebner, ÜB. I, S. 98 Nr. 202.

S97* Bischof Konrad bestätigt dem KL Dorstadt ein Privileg unes Vorgängers Siegfried über den Zehnten in Machtersen. Poppenburg K D. (1241—45).

830 1242.

G(onradns) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns imi- yersis Christi fidelibus hoc scriptum videntibus salntem. Nosse volumus probonim virorum universitatem, quod Privilegium super decima in Machtersem, quod pie memorie noster autecessor episcopas Sifridus ecclesie contulit in Dorstat, vidimus et diligeuter perspeximas. Quia igitur dicta ecclesia robur malus quam yidimus habere non potest, antecessoris nostri Privilegium preseucium litterarum testi- monio et sigilli nostri appensione confirmamus. Datum Poppenbnrg.

Or, im Archiv zu DorstadU Out erhaUenes Siegel des Bischofs an roten und grünen Seidenfäden, Bischof Konrad ist während der Jahre 1241^45 in Ft^ppe^ bürg nachweisbar. Gemeint ist wohl die ürk. Siegfrieds von 1219 Mai 17, tgL 1. Band S. €85 Nr, 725.

OS8* Ritter Basüius von Escherde macht mit dem KL Esckerdt einen Gütertamch. Sarstedt 1242 Januar 25.

Basilius miles dictus de Escherte omnibus hoc scriptum visuris salutem. Teuere presentis scripti attestor et tam presentes quam futuros nosse volo, quod ego de beneplacito et consensu amiconm meorum cum ecclesia in Escherte feci commutationem bonorum in ^et\r velte vii scilicet mansuum que dicuntur lathove et medietatis decirae in Brukim et trium mansuum in Giftenem et curie pro bonis in Wenerde, que liberaliter tenebat ecclesia. De qua commutatioDe si aliquando orta fuerit questio aut turbatio inter ipsam ecclesiam ^ heredes meos et certificare non potuerint de ipsis bonis eos, qm tunc possident, restaurum facient bona eadem restituendo et ecclesU ecoutra restituet bona commutata. Acta sunt hec et ordinata in Zterdede, datum anno m^. c^c^. xl^. ii^., vüi. kalendas februarü. Ut hoc ratum teneatur, sigilli nostri impressione roboravimus.

Or, im Kgl, SU-Ä, zu Hannover, Escherde Nr, 17. Siegel des AussteUers » weisser geflochtener Hanfschnur, zwei senkrechte mit den Rücken gegen iinand^ gekehrte Schlüssel: SIGILLVM . BASILH MILITIS . DB . BSCRT.

650. König Konrad (IV,) richtet an Propst, Dechant und Dom- kapitel erste Bitte, den Sohn des Grafen Ludwig von Eberstein zun Domherrn anzunehmen, Hagenau (1242) Mai 31.

Gonradus, divi imperatoris Friderici filius, dei gratia Bomanonm in regem electus semper augustus et heres regni Jerusalem, vaie- rabili prepositO; decano totique capitulo Hildensheimensis ecclesie dilectis fidelibus suis gratiam suam et omne bonum. Si primitias precum nostrarum devotioni vestre offerimus pro hüs, qui grati sunt

1242. 881

uostro colmini et accepti, tanto reverentins illas a Tobis credimus admittendas, quanto in eis. cum sint nobiles et honesti, yidetur et vobis et ecclesie salubrius provisum fore. Hinc est, quod pro fllio comitis Ludewici de Eberstein, clerico et fideli nostro« quem in fayorem sue progeniei, que semper nobis et imperio adhesit fideliter, diligimas ut devotum, primitias precom nosti*amm vobis duximns offerendas, rogantes et monentes attente, qaatenus eondem clericom et fidelem nostnim in ecclesia vestra recipiatis in canonicum et in fratrem providentes ei de prebenda, si qua vacat ad presens vel quam primum vacare contigerit, pro nostre reverentia maiestatis, at exindc petitiones vestras, quotienscumque nobis oblate fuerint, teneamur favorabiliter exaudire. Datum Hagene ultimo maii, xy. iQdictione.

Gedr. Huiüard'BrSholles VI, S. 836; danach wiederholt. Hegest Böhmer- Ficker, Reg. intp, V, Nr. 4461, wo ältere Drucke angegeben werden. Eine der ältesten ersten Bitten eines deutschen Königs.

660* Domscholaster wwd Damkantor entscheiden als Schiedsrichter einen Streit um die Kirche in Wettesingen. 1242 Juni 3.

M(einardus) dei gracia scolasticus, H(ermannus) cantor ecclesie

Hildensemensis universis Christi fldelibus salutem in domino. Notum

Sit Omnibus presentem paginam inspecturis, quod, cum Ludoldus

Frislariensis ecclesie canonicus lohanni clerico super ecclesia in

Wetesingen questionem moveret, post multos labores et coUaciones

nos in nostram curam recepimus negocium arbitraliter flniendum et

fide recepta ab utraque parte de arbitrio observando pronunciavimus,

nt Ludoldus predictus renunciaret omni accioni, que ei super ecclesia

prefata et aliis competere videbatur, quod statim in nostra presencia

factum fiiit. Statuimus eciam, ut Johannes Ludoldo solvere debeat

tres marcas gravium denariorum, marca ad duodecim solides com-

putata, quarum unam solvet in festo beati Martini, aliam in pascha,

terciam in festo sancti Michaelis, ita tamen quod, si Ludoldus

ante aliquem de predictis terminis mortuus fuerit, Johannes a debito

qno tenebatur ad sequentem terminum liberetur. Si vero lohannem

prius mori contigerit, precavebit bona fide in suo testamento, ut

Ludoldo superstiti debitum persolvatur. Preterea predicti Ludoldus

et Johannes in hoc convenerunt, quod eos ad observacionem arbitrü,

si opus est, compellere debeamus. Actum est hoc anno dominice

incamacionis m^ cc^. xlii^., üi. nonas iunii.

332 1242.

Jbschr. des 15. Jahrhunderts in Cop, VI, 11, 8. 697 Nr. 1858 im Kgl. SL-A. zu Hannover.

661. Bischof Konrad bekundet, dass HeinruJt magnus von Hohen- hameln, Ritter, der von Propst Werner von Wienhausen 50 Hildesheimer Pfund erhalten hat, den halben Zehnten in Eilstringe ihm resigniert hat. Rosenthal 1242 Juli 17 (xvi.o kalendas angnsti, pontificatos nostri anno xx^üo).

Testes hnius rei snnt magister Meinardos scolasticus, magister Godefridus scolasticus sancti Andree scriptor noster, Conradns et Johannes sacerdotes in Rosendale clerici, Lndolphns camerarins, Conradns marscalcns, Bnrchardns de Saldere, Cesarius de Walede, lohannes et Burchardus filins snns de Adenstide, Thegenhardns de Elyede, Hugo de Holthusen, lohannes de Sudtherem, Conradns de Emberke milites, Gereko et Bertrammns camerarii, lohannes de Bemingerod, Bertoldus de Berberge, Ecbertns de Frieden servi.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 19. Siegel des Bischofs an wmssen und blauen Ztoirnfäden.

662. Bischof Konrad überträgt anderthalb Hufen in Emmem (Embere), welche die Grafen Heinrich und Konrad von Roden ihm resigniert haben, dem Kl. Wienhausen. Rosenthal 1242^) Juli 17 (i?i®. kalendas augusti, pontificatus nostri anno xx<>iio.)«

Testes resignationis comitum sunt milites Otto de Hereberge, Thidericus de Endelingeborstolde, Volcoldus Clamator, lohannes de Winhusen, Conradus Flamingus, lohannes de Domo lapidea, lohannes

Estiyalis. Testes donationis nostre sunt isti Ludolphus came-

rarius, Hugo de Holthusen^ lohannes de Sudtherem, Conradns de Emberke et omnes castellani nostri in Rosendale.

Or. im Archiv des KL Wienhausen, Nr. 20. An blauen und tvsissen Rvsf- f&den das am Rande beschädigte Siegel des Bischofs.

668. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Riddagshausen den Zehnten in Harvesse (Herwardissen), den ihm Bertold Krane und Konrad von Ilsede resigniert haben. Bei Poppenburg, in horto nostro 1242 Juli 25 (yiiio. kalendas augusti, pontificatus nostri anno xxii^)

Testes yero huius nostre donationis sunt derlei lohannes cellerarius et prepositus in Alsbürch, Meinardus scolasticus, Gode-

0 Hinter der xl ist im Or. vP. wegradiert. Nach den Ptmtißkat^jahren aber gehört die Urk. in das Jahr 1242; vgl auch die vorhergehende Nr.

1242. 833

fridos scriptor noster, milites Amoldos de Wlflnge et filii eins tres Hermannus, Berterammns, Albertus, Conradus dictus de Emberke, servi Gerardus camerarius, Berterammus et frater suus Heinricus de Bervelthe, Bodo camerarius, lohannes de Lengelare, Wolterus et Ecbertus fratres de Friedhen.

Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttelt KL Riddagahausen Nr. 83, Siegel des Bischöfe am Sande beschädigt. Oedr. Zeitschrift 1864 S. 134,

664. Bischof Konrad bekundet, dass das Michaeliskloster einen

Hof in Essern mit vier Hufen und deren Zehnten von Ritter Hildebrand

vm Drispenstedt gekaufi hat. Hildesheim 1242 (1232) August 13.

Conradus dei gracia Hildeusemensis ecciesie episcopus omnibus

presentem paginam inspecturis salutem in domino sempitemam.

Quoniam ea, que fiunt in tempore, lapsu temporis succedente obli-

vionem accipiunt, dignum duximus facta discretorum virorum perennis

scripti patrocinio stabilire. Notum esse yolumus tam presentibus

quam futuris, quod, cum dilecti nobis in Christo dominus Tethmarus

abbas totusque conventus monasterii sancti Michahelis Hildeusemensis

ordinis sancti Benedicti a Hildebrando milite dicto de Drismenstede

euriam in villa Essern cum quatuor mansis et decima eorundem,

quam idem Hildebrandus ab eadem ecclesia in feodo tenebat, pro

centum et triginta talentis Hildeusemensis monete comparassent,

iam dictus Hildebrandus in nostra presencia constitutus de bene-

placito et expresso consensu Heylradis uxoris sue eisdem abbati et

conventui prefata bona cum omni iure, quod sibi in ipsis competere

videbatnr, liberaliter resignavit. Nos igitur utrarumque parcium

precibus inclinati, ne ulla temporis prolixitas hoc factum valeat

infirmare, presentem paginam super hoc confectam sigillis nostro et

ecciesie nostre duximus roborandam. Testes etiam huius rei sunt

Heynricus de Tossem, Sifridus de Barem, lohannes celerarius, Meyn-

hardus scolasticus, Hermannus de Ooslaria, Hermannus cantor

canonici, Lippoldus advocatus, Tidericus de Holthusen, Tidericus de

Rothinge, Olricus de Bledhenem, Ludegerus de Lothingissen milites,

lohannes Bemere, Sifridus Mordere, lohannes de Goslaria, Simon

Puntrogge et alii quam plures. Actum Hildensem anno incamationis

domini m9. cd>. xxx9. ii^., idus augusti, pontificatus nostri anno xi<>.

Or., in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, s. Michael. Nr. 9 a. Die beiden Siegel verloren. Die Urk. gehlhrt nach den Zeugen in eine spätere Zeit, wohl zu 1242, sodass im Datum sowohl wie in den POntifikatsjahren ein x aus- gefallen ist.

I

J

334 1242.

66S. Bischof Konrad überträgt dem Andreasstifte zwei Pfunde die ihm Hugo von Wrisbergholzen resigniert und derentwegen dieser für seinen unmündigen Sohn Bürgen gestellt hat, 1242 Poppenburg August 14 und bei Wimenburg Dezember 6.

(Gonradus) dei gratia Hildensemensis episcopas onmibus Christi fidelibus, ad quos hec littera pervenerit, salutem et devotam in domino karitatem. Ad cautelam futuri temporis innotescat tarn presentibus quam futuris, quod, cum Hugo de Holthosen miles a canonicis sancti Andree in Hildensem xvi talenta et decem solidos accepisset, de quibus bona in Estbike comparavit, duo talenta in moneta nostra de denariis primo dandis, qne a nobis in feodo tenoit, publice resignavit, et nos ea continuo dedimus pro remedio anime nostre canonicis supradictis. Ne autem hec nostra donatio tracta temporis veniat in dabium vel aliquo malo ingenio valeat immataii, presentem paginam inde confectam nostro sigillo fecimus eommaniri. Testes huius rei sunt clerici lohannes prepositns de Alsborch, Meynardüs scolasticus^ Albertus canonicus de Monte sereno, Gode- fridus scriptor noster, milites Gonradus Spade et Ecbertos frater suus, Gonradus de Emberke, servi Wolterus et Ecbertus fratres de Freden, lohannes de Lengela, Tidericus de Goslaria, Gerardus, Bertrammus camerarii, lohannes Cocus, Bertoldus de Berberge, Bertoldus de Alvelde^ Haoldus de Bodenburg et alii quam plures. Actum Poppenburg ante ortum nostrum anno domini m^. cc^. ilii<>., xixo. kalendas septembris, pontificatus nostri anno xzii^., indictione xiiii*. Ad hec dominus Ecbertus de Freden et Basilius filius suus data fide in manus Henrici et Esquini fratrum de Lapideo monte, Henrici pinceme et Hermanni de Gandersem promiserunt, et Ecbertus iunior filius dicti Ecberti de Freden promisit similiter data fide in manus prefati Henrici de Lapideo monte et Gonradi Spaden, quod, cum Hugo filius Hugonis de Holthusen ad annos discretionis venerit renuntiabit illis duobus talentis omni questione sublata. Nos rero. cuius interest ecclesie nostre periculis cum soliicitudine preeavere, sub interminatione anathematis precipimus et mandamus, ne quis huic nostro facto presumat temere contraire. Datum Wincenburg viii. idus decembris.

Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop, des Andrecustifles, Ms, 320 fol, 27r in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.

666« Bischof Konrad verleiht dem Propste Peter der büsseuden Schwestern der Maria Magdalena zum Frankenberg in Ooslar das Lekn

1242. 335

(donuiu) des Altares dieser Kirche und verbietst dessen Belästigung durch den Archidiakon von Goslar. Poppenburg 1242 August 18 (iv®. kälendas septembris, pontificatns nostri anno xxOii<>.).

Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Frankenberg Nr. 11, Siegel des Bischofs von den blauen Hanffäden verloren. Qedr, Bode, ÜB. I, S, 651 Nr. 588. In einer undatierten ürk. Or. a. a. 0. Nr. 2 (Siegel verloren) bitten die Kirchengenoeeen der ftterekirche zum Frankenberg den Bischof Konrad, die von ihnen vorgenommene Scheiikung dieser Kirche an die hüssenden Schwestern der Maria Magdalena und die Wahl Peters zum Pfarrer daselbst zu bestätigen, gedr. Bode a. o. 0. S. 550 Nr. 587.

667. Propst Hugo des Kreüzstißes verpflichtet sich, dem Andreas- stifte acht Tage nach Martini zwei Pfund zurückzuzahlen. 1242 November 28.

Hugo dei gratis prepositus sancte Crucis in Hildensem. Omnibus banc cartulam inspecturis salutem. Kecognoscimus, quod canonicis sancti Andree Hildensemensis adhuc obligati sumus tantummodo in dnobus talentis Hildensemensis monete, que solvemns in proxima octava beati Martini, et ipsi canonici tempore solutionis statim nobis restitnent scriptum istud. Datum anno domini m®. ccO. xlii^., iiüo. kälendas decembris.

Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Ändreasstiftes, Ms. 320 fol. 20v in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.

SttS« Abt Arnold und der Konvent von Riddagshausen machen mit dem Donücapitel einen Ländertausch. 1242.

Frater Amoldus abbas totusque conventus in Riddageshusen Omnibus hanc litteram inspecturis orationes et in vero salutari salutem. Notum esse cupimus tam presentibus quam futuris, quod pari consensu et unanimi voluntate commutationem cum capitulo Hildensemensis ecciesie facientes dedimus eis mansum nostrum in Lenede pro manso eomm in parvo Levenstede. Quod presentium testimonio profltemur. Datum anno gratie m^. cc^. xlii^.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 189 mit dem ^gel des Abtes.

G09. Graf Ludolf von Hallermund Hbergiebt dem Michaeliskloster "inen lAten als Ministerial und erhält von ihm einen Liten wieder. 1242.

In nomine sancte et individue trinitatis. Ludolfiis dei gracia omes in Halremunt et L(udolfns) eins filius nniversis Christi fidelibus alutem. Noverit tam presens quam futura fldelium successio, qua-

336 1242.

liter lohannem filium Theoderici de Lechstide litonem vUlicationis nostre in Henethe petitione ipsins et amiconim suorum receptis ab eo quatuor talentis consensu herednm nostrorum a iure, quod in ipso habnimus, liberum dimisimus et ecclesie sancti Micbahelis in Hildensim coram abbate Thetmaro et fratribus aliisque subscriptis testibus manu nostra in ministerialem pro salute nostra tradidimns et eius loco in concambio quendam Hermannum nomine in litonem recepimus. Ne autem hoc factum nostrum imposterum aliquatenus irritari valeat vel indigne commutari, presens scriptum tarn ecclesie prefate quam ipsi Io(lianni) sigilli nostri apensione commnnitim dari fecimus. Huius rei testes sunt Thetmarus abbas, lohannes prior, Godescalcus custos, Borcardus camerarius, Godefridns cantor, Theodericus Cultellus, Gerhardus Ciavier, lo(hannes) Grecus, Her- mannus Magnus, Borchardus Parvus, Conradus de Lathusen, B. notarius, Ludolfus miles de Wlvinchusen, Heinricus miles de Goltdorne. S. de Berhusen, lo(hannes) de Lathusen, L. de Lathusen, Alberdas de Lathusen, Bertolt de Domo, L(udolfus) de Home, H(einricas) filius domini Volcmari, G(iselbertus) de Goslaria, C. Diabolus, L. Clöt R(einardus) de Henethe, Reinardus Diabolus. Acta sunt hec annü dominice incarnationis m^. cc^. xL iio., indictione quartadecima.

Or. im Kgh Si.-A. zu Hannover , Michaeliski. Nr. 38 mit dem Siegel des Jdi- stellers. Regest Doebner, ÜB. I, S, 88 Nr. 179.

670. Abt Thetmar des MichaeliMosters tauscht mit dem Süy Gandersheim Liten. Denkte 1242,

Universis Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit Thetmarus dei gracia abbas sancti Michahelis in Hildensem. Reium gestarum series litterarum apicibus inscribitur, ne per decursaiu temporis oblivio suscitetur. Notum sit omnibus ergo, ad quos presens littera devenerit, quod nos lohannem yillicum nostnun de Hedelendorpe litonem Gandersemensis ecclesie commutacione fairu pro Hermanno ipsius filio nostro litone videlicet recepimus, ut nobi> predictus Io(hannes) suique heredes litonis ministerio astringantu: et Hermannus eiusdem filius ecclesie Gandersemensi similiter litoui> Sit astrictus consenciente domino Ludero officiato eiusdem eccle^^ic et Everhardo domini Luden filio presente omni familia ecclesir Gandersemensis in Dhegcte. Ut hec autem commutacio incoüTuls;: permaneat, sigiUo nostro voluimus roborari. Huius rei sunt teste> Luderus, Everhardus, Olricus, lohannes, Rodherus, Ludems, Cob-

1242. 387

radns, lohannes, EtheUellns, Ecbeitus, lohannes et alii quam plnres. Anno gratie m®. ccP. xl^. ii^. Acta sunt hec in Dhegcte.

Or, im Kgh Si.-Ä. zu Hannover, Miehaeliskl, Nr, 39 v mit heachädigtem. Siegel des Abtes an van der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen.

671. Bischof Konrad überträgt zwei Hausstellen, welche ihm Herhrand Bttst aufgelassen hat, und eine dritte^ welche Johann von Roden dem Schenken Heinrich von Meienberg und dieser dem Bischof resigniert hat, sowie drei ihm von Abt Thetmar des Michaelisklosters überktssene Hausstellen dem Maria- Magdalenenkloster. 1242 (ponti- ficatus nostri anno xx9io.).

Hnins rei testes snnt Henricos de Meynberch pincema, Hoyerus et Conradus fratres de Piscina, Lyppoldus de Antiquo foro, Theo- dericns de Bothinge, Hildebrandus de Drispenstide, Bertoldus de Gledynge, Ludegerus de Lnthingissem , lobannes de Eemme et Berewardns fratres milites, und Bürger,

Or, im KgU St-A, zu Hannover, Mar, Magdal, Nr, 36 mit dem Siegel des Bischofs an blauen und weissen Hanffäden, Oedr, Doebner, ÜB, I, S, 87 Nr, 178, Regest Bade, ÜB, J, 8, 553 Nr. 591,

072. Graf Heinrich vonWbhldenberg verkauft dem Kl, Bingelheim vier Hufen in Bingelheim. 1242,

Henricus dei gratia comes de Woldenberg universis fidelibus

hoc scriptum inspecturis salntem in vero salutari. Ea que geruntur

in tempore ut rata et inconvulsa permaneant, scripturamm et testiom

debent testimonio conflrmari. Notum igitur sit nniversis tarn pre-

sentibus quam futnris, quod nos de heredam nostrorom voluntario

consensu quatuor mansos cum curtibus et omnibus pertinentiis abbati

de Ringelheim et eius conyentui in eadem yilla sitos pro centum

marcis examinatis yendidimus in perpetuum possidendos et ab omni

iure et advocatie siye alicuius potestatis, quam in ea habuimus,

omnimodis expeditos. Ut autem nullus imposterum super eo quod

fecimos dubietatis scrupulus oriatur et ne aliquis heredum nostrorum

contra hoc attentando malum aliquatenus machinetur, hanc paginam

ad cantelam super eo conscriptam sigilli nostri munimine roboramus.

Actum anno incamationis domini millesimo ducentesimo quadragesimo

secundo. Testes huius rei sunt dominus Bemhardus de Indagine,

Ascwinas de Walmoden, Heinricus de Sclaweberg, Lippoldus de

Goslaria, Tidericus de Holle et Bertoldus frater suus, Hogerus et

nn^^h, ÜB. n. 22

338 1242.

Bertramus de Selede et alii quam plares, Tidericos de Baren et cognatus saus et Ulricus scriptor.

Abschrift im Cop. des Jahres 1714 S. 15 im Archiv zu Ringelheim. Regett Bode, ÜB. I, S. 553 Nr. 593.

678. Dompropst Reinhold, Domdechant O erwich (Gerewinus!) und das Dotnkapitel genehmigen, dass Ritter Dietrich Struz voti Barim^ ihr Ofßdalj dem KL Riddagsha/usen eine Hufe in Lebenstedt (Levenstede) im Tausch mit einer Hufe in Leinde (Lenedhe) gibt. 1242.

Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenbüUel, KL Riddagshausen Nr. 85. Du Siegel verloren.

674. Ritter Hoier de Piscina verkauft d^m Bartholomäistift 84 Morgen und eine Hausstelle in Ahrbergen. 0. D. (um 1242).

üniyersis fldelibas hanc litteram inspicientibus Hoierns^) dictos miles de Piscina salutem in vero salutari. Omnibus yobis haue iiteram inspecturis notum esse cnpio, quod bona in Aerberghen, qoe iure hereditario et sorte michi specialiter cessenint, videlicet octo- ginta et quatnor iugera cum area cam consensu herednm fratrisqae mei Conradi ecclesie sancti Bartholomei in Snlta pro qainquaginta quatnor talentis yendidi et cum omni iure tam in campis quam in pascuis et utilitatibns lignorum, sicut ego possedi, in capitnio^) sancti Bartholomei resignayi. Testes hulus rei sunt Olricus de Bemynglie- roth, Hinricus Bucel, Wemems de Borsum, Gerhardus Hokynch,') Voickmarus Diyes, Hinricus filius suus, Hinricus adyocatns, Conrados Pentinghus,*) Conradus Niger, ß) Tidericus Eccleyi*) et alii quan plures burgenses. Ne igitur hie contractus ab heredibus et meis successoribus imposterum yaleat immutari, mecum Ludolphus cam^ rarius, Tidericus de Tossem, Bertoldus adyocatus, Conradus frater mens de Piscina et alii quam plures ecclesie ministeriales pro eu et pro omni impulsione sub flde militari se promiseruut responsnros et coram episcopo et ecclesia maiore, dum preposito capitnloque suo placuerit, id factum sub eadem fide promiserunt confirmandun. insuper et post?) decem annos yel amplius heredibus in etate pro- yectis cum eis promiserunt de noyo renoyare. Hoc promissnm in manu ecclesie et prepositi®) susceperunt Siffridus de Rutenberghe et Siffridus filius suus, Hinricus Bucel, Wemerus de Borsuin.

1) Cop. Her. *) Cop. capite. ») Cop. Hokinth. *) Cap. Pincighvs. ^) Cop. iuger. ^) Cap, Bcclem. '^) post fMt im Oop. *) Oop. prepodu.

1248. 889

Presentes autem erant Gerlacas de Lobeke, Ludolphus de Boltesseme, Asswynus et Henricus fratres de Steynberghe, Arthnsias^) et Qer- hardus de Aulica. Ad omnem autem errorem et discordiam devitandam et nealiquis') in postenun predicta bona infestare presumat, sigilli proprii fratrisqae mei Conrad! munimine roboravi.

Absekrift des 17, Jahrhunderts in Cop. 20 fol 100 des Oherlandesgeriehtes inCeüe.

675« Bischof Konrad verbietet dem Dompropst (Ludolf) in Goslar, den Propst des Klosters Frankenberg in dem Besitz des Altar- lehns zu beeinträchtigen. 0. D. (um 1242).

Nach Cop. gedr. Bode, ÜB. /, S. 552 Nr. 589.

676. Bischof Konrad bekundet mehrere während seines Pontifikates erfolgte Outererwerbungen durch das Godehardikloster. Hildesheim 1243 Februar 21.

In nomine sancte et individne tiinitatis. s) Conradns dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus. Qnia in brevi tempore hnmana labitnr et transit memoria, idcirco de hiis que coram nobis aguntar, ne obliyione intercidant, publica fieri permittimus instrumenta. Ad noticiam itaque fiituronim cupimus pervenire, quod dominus Con- radns de Gandersiem miles heredum suorum Conradi et lutte et Lippoldi Yoluntarium habens consensum dimidiam decimam in Bomem, quam a nobis In feudo tenuit, Ixx libris receptis ab ecclesia sancti Godehardi in Hildensem eiusque abbate Ludoldo in nostras manus iaxta villam Betbmere cum heredibus iam expressis coram viris ydoneis tarn secularibus quam ecclesiasticis domino Reinoldo maiore preposito, Heinrico de Tossem, preposito Alberto de Everstene, Theoderico de Adenois, Meinhardo scolastico, Wemhero de Bort- felde, Heinrico de Sealkenberge, militibus Engelberte de Dalem, Ludolfo camerario, Sifrido de Rutenberh et fllio eins Sifrido, Asquino et Heinrico de Monte lapideo et coram toto clero in generali nostra sinodo^) libere resignaVlt. Nos yero resignatione facta pro deo et anime nostre remedio, favore etiam religionis et obtentn singularis erga nos devotionis iam dicto contulimus capitulo in Perpetuum ei beneficium assignando.

^) Cop. Artnghus. ^ Cop. alils. ') Bis hier verlängerte Schrift. ^) sinodo nachgetragen unter der Zeile.

22*

340 1243.

Cum merito debeamus honorem domus domini diligere immo etiam ipsam qnantnm possumus in diebus nostris beneficiorum donationibus exaltare, congrunm videtur ea que a nobis a^ntor scripto finnare. Notum ergo sit, quod Lndolfas camerarins com filio suo et ceteris heredibus xiiii talentis ab ecclesia beati Gode- hardi receptis eiusque abbate Ludoldo advocatiam et ai^eas in plathea sancti Godehardi usque super rivum, qui preterfluit valvam urbis, quam a nobis in feudo tenuit, in manus nostras presentibos viris honorabilibus abbate sancti Michahelis Thetmaro, preposito maiore Reinoldo, preposito Montis Conrado, preposito sancte Cracis Hugonc et aliis quam pluribus libere resignavit. Nos vero iam dictam advocatiam cum areis suis ob reyerentiam dei et beati Godehardi presentibus et testantibus Emesto et Hermanno de Uslerei Conrado marscalco, Sifrido de Rutenberge, Heinrico de Maiomoute, Hildebrando de Drismenstide et aliis quam pluribus dicte contulimns ecclesie in perpetuum ei beneficium assignando.

Ad cautelam futuri temporis non incongruum nobis visum est scripto roborare, quod a nobis circa ecclesiastica beneficia fiierit ordinatum. Itaque ad noticiam peiTcniat futurorum, quod Theod^ ricus de Astenbeke cum heredibus suis matre sua scilicet et soron xxxx libris ab ecclesia beati Godehardi eiusque abbate Ludoldo receptis medietatem molendini viii solides annuatim solyentem, quod est situm in Asenstide, et Ivi iugera ibidem sita coram capitnlo maioris ecclesie in manus nostras libere resignavit. Nos igitur, cum ea que a nobis in feudo tenuerat resignasset, ob reverentiam dei et dilecti patroni nostri Godehardi presentibus et testantibus maiore preposito Keinoldo, preposito Montis Conrado, preposito sancte Cmds Hugone, Gerwico decano, Meinhardo scolastico, preposito Alberto, Sigbodone de Bodenstene plerisque maioris ecclesie canonicis, militibus Basilio de Escherte, Ludolfo de Borseim, i) Conrado marschalco, Thiderico de Tossem, Heinrico 3) de Bledhenem et aliis quam pluribus sue contulimus ecclesie, quatinus apud ipsam nostri memoria haberetur in perpetuum ei beneficium assignando.

Quia hominum memoria brevis est et transitoria, quod a nobis ordinatur scripto non immerito commendatur. Sciat ergo tarn pre- sentium quam futurorum pia devotio, quod lappoldus et Tidericus

^) de Bors, von anderer Hand und mit dunklerer Tinte nadk^traff». ') Henrico de Bledhenem desgl, unter der Zeile.

1243. 341

de Escherte xiüi talentis ab ecclesia beati Godehardi eiasque abbate Lüdoldo receptis mansum unum inSweglete sitnm in manus nostras coram maioris ecclesie capitalo resignarunt Post hanc itaque resignationem proprietatera eins dilecto nobis in Christo sancti Godehardi contnlimus capitnlo in perpetnum ei beneflcinm assignando. Testes autem sunt Lndolfas de Gramme^ Ludolfns de Hareboldessem, Conradns de Sutherem, Gerlagus de Lohbeke, Lippoldos de Goslaria, Ludolfns de Borsem.

Hec^ antem et alia bona, que ecclesia beati Godehardi diebns nostris conqnisivit, anctoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli confirmamus et nostra. Datnm Hildenseim nono kalendas martii anno domini rxfi. ccO. xliü^., pontiflcatus nostri anno xx<>iio.

Or, im Kgl. St,-Ä, zu Hannover, st Oodehard Nr, 20 mit dem Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden, Der erste Absatz gedr. Leyser^ Histor. c(m. Everstein, S. 72 ohne Datum und Heinemann, Beitr, zur Diplomatik S, 153, Regest WestfäL ÜB. VI, S. 107 Nr. 384, Westfäl. ProtinziaWlätier II, 4, S. 42 Nr. 62 zu „um 1257", Doebner, ÜB. I, 8. 88 Nr. 180.

6T7. Bischof Kofirad schenkt dem Kl, Loccum die ihm von Graf Heinrich von Wohldenherg resignierte Vogtei über zwei Hufen in Oedelum, die das Kloster vom Kl. Ringelheim gekauft hat, Poppenburg 1243 März 5 (iii. nonas marcii).

Testes huius sunt Reinoldus ecclesie nostre maior prepositus, Johannes prepositus in Älsborch, Conradns de Piscina, Aswinus et Henricus fratres de Lapideo monte, Thidericus et Hugo fratres de Holthusen, lohannes de Sutherem.

Or. im Archiv de» Kl, Loccum. Siegel des Bischofs an weissen und blauen Hanffäden. Gedr. f>, Hodenberg, Ckihnberger ÜB, III, S. 70 Nr. 91, Regest Bode, ÜB. I, S. 653 Nr, 594.

678* Bischof Konrad schenkt nach dem Verzichte des Lippold, Brudersohnes des Hildesheimer Vogtes Bertold vom Alten Markt (de Veten foro), dem Kl. Wülfinghausen die Vogtei über Wulfinghausen, trelche die Grafen von Lauterberg ihm und jenen der Vogt Bertold vor dem Domherrn Sigebodo vmi Scharzfeld (Scartvelde) und den Rittern Hermann von Dinklar (Thinclere), Johann von Wülfingen, Hermann Bock, Bertramm und Albert von Wülfingen und Berthold Pil

') Van hier ab mit derselben Tinte und ders. Hand wie bei *) und *) Seite 340 bis zum Schluss nachgetragen.

342 1248.

in Braunschweig resigniert haben. Poppenburg 1243 (März 5) (pontifi- catus nostri anno xx^iiio).

presentibns et testibns hiis: Meynardo scolastico, lohanne de

Braken cellerario canonicis ecciesie nostre cathedralis , Godefrido notario nostro scolastico sancti Andree, Alberto et Arnoldo de Wlvinge, Hennanno Büc, Bertrammo et Alberto fratribus, lohaone de Wlvinge, Bertholdo Pile, Conrado de Embricke marscalco nostro.

Or, im Kgl, St-A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 19. Siegel des Bisdwfi verloren. Gedr. v. Hodenberg, Qalenberger ÜB. VIII, S. 17 Nr. 18. Die Tage»- angäbe nach dem Ausstellungsort ergänzt.

•70. Bischof Konrad überträgt dem KL Neuwerk bei Goslar den Zehnten in KleinrElbe, den es von Lippold von Goslar geimfl und den dieser dem Grafen Heinrich von Wbhldenberg und dieser wieder dem Bischof aufgelassen hat. Hüdesheim 1243 März 14 (iP. idus martii, pontificatos nostri anno xziiio.)-

Testes autem nostre donationis et resignationis facta a pre- dictis sunt hii: Beinoldus maior prepositus, Gerewiens decanos, Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Lam- bertus prepositus in Woltingerodt, lohannes prepositus in Alesbuig, Henricus de Tossem custos, Meinardus scolasticus, magister Her- mannus de Goslaria, Sifridus de Barem, Thidericus de Adenoys, lohannes filius domini Wolcmari, lordanus scriptor noster, milites comes Hermannus de Woldenberg, Sifridus de Kutenberg, Lippoldss de Escherte, Conradus marscaJcus, Ascviuus et Henricus fratres de Lapideo monte, Thidericus et Hugo fratres de Holthusen, Thidericus de Tossem, lohannes de Sutherem, lordanus de Htenem.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hüdesheim, Siegel des Biwd^sfi •• gelben, violetten und weissen Seidenfdden. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 554 Nr. 5$i. Regest Doebner, ÜB. IH, S. 640 Nachtr. Nr. 16,

680« Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Rudolf von Dahlem den büssenden Schwestern der Maria Magdalena zum Frankenberg ix Goslar einen Hof in Cheninghe mit drei Hufen und vier Hausstellfn verkauft und ihm den Zehnten daselbst zur Uebertragung ctn diesdhf% aufgelassen hat, indem Bertold und Lippold vofn Alten Markt und dif Brüder Dietrich und Hugo von Holthusen in die Hände der £i#^ Aschwin und Heinrich von Steinberg, Brüder, des MarsckaUs Kanrad.

1248. 843

des Burchard von Salder und des Ceaarius von Wohle Bürgschaft leisten. 1243 April 25 (vii^ kalendas maii, pontiflcatus nostri vice- simo secondo).

Testes sunt dominas lohannes prepositus de Alesburch, Mei- nardas scolasticus Hildensemensis, Hennannas et lordanis clerici nostri, Ecbertus senior de Fredhen, Heinricus pinceraa, Conradus Spado, Hermannus de Gandersem.

Or, im KgU SU-Ä, zu Hcmnover, Frankenberg Nr. 12. Siegel des Bischofs pon den roten und gelben Seidenfäden verloren. Oedr. Leyser, De iniquit. testam. S. 7, Bode, ÜB. I, S. 555 Nr. 597.

681« Bischof Konrad überträgt den büssenden Schwestern der Maria Magdalena ztim Frankenberge bei Goslar zwei Höfe in Mechts- hausen (Mechtegheshusen). welche sie von Siegfried, Sohn des Leonhard, und dessen Verwandten gekauft haben tmd welche letztere dem Basil f^on Wendthausen und Günzel von Osterode und diese wieder dem Bischof aufgelassen haben. Winzenburg 1243 April 25 (vii^. kalendas maii, pontificatus nostri anuo xxii^.).

Testes hnius sunt dominus lohannes celerarius Hildensemensis, Meinardus^^scholasticus, Hermannns| et lordanus clerici nostri, Ascvinus et Henricus fratres de Monte lapideo, Thidericus et Hugo fratres de Holtbusen, Heinricas pincerna, lohannes de Sutherem, Hermannus senior de Huslaria, de Helvedhe Conradus et Ludolfus.

Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 556 Nr. 598, Behrens, Geneal. Vorstellung, Beil. [, 1.

682. Domdechant Gerwich, Kustos Heinrich, Siegfried von Barum, Scholaster Meinhard, Propst Albert des PeterssHfles bei Goslar, mag. Hermann von Goslar, Domherrn,, bekunden, dass die Brüder Ludolf, Asquin und Otto von Harboldessen auf Güter in Mechtshausen gegenüber dem KL Frankenberg verzichtet haben. Im Paradiese des Dotnes zu Hüdesheim (1243?) Mai 5 (in die sancti Godehardi).

Or. in der Bibliothek des histor. Vereins zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 557 Nr. 600, woselbstidas Nähere über die Besiegelung.

CSS. Bischof Konrad überträgt dem Cyriacistift in Braunschweig die Hälfte des Zehnten und zwei Hufen in Sossmar (Sutterum iuxta Hamelen), die ihm der Hildesheimer Bürger Arnold von Minden resig- niert hat. 1243 Mai 15 (idus maii, pontificatus nostri anno xx^iiio.).

344 1243.

Testes hnius sant Gerviciis decanus, lohannes prepositns in Alsborch, Meinhardns scolasticus .... Th(eodericus) de Adenoys, Wernerus de Bortvelde, lordanis de Wonthusen, Hartmannus sancti Ciriaci decanas, Hermannas et lohannes canonici eiusdem ecdesie, lordanis clericns noster.

Or, im Latideshatiptarchw zu Wolfenhüttelf st, Cyriitci Nr. 12 in doppeUer Ausfertigung, beide stark beschädigt, und die andere mit dem Datum . . . kalendas febraarii. An beiden Siegel des Bischofs irenig beschädigt an roten SeidenfSden. Beide gedr. Heinemann, Beitr, zur DiplonuUik S. 161.

684« Bischof Konrad bekundet, dass das KL Heiningen (Henighe) vom Edeln Helmold von Biegende acht Hufen und acht Hausstdlen in Werte gekauft hat, überträgt diese detn Kloster und nimmt sie in seinen Schutz, Heiningen 1243 Juni 9 (v^. idus iiinii, pontificatus nostri anno vicesimo secundo).

Testes autem buias sunt dominus prepositus Hildensemensis, prepositus de Alesburg, Meinardus scolasticus, Thidericus de Adencys et alii clerici nostri, Ecbertus iunior de Asseburg, Bonefacins de Biwindhe, Everardus de Deingthe, Heinno de Walthekessen, Bar- chardus de Wlf erbutle , Hugo de Holthusen, Conradus de Embereke, Ecbertus camerarius.

Or, im Kgl. Si.-A. zu Hannover, Heiningen Nr, 16. Siegel des Bischofs ab- gefallen, Gedr, Asseburger ÜB, I, S, 160 Nr, 228, ÜB, dßs histor. Vereins fw- Niedersachsen I, S, 30 Nr, 26, Braunschweiger Anzeigen 1751 S, 740,

685* Dietrich Freier von Depenov entsagt mit seinem Sohne Volrad edlen Ansprüchen an den Müller Ludolf gegenüber dem Michaelis- kloster und verspricht, die Zustimmung seities Sohnes Heinrich vor den Deutschordensbrüdem in Preussen innerhalb Jahresfrist zu beschaffen, Poppenburg 1243 August 4.

Thidericus dictus liber de Depenov omnibus Christi fldelibns salutem in Christo. In hac littera puplice proflteor et protestor. quod ego et maior filius meus Wlradus in presentia domini nostii Conradi Hildensemensis episcopi constituti de consilio virorum bonorum renuntiavimus actioni, que nobis adversus monasterium sancti Micha- helis competere videbatur pro quodam molendinario Ludolpho nomine, quem ego in servum ceperam vendicarc; data etiam fide in manus plurium militum ego et filius meus promisimus efflcere, quod filius meus iunior Heynricus coram fratribus domus TeuthoiMC in Prutia renuntiabit eidem actioni et quod nos litteram de huiasmodi

1248. 846

renantiatione conscriptam et sigillo predictornm fratram sigillatam monasterio sancti Michahelis infra terminum haias anni transmittere debeamus sub einsdem fidei sponsione nichilominas promittentes^ qaod, quam cito filios meus H(eynricns) de Pratia in patriam reversos fuerit, renuntiationem factam debet coram domino nostro episcopo paplice protestari et quod monasterio sancti Michahelis noQ inferat molestiam vel gravamen nee anqaam predicto molendi- nario de conditione saa vel rebus moveat questionem. Beceperunt autem fldem nostram comes Widekinnus, lohannes de Wlvinge, Thidericus et Hugo fratres de Holthusen, Hermannus Caper et frater eins, Conradus de Sutherem, Ludolphus de Borsem. Et in memoriam huius rei presentem litteram feci sigillo meo et testimonio bonorum hominum roborari. Testes sunt lohannes cellerarius Hil- densemensis, Meinnardus scolasticus, Hermannus et lordanus derlei et milites supradicti et alii quam plures. Actum est hoc Popenborg anno domini vofi. ccP. xl<>iii<>., ii. nonas augusti.

Or, im KgL SU-A. zu Hcmnover, Miekaeliskl. Nr, 40 mit dem Siegel des Ausstellers,

680. Pctpst Innocenz IV. schreibt de^n Bischof (Nikolaus) von Prag und andern über den Streit und den erledigten Sitz in Olmütz, für defi das Kapitel den Kanoniker mag. Wilhelm erwählt, der Erzbischof (Siegfried) von Mainz aber den Hildesheimer Domherrn Konrad (von Friedberg) bestimmt hatte, und befiehlt ihnen, dem Konrad einen Termin von drei Monaten zu stellen, innerhalb dessen dieser vor dem Papst persönlich oder durch einen Stellvertreter erscheinen solle, Anagni 1243 September 11 (üi. idus septembris, anno primo).

Gedr. Mon. Gertn. epist. pont. 11, S. 17, Regest Potthast, Reg. pont. 11 129, wo die älteren Drucke angegeben werden. Vgl. oben Nr. 630.

087« Papst Innocenz IV. beauftragt den Provinzial-Prior des Predigerordens in Deutschland, den Prioren und Brüdern des Ordens in den Provinzen Magdeburg und Bremen und in den Diözesen Regens- bürg, Passau, Halberstadt, Hildesheim und Verden das Kreuz gegen die Ungläubigen in Livland und Preusse7i zu predigen. Anagni 1243 Septen^er 23 (viiii. kalendas octobris, anno I).

Gedr, Mon. Germ, epist. pont. II, S. 19. Regest Potthast, Reg. pont. 11136, iro die älteren Drucke angegeben sind. Ein gleicher Befehl erging an demselben Tage noch besonders an die Predigermönche der Diözese Hildesheim, vgl. a. a. 0. S.19 bez. Nr. 11137.

846 1248.

•88* Bischof Konrad überträgt dem KL Wienhausen die ihm von Bitter Eice von Berbere resignierten Güter in Stedum (Stedem). Bosenthal 1243 Septetnber 23 (iz^. kalendas octobris, pontificatos nostri anDO xxm<>.).

Testes huius facti sunt lohannes prepositns in Alsburg, Meiaardus scolasticus Hildensemensis, Thidericus cantor de Adenoys, Heithen- ricus de Suligge, lordanis notarius noster, Conradas marscalcus, Burchardus de Saldere et Alias suus lohannes, Heinricus de Hamelen, Cesarius de Wolede, Thidericus de Prome, Dhegenhardus de Elvedhe, lohannes de Sndheren, Lndolphos advocatas de Seledhe milites.

Or. im Archiv des KL Wienhausen, Nr. 22. Siegel des Bischofs an leeissen Ztcimfliden.

689* Bischof Konrad überträgt den Nonnen der Maria-Magdalma die Hälfte des Zehnten in Wennerde. Poppenburg 1243 Oktober Ib.

In nomine sancte et individne trinitatis. 0 Conradas dei gratia Hildensemensis episcopus. Qaia in brevi tempore hamana labitnr et transit memoria, idcirco de hiis que coram nobis agontur, ne obiivioni tradantur, publica fieri permittimus instrumenta. Ad no- ticiam igitur futurorum cupimus pervenire, quod Thidericus de Rothynge et Lyppoldus et Tydericus filii eins ministeriales nostri receptis nonagiuta talentis Hildensemensis monete a sororibus peni- tentibus domus sancte Marie Magdalene in Hildenseim dimidietatem decime in Wennerde, quam de proprietate ecclesie nostre a uobili viro domino Volkwino de Swalenberch tenuerunt in feodo, in manos eiusdem nobilis resignarunt, qui postmodum acceptis novem talentis a predictis sororibus resignavit nobis feodum decime memorate. Nos igitur eandem partem decime a predictis Thiderico videlicet de Rothinge et flliis suis ministerialibus nostris et iam dicto nobili domino Volkwino plenius expeditam et nobis libere vacantem pre- fatis sororibus pro deo et anime nostre remedio contulimus domino Brunone tunc earundem preposito id fideliter promovente. Ne ergo possit aliquis huic nostre donationi imposterum titulum opponere viciosum, sed ut factum nostrum evidens sit et firmum, nos in hnios facti nostri perpetuum iudicium sigillo nostro presens scriptum inde confectum duximus roborandum. Verum quia in hiis et in aiiis de bona voluntate eis et loco earum studuimus providere, dignum est»

*) Bis hier verlängerte Schrift.

1248. 847

at simus partlcipes omnimn orationnm et bonoram operam, que ab eis et aliis penitentibns , que succedent eisdem, per dei gratiam faermt procurata Hildensem in ecclesia beate Marie Magdalene. Testes hoius rei sunt dominus Beynoldus maior prepositus^ lohannes cellerarius, Menardus scolasticus et magister Geroldus Hildensemenses et lordanis scriptor noster clerici, comes Widekynus de Poppen- borch, Tidericus et Hugo fratres dicti de Holthusen, Hermannus Caper, lohannes et Albertus de Wlvinge, Woltherus de Haringe, Ekbertus camerarius, Bertoldus de Berberge, Elyas de Esbeke, lohannes de Berningerod. Actum Poppenborcb xv. kalendas novem- bris anno gratie m^. cc^ xl^. üio., pontificatus nostri anno xxo. üi^.

Or, im Kgl, SU-Ä» zu Hannover, Mar. Magdah Nr. 37. Siegel dee Bischöfe an blauen und weieeen Hanffäden. Oedr. Vaterl Archiv 1843 S. 124. Eine etwas hOrzere, aber im Wesentlichen gleichlautende Fassung in Or. a. a. O. Nr. 38, Siegel des Bisehofs in rotem Wachs. Beide Ausfertigungen neben einander gedr. Heinemann, Beitr. zur Diplomatik 8. 163.

600J Bischof Konrad überträgt dem Cyricunstiße in Braunschweig den halben Zehnten und zwei Hufen in Sossmar (Sntherem), die ihm der Hildesheimer Bürger Arnold von Minden aufgelassen hat. Nienstedt (in Nova civitate, 1243) Dezember 4 (xix^ kalendas ianuarii, (pontifi- catus nostri) anno xxii^.).

Testes huius rei sunt clerici Reinoldus maior prepositus, lohannes cellerarius prepositus de Alsburch, Ludolfus prepositus de Goslaria, Theo(dericus) de Addenoys, milites Conradus (marscalcus ?), Henri- (cos et Aschwinus fratres) de Lapideo monte» Lippoldus (de Veteri) foro Thidericus Berterammus de Domo

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttel, st. Cyriaci Nr. 10. Die Schriß zum grossen Teile abgeblättert. Siegel des Bischofs am Rande beschädigt. Nach den Foniifikai^ahren, die von September 1221 an zählen aber sehr oft falsch an- gegeben werden, gehört die Urk. ins Jahr 1242, mit Rücksicht auf Nr. 683 aber wird sie wohl zu 1243 zu setzen sein,

•Ol* Herzog Otto vo9i Lüneburg überragt dem MariorMagdalenen- klosier neun Hufen und eine Hofstelle in Farmsen. Hannover 1243 Dezember 22.

Otto dux de Luneborgh conventui s(ancte) M(arie) M(agdalene) apud muros Hild(ensemenses) novem agrorum et unius aree pro- prietatem, que sita est apud curiam in Vermersem, sicut et agri saprascripti in campo ipsius curie siti, confert. Testes lohannes

848 1248.

de Escherte, Borchardus de Gramme, Thidericus de Alten, Luderus de Hanense et frater eius Zeghebodo, Bertoldus de Reden milites, Thidericus de Escherte. Actum anno domini mccxlüi, datum Honovere feria tertia post Exurge quare obdormis domine.

Auszug aus einem nicht mehr aufzufindenden Cop. des Maria Magdalenen- klosters aus dem 14, Jahrh. im FHvatbesitz in Ms. 187 S. 19 im Museum zu Hüdesheim.

692. Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit dem Michaelis- kloster Liten. Gandersheim 1243.

B(ertha) dei gratia Gandersemensis ecclesie abbatissa dilectis in Christo, ad quos p(resens scriptum perveneri)t, salutem in domino. Noverint universi, quod nos venerabili in Christo domino T(hetmaro) (sancti Michah)elis in Hyldensem abbati et eius ecclesie Hermannum de Hedelendorpe ecclesie nostre litonem pro Hermanne ecclesie sancti Michahelis eiusdem ville litone dedimus in concambium, presentem cartam in veritatis testimonium conscriptam sigilli nostri munimine roborantes. Datum Gandersem anno domini m^cc*^^. üi^.

Or. im Kgl. St-A, zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 41 mit guUrhaUenem Siegel der Äbtissin. Vgl Nr. 670.

698« Das Moritzstift verkauft, um die Vogtei von Bertold tom Alten Markt kaufen zu können, dem Kreuzsüft seinen Anteil an dem Hofe in Luttrum und eine Hufe in Dinklar. 1243.

Conradus dei gratia prepositus, Fridericus decanus totumque capitulum montis sancti Mauricii Hildensemensis omnibus hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod, cum emissemus advocatiam, quam Bertoldus miles filius domini Lippoldi quondam dicti de Veteri foro habuit super bona ecclesie nostre, et propter hoc indigeremus pecunia, rogavimus dominum nostrum Con- radum episcopum Hildensemensem, ut liceret nobis vendere aliqua bona spectantia ad prebendam nostram, et ipse considerata magna necessitate nostra secundum quod rogavimus licentiam dedit nobis. Cum igitur fratres ecclesie sancte Crucis in Hildensem et nos haberemus quandam curiam in Lutthenem et mansos ad eam per- tinentes communes, partem eandem, que ad nos spectabat, et unum preterea mansum in Thinkelere situm vendidimus ecclesie sancte Crucis iam dicte et renunciantes omni iuri, quod in eisdem habnimus, dimisimus eisdem eos possidendos iure perpetuo et liberos ab omni

1243. 349

iure et honere alicuius advocati, non recognoscentes viro Uli, qni tempore yenditionis hains colait eosdem mansos nostros in Luttenem, aliqoid ins in eisdem mansis nee etiam Reynardo cognomine Im- peratori vel pneris sois, qoi erant in curia ad mansum Thinkelere pertinente aliquod ins recognoscimns in eadem curia et manso eodem Thinkelere, qnia mansum illum cum curia liberum et expeditum yendidimus ecclesie sancte Crucis predicte, nisi solummodo in ediflciis, que in curia eadem erant. Recepimus autem a capitulo sancte Crucis pro eisdem bonis nostris in Luttenem xxx talenta et pro manso in Thinkelere sito xi talenta Hildensemensis monete. Ceterum canonici Montis, quibus presentibus et consentientibus hec sunt facta, sunt hii: videlicet Gonradus prepositus, Fridericus decanus, Bertrammus, Henricus de Stokkem, Ludegerus de Eemme, Albero, lohannes sacerdotes. lohannes de Plesse, Henricus scolasticus, Henricus de Hiddestorp diaconi, magister Hermannus, lohannes, Hugo, Gerardus subdiaconi, et canonici sancte Crucis qui inter- fnerunt sunt hii: videlicet Hugo prepositus, Ricardus decanus, Her- randus, Wemerus, Hedenricus, Fridericus s(acerdotes, Lu)dolfus, Otto, Walterus diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo, Qerardus sco- lasticus subdiaconi. Ut igitur predicta flrma permaneant et rata et perpetuis temporibus inconvulsa, nos scriptum nostrum inde con- fectum dedimus et illud duobus sigillis prepositi videlicet et ecclesie nostre firmavimus ad cautelam. Actum anno domini w9. cc®. xl^. iii^.

Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 47. Siegel des Propstes Perloren, das der Kirche an weissen Hanffäden stark beschädigt,

9>94t. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet die Vefyachtung einer Hausstätte in Dinklar durch den Obedienziar Ludolf an Reinhard Kaiser. 1243.

Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildenseim omnibus, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod Seinardns de Thinkelere cognomine Imperator, qui habet aream illam Thinkelere, que per(tinet) ad mansum, quem ecclesia sancte Crucis emit a canonicis Montis, venit ad presentiam nostram Hildensem et recognovit, quod non haberet ins in manso illo sed peterety (quod de) gratia ei dimitteretur. Unde magister Ludolfiis tamquam obedientiarius dedit ei ad quatuor annos mansum illum -colendam; quibus elapsis obedientiarius erit absolutus ab eo, nisi de gratia velit ei dimittere iterato. Huius rei sunt testes Richardus

360 1243.

decanns, magister Ludolfiis, Gonradas de Ylsede, Henricas collector de(ciiDe in Thi)nkelere, Ludolfas qui pertinet ad sanctum Gode- hardum. Ad censum autem dab(it de) m(anso) illo zii solidos a(niia)a(tim). Ne igitar de hoc oriatur dubitacio, conscribi feci(mu8 et) sigillo nostro sigillari. Datum anno domini m<>. ccP. xl<>. iii<>.

Or, im Kgl. SU-A» ßu Hannover, Kreuzstift Nr. 48. Siegel des I^opHet wenig beschädigt. Schrift stellenweise abgesprungen,

695. Herzog Otto von Braunschweig tauscht mit der Kirche in Hildesheim Ministerialen. 1243.

Dei gi*acia Otto dnx de Brunswik. Notom esse volomos ani- versis, quibus hoc scriptum fuerit presentatum, quod nos ministerialem nostram filiam domini Henrici parvi de Hamelen Helenburgim nomine dedimus et assignavimus ecclesie Hildensemensi, ut e& condicione et iure, sicut prius nos respiciebat, deinceps pertineat ecclesie memorate, loco eins in quadam commutacione recipientes duos filios domini Ludolfi de Bornem, ut nobis pertineant fidelitatem debitam nobis sicut ministeriales nostri alii facientes. Datum anno domini m<>. cc<>. quadragesimo tercio.

AbschHft des 15, Jahrh. in Chp. VI, 11, S. 584 Nr. 1054 im Kgl. St-A. » Hannover.

696. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet BeiUgung eines Streites zwischen dem Scholaster Gerhard und dem Dietrich von Stenem wegen einer Hufe in Berel. 0. D. (1243 46).

Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildensem hiis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod, cum Theodericus de Stenem impeteret mansum ecclesie nostne sitois Berle inter alia bona, que ibidem habemus, tandem compamit coram nobis et respondit ei Gerrardus scolasticus obedientiarius et dixit ex parte ecclesie, quod dictus famulus in manso illo nichil iuris haberet, quia prescripsisset ecclesia contra eum. Tandem super boc dictante sententia ipse obedientiarius per suum iuramentum deboit ipsum mansum ecclesie obtinere. Famulus yero ille inramentoni remisit et dixit, quod ei sufficeret, quod sibi iusticia facta esset^ et renuntiavit ipse lingua et manu omni iuri, quod ei in manso pre- dicto poterat competere, recognoscens , quod in eo nichil haberet» datis eidem ab ecclesia xx solidis Hildensemensis monete. Preterea warandiam fecit per se et per Theodericum Stokelet, quod nee ipse

1243. 351

per 86 nee aliquis ex parte saa iimqaam de cetero impetet mansum

illnm. Hüius rei testes sunt Hennannns et Ludoldus de Tinkelere,

Berwardus de Eemme, Gerrardus Hokin^as, ^) Bertrammas de Domo,

Henricos Helle, Theodericns de sancto Michaele, Henricus, qui eun-

dem mansom ecclesie nostre situm in Berle ad annuam censum

tenneraty laici, item Rikardns decanos, Wolteros, Fridericos, magister

Lndolfas, Conradus, Gerrardus scolasticas canonici sancte Cracis.

Postmodom idem Theodericns supradictns predicta coram civibns in

Borchtorp recognovit et rennntiavit omni inri, si qnod in sepedicto

mansch) yidebatnr habere. Ibi presentes erant in yilla Borchtorp

Rikardus decanus, Lndolfus de Elwede, Gerrardns scolasticns ex

parte ecclesie, lohannes willicns ducis, Hildebrandns de Veteri yilla,

Hildebrandus Ck)chel fideiussores, item Wasmudns et Henricns frater

SQos, lohannes Magnus, Sifridus de Asle et alii quam plures. Re-

cepit autem idem Theodericus predictos xx solides Hildensem a

ß(errardo) scolastico in domo Sifridi dicti Mordere; ibi presentes

erant Amoldus advocatus, iam dictus Siffridus, Bertrammus de

Domo, Albertus Burmester, Gerrardus Hermanni, Henricns Helle.

In huius igitur rei testlmonium scriptum hoc inde confectum sigillo

nostro fecimus sigillari.

Or, im Kgl, SU-A. zu Hannover, KreuzsHfl Nr, 67, Siegel verloren. Regest Doebner, ÜB. I, S. 99 Nr. 203.

697* Propst Hugo des , Kreazstißes bekundet, dciss Henrich der Meier in Kemme der Vikarie am Altar der h. Maria sechs Morgen Land in Kemme verkauft hat. 0. D. (1243—46).

Hugo dei gratia prepositus sancte Cmcis in Hildenseim omnibus hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus presentibus et fnturis, qnod Henricns yillicus noster de Kemme, qul tenult de manu nostra sex iugera Kemme slta, que pertlnent ad proprietatem ecclesie sancte Grucis, vendldit eadem sex iugera ecclesie sancte Crucis ad usus perpetui vicarii, qul celebrabit ibidem ad altare sancte Marie, receptis pro eis quatuor talentis et dimidio Hildense- mensis monete et resignavit ea nobis Gunthero et Lenardo filiis suis presentibus et consentientibus, et nos ea contulimus ecclesie sancte Cmcis. Et idem Henricns de Kemme et iam dicti duo fllii sui et Gnnthems de Kemme et Henricns de Thinkelere tamquam

1) Verb, aus Hokindos. ') Über der Zeile.

352 1243.

fideittssores ad hoc se obligaverunt, quod filium paryalnm ipsins Henrici prodncent cum ad annos discretionis peryenerit, ut simüiter ipse consentiat et ratum habeat factum patris. Huius rei testes sunt Richardus decanus, Waltherus et Hedenricus sacerdotes, Ln- dolfus et Otto diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo, Gerardus sub- diaconi, Ludolfus de Thiukelere, lohannes de Herste milites, Her- maunus frater eiusdem lohannis de Herste, Tidericus Botularius, Tydericus serviens Conrad! de Ylsede, Henricus de Bodenborch, Philippus famuli nostri. Ne autem istud imposterum vertator in dubium, conscribi et sigillari fecimus ad cautelam.

Or, im Kgl. St.'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 74, Siegel verloren.

698. Pf'opst Hugo des Kreuzstifles bekundet Verzicht des Henrich mit Frau und Kindern auf die zu einer Hufe in Berel gehörigen Ge- bäude. 0. D. (1243^46).

Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis Hildensemensis omnibus, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod prima vice constituti coram nobis uxor Henrici que fuerat Berle in manso ecclesie sancte Crucis et fllius Bemardus nomine rennnciavenmt omni iuri, quod dicebant se habere in ediflcüs pertinentibas ad mansum illum, et presentes erant Richardus decanus, Woltenis, Ludolfus, Conradus, Gerardus, Hugo^ lohannes sancte Crucis canonici et Amoldus. Postmodum secunda vice venerunt ad presentiam nostram supradictus Henricus et fiiia et similiter renunciayemnt et paratus erat idem Henricus iurare, quod alio tempore edificia illa redempta non fuerant et quod ad se pertinerent; sed ei fuit iuramentum remissum. Renunciatione igitur ab eis facta dati faerunt eis ab ecclesia sancte Crucis novem^) solidi. Presentes etiam erant, cum Heni-icus idem et filia renunciarent, Ricbardos decanus, Fridericus, Ludolfus, Ludolfus, Conradus. Ne') igitar hoc factum veniat in dubium, conscribi ipsum fecimus et sigilli nostri munimine roborari.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Kreuzatifi Nr. 68. Siegel verloren^

699. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet die schied^richterlitlu Beilegung eines Streites zuAschen Reinbert von Solschen und dfW

0 Vau anderer Hand nachgetragen auf detn leergelassenen fiaMtit. ^ V«* hierab von derselben zweiten Hand nachgetragen.

1243—46. 353

Kanoniker Konrad von Usede wegen Güte)' in Klein- Solschen. 0. D. (1243—46).

Hugo dei gratia prepositus saDCte Crncis in Hildenseim omnibus,

qnibus hoc scriptum fuerit exhibitnm, salutem. Notum esse yolumus,

qnod, cum per Reinbertum de minori Solzeke et filios suos et

cognatos bona ecclesie nostre ibidem Sita, que Conradus de Ylsede

habet in obedientia^ impedirentur, vocatus ad presentiam nostram

Beinbertus elegit coram nobis arbitros videlicet magistrum Richardum

decanum et dominum Hermannum de Thinkelere et Ohtmarum pro

se et suis et dominus Conradus de Ylsede similiter pro se elegit

arbitros scilicet dominum Bertrammum de Domo et Wedegonem et

Hildebrandum de Berkem, qui componerent inter eos. Arbitri ergo

tractatu inter se habito in arbitrio statuerunt, quod, si umquam per

ipsum Reinbertum vel aliquem fllium suum yel per cognatos suos

contigerit impediri bona illa, ipse Reinbertus durante tali impedi-

mento dimittet predicto domino Conrado obedientiario bona sua,

que habet de ecclesia nostra, et ad ea respectum habebit dominus

Conradus et de eis fratribus ministrabit prebendam tamdiu, donec

bona ecclesie expediantur ab eis. Ipse etiam Renbertus pro se et

suis in manus nostras et Conradi de Ylsede et Hermanni de

Thinkelere et Tiderici de Tossem et Sifridi de Bemingeroht pro-

misit firmam pacem in perpetuum omnibus eis, qui venerant ad

domum suam Solzeke ad querendum eum, et promisit, quod nee

ipsi domino Conrado nee eisdem amicis pro hac causa umquam

aliqnid imputabit. Et idem promiserunt fllii sui duo, qui pervene-

rant ad legitimam etatem et presentes erant, et alii paryuli qui

absentes erant ante fores ecclesie in maiori Solzeke promittent

cum faerint requisiti. Ne igitur istud in dubium veniat, conscribi

illud fecimus et sigillo nostro munivimus ad cautelam.

Or. im Kgl, 8L-A. zu Hannover, Kreuzstifl Nr. 66, mit heschädifftem Siegel des Propstes,

700* Propst Hugo des Kretizstiftes bekundet schiedsrichterlichen Vergleich des Stiftes mit Heinrich von Solschen wegen einer Hufe in Klein-Solschen. (1243—46).

Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis Hildensemensis. Notum Sit, quod, cum Henricus filius fratris Ludolfi et Remberti de Solzeke impeteret mansum situm apud parvum Solzeke et diceret, quod noncquam renunciasset iuri, quod in eo habebat, dominus Hermanuus

HUd«flb. X7B. n. 28

354 1243-46.

de Brnuisrode, cui idem Henricus tunc servivit, prodaxit ipsam coram nobis Bruneswik in curia fratris soi domini Werneri canonici sancti Blasii. Ubi cum proponeret causam suam, ad hoc inductus fliit, quod compromisit in arbitros videlicet in cellerarium de Riddageshusen et in dominum suum dominum Hermannum de Brunesrode et ex parte ecclesie sancte Grucis compromissum fait in decanum sancte Grucis et in dominum Fridericum canonicum sancte Grucis, qui sie arbitrati fnerunt, quod scilicet eidem Henrico dari deberent ab ecclesia sancte Grucis duo talenta et dimidium et ipse renunciare deberet omni iuri, quod diceret sibi competere in manso illo. Hoc factum Mt, renunciavit enim lingua et mana omni iuriy quod dixit se habere in manso illo^ licet nullum ins in eo haberet, quia cum pater suus eum venderet ipse yenditioni con- sensit. Et venit idem Henricus Eemme ubi convenerant villici et coram eis süniliter renunciavit et recognovit, se nichil iuris in eo habere, et ibi data sunt ei illa duo talenta et dimidium, et posuit ipse fldeiussores Henricum patruum suum, qui manet Bruneswik, et filios ipsius et Henricum filium Ludolfi patrui sui, qui promisenint pro eo, quod nuncquam de cetero impeteret mansum illum nee deberet sibi addicere aliquod ins in illo. Testes huius rei sunt Richardus decanus, Fridericus, Gonradus, Ludolfus, Hugo canonici sancte Grucis, Wemerus de Brunesrode canonicus sancti Blasii Bruneswicensis, Henricus sacerdos de Syverdishusen , Sifridns sacerdos de Gappelstockem, Henricus sacerdos de Addenem, dominus Hermannus de Brunesrod, qui promissum una nobiscum recepit, Henricus et Ludolfus et Renbertus fratres de Solzeke.

Or» im Kgl, SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 65» Siegel verloren,

701* Propst Hugo des Kreuzstißes bekundet, dass Konrtid, Sohn der Adelheid, mündig geworden, auf die Oüter in Bettmar verzichte hat, die seine Mutter vo7' einigen Jahren dem Stifte verkauft hcct. 0. Z). (1243—46).

Hugo dei gratia prepositus sancte Grucis in Hildenseim. Omnibus, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod Adelheidis femina constituta in presentia nostra Hildensem recog- novit, quod ante aliquot annos ipsa et maritus eins et pneri eoram, qui ad annos suos pervenerant, renunciaverant coram nobis iuri suo, quod dicebant se habere in bonis Behtmere uno excepto Con- rado nomine, pro quo producendo cum perveniret ad annos suos

1243—62. 355

fideiassores posaerant, et ideo ab ecclesia sancte Crucis xzx solidos receperant, et propter hoc dixit se produxisse iam dictum filium suum Conradum, quia modo pervenlsset ad annos suos, ut yidelicet faceret coram nobis secundam quod pro eo cum esset parvulus dictum fuerat et promissam. Unde idem Conradus in kaminata üostra Hildensem coram nobis rennnciavit similiter omni iuri, quod sibi dicebat competere in supradictis bonis Bethmere matre saa Adelheidi presente et id fideliter procurante. Huius rei testes sunt fiichardus decanus, Wolterus, Ludolfus, Otto, Conradus de Ylsede, Hugo canonici sancte Crucis, item Amoldus clericus noster, Hen- ricus Seat et frater suus, Eylardus famulus Conradi de Ylsede et alii quam plures. Ne igitur de hac renunciatione ipsius Conradi impostemm dubitatio oriatur, nos scriptum hoc nostrum inde con- fectum dedimus et iUud sigillo uostro firmavimus ad cautelam.

Or» im Kgh St.-A» zu Hannover, Kreuzstift Nr. 73 mit zerbrochenem Siegel,

702* Dechant Rickard und das Kapitel des Kreuzstiftes bekunde7i, dass der Kanoniker Konrad von Ilsede dem Stift zur Löse von OUtem in LuHrum fünf Pfund gegeben, für welche zur Beleuchtung des Johannesaltares eine Kerze aus einer Hufe in Klauen unterhalten irerden soUte. D, D. (1243—52).

Bychardus dei gratia decanus totumque capitulum ecclesie sancte Crucis Hildensemensis hiiS; quibus hoc scriptum fuerit ex- hibitom, salutem in domino. Notum sit, quod dominus Conradus de Ylsedhe confrater noster ad expedienda bona in Lutthenem a duobns fratribus Tyderico et Thetlevo de Levedhe dedit quinque talenta, pro quibus ministratur noctumalis candela ad altare sancti lohannis de manso in Clowen, qui vacavit ecclesie nostre de morte Margarete vidue Edeleri. Ne igitur impostemm oriatur dubitacio de hoc facto, ipsum conscribi et sigillo ecclesie nostre fecimus sigillari.

Or. im KgL St.-'A, zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 75 mit beschädigtem Konvente- Hegel an von der ürk. geschnittenem Pergamenstreifen.

70S* Dechant Richard des Kreuzstiftes bekundet Vergleich mit Johann von Bettmar wegen der daselbst neu errichteten Oebäude. 0. D. (1243—52).

R(ichardus) dei gratia decanus totumque capitulum sancte Cmcis in Hildensem omnibus haue cartulam inspecturis salutem.

I

356 1243-60.

Notam Sit quod, cum Hermannus de Bethmare resignaret bona nostra ibidem sita, reqnisivit a nobis, ut ei persolverentnr edificia curie, sed ex parte ecelesie nostre esponsum fuit ei^ qnod non deberet pro edificiis aliquid recipere ab ecclesia, qnia propter prebendam detendam obligatns esset fratribns bene in decem talentis. Undei) de Omnibus compositum fuit cum eo ita scilicet, quod ex parte ecelesie nostre edificia illa ab eo empta fuerunt et pro domo et horreo data sunt ei tria talenta sub hac forma, ut, si posthac heredes sui emptionem illam ratam habere nollent, predieta ti-ia talenta ecelesie nostre restituerent. Testes huius rei sunt Thidericos villicus de Lafforde, Gonradus Puerorum de Lafforde, Thidericns de Bethmare. Insuper hoc dictum fuit, quod heredes Hermanni deberent restituere ecelesie nostre illa decem talenta detenta, que pertinent ad prebendam fratrum. Istud ergo ne yeniat in dubium, fuit sigillatum sigillo ecelesie sancte Crucis.

Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover , Kreuzstift Nr. 71 mit Siegelrest.

704. Dechant und Kapitel des KreuzsHftes verschreiben der Wittwe Adelheid van Bierbergen eine Getreiderente für ztvamig Pfund^ welche nach ihrem Tode zu ihrer Meinorie, zur Beleuchtung und zur consolatio der Stiftsherm verwendet werden sollen. 0. D. (1243 52).

Rychardus dei gratia decanus^) et capitulum sancte Gratis Hildensemensis. Notum esse volumus presentibus et futuris, qaod, cum bona matrona domina Adelheidis dicta de Berberge intelligeret ex relatione aliquonim, quod ecclesia n^ostra de sancta Gruce propter varias necessitates suas pecunia indigeret, contulit ecelesie nostre primo decem talenta, que in usus ecelesie sunt conversa; postmodom iterum, cum indigeremus denariis ad allodia ecelesie restauranda, que tempore gwerre devastata fuerant incendiis et rapinis, iterato contulit ecelesie nostre alia decem talenta intuitu pietaüs, et nos pro- misimus ei, quod ab ecclesia nostra dabitur ei annuatim in festo Michaelis tempore vite sue de communi domo nostra claostrali tantum annone, quantum provenit de tercia parte decime in Yngenem, quamdiu eadem decima ecelesie nostre est obligata; sed postea, cum ipsa decima non habetur, tunc de iam dicta domo nostra com- muni annuatim in festo Michaelis dabitur ei annona quamdiu

') ünde scilicet auf Rasur und das folgeyid^ qnod übergeschrieben, *) decanns fehlt im Or.

1244. 867

vivit ad estimationem dnonun talentorom. Post mortem aatem eins

hec solntio annone exspirabit et nichil aliud fiel nisi qnod ab

ecclesia nostra quatuor solidi annuatim dabantnr yicario ad altare

sancte Made et ponetor ibi candela de ana libra cere, et dicet ibi

vicarias unam missam pro defunctis qnalibet septimana et a fratribus

agetor anniversarius ipsioei domine iam dicte soUempniter, et candela

de nna libra cere similiter ponetar et ardebit illa ad altare malus

per vices tarn diu, donec totaliter consumatnr. Et cousolatio fiet

fratribus quanta fieri potest de zx talentis, que cedunt ad usus

fratrum exceptis iiii soIidiS; qoi cedunt yicario, ut supra dictum

est, et duabus libris cere. Huius rei testes sunt Bichardus decanus

sacerdos, Ludolfus, Otto diaconi, Conradus, Gerardus scolasticus

snbdiaconi, cum quibus de hac materia familiarius et specialius

habitus est tractatus.

Or, im Kgl, SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 72, Siegel verloren.

705. Johann von Adensen überträgt dem Michaeliskloster einen Hörigen. 0. D. (1243—60).

Io(hannes) dei gratia dictus de Adenoys omnibus presentem paginam inspecturis salutem. Noverint universi, quod ego Ber- trammum hominem meum proprium de consensu patruorum meorum E(vei-wini) scilicet prepositi sancti Bonifacii in Halberstad et Th(iderici) cantoris in Hildensem liberum dimisi pro eo, ut ecclesia beati Michaelis ipsum in proprium yimm recipere posset et mansum litoms, quem pater suus iure hereditario possiderat, i) ipse possidere posset sicnt lito. Unde cum idem^) Bertrammus de voluntate mea et patruorum meorum coram abbate et conventu se obtulisset ecclesie sancti Michaelis, ego et patrui mei presens scriptum sigillorum nostrorum munimine fecimus roborari.

Or. im Kgl. SL-Ä. zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 26, Siegel des Johann mit Sparren beschädigt, des Kantors gut erhalten, das Siegel des Propstes, das an dritter Stelle hing, verloren.

700* Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof Konrad mit dem Schutze des HospitcUes der h. Elisabeth in Marburg, der dortigen Deutschordensbrüder und der dort zusammenströtnenden Pilger. Lateran 1244 Februar 3 (üi. nonas februarii, pontiflcatus nostri anno primo).

Oedr. Wyss, Hess. ÜB. I, (Pübl. aus den Freuss. Staatsarchiven 3) S. 68 Nr. 74. JSegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 7445.

') So das Or. *) über der Zeile nachgetragen.

t

368 1244.

707. Bischof Konrad bekundet, dass das Morüzstift dem Kl Ringelheim einen Hof und sechs Hufen in Wendhusen verkauft hat. 12U(?) März 16.

Conradus dei gratia episcopus ecclesie Hildesheimensis omnibns Christi fidelibus in eo, qui salus omniura est, salutera. Ut veritas, qne non querit angulum, manifestius elucescat, expedit, ut id quod inter presentes geritur perpetuo etiam posteris innotescat. Notum ergo Sit omnibus tarn presentibus quam fiituris, quod prepositos et conventus de monte sancti Mauritii in Hildcsheimb abbati de Ringel- heimb et eins conventni pro quadraginta libris Hildesiensis monetc curtemi) unam in Wendhusen sitam cum sex mansis, sylviSj aquis et pascuis vendiderunt publice protestantes in nostra prescntia, quod predicta bona ab omni adyocatia et servitiis penitus sint exempta, emptoribus eandem immunitatem et libertatem habitoris, quam presentes habebant venditores, cum id commune non explo- ditur, quod in commodo rei vendite emptor semper succedere debeat venditori. Ut autem id quod factum est nemini revocetur in dabiant presens scriptum nostro et prepositi et capituli de monte s. Manritü sigillo duximus annectendum. Huius rei testes sunt Meinardns scholasticus, Segebodo cantor, Thidericus de Adenoys*) canonici sancte Marie, Siffridus de Rutenberge, Conradus marschalcus, Thi- dericus de Rhotinge, loannes de Suttherem^) milites, Henricus burgensis*) filius Volckmari et servi Henrici Bock Wemerns et Conradus. Actum anno dominice incamationis millesimo ducentesimo quadragesimo quarto, xvii. kalendas aprilis.

Ähsehrift im Cop, des Jahres 1714 8, 17 im Archiv zu Ringelheim, Die Utk. gehihrt einer früheren Zeit an, denn Segehodo ist 1236— 39 Dotnkantar, Meinkan^ seit 1235 Domecholaster , sodass man auch 1234 nicht annehmen kann. Die anderm Zeugen sind alle auch noch 1244 nachweisbar.

708. Bischof Konrad bekundet, das Propst Heinrich von Escherde von Dietrich von Escherde eine Hausstelle und drei Hufen in Alien- Escherde gekauft hat. Hildesheim 1244 April 9.

C(onradus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus nni- versis Christi fidelibus, ad quos hee littere pervenerint, etemam in Christo salutem. Per presens scriptum notum esse voloiniis Omnibus tam futuris quam presentibus, quod Henricus prepositis novi Escherte compai*avit quadraginta et quinque libris Hild^sse*

1) Cop. curtauL *) Cop. Adeyons. *) Cop. Sutthem. *) Oop.

1244. 859

mensis monete a Thiderico de Escherte fldeli nostro areain unam sitam apad antiquami) Escherte ioxta cimiteriam et tres mansos in eadem villa sitos liberos ab omni adyocatoram iure, qae dicebat ad se ratione proprietatis pertinere. Postmodom aatem Johannes filius prefati militis Th(iderici) in nostra presentia constitatus ven- ditioni consentiens publice renuntiavit accioni et omni iuri, quod ei de predictis bonis competere videbatur. üt autem hoc quod factum est coram nobis nemini revocetur in dubium, presens scriptum inde confectum nostro sigillo apposito duximus muniendum. Testes huins renuntiationis sunt comes Henricus de Woldenberge, Aswinus et Henricus fratres de Monte lapideo, Hugo de Holthusen, Reinoldus maior prepositus, Ludoldus abbas sancti Godehardi, Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus Montis, Menardus scolasticus Hildensemensis, magister lohannes Wolcmari filius et alii quam plures. Actum in sinodo Hildensemensi anno gratie m^. ccP. xliüio., r^. idus aprilis, pontificatus nostri anno yicesimo secundo.

Or, im Kgk 8L-A, zu Hannover, Eseherde Nr, 18, Siegel des Bischofs.

709. Bischof Konrad verkauft mit Vorbehalt des Rückkaufes dem KL Wienhamen sechs Hufen und den Zehnten von vierzehn Hufen in Ält'Rosenihal (in veteri villa Bosendale), die er seihst von Wilhdm von Rosenthal gekauft hat Geschehen Winzenburg, gegeben RosenÜhal 1244 April 24 (vüi^. kalendas maii, pontificatus nostri anno rdii<>.)-

Testes huius Rodolpus de Dalem, Ascuinus et Henricus de Lapideo monte, Ecbertus de Fredhen, Thidericus de Holthusen et Hugo frater eins, Hermannus de Gandersem, Conradus et Ludolpus de Elvedhe, prepositus Wernerus de Winhusen, Menardus scolasticus Hildensemensis^ magister Godefridus notarius noster.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausenj Nr. 23, Siegel des Bischofs.

710* Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen vier Hufen in Berkum, welche dieses von Hermann von Berkum gekauft^ dieser detn Heinrich von Hohenhameln (Hamelen) und dieser dem Bischof resigniert hat. Geschehen Rosenthal 1244, gegeben Hildesheim Mai 26 (yü. kalendas iunii, pontificatus nostri anno yicesimo quarto).

Testes huius sunt Conradus marscalcus et filius eins Heno, Borchardus de Saldere, Cesarius de Woledhe, Dhegenhardus de

^) Or. antiqnm.

360 1244.

Elvede, Henricus de Hamelen, lohannes de Adenstide. Thidericas de Prome, Conradus plebanus de Eosendale, lordanis notarius noster.

Or. int Archiv des Kl. Wienhausetu Nr. 24. Siegel des Bisehofs gut erhalten.

711. Bischof Konrad bekundet, dass, ah er das Kl. WolHngerode geweiht, Graf Hermann von Wohldenberg die über die Vogtei und den Schutz des Klosters im Privileg des Bischofs Adelog angegebenen Bedingungen anerkannt habe. 1244 Juli.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Offitii nostri debito urgente compelllmur, ut que ad utilitatem ecclesiamm nostrarum rationabiliter ordinata sunt ante tempora nostra in suo vigore servemus et studeamus providere quantum in nobis est, ne cuiusquam temeritate turbentm*. Inde est, quod per presens scriptum notum facimus presentibus et futuris, quod ex parte domine Ide abbatisse et Lambert! prepositi et totius conventus in Wältingerod innotuit nobis , quod habent Privilegium yenerabilis domini Adelogi antecessoris nostri bone memorie de advocatia cenobii in Wältingerod, quod videlicet de ea decreverit idem epi- scopus, ut obeunte seniore in parentela nobilium de Woldenberg qui senior in eadem dicta parentela successerit tutor ac defensor iam dicti cenobii pro remedio anime sue exiätat, qui nullas angarias aut perangarias seu etiam aliquod genus exactionum vel petitionum hominibus iam dicti religiosi loci possit imponere, sed qoietos eos ab omni vexatione debeat custodire; si qua vero inter homines eiusdem loci culpa emerseiit, pro qua eos pena pecuniaria mulctari conveniat, iam dicto defensori pena illa promittenda sit, sed tota sine diminutione aliqua abbatisse vel preposito ibidem pro tempore existenti^) debeat assignari. Ista comes Hermannus senior de Wäldenberg felicis recordationis, quando dedicavimus monasteriom memoratum, filiis suis et fratre suo comite Heinrico et filüs eins et aliis quammultis presentibus clericis et laicis primo in ecclesia, iterato in claustro coram dominabus fuit publice protestatns re- cognoscens, ea ita esse, in valetudine consütutus. Et etiam hoc adiecit, quod scilicet, si quis pro tempore de sua parentela futnni^ esset tutor cenobii eiusdem in Wöltingerod, si ipse se ad aliquod dampnum in bonis ipsius loci ingereret, ex ipso facto esset excom- municatus et deberet illa excommunicatio publicari et ubicumqne

0 Verbessert aus existente.

1244. 361

ille ezcommimicatus se receperit, ibi divina tarn din deberent esse jiiterdicta, qnoosque pro ipso facto sufficientem exhiberet emendam. Huius recognitionis testes sunt comes Heinricus senior de Wälden- berg, comes Bnrchardus et frater saus Heinricus, item filii comitis Heinrici Heinricus, Hermannus, Hogerus, item Bernardus de Inda- gine, Alardus et Amoldus fllius suus de Bürctorpe, Wlradus et Thidericus de Hessenden, Bertoldus et Amoldus frater suus de Honwis, Gunzelinus dapifer, lusarius de Harlingeberg, Thidericus et Hoyerus fratres et alii quamplures. Nos igitur ea que predicta snnt in nomine domini conflrmantes ad maiorem eorum evidentiam et memoriam perhennem hoc scriptum nostrum inde confectum nostri^) et capituli nostri ac sepedictorum nobilium de Woldenberg sigillomm auctoritate iussimus communiri. Actum anno domini millesimo cc^. xieiüio., mense iulio, poutiflcatus nostri xx^iäi^. anno.

Or. im KgU St-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 19. Siegel de9 BUchofs, des Domkapitels (stark beschädigt) und der Grafen an braunen Seidenfäden. Oedr. nach Cop. Asseburger ÜB. I, S. 163 Nr. 233. Regest Bode, ÜB. I, S. 561 Nr. 605. Das Privileg Adelogs s. Hildesh. ÜB. I, S. 350 Nr. 368.

Tlft. Die von Escherde resignieren dem Bischof Konrad drei Hufen in Barienrode und eine in Himtnelsthür, die der Bischof dem Godehardikloster übereignet 1244 August 11.

Lippoldus, Basilius et Johannes milites dicti de Eskerthe ministeriales ecclesie sancte Marie virginis in Hildensem omnibus hoc scriptum inspicientibus salutem etemam. Notum esse volumus presentibus et fnturis, quod nos de communi consensu heredum nostrorom^) tribus mansis in Bemingerodhe et' uni in Himdesdore renunciantes eosdem in manus venerabilis Gonradi episcopi Hilden- semensis resignavimus cum omni iure feodali. Dominus autem episcopns de consensu nostro contulit eandem proprietatem ecclesie beati Oodehardi cum omnibus attinentiis suis et idem factum suum sigilli soi munimine roboravit. Nos autem videlicet Lippoldus et Basilius ut eandem donationem ratam haberemus, octo talenta recipimns a domino Ludoldo abbate et conventu monasterii iam predictL Set cum dominus abbas iam dictus michi lohanni con- sanguineo suo per multorum obsequiorum impensas se multociens exposuisset, ego laboribus et beneflcüs suis gratuite cupiens obviare sine perceptione alicuius pecunie prenominate proprietati voluntarie

') Or. nostro. *) nostrorum resignavinrns auf Rasur.

362 1244.

renunciavi. Ne autem hanc actionem oblivionis obscnritas ant malignantiam perversitas valeat iDflrmare, presentem cedalam sigil- lorum nostrorom appensione iassimus roborari. Testes hnins rei sunt dominus Oeroldiis canonicas ecclesie maioris, Heinricas^) de Tossem iunior canonicus, Bemhardos clericus dictus Decanns, dominns Egbertus camerarins, Heno fllios mamscalci, Meinfridus senms, fratres dno de Ellessen et>) alii quam plares. Acta sunt hec in presentia domini Conrad! episcopl Hildensemensis anno gratie mP. ccP. zliiii<^.| iii. idns augnsti, anno pontificatus ipsins zxiiii.

Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, 8. Oodehard Nr. 20 a, Die drei bescMdigte* Siegel lassen noch die beiden mit den Rücken gegeneinander gestellten Schlüsse erkennen. In einer undatierten Urk, Oherträgt Bisehof Konrad obige drei Hufen dem Godehardikloster ; neuerer Auszug in Cop. 172 Nr, 45 im Museum zu HUi^ heim nach einem nicht mehr aufzufindenden Cop. des Oodehardiklosters aus doi* 13, Jahrhundert,

718. Bischof Konrad schenkt dem KL Isenkagen die Zdtnten der Dörfer Wentorf Dannhorst und Schweimke. Hildesheim 1244 September 12 (ii. idus septembris).

Testes Johannes prepositns de Alesborch, Hermaaiiiis de

Goslaria, Thidericns de Adenoys, Geroldus de Minda canonici maioris ecclesie^ Everwinns prepositns de Bossenleve, Bruno prepositvi sancte Marie Magdalene, laici vero Heinricus senior et Heinricss iunior comites de Waldenberch, Heinricus de Stenberech» Willekinos de Bosendal.

Or, im Archiv des Kl, Isenhagen, Oedr, ÜB. des Kl, Isenhagen (lAtneiburgef ÜB, V) S, 4 Nr. 6, Den Zehnten in Wentorf resignieren dem Bisekof an dem- selbeti Tage die Ritter Konrad, Werner und Walther tfon BoUensen, gedr. «.«.

0, Nr. 5.

714. Bischof Konrad überträgt eine ihm resignierte Hitfe Farmsen, die zu den sogen, freien Gütern der grossen CrrafsAap gehört, den Nonnen der Maria Magdalena. Poppenburg 1244.

In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Couradns de! gratia Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse Tolnmns presentibus et futuris, quod Theodericus Bodestok receptis sex talentis Hildensemensis monete a domino Brunone provisore domns sancte Marie Magdalene in Hildensem et a sororibus penit^itibo^ eiusdem loci resignavit nobis mansum unum Vermersem situm, qoi

*) Or. HoiricHB. *) Or, eta aliL ') Bis hier verlängerte Schrift.

1244. 363

pertinebat ad bona que dicnntor libera in maiori comitia nostra, et nos pietaüs intuitu enndem mansam cum omni iure, qaod solent habere tales mansi, contnlimas ecciesie sancte Marie Magdalene in Hildensem ad osas soromm, qae ibidem deo et sanctis eins deserviant die ac nocte. Hoius rei testes sunt Rycardas decanus, Qeroldus canonicus ecciesie nostre maioris, Henricos de Brema canonicus sancti Andr^Q^ lordanis scriptor clerici^ Sifridus de Rutenberh, Hugo de Holthnsen, lohannes de Suttherem, Wemerus de Borsem milites, Bertoldos Crane, lohannes de Saldere, Ekbertns camerarins, Gesarins de Welede iunior. Ne ergo de resignatione supradicti Theoderici et nostra donatione imposterum oriatur dubitacio, nos scriptum hoc nostmm inde confectum dedimus et illad sigilli nostri manimine fecimns roborari. Actum anno domini m^. cc^. xV. iiiio. Datum*) pontificatus nostri anno xx^iii^^.

Or, im Kgh St,'Ä. zu Hannover, Mar, Magdal, Nr. 39. Siegel des Bisehofs an blauen und weissen Hanffäden,

TLS. Bischof Konrad beauftragt ein Kloster mit der Untersuchung der Klage des Kanonikers L(udolf?) des Kreuzstiftes wegen einer Geld- forderung an den Bürger Heinrich Acco, 0. D. (1244).

Gedr. nach dem Formelbuch des hudolf von Hildesheim Quellen und Er- Merungen zur bayrischen u. deutschen Gesch. X, S. 386. Hegest Doebner, ÜB. I, S. 90 Nr. 186.

71 Bischof Konrad bekundet, dass sein Befehl zur Exkom- munikation des Heinrich Akko dadurch hinfällig geworden, dass dieser dem Kreuzstift dessen Eigentum wieder zugestellt habe. 1244 (ponti- ficatus nostri anno xxOüio.).

Or. im Kgl. St-A. in Hannover, Kreuzstift Nr. 50, Siegelrest an von der ürh. geschnittenem Fergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB, I, S. 89 Nr. 181.

717* Bischof Konrad überträgt die ihm resignierten drei Hufen in Schellerten dem Kreuzstift zu einer Vtkarie auf dem Marienaltar. 1244.

Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus presentibus et futuris, quod venerunt ad presentiam nostram Ernestus et Cesarius fratres dicti de Lobeke et resignaverunt nobis tres mansos Schelerthe sitos, quos de manu nostra in feodo tenuerunt, et hoc fece- runt Henrico fratre et *) sorore ipsorum consentientibus et similiter

0 J>ie Lüche auch im Or.

864 1244.

resig^nantibns apnd Nienstede presentibus Hngone preposito sancte Grncis, lohanne preposito de Alesbarch, Bichardo decano sancte CraciSy Meinardo scolastico maioris ecclesie, Hermanne sacerdote et capellano nostro, lordane notario nostro, Engelbeito canonico sancti AndrQQ clericis, item comite Wedekyndo de Poppenborch Hugone de Holthasen, lohanne de Snttherem, Arnoldo de Wlfinge et Alberto fllio eins, Conrado de Wlflnge, Olrico de Adenoys miiitibus, et Ekberto kamerario nostro et Gerardo camerario et Bertrammo de Bervelte, lohanne Coco, Sigebodone, lohanne de Syverdishusen et Bodone de Yltene. Es nos contolimns eos pro remedio anime nostre ecclesie sancte Crucis in Hildenseim ad usus perpetni vicaiii, qui celebrabit ibidem ad altare sancte Marie. Post- modum Halte et Tidericus fllii Arnoldi de Elvede et Eyeza soror eorum consütuti coram nobis Hildensem renanciavernnt omni inri. si quod in eisdem mansis habere videbantur, presentibus Hngone preposito, Bichardo decano, WalterO; Hedenrico, Lndolfo, Ottone, Ludolfo, Hngone de sancta Cmce et Tiderico quondam preposito in Bichenberh et Gerardo camerario et Henzone et lohanne de Eynem. Tandem cum essemus in castro Poppenburh, Henricus de Honburch et Hermannus dictus Laicus fideiusseiiint coram nobis sub hac forma, quod videlicet ex parte predictorum fratnun, qui vendideinnt illos mansos, nullus movebit imposterum ecclesie sancte Crucis aliquam questionem. Huius rei testes sunt comes Hermannus iunior de Woldenberh, Bemardus de Indagine, Johannes de Aniica, Hermannus et Bertrammus et Albertus fratres de Wlflnge milites, Amoldus et Henricus de Minda, Eylardus de Brukkem iunior, Hen- ricus Akko et alii quam plures. Et Amoldus de Elvede pro eisdem et pro aliis, qui possent dicere, quod ins aliquod haberent in mansis Ulis, similiter fideiussit. Ne igitur imposterum oriatur dubitacio de hoc facto, scriptum nostrum inde confectum dedimus et illnd sigilli nostri munimine fecimus roborari. Actum anno domini wP. ccfi. xliiiiO., pontificatus nostri anno xxoiiio.

Or, im KgU SL-A. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 49, Siegel verloren.

718. Propst Hugo des Kreuzstiftes genehmigt den ztcischen dem Propst Eberhard in Steterburg und dem Priester Siegfried in Sfdckheim getroffenen Vergleich, dass die Kapelle in Melverode (Meynelvyngerod) und eine Hufe in Stöckheim bei der Kirche in Stöckheim verbleiben. 1244.

Or, im Landeshauptarchiv zu Wblfenbüttel, Steterburg Nr. l. Siegel veriortu.

1244. 365

719. Bischof Konrad überträgt den Nonnen der Maria Magdalena ihm resignierte 2^1^ Hufen in Sossmar. Hildesheim 1244.

lu nomine sancte et individae trinitatis. i) Conradas dei gracia

Hildensemensis episcopus. Ne rebus gestis snrrepat oblivio, de eis qae

finnt racionabiliter coram nobis conscribi facimos autenticarnm seriem

scriptaramm. Notum itaque facimus Christi fidelibus universis, qaod,

cum Albertus de Werstede haberet bona quedam Sattherem sita,

computata pro duobus mansis et dimidio, que tenebat in feodo

yidelicet a domino Sifrido de Borsem viginti iugera et reliquam partem

eorundem bonorum a Lyppoldo et Tiderico fratribus dictis de Stokkem,

accepit viginti et iiii libras et dimidiam a domino Brunone preposito

domus sororum sancte Marie Magdalene in Hildensem et resignavit

eadem bona iam dictis domino Sifrido et Lyppoldo et Tiderico fratri-

büs^ qni bona eadem tenebant a nobis immediate in feodo, et ipsi in

manus nostras libere ea similiter resignaverunt. Et dictus prepositus

soronim dedit propter hoc Lyppoldo et Tiderico fratribus supradictis

qninque libras Hildensemensis monete. Nos igitur huiuscemodi

resignatione hinc inde facta pro deo et pro remedio anime nostre

bona eadem contulimus sororibus domus sancte Marie Magdalene in

Hildensem memorato preposito Brunone id fideliter promovente.

Ne ergo aliquis possit huic nostre donationi imposterum titulum

opponere viciosum, in huius facti nostri perpetuum indicium sigillo

nostro presens scriptum duximus roborandum. Verum quia in hiis

et in aliis volumus iam dicte ecclesie providere^ dignum est, ut

simus participes omnium orationum et bonorum operum, que ibi per

dei gratiam fuerint procurata. Testes huius rei sunt Henricus de

Honburch, Sifridus de Borsem, Conradus marscalcus, Lyppoldus de

Antiqao foro, Henricus et Aswinus fratres de Stenberh, Tidericus

de Holthusen, Tidericus de Tossem, Amoldus Advocatus et alii

gnam plures. Acta sunt hec in curia nostra Hildensem anno domini

xsfi. ccP. xliiiio., pontificatus nostri anno xx^üi^.

Or. im Kgh SU-Ä. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr.AO mit dem Siegel des Bischofs, Regest Doebner, ÜB. I, S, 89 Nr. 183.

7520. Graf Ludolf von Hallennund überträft dem Michaeliskloster Ministerialen. 1244.

In nomine sancte et individue trinitatis. Ludolfus dei gratia comes in Halremunt. Noverit tam presens quam futura fldelium

'^y Bis hier verlängerte Schrifl.

366 1244.

saccessio, qualiter Gerthrudem oxorem Thegenardi et fllios ipsonim Thegenardam, lohannem et Hermannum petitione amicomm saoram receptis ab eis vi talentis consensu heredum nostrorum a iure, qnod in ipsis habuimus, liberos dimisimns et ecclesie sancti Michahelis in Hildensem coram fratribas aliisque subscriptis tesübas mana nostra in ministeriales pro salute nostra tradidimns. Ne antem hoc factum nostmm in posterom a quoquam irritari yaleat, presens scriptum tarn ecclesie prefate quam ipsis sigilli nostri appensione communitum dari fecimus. Huius rei tesüs sum ego LudoUas comes, Johannes prior, Gk)descalcus custos, Burkardus capellanns cum aliis deum timentibus monachis, Ludolfus de Hareboldessem, Wlvems de Beden, Folmarus Dives et eins fllii duo Heynricus et Foltmams, Bertoldus de Domo, Hugo canonicus sancte Cmcis, Amoldus cappellanus prepositi et alii quam plures. Acta sunt anno dominice incamationis m^. cc^xP. iüio., indictione i*.

Or, im Kgh St-A, zu Hannover, Miehaeliskl, Nr, 42 mit dem Siegel det Orafen. Hegest Doebner, ÜB, I, S. 89 Nr, 184.

721. Äbt Oerhard und der Konvent des Kl, Bingelheim verkaufen dem Kl. Loccum zwei Hufen in Oedelum für 39 Mark Hildesheimer Münze. 1244.

Huius rei testes sunt Heinricus comes de Waldenberch et Heinricus filius eins, Heinricus et Ascwinus fratres et milites de Steinberch, Theodericus miles de Holthusen, lohannes miles de Suthrem, Achilles miles de Cnizstede, Heinricus Grube, Volcmarns Dives burgensis Hildensemensis et fllius eins Heinricus, lohannes Incensor, Heinricus iuxta Capellam, Heinricus Lethebur et Hermannns socer eins, Heinricus Kopert.

Or. im Archiv zu Loccum, Siegel des Abtes an Hanffäden wenig erktmmbar, das des Kapitels noch erkennbar, vgl, die Beschreibung zum Druck bei v, Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 72 Nr. 95. Regest Doebner, ÜB, I, S. 89 Nr, 182.

722. Graf Heinrich von Wohldenberg bekundet, dass, als das Kl, Bingelheim zwei Hufen in Oedelum dem Kl, Loccum verkauft hat, dieses die Vogtei der Güter von ihm zurückgekauft und Bischof Konrad sie dem Kl. Loccum übertragen hat. Hildesheim 1244,

Henricus dei gratia comes in Woldenberge omnibus hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Notum vobis esse yolumns, qnod. cum dominus abbas et conventus in Bingelheim duos mansos com areis attinentibus sitis in Odelem ecclesie Lucensi pro triginta sex

1244. 367

talentis Hildensemensis monete vendidissent, ipsi advocatiam eo-

nmdem bonorum a nobis pro qaatuor talentis de ipsa pecunia

redemenrnt. Nos antem eam domino Conrado Hildensemensi epi-

scopo, de coins manu ipsam feudali iure tenuimus, in Castro Poppen-

bnrg publice resignando pure testificamur, quod ipse ibidem in nostra

presentia iam dictam advocatiam Lucensi abbati et eins conventui

tradidit libere possidendam. Ne igitur aliquis flliorum meornm aut

herednm ecclesiam Bingelmensem super eo possit impetere aut eam

in bonis de iam dicta pecunia comparatis sitis in Wenethusen iure

advocatie,. servitio aut extoi*sione violenti presumat aliquatenus in

posterum conturbare, presens scriptum sigilli nostri munimine robo-

ramus. Testes huius rei sunt Meinardus scholasticus maioris ecclesie

in Hildensem, Henricus Orubo, Conradus marschalcus, Henricus de

Steinberge et alii quam plures. Actum anno dominice incamationis

millesimo ducentesimo quadragesimo quarto iuxta capellam domini

episcopi Hildensemensis in urbe.

Absehrifi des 16, Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrich Wirschius im Ärchit zu Ringelheim S. 113.

72S. Dompropst R(einhold) und Domhen* Hermann von Dassel überlassen das Eigentum von fünf Hufen, einer Mühle und drei Haus- steilen in Westerem dem Kl. Loccum. 0. D. (1244).

Huius rei testes sunt dominus Sigebodo de Scartvelde canonicus, dominus Godefridus de Visbeke canonicus sancti Andree, Hillebrandus de Drismenstede miles, Henricus Leithebur et socer suus Hermannus.

Or. im Archiv des Kl. Loccum. Bruchstück des Siegels des Dompropstes. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, 8. 96 Nr. 132. Die Bestätigung dieses Verkaufes durch deren Bruder Sigebodo von Dassel, Domherrn in Verden, vgl. i. a. O. S. 109 m^. 157.

T24* Dompropst Beinhold (Beinaldus) übereignet dem Kl. Loccum ru seiner Memorie seine Güter in Westenem und zwei Hufen in ^olenfeld. 0. D. (1244).

Nach Or. im Archiv des Kl. Loccum^ jetzt nicht mehr vorhanden, gedr. v. lodenberg, Calenberger ÜB. III 8. 72 Nr. 94. Westenem nach v. Hodenberg a. . 0. Note zu Nr. 101 wüst bei Mensen auf dem icesü. Leineufer. Datierung ach der Urk. bei v. Hodenberg a. a. 0. Nr. 101.

73S* Graf Moritz von Spiegelberg bestätigt die Schenkung einer alzlie/erung aus der Saline in Salzhemmendorf durch seinen verstorbenen

368 1245.

Vater Bernhard an das Kl. Marienwerder und bekundet, dass BMof Konrad mit Zustimmung des Domkapitels diese Schenkung bestäi^ hat. 1244.

Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Marienwerder Nr. 19. Siegel verlor». Qedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VI, S. 21 Nr. 24.

726. Siegfried d. J. von Rutenberg genehmigt die Übertrajunj zweier Hufen in Sossmar durch seinen Vater an das MariorMagdalem- kloster. D. D. (um 1244).

In nomine Ihesa Chiisti. Sifridus iunior de Bntenber ommbos hoc scriptum intaentibas salutem in eo, qni salus est omninm. Ego SiMdus iunior de Bntenber recog^nosco, quod pater mens daos mansos sitos in Sutherem apud Hamelen, emtos a preposito Bnmose a quodam famulo nomine Alberto de Werstede de consensn neo atque anniventia pro remedio peccaminum suorum contnlit ecclesie atque sororibus domus beate Marie Magdalene in Hildensem m bona Yoluntate. Et ne super eo in posterum aliqua oriatnr ambi- gnitas, hoc factum sigilli mei apensione protestor manifeste.

Or. im Kgl. St-Ä. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 47. Siegel des Auntelk' gut erhalten.

727. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen zwei Uuh in Harber (Hertbere), die ihm die Grafen von Roden j Briidtr, resigniert haben. Rosenthal 1245 Januar 12 (ii. idus ianuarii, ponü- ficatus nostri anno xxyO).

Or. im Ärchio des Kl. Wienhausen, Nr. 28. Siegel des Bisehofs. Ifi' Resignaiionsurk. der heidsn Grafen H(einrich) und K(onrad) ohne Datum in C^ IX, 265, S. 53 im Kgl. St.-A. zu Hannover.

728« Papst Innocenz IV. beauftragt den Dechanten und df^^ Kapitel des Kreuzstifles, dem Kleriker 7nag. Gerhard die nächste eriedi^f Probende zu geben. Lyon 1245 Januar 15.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis . decano et capitulo sancte Crucis Hildensemensis salutem et aposUr licam benedictionem. Cupientes proni ad gratiam inveniri libent^r ipsam illis impendimus, qui eam tamquam sibi debitam proprüs Student meritis vendicare. Hinc est, quod pro dilecto filio magistn» Gerardo clerico Hildesemensi nullum ut asserit ecclesiasticum ben^ ficium assecuto nisi quandam vicariam, quam est resignare paFäto^ universitatem vestram rogandam duximus attentius et monendaia

1245. 369

per apostolica vobis scripta mandantes, quatinus ipsum pro aposto- lice sedis et nostra reverentia recipientes in canonicum et in fratrem prebendam, si qua in ecclesia vestra vacat ad presens vel quam primom ad id obtulerit se facultas, ei liberaliter conferatis non ob- stantibus, si pro aliis vobis direzimus scripta nostra, quibns noiumus aactoritate presentium preiudicium generari et statuto de certo canonicorum numero iuramento vel confirmatione sedis apostolice sen quacumque firmitate alia roborato. Alioquin dilectis fliiis . . decano, . . scolastico et . . thesaurario Verdensibus damus nostris litteris in mandatis, ut ipsi super hoc maudatum apostolicum cx- equantnr, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Datum Lugduni idus ianuarii, pontificatus Qostri anno secuudo.

Or. im KgL St^A* zu Hannover, Kreuzatifl Nr. 51 mit BleibuUe an Hanf- aeknüren,

729. Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Arnold von Heere dem KL Neutverk bei Goslar zwei Hufen und einen Hof in Klein- Elbe (in minori Elvede), die er ihm resigniert hat, verkauft, Winzenburg 1245 Januar 25 (viü. kalendas febniarii, pontificatus nostri anno xxv).

Testes huius sunt prepositus Thidericus de Richenberg, magister Gerholdns canonicus Hildensemensis, lordanus notarius noster, Ber- toldus de Qowisc, Henricus de Stenberg, Luppoldus de Goslaria, Ascuinos de Walmede, Bertoldus de Holle, Bertoldus de Herre, Conradns Dux.

Or, im Stadtarchiv zu Goslar. Out erhaltenes 'Siegel des Bischofs an gelben Seidenfäden, das stark beschädigte des Domkapitels an blauer Hanfschnur. Danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 565 Nr. 607, nach Cop. ÜB. des histor. Vereins für Nieder- satksen /, S. 31 Nr. 26.

7SO. Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof (Nikolaus) von Prag und die Äbte von Braunau und Hradisch, den Hildesheimer Domherrn Konrad (von Friedberg), der sich als Bischof von Olmiitz geriere, vor ihn auf nächsten Johannistag zu zitieren. Lyon 1245 März 11 (v. idus martii, anno secundo).

Gedr. Mon. Germ, epist. pont. IT, S. 74 Nr. 104, vgl auch S. 106 Nr. 140. Redest Pötihast, Reg. pon. 11588, wo die älteren Drucke angegeben sind. 1247 Mai beauftragt derselbe den Kardinallegaten Petrus tit. s, Georgii ad velum aureutn, dem Kanrad, qxd in partibiis illis nobilis est et potens und den er bereits von dem Sitze in Olmütz entfernt habe, von den Besitzungen der Kirche jährlich bis zu 300 Mark zu Übertragen, gedr. a. a. 0. S. 264 Nr. 355.

Hndaah. X7B. IL 24

370 1245.

781. Dompropst Reinhold bekundet die Zustimmung der nun mündig gewordenen Kinder des Ritters Ludger von Wedem zum Verkauf der Güter in Bleckenstedt durch den Vater an das DomkapiteL Engt- rode 1245 April 6.

Reinoldus dei gratia Hildensemensis ecclesie prepositus omnibns Christi fidelibus salutem in domino. PreseDtibas litteris constare volumus universis, quod, cum Liudegeiiis miles de Wedem bona quedam in Blickenstide maiore filio suo Liudegero videlicet con- sentiente pro Ix libris nostre venderet ecclesie, iunior filius eins Gerardus et dne filie, quas adhuc habebat, Lutgardis et MachtUdis, quia nondum pervenerant ad annos pubertatis, venditioni non poterant illo tempore consentire. Qui postquam ad legitimam venerunt etatem. predicte venditioni secundum quod pater ipsorum datis fideiussoribns promiserat, similiter consenserunt et nos fldeiussores in huiusmodi causam acceptos promissione completa dimisimus absolutes. Actum j est hoc Enekenrothe anno gratie m. cc^. xl^v^^., v<>iiio. idus aprilis. Testes sunt huius rei Gerewicus decanus, Henricus de Scalkeberge, I magister Johannes Volmari filius canonici Hildensemenses, Ludoifiis Corvus, Engelbertus plebanus in Eingelem, comes Henricus senior de Woldenberge, Asquinus de Walmode, Henricus de Clawenberge, i Henricus Qrubo et alii plures.

Or, im Kgl, SU-Ä. zu Hannover, Domstift Hildeskeim Nr, 190 mit dem Sii^ | des Bischofs an weissen Hanffäden. VergL oben Nr. 428,

782. Bischof Konrad übereignet dem KL Neuwerk bei Goslar den Novalzehnten bei Ysershop. Goslar 1245 April 17 (xyO. kalendas | maii, pontiflcatus nostri anno vicesimo quarto). ;

Testes quorum nomina sunt hec: Hermannus, Heidenricas.

magister Gerholdus canonici Hildensemenses, lordanus notarius nostet. | Rodegerus plebanus Goslariensis, Heinricus plebauus sancti lacobi. comes Henricus de Waidenberg, Conradus marscalcus noster, Lb- | dolphus de Selede, Bertoldus de Gowisg. k

Nach Cop. gedr, ÜB. des hisU Vereins für Niedersachsen I, S, 5?, ^V. 2'. | Bode, ÜB. I, S. 507 Nr, 608. l

788« Bischof Konrad bekundet, dass der Edele Bemkco'd ro« | Hagen den Zehnten in Gronstede ihm aufgelassen und dem Kl, Neutren- bei Goslar verkauft hat. Im Kloster Neuwerk 1245 April 19 (xiii^-- "^ kalendas maii, pontiflcatus nostri anno vigesimo quarto). j

1245. 371

Testes huius rei sunt magister Hermannus, Heydhenricus de SnÜDge, magister Geroldus canonici Hildensemenses , Lambertus prepositus in Woltingerod, prepositus de monte sancti Georgii, ßeineras canonicus sancti Mathie, Rodegerus plebanus forensis Goslarie, Henricus de sancto lacobo, lordanis notarius noster, comes Henricus de Woldenberch, Bertoldus de Gowisg et Arnoldus frater eins, Giselbertus et Volcmanis fratres, Conradus marscalcus noster, Ludolplius de Seledhe, Fridericus, Richardus de Domo.

Or. in der Beverinischen Bibliofhek. Eingenähtes Siegel des Bischofs an grünen und roten Seidenfäden. Oedr. Bode, ÜB, I, S. 567 Nr. 609, nach Cop, ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen 7, 5. 32 Nr. 28.

734. Bischof Konrad erteilt allen, welche zu den Kosten einer Wasserleitung des KL Neuwerk bei Goslar beisteuern , zwanzig Tage Ablass. Goslar 1245 April 19 (xiii<>. kalendas maii, pontificatus notri [anno] vicesimo quarto).

Or, in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Siegel des Bischofs ver- loren. Gedr. Bode, ÜB. 1, S. 568 Nr, 610.

78S« Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof (Konrad) und die Geistlichkeit der Stadt und Diözese, dem Erzbischof (Siegfried) von Mainz den ihm vom apostolischen Stuhle gewährten Fünften der Ein- künfte zu entrichten. Lyan 1245 Mai 11 (v. idus maii, anno secundo).

Gedr. Mon. Germ, epist. pont. IT, S. 84 N7\ 119. liegest Böhtner-Ficker, Reg. imp. V, S, Nr. 7540.

7SO. Dompropst Beinhold, Domdechant Gei'wich und das Dom- kapitel bekunden, dass das Petersstift bei Goslar dem Hos})ital in Wernigerode eine Hufe in Langein verkauft hat. Hildesheim 1245 Mai 20 (xiii^. kalendas iunii).

Or» im Stadtarchiv zu Wernigerode. Kleiner Best des Kapitelssiegels. Gedr. Jacobs, ÜB. der Stadt Wernigerode S. 5 Nr. 6, Bode, ÜB. /, S. 568 Nr. 611.

7S7« Propst Konrad des Montzstiftes bekundet^ dass, da Hermann, Sohn des Grafen Heinrich von Wohldcnberg , den Wald Pandelbeke, den beide getneinsam besassen, dem Kl. Walkenried verkauft hat, er von Hennann mit Giltern in Emne entschädigt worden sei. Culinp^c- rode 1245 Mai 24 (nono kalendas iunii).

Testes huius rei sunt prepositus Albertus montis sancti Petri apud Goslariam, Heinricus scolasticus sancti Mauricii, Th(idericas ?)

24*

872 1245.

eiusdem ecclesie canonicus, Conradus comes de Werningerode, Burchardus, Heinricus, Hoygerus comites de Waidenberg, comes Heinricus de Sladem, Wlradus de Hesem, Alardus de Bürchtdorp et Arnoldus flllus eins, Ludolfus de Gramme, Heinricus de Clawaen- berge, Tidericus de Levede, Tidericus de Barem, lusarius (pincer)iia, Hermannus de Westeneim.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Walkenried Nr, 12, Siegel verloren. Begat Bode, ÜB, I, S. 569 Nr. 612,

788. Bischof Konrad überträgt dem Blasiusstiß in Braunschweig die Hälfte des Zehnten in Üßngen (Ufinge), die ihm die Grafen Herwam und Heinrich von Wohldenherg, Brüder, aufgelassen haben. Bei Poppen- bürg 1245 Mai 29 (iiii. kalendas iunii, pontificatus nostii anno xxiiü^.).

Testes huins sunt Johannes prepositns in Alesborch, Meynardns scolasticus Hildensemenses, magister Gheroldus canonicns, lordanis notarius noster, item laici Siffridas de Buthenberghe, Conradus marscalcus, Hinricus pincema, Hugo de Holthusen, Thidericus de Tossem, lohannes de Sutherem, Ludolfus de Seledhe milites.

Nach dem Ordinär, st, Blasii fol. 8 im Landeshauptarchiv zu WolfenbutUL

789. Richter und Kapitel in Nörten beauftragen namens der Richter in Mainz die Geistlichen ihrer Prapstei, die Boten der Nonnen der Maria Magdalena, welche für diese Almosen sammeln, gut aufzunehmen ^ und die Gläubigen zur Unterstützung derselben Nonnen anzuhauen mit Rücksicht auf die verheissenen Indulgenzien. Nörten 1245 Juni 9.

Del gratia iudices Nortunenses et eiusdem ecclesie capitalnm Omnibus prelatis, plebanis, sacerdotibus et vicariis in eadem pre- positura constitutis in domino salutem prosperam et amenam. Caritati vestre auctoritate presentium innotescat, quod iudices Moguntini tutores et conservatores ordinis beate Marie Magdalene per Alemanniam a sede apostolica constituti nobis districte suis dederunt litteris in mandatis, quod sorores penitentes eiusdem ordinis in Hildensem et earum uuncios in elemosinis fldelium, sine quibus sustentari non poterunt, colligendis debeamus pie et fideliter promovere, presertim cum sanctissimus in Christo pater noster dominus . . apostolice sedis antistes, qui paterne benignitatis affecta dictas sorores prosequitur dono gratie specialis, omnibus, qui ad earundem sororum, que divinis obsequiis laudabiliter se exei*cait sustentationem manum porrexerint adiutricem, quadraginta dies de

1245. 873

iniuncta sibi penitentia aactoritate dei omnipotentis et beatorum

Petri et Pauli apostolorum eius misericorditer relaxavit. Ceterum

venerabilis pater et dominus Otto titulo sancti Nicholai in carcere

Tnlliano diaconns cardinalis apostolice sedis legatus, cum esset in

legationis officio constitutus^ omnibus, qui eisdem sororibus suffragia

prestiterint caritatis, ea qua fungebatur auctoritate quadraginta

dies similiter condonavit, necnon et reverendus pater nobis in Christo

dilectus dominus Conradus Hildensemensis ecclesie episcopus a sanc-

tissimo patre nostro domino papa Innocentio huius nominis quarto

nuper tutor et conservator prefati ordinis constitutus cunctis, qui

eisdem sororibus, ut valeant in sancto proposito permanere, bene-

ficium elemosinarum suarum procuraverint aut per se aut per alios

erogare, totidem dies de iniuncta eis penitentia de misericordia

omnipotentis dei relaxat. Cum igitur obedientie bonum victimis

preferatur et eius contrarium sceleri ydolatrie comparetur et spiritu

sancto demonstrante elemosina sit que lavat, mundiflcat, abolet et

abstergit omnia criminalia et venialia peccata, quibus humana firagi-

ütas assidue sordidatur et heu! ex primi parentis lapsu cadit in

culpam et tenebras viciorum, universitatem vestram in domino

monemus attentius et hortamur immo et auctoritate apostolica et

iudicum Moguntinornm et domini Ottonis Romane ecclesie cardinalis

pariter et domini Conradi Hildensemensis episcopi ac nostra pre-

cipimas firmiter et mandamus, quatinus, cum sepedictarum sororum

nuntU ad vos accesserint beneficia petituri, vos eos absque contra-

dictione qualibet, indignatione et omni exactione sublata, nullis

etiam obstantibus litteris vel petitoribus benigne recipere et carita-

tire pertractare curetis, subditos vestros sollicite inducendo, ut

secnndam mandatum apostolicum devote ad tantam indulgentie

gratiam conveniant alacriter diem illum, quo ipsis verbum exhorta-

üonis proponitur, celebrantes et de bonis a deo sibi collatis Ulis taliter

stndeant subvenire, quod et vobis de favore et eis de pia operum

ezhibitione crescant premia sempitema. Nos quoque ex parte

ecclesie nostre omnibus eiusdem loci benefactoribus participationem

omnium orationum et bonorum operum, que in nostra ecclesia

faerint auctore domino procurata, et plenam fratemitatem spon-

demns consulentes in domino bona flde, ut, si digne ultionis penam

volneritis declinare, taute auctoritatis mandatum temere nullatenus

contempnatis. Datum Nortuni anno domini millesimo cc^. xl^v^^.,

quinto idus iunii.

374 1245.

Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 4L Siegel nebst Be- festigung verloren,

740. Papst Innocenz IV, fordert die Bischöfe f Konrad) ton Hddesheim imd (Johann) von Minden auf im Kl, Uehnarshausen auf Bitten des Abtes eine Reihe bischöflicher Amtshandlungen auszuführen, Lyon 1245 August 22 (xi. kalendas septembris, anno tertio).

Vgl. West/, ÜB. V, S. 210 Nr, 450, VI, S. 127 Nr. 443, Wenek, Hess. Lande»- geftchichte IT, ÜB. 143. Vgl, auch die Urk, oben Nr. 88.

741. Pa](>st Innocenz IV, ernennt für das Königreich Dänemark, für Kassubien und Pommern den Erzbischof {Gerhard) vofi Bremen und die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Dietrich) von Schtcerin als Konservatoren y welche die Rechte der Minoriten gegen die Be- einträchtigungen der Geistlichen und anderer schützen sollen. Lyon 12ib August 28 (v. kalendas septembris, pontiflcatus anno iii.).

Gedr. Wadding, Annal. Minor um III, S. 443. Vgl. Potthast, Eeg. pont. llSiX

74/4. Der Abt von Steina, die Pröpste von Neuwerk j Pöhldt Riechimherg j Georgenberg, Wöltingerode (Waltingeroth), Frankefibm und Osterode, das Kapitel st, Petri bei Goslar, Graf Heinrich von Wohldenberg und der kaise^'liche Truchsess Gnnzelin bekundeti dk Berechtigung des Domstiftes in Goslar zur Wahl des Abtes von Zeller- feld. Goslar 1245 August 31 (ii^. kalendas septembris).

Or. im Stadtarchiv zu Goslar. Gedr. Heineccius, Antiquit. Goslar. & 25€. Aßseburger ÜB. I, S. 165 Nr. 236, Bode, ÜB. /, S. 570 Nr. 614.

743« Bischof Johann von Minden überdgnet dem Johannishospiif*^ eine halbe Hufe in Wenerden. Reineberg 1245 September 25,

lohannes dei gratia Mindensis episcopus. Universis, ad qnos presens scriptum pervenerit, in vero salutari salutem. Noverint univeisi tarn presentes quam futuri, quod nos ob spem eterne salutis ad petitionem honorabilium dominorum . . decani et tocias capituli Hildensemensis proprietatem dimidii mansi siti in Wenerden. quem Otto miles de Herberge de nostra tenuit ecclesia, hospitali sancti lohannis in Hildensem cum consensu capituli nostri liberaliter contulimus et absolute. Ut autem liec rata peiinaneant, presens scriptum sigillo nostro et ecclesie duximus roborandum. Datiua Reineberge anno domini m^. cc^. xIa^., septimo kalendas octobris-

1245. 376

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hüdeaheim, Johannishosp, Nr. $, Bruchstück des Siegels des Bischofs und stark beschädigtes des Domkapitels an den von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen, Regest Westfäl ÜB, VI, S. 127 Nr, 444.

744. Bischof Konrad übereignet dem Kreuzstift zwei Pfund in der Münze, die Dietrich von Drispenstedt dem Stift verkauft und ihm resigniert hat. 1245.

In nomine sancte et individue trinitatis. i) Conradns dei gratia

Hildensemensis episcopus. Quoniam ecclesiam sancte Crucis Hilden-

semensis multo karitatis feiTore amplectimnr, ad hoc, ut ipsa beni-

Folentie nostre senciat effectum, libenter nostrum animnm inclinamus.

Notum igitur esse volumus presentibus et futuris, qnod Thidericns

de Drismenstede duas libras denariorum Hildensemensium in moneta

nostra Hildensem, quas de manu nostra tenebat in feodo, vendidit

ecclesie sancte Crucis receptis ab ea novem libris et resignavit

ipse nobis easdem duas libras de beneplacito fratris sui Herebordi,

qui similiter renuuciavit iuri suo, si quod in eis habuit. Et nos

resignacione facta contulimus de consensu capituli nostri eidem

ecclesie sancte Crucis iure perpetuo proprietatem earundem duarum

libramm et in ipsam transtulimus possessionem earum, ut participes

simus orationum et omnium bonorum, que ibidem per dei gratiam

procurata fuerint. Et hoc fecimus sub hac forma, quod videlicet

predicto Thiderico ab ecclesia ipsa annuatim in feste assumptionis

domine nostre dabuntur viginti solidi quamdiu ipse vivit, et eo

mortuo illorum denariorum solucio exspirabit et a canonicis ecclesie

agetur post mortem suam anniversarius suus soUempniter, sicut

fratrum anniversarü agi solent. Promiserunt autem idem Thidericus

et Herebordus frater suus in manus prepositi sancte Crucis scilicet

domini Hugonis et Conrad! marscalci et Burchardi de Saldere et

lohannis de Adenstede, quod in hiis duabus libris nullus ecclesie

sancte Crucis uUo umquam tempore inferet molestiam aliquam vel

gravamen, et si de eis imposterum questio movebitur, ipsi ecclesiam

ab omni eximent questione. Huius rei testes sunt Gerewicus decanus,

Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus montis sancti

Mauricii, Henricus custos, lohannes prepositus de Olesburch, Mei-

nardas scolasticus canonici maioris ecclesie nostre, Otto et Ludolfus

canonici sancte Crucis et alii quam plures clerici, et laici marscalcus

1) Verlängerte Schrifl.

876 1245.

Gonradus, Burchardus de Saldere, lohannes de Adenstede, Hilde- brandus de Drismenstede, Ludegerus de Luthingissem milites. Cum igitur labantur cum tempore qne fiant in tempore, nisi debito modo firmata faerint, ne quid adversitatis futura dies pariat^ presenti scripto et auctoritatis uostre sigillo hanc donationem no8ti*am factam racionabiliter conflrmamus et futuris ratam esse temporibiis per auctoritatem sanctomm apostoiorum Petri et Pauli et saccessonun suorum, nostram quoque et omnium episcoporum mandamos omnem malignandi aditnm iu perpetuum precludentes. Actum anno domini jd9. cc<>. xl^., pontiflcatus nostri anno zi9. \iü9.

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 210. Beschädigtes SiegH d«9 Bisehofs an roten Seidenfäden.

74S. Propst, Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes erneuern die Bestimmungen über das Gnadenjahr und treffen eine neue über die Feier des Anniversars gestorbener KanofUker. 1245.

Hugo dei gratia prepositus, Richardus decanus totumque c&pi- tulum sancte Crucis Hildensemensis hiis quibus hoc scriptum fnerit exhibitum salutem. Cum Privilegium Sit ecclesie sancte Cmcis, quod in morte alicuius canonici ipsius ecclesie fructus de prebenda sua collecti per annum unnm cedant ad sarta tecta et ad aUas utilitates ecclesie et fructus alterius anni^ qui nunc vocatur annos gratie, cedant defuncto, si est obligatus debitis, si non, cedant ecclesie sue pro anima ipsius^ volnmus, ut sicut predicta hucusque in ecclesia sancte Crucis servata sunt ita ea deinceps serventnr, et de consensu tocius capituli nostri liec adicimus de novo et statuimus de anno gratie, ut videlicet sive discedat ab ecclesia sancte Crucis canonicus ipsius loci in vita sive in morte sire emantur bona de fructibus coUectis de prebenda sua per annun illum sive non, dummodo convertantur in usus ecclesie et hoc constct per scriptum vel alio quocumque modo, anniversarius suq^ soUempniter agatur. Huic ordinationi consenserunt Hugo prepositos, Richardus decanus, Herrardus, Wolterus, Fridericus sacerdotes. Ludolfus et Otto diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo, Grerardn& lohannes subdiaconi, et cartulam hanc inde confectam sigillo ecclesie sancte Crucis fecimus sigillari. Actum anno domini m^ cd>. xP. ^.

(h\ im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 52, Stifisiegei wenig be- schädigt.

1246. 377

746. Bischof Konrad bestätigt einen durch den Edeln Heinrich rm Homburg beigelegten Streit ztvischen dem KL Amelunxborn und den Bürgern von Eschershauseti tcegen des Waldes Quathagen. 1245.

Testes sunt dominus Theodericas abbas in Amelungesburn, Johannes camerarius, Conradus cellerarins dictns de Kaminatis, milites dominus Henricus dictus de Homborch, Hermannus Laicus, Lambertns de Hucenhusen, Henricus de Brach, Henricus Haseke, civcs de Eschershusen Henricus ßichardi, Henricus ßotbardi, Gode- fridns Pistor.

ÄbBchrift des 14, Jahrhund er(8 im Diplom, des KL Amelunxborn foL 106 im Landeshauptarchiv zu WolfenhütieL

747« Abt und Konvent des Kl. Reinhausen machen mit Heinrich

twi Lengden, Ministerialen des Dompropstes, einen Ländertausch. 1245.

In nomine domini. i) Thetmarus dei gracia abbas in Beinehusen

et totus eiusdem loci conventus omnibus Christi fidelibus presentem

litteram inspecturis salutem et presentis scripti perpetuum valorem.

Ad imprimendam memoriam rerum presentium faturi temporis homi-

nibus gesta memorie digna scriptis nos expedit commendare, ne

si hoc facere omiserimus nostram negligentiam incnset ignorantia

futuroram. Noverit igitur tam presentium quam futurorum discretio,

qnod nos bona quedam, que sunt sita in villis Lengede et alio

Lengede pertinentia ad claustrum nostrum de communi consensu

dimisimns Henrico de Lengede ministeriali domini prepositi maioris

Hildoneshemensis et a iam dicto Henrico , f ratribus eins scilicet

lordane sacerdote et Friderico consentientibus , recepimus in con-

cambium bona quedam sita Adeluuardeshusen, et hoc fecimus de

licentia et permissione domini Beinoldi maioris prepositi Hildenes-

hemensis, a quo eadem bona in feodo tenebat. Reverendo igitur

domino Conrado episcopo Hildeneshemensi presidente ac annuente,

domino eciam Reinoldo maiore preposito iam dicto assidente con-

tractus huius concambii est firmatus. Testes autem sunt venerabiles

domini Conradus prepositus montis sancti Mauricii, Gcrwicus decanus,

lohannes cellerarius maioris ecciesie et alii quam plures, qui tunc

in preseBtia domini episcopi affuerunt. Ne igitur de hoc facto

dabitatio in posterum oriatur, scriptum hoc nostrum inde confectum

dedimas et illud nostro sigillo munivimus ad cautelam. Actum anno

domini millesimo cc^. xl<>. y^.

1) Bis hier verlängerte Schrift.

378 1246.

Or, im KgL St.'A. zu Hannover, Domstift Hüdeaheim Nr, 191, mit gut er- haltenem Konventssiegel.

748. Dompropst Beinhold bekundet, dass sein Ministerial Heinrich von Lengdefi Güter in Nikolausberg (Adelwardeshnsen), die er von ihm zu Lehn hat, dem KL Beinhausen überlassen und von diesem dafür Güter in Gross- und Klein-Lmgden (Lengede et altero Lengcde) erhalten hat, und dass Bischof Konrad diesen Tausch genehmigt. 1245.

Testes aatem sunt venerabiles domini Conradus prepositos montis sanctiMaaricii^ Gerwicus decanus, lohannes cellerariasmaioris ecclesie.

Or» im KgL St.-Ä, zu Hannover, Reinhausen Nr. 6. Siegel des Dompropstes am Rande beschädigt. Eine kürzere Ausfertigung der Urk. in Abschrift des 16. Jahrhunderts in Cop. HI, 181, fol. xxxvi.

749. Fapst Innocenz IV. beauftragt den Scholaster des Kretu- Stiftes, den Subdiakon Gerhard zu prüfen und im Falle der Würdig- keit den Bischof von Minden anzuhalten, dass er ihm ein kirchliches Beneßcium verschaffe. Lyon 1246 Januar 10,

Innocentias episcopns serms serroram dei dilecto fllio . . sco- lastico ecclesie sancte Crucis Hildensemensis salatem et apostolicam benedictionem. Cum dilectus filius Gerardus lator presentium fiierit a venerabili fratre nostro . . episcopo Mindens! sicut asserit in subdiaconum ordinatns nee ullnm sit ecclesiasticum beneficium assecatus, nos felicis recordationis I(nnocentii) pape predecesBoris nostri, qui ordinatis sine certo titnlo per ordinatores vel presenta- tores seu successores eorum provideri voluit, vestigiis inherentes eidem episcopo nostris damns litteris in mandatis, ut, si ta, cni examinationem ipsias dnximns committendam, enm ydonenm esse reppereris et ecclesiastico beneficio non indignnm, tamdin ei yite necessaria congrue subministret, donec per eum competens faerit ecclesiasticum beneficium assecutus. Quod si eum ad representationem alicuius vel aliquorum virorum ecclesiasticorum, qui ei providere possint, in competenti ecclesiastico beneficio episcopus ipse promovit, per representantem vel successorem ipsius, si ille forte decessii. inxta prescriptam formam ei faciat provideri. Quocirca discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatinus eodem episcopo citato legitime, ut per se ipsum vel ydoneum responsalem intersit et tam super ydoneitate persone quam etiam super qualitate et quantitate beneficii proponere sibi liceat quicquid rationabiliter doxerit pro- ponendum^ inquiras, que circa personam et ydoneitatem ipsius fuerint iuquirenda, et si eum ad obtinendum ecclesiasticum bene-

1246. 379

ficium reppereris non indignum, dictum episcopum ad providendum ei iuxta formam mandati apostolici diligentius inducere et monere procures. Quod si monitis tuis acquiescere forte noluerit, quod super hiis inveneris tuis nobis litteris intimare procures, ut eum ad pro- visionem ipsius si dignus fuerit compelll sicut expedit faciamus. Datum Lugduni iiii. idus ianuarii, pontiflcatus nostri anno tertio.

Or, im KgL SL-A. zu Hannover, Kreuzsftft 56, Bleihulle an Hanfschnüren, Gedr, Weatf. ÜB. V, S. 212 Nr. 454, Regest a. a. 0. VI, S, 130 Nr, 453.

750. Erzbischof Wilhrand von Magdeburg vidimiert eine Bulle des Papstes Innocenz IV. d. d, Lyon 1246 Januar 25 y in welcher dieser dem General, den Provinzialen und Kustoden der Minoriten erlaubt j Exkofnmunizierte , die in ihren Orden treten wollen, zu absol- vieren. 0. D.

W(ilbrandus) dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archi- episcopus universis Christi fidelibus presentem litteram inspecturis salutem in omnium salvatore. Noveritis, nos domini pape vidisse litteras sub hac forma:

Innocentius ') episcopus servus seiTorum dei dilectis filiis

generali ac provincialibus ministris et cnstodibus ordinis fratrum

Minonim salutem et apostolicam benedictionem. Celcstis araor

patrie mentes vestras sie allexisse perspicitnr, ut quasi hoc solum

delectationem vobis tribuat, quod divinc voluntati sit placitum ac

salutem proferat animarum. Procedit ex hoc, quod nos vestris piis

peticionibus favorem benivolum largiri delectantes, maxime cum ex

apostolici cura teneamur officii circa religionis augmentum attcnti

et vigilcs inveniri, vobis auctoritate presentium indulgemus, ut

volentibus vestro aggregari collegio, qui suspensionis aut interdicti

vel excommunicationis sententiis sunt ligati, absolutionis beneficium

iuxUa formam ecclesie impertiri et ipsos in fratres recipere ac eos,

qni post assumptum habitum recolueriut, se talibus in seculo fnisse

sententiis innodatos, secundum formam ipsam absolvere valeatis,

ita tameu quod, si aliqui ex eisdcm huiusmodi sententiis propter

debitum sunt astricti, salisfaciant,ut tenentur. NuUi ergo u. s. w.

Si quis autem u. s. w. Datum Lugduni viii^. kalendas februarii,

pontiflcatus nostri anno tercio.

Qnia vero ipsum autenticum cum bulla propter varia pericula non poterat circumferri, presentem litteram sigilli nostri munimine duximus roborandam.

>) Verlängerte Schrift.

J

380 1246.

Or. in der BeveHnisehen Bibliothek zu Hildesheim, FrancUeanerh^ Nr,l. Beschädigtes Siegel des Erzbischofs. Die Bulle gedr. Sbaraläi, BuUar. Franeisc h S. 409 Nr. 125. Regest Pötthast, Heg. pont. 11998.

7Slm Die Grafen von Wohldenberg bekunden die Verpfändung des Zehnten in Astenheck durch Hoyer Wolfgrove an das Kl. Denie- bürg. 0. D. (zu 1246 April 10).

H(ermaniius) et H(eiiiricu8) dei gratia comites fratres de Wolden- berg nniversis hanc litteram inspecturis salutem et onme bonom. Notum esse yolamns presentem paginam inspecturis, quod dominiis H(oyerus) qui dicitur Wltcrove^) miles famiiiaris nobis decimam quandam«) in Astenbeke») videlicet conyentui in Dernebrooch ei consensn nostro pro nonaginta marcis obiigavit, super quo aposnimas formam nostre bulle.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg Nr. S7. Kleiner Siegelrest. Auf- fallend schlechte Schrift.

7S2» Bischof Konrad überträgt den ihm resignierten Zehnten in Ästenbeck dem Kl. Demeburg. HUdesheim 1246 April 10.

In nomine sancte et individue trinitatis.^) Conradus dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus. Quoniam varios successus tem- porum varii rerum comitantur eventus, decet omnia que aguntur sub tempore scriptis et testimoniis firmari, ne simul cum tempore a memoria evanescant. Notum igitur facimus tam futuris quam presentibus universis, quod Hoyerus miles dictus Wl^ove receptis centum et quinque talentis Hildensemensium denariorum a preposito et conventu de Demeburch decimam in villa Astenbeke, quam de proprietate ecclesie nostre a nobilibus viris Burchai*do videlicet et Henrico comitibus de Woldenberg tenuit in pheodo, de consensa heredum suorum eisdem fratribus resignavit. Qui postmodum dicti prepositi et conventus devotionis respectu pheodum decime memorate in manus nostras cum omnibus eins pertinenciis et fructibus et pro- ventu libere resignarunt. Nos igitur eandem decimam ab utroque gradu et ordine plenius expeditam et nobis sine questione vacantem de bona capituli nostri voluntate preposito et prefatis ancillis Christi contulimus in titulum perpetui beneficii flrmam spem ftduciamque tenentes, quod preces earum et merita nobis in subsidium vite eteme debeant suffragari. lam dictam etiam decimam recepimos in pacem

1} So das Or. statt Wl^oye. ^ Or. qaendam. ') ÄBtenbeke über radierten und durchstrichenen Worte. *) Verlängerte Schrift

1246. 881

et protectionem ecclesie ita videlicet, nt qaisquis eam maliciose invaserit, sentenciam excommunicationis se uoverit incurrisse. et in huius rei testimoniam presens scriptum cum sigillo nostro duximns maniendum. Testes huius rei sunt Gerewiens ecclesie nostre maior decanos, Renoldns maior prepositus^ lordanos notarius noster, Ber- toldos, Wenemams, Qumpertns canonici sancti lohannis^ comes Henricus senior de Woldenberh, Bertoldus advocatus de Veteri foro, Tidericus de Holttiusen, Luppoldns Heye, Hildebrandus de Snttherem, Bertrammus et Gerardus camerarii nostri, Oiselbeitus, Bertoldus de ßodhen et alii quam pinres. Actum Hildenseim anno gratie m^. cc<>. xl^^.^ üüo, jdixs aprilis, pontificatus nosti*i anno ix<>v^.

Or, im KgL St.-A, zu Hannover, Demeburg Nr. 12. Siegel des Bieehofe an roten und grünen Seidenfäden. Begeet Doebner I, S. 90 Nr, 187,

7S8. DecharU Richard des Kreuzsüftes bekundet Beilegung eines Streites zwischen dem Stiftsherm Konrad von Ilsede und dem Meier Simon wegen des Allodes in Eltze und einer Laihufe in Itzum. Hildes- heim 1246 April 15.

Bichardus dei gratia decanus sancte Crucis Hildensemensis biis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod dominus Conradns de Ylsethe canonicus sancte Crucis Sipionem villicum suum de relictis bonis suis et recepto allodio domini mei episcopi in Aulica convenit in hunc modum. Asseruit allodium suum et mansum litonis in Ettsiem sibi vacare, ita quod posset cui vellet Ijbere locare, Simon autem dicebat econtra, quod sua interesset bonorum locatio predictomm, eo quod eadem a domino Conrado qooad vlyeret recepisset sine contradictione qualibet excolenda. Tandem lite ista aliquamdiu agitata compromissum est ab utroque in arbitros, videlicet ex parte domini Conradi in dominum Gerungnm de lesen et dominum Thidericum de Tossem et dominum Sifridum de Bemingeroht milites, et ex parte Simonis in Bodonem de Ylthene adyocatum episcopi in Poppenburch et in duos fratres ipsius Simonis scilicet Thiderum de Hardessem villicum epis.copi (et Conradum) de Emne^ hoc adiecto, quod super arbitros ego essem. Arbitri igitur iam dicti me diligenter hincinde ad bonum concordie laborante sie sunt de consensu parcium arbiti'ati, quod scilicet dominus Con- radns reliquid Simoni antedicto omnes segetes tarn hiemales quam estivales saivo iure curie sue, in quam debet eas ducere et triturare ibidem ad commodum futuri viliici stramina relinqueüdo, et ipse

382 1246.

Simon in anno isto dabit domino Conrado secundnm consuetudinem suam debitam pensioncm. Quam cum persolvit ipse Simon, tanc dabit ei dominus Conradus duas libras Hildensemensium denarioram. In arbitrio etiam sie actum fuit, quod scilicet sepedictus Simon reliquid domino Conrado tarn mansum litonis in Ettsiem quam alios mansos allodii renuncians omni iuri, quod in eisdem sibi competere videbatur. Fideiusserunt etiam pro ipso et suis heredibus fratres sui Thiderus et Conradus villici domini mei episcopi et filius Con- radi Werno, quod bona predicta ab hinc in antea nuncquam petent Sponsioncm istam rcceperunt Gerungus de lesen, Tidericus de Tossem, Sifridus de Bemingeroht milites, Beitoldus de Gledinge fratraelis suus, qui et huius rei testes sunt, et^testis est similiter dominns Fridericus canonicus sancte Crucis et alii quam plures. Ne igitur in posterum oriatur dubitacio de hoc facto, ego qui ex parte domini mei huic composicioni interfui, formam arbitrii conscripsi et sigülom meum apposui ad cautelam. Actum Hildensem in claustro sancte Crucis anno domini m^. cc^. xl^. vi^., xvii^. kalendas maii.

Or. im Kgh St.-A. zu Hannover y Kreuzstift Nr. 57, mit dem Siegel des Ah^- stellers,

7S4. Bischof Konrad bekundet y dass in der Entscheidung ^fr Streitsache der Kanoniker des Andreasstiftes mit deni Ritter Deg*n- hard von Erkle wegen zweier Hufen in Klein -Algermissen sein Offin^^ Bertold vom Alteti Markte, Vogt, in der Kurie des Propstes Johann von Oelsburg, zugleich Domkellners und -Küsters, die beiden Hnff-u dem Stifte zugesprochen habe, wie schon früher der bischöfliche Offici'il Bodo von Gleidingen in Sarstedt (Chyarstide). 1246 April 19 (liii®. kalendas maii).

Presentes erant clerici Reinoldus prepositus maior, loannes

cellerarius et custos, magister Richardus decanus sancte Crucis. magister Johannes plebanus et decanus sancti Andree, Florentins canonicus ecclesie nostre, Albertus, Conradus, Godefridus, Marcolphn^, Godefridus scolasticus, Conradus, lordanis canonici sancti Andret\ Heinricus sacerdos, Theodericus Pusteke, Heinricus Peine milite-. Lüppoldus advocatus de Antiquo foro, Theodericus de Rotthins*. Ludolphus de Borssem, Rodolphus de Dalem, Bodo de GlediuLC Theodericus de Holthusen und Bürger.

Or, in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Andreasstift Xr, 7, l schädigten Siegel des Bischofs und Bruchstück des Siegels des Dompi^opstes, «'

1246. 383

dritte, zwischen den beiden, verloren. Gedr, Doebner, ÜB. I, S. 90 Nr. 188 und lU, S. 640 Nachtr. 17 nach Cop.

7SS» Bischof Konrad bestätigt den büssenden Schwestern der Maria Magdalena zum Frankenberg in Goslar den Besitz der Kirche Petri et Pauli und bestimmt, dass ihr Propst von den Parochianen zum Pfarrer daselbst gewählt werde. Hildesheim 1246 Mai 1 (kalendas maii, pontificatus Dostri anno vicesimo quinto).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Frankenberg Nr. 13. Gut erhaltenes Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB. T, S. 572 Nr. 616, Lüntzel, Ältere Diözese S. 402.

7SG. Ritter Bernhard von Dorstadt und sein Sohn Konrad tauschen mit Kl. Demeburg Güter und verpfänden ihm den Zehnten in Sottrum. 1246 Mai.

Omnibus hoc scriptum videntibus B(ernardu8) miles de Dorstat et C(onradus) miles filius eius paratam ad obsequia voluntatem. Teuere presentis littere protestamur, quod nos cum preposito et conventu de Demeburc quoddam coucambium bonorum fecimus in hunc modum. ^o& recepimus ab eis decimam in Lengethe preterea sexaginta et duas marcas Halberstadensis argenti, pro quibus eis dimisimus medietatem decime in Holle insuper quatuor mansos in eadem villa cum omni iure, quod nos habuimus in eisdem. etenim mansi erant nostra proprietas, ex quibus tres erant üben et quartus a nobis in pheodo tenebatur. Obligavimus preterea eidem cenobio decimam in Suththerem pro sexaginta et octo talentis Hildensemensis monete, quam decimam eis ad usus suos dimisimus sine omni gravamine nostro libere possidendam, quamdiu ab ipsis fuerit non redempta. Dt igitnr hec facta eidem cenobio rata permaneant et illesa, pre- sentem paginam hinc inde conscriptam sigillis nostris duximus robo- randam. Datum anno dominice incamationis vcfi. cc^. quadragesimo vio., in mense maio.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg 13. Rundes Siegel des Bernhard, Reiter zu Pferde nach rechts, von zwei Hunden begleitet ^ auf der linken Faust Falken: SIQILL. BEBNARDI. Schildförmiges Siegel des Konrad geteilt, der untere Teil gegittert, und mit doppelreihig geschachtem Schrägrechtsbalken: f SIGIL. CONBADI DE DORSTAD.

TS7. Bischof Konrad gestattet mit Zustimmung des Domkapitels dem Johannisstift, seine Kirche in die Neustadt zu verlegen, und ühei^-

384 1246.

weist ihm den Zins aller nicht ausgenommenen Hausstellen. 1246 Juni 16 (xyii. kalendas iunii).

Or, im KgL St.-A. zu Hannover, JohannUstift Nr» 18. Beschädigtes Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und grünen Seidenfäden, Oedr, Würdtwein, Nova subs. I, S. 314 nach Cop., Doebner, ÜB, I, S. 91 Nr. 189 nach dem Or.

758. Papst Innocem IV. befiehlt dem Erwählten (Philipp) vm Ferrara, da Bischof Konrad zu resignieren beabsichtige , das Dom- kapitel zu einer Neuwahl innerhalb der bestimmten Zeit aufzufordern, sonst aber selbst einen neuen Bischof einzusetzen. Lyon 1246 Juli 7.

. . Elccto Ferrai-iensi, apostolice sedis legato. Cum, sicnt ac- cepimns, venerabilis frater noster . . Ildesemensis episcopus cedere regimini ecclesie Ildesemensis intendat, yolumus et presentiam tibi anctoritate mandamus, qnatinus, si eundem episcopum cedere forte contigerit, tu cessionem eias recipiens vice Dostra capitalo ecclesie dicte precipias, ut infra cei*tam terminum a te prefigendom eis- dem sibi de pastore idoneo cnm tuo consilio et assensa providere procurent. Quod si forsitan taliter sibi non daxerint providendam, tu ex tunc eidem ecclesie personam providam et honestamy prout expedire videris, auctoritate nostra preficias in pastorem, faeiens ei a prefato capitulo et ipsius ecclesie subditis obedientiam et re- verentiam debitam exhiberi, contradictores etc. Datum (Lugdani iii. nonas inlii, anno quarto).

Oedr, Rodehberg, Mon. Oerm. epist. pont, II, S. 162 Nr. 215, Regest BSkmer- Ficker, Reg. imp. V, 3, 7669, woselbst frühere Drucke angegeben sind.

759. Der päpstliche Legat Philipp^ Erwählter von FerrarOy erklart mehrere deutsche Erzbischöfe, Bischöfe und Äbte, darunter den Bischof Konrad, weil sie weder zur Kurie kämen noch sich entschuldigten, auf Andringen der Fürsten für exkommuniziert und suspefidiert und gibi ihnen Termin vor dem Papste zu erscheinen. Mainz 1246 Juli 25 (in festo beati lacobi),

Vergl. Rodenberg, Mon. Genn. epist. pont. II, S. 153 Note 2 und 162 Note i und Hdfer in Publ. des Litterar. Vereins in Stuttgart XVI, Abt. 2 S, 122. Vtrgl. auch Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 4869a u, V, 3 (LegaUn) 101721 und dts Schreiben von August 13 HuiUard -Briholles VI, 450.

760« Bischof Konrad übereignet dem Kl. Isenhagen den Z^ntr** in Bockel (Bochlc) , Hage7i (Hagene), Emmen (Emenem) und AUrf-

1246. 385

sM (Olerdesem) zu seiner Memorie. Sarstedt (Stherstede) 1246 August 8 (vi^. idus augusti, pontificatus nostri anno xivi<>.)-

Testes huios rei sunt lordanns notarins noster, Engelbertus capellanus, Hoierus de Piscina, Bruno de Gustede, Bertrammns camerarius, Timmo, Segebodo.

Or» im Kgl, SL-A. zu Hannover, Isenhagen Nr. 1. Siegel des Bieehofe an roten und gelben Seidenfäden, Oedr. nach Cop, ÜB. des histor. Vereine für Nieder- eacheen IV, S. 31 Nr. 17, und I, S. 33 Nr. 29. Regest Lüneburger ÜB. V, S. 7 Nr. 12, Bode, ÜB. I, S. 574 Nr. 620.

761» Papst Innocenz IV. verleiht dem Kreuzstift das Privileg dass es durch päpstliche Urkunden zur Aufnahme oder Provision eines Klerikers fernerhin nicht mehr gezvmngen werden könne. Lyon 1246 August 21.

Innocentiiis 1) episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . preposito, . . decano et capitulo ecclesie sancte Grucis Hildesemensis salatem et apostolicam benedictionem. Ecclesie vestre, que sicut intimantibas vobis accepinms tarn de predecessorum nostrornm quam nostro mandato saper plorinm clericorum receptione plaries est gravata, paterno compatientes affectu ac per hoc alicuius relevationis solacio Yos gaudere volentes anctoritate vobis presentium indulgemus, ut ad receptionem seu provisionem alicuius compelli de cetero non possitis per litteras apostolicas, que de indulgentia huiusmodi plenam non fecerint mentionem. NuUi ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. s. tr. Datum Lugduni xii. kalendas septembris, pontificatus nostri anno quarto.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 58 mit Bleibulle an gelben und roten Seidenfäden*

TOiS. Bischof Konrad gestattet dem Johannisstift, die Einkünfte einer durch den Tod des Inhabers oder sonst erledigten Präbende ein Jahr lang vom Tage der Vakanz ab zu sammeln und zum Nutzen der Kirche zu verwenden. Hildesheim 1246 August 27 (pontificatus nostri anno xxo. yi<>., vi^. kalendas septembris).

Or. im KgL SU-Ä. zu Hannover, Johannisstift Nr. 20. Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten Seidenfäden. Danach gedr. Doebner, ÜB. I, S. 92 Nr. 193. A. a. 0. Nr. 19 befindet sich eine gleichlautende Urk., nur mit der Ab- u-eichung sancti Martini statt sancti Johannis, wie auch der Druck Würdtweins^ Nova subs. I, S. 317; Siegel des Bischofs allein an derselben Befestigung.

1) Verlängerte Schrifl. HUdaah.üB. U. 25

386 1246.

768. Bischof Konnxd bekundet, dass Ludolf von Cramme gegen 59 Pfund auf drei Hufen in Bledeln verzichtet und er diese dm Godehardikloster übertreten habe. In der Kapelle zu Poppenburg 1246 September 28,

Gonradns dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibns Christi fideiibus salatem in domino. Ut maior fldes adhibeatar negotüs gestis, ezpedit aliquotiens scriptnram fleri, qne contineat testimonium yeritatis. Presentibas igitor litteris sigillo et titiüo nostri nominis insignitis tarn posteris qaam presentibns, ut fidem veritas habeat, doximus declarandam, qnod Ludolphos de Cramme ministerialis noster sexaginta libras Hildensemensium denarioram nna minns a dilecto nobis . . abbate et conventn sancti Godehardi in Hildensem accepit, pro qnibus ipse cum nxore eins Dangbnif;! et filiis utriosqne yideiicet Lndoipho, BurchardOy Hngone necnon filiabus Adhela, Dangcburgi tres mansos sitos in Bledhenem, quos a nobis tennit in pheodo, in nostras manus publice resignavit et nos postmodum eadem bona predicto conventui ad ntilitatem et consolationem temporalem contulimns, ut ex hoc nobis meritum apnd deum et memoriam apud ecclesiam cum orationum participio face- remus. Testes huins rei sunt lohannes custos Hildensemensis, lordanus notarius noster, Engelbertus capellanus noster, comes L(udolphus) de Halremunt, C(onradus) marscalcus, H(einiicüs) de Lapideo monte, Sodhardus, Ekbertus Clincke, Hermannas et B^- trammus et Albertus fratres de Wlvinge, Bertoldus Pilo, Hermanniis de Stemne, Conradus de Mandere, Ludolphus de WlyninhuseD. Qiselerus de Bemhusen, Ger(ardus) et Bertrammus camerarii et alii quam plures. Actum in capella Poppenburg anno gratie m<*ccftdvi®.: iiiio. kalendas octobris, pontificatus nostri anno xxyi<>.

Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover , st. Oodehard Nr. 21. Siegel des Biseksft van den gelben Seidenfäden verloren.

764. Papst Innocenz IV. befiehlt dem Dechanten (Johemn) dfs Andreasstiftes und dem Propst {Albert) des Stifts auf dem Peiersberge bei Goslar, die Stephanskirche in Helmstedt, über dessen Patronatsrfcht der Abt von Werden und die Kirche der h. Maria auf dem Berge oi Helmstedt stritten, dem mag. Johann, Kanoniker des BonifcUiusstifle^ zu übertragen. Lyon 1246 Oktober 18 (zv. kalendas novembris. anno vi.).

Oedr. Man. Oerm. epiet. pant. II, S. 187 Nr. 250.

1246, 387

7ft5. Bischof Konrad überträgt dem Kl. leenhagen das Dorf Sprakensehl und den Zehnten daselbst mit drei Hufen in Mannhausen, die ihm die Brüder Heinrich und Otto Grafen von Lüchow resigniert haben. Hildesheim 1246 Oktober 23 (z<>. kalendaa novembris, ponti- flcatos nostri anno xxyi®.).

Testes huins sunt Theodericus cantor Hildensemensis, magister Geroldas de Minda, lordanis notarius noster, Lndolphus de Ampeleve, Hildebrandas de Drespenstede miles, Berterammus camerarius, Theo- dericus Cocos.

Or, im Archiv des Kh Isenhagen. Oeär. ÜB. des Kl. Isenhagen (Lüneburger ÜB. V.J, 8. 7 Nr. 14. Die Resignation der Grafen von demselben Tage gedr. a. a. 0, Nr. 13.

766. Domdechant Oenmch bekundet, dass das Johanniskapitel bei seiner Versetzung an die Martinikirche der Neustadt die Seelsorge dem Hospital überlassen habe, da die Geistlichen wegen der Entfernung die Sakramente nicht mehr haben administrieren können, und bestimmt, dass als Ersatz den Kanonikern jährlich von dem Provisor des Hospitals zehn Schilling gezahlt werden. 1246 November 2 (iv. nonas novembris).

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. des Johannisstifies, Ms. 341 fol. 20v in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim, Danach gedr. Würdtwein, Nova 8ubs. I, S. 313, danach wiederholt Doebner, ÜB. I, S. 92 Nr. 191,

767. Bischof Konrad übergibt drei ihm von den Brüdern Heinrich und Hermann Bokelar resignierte Hufen Landes in Machtersen dem Domkapitel zur Unterstützung der armen Scholaren. Hildesheim, in der Kurie des Domkellners Johann 1246 November 15 (xvii<>. kalendas decembris, pontificatns nostri anno vicesimo septimo).

Testes huins rei sunt Hermannus prepositus dictus de Glithe, Theodericus de Adennoys cantor, Gerardus de Hoya, Wlradus de Goslaria ecclesie nostre canonici, Conradus marscalcus, Henricus piflcama, Ecbertus camerarius, Theodericus de Tossem, Bertoldus Crane, Heino filius marscalci, Bertoldus de Novali, Gerardus et Bertrammus camerarii nostri.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hüdesheim. Kleines Bruchstück des bisehöflichen Siegels an rot^elber Seidenschnur, Oedr, Doebner, ÜB. I, S, 93 Nr. 192. Regest Bode, ÜB. I, S. 574 Nr. 621.

74IS. Papst Innocenz IV. beauftragt das Krettzstift, den Kleriker Johannes de Queren als Kanoniker aufzunehmen und ihm eine Probende zu geben. Lyon 1246 November 27.

26*

388 1246.

Innocentias episcopos servus servoram dei dilectis flliis . . pre- posito, . . decano et capitulo ecclesie sancte Cracis üdesemensis salutem et apostolicam benedictionem. Offlcii nostri debitnm ei- eqnentes digne agimns, si clericis de Christo mandamns patrimonio Provider! et Ulis precipue, qui pro talento acquirendo scientiein agro studii sollicitudine sedola laborarunt. Attendentes itaqne iandabile testimoniam, qaod dilecto filio magistro lohanni clerico Udesemensi dicto de Quercu de honestate morum et dono scientie perhibetor, ntpote qui diu scolasticis disciplinis insistens adeo pro- fecisse dicitnr laudabiliter in eisdem, qaod cathedram memit ascen- dere magistralem ac per hoc necnon consideratione dilecti filii . . electi Olomacensis nobis pro eo supplicantis instanter volentes ipsum gratia proseqni et favore oniversitatem vestram attente rogandam duximns et monendam per apostolica vobis scripta mandantes, qna- tinos eundem magistrum ob reverentiam apostolice sedis et nostram recipientes in canonicum et in fratrem prebendam ei, si qua in ecclesia vestra vacat ad presens vei quam cito se facultas obtolerit liberaliter conferatis, non obstante Statute de certo canoniconuD numero inramento yel confirmatione sedis apostolice seu quacomque alia flrmitate yaUato vel indnlgentia si qua vobis est ab eadem sede concessa, ut non possitis ad receptionem seu provisionem ali- cuius per litteras apostolicas compelli, que de indnlgentia ipsa non fecerint mentionem aut si vobis direximus scripta nostra pro aliis. quibus auctoritate presentium nolumus preiudicium generari, preces nostras et mandatum taliter impleturi, quod eodem assecuto qaod optat nos devotionem vestram merito commendemus. Älioqoin ne nostre gracie retardetur eflectus, damus dilectis filiis . . abbati et . . priori de Bedageshusen Halberstatensis diocesis nostris litteris in mandatis, ut vos ad id monitione premissa per censuram ecde- siasticam appellatione remota compellant. Datum Lugduni v. kalendiis decembris, pontiflcatus nostri anno quarto.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 69 mit Bleibullen an BaMf- schnüren. Erwählter von Olmütz war Oraf Bruno von Holstein-Sehattmhmf

769. Bischof Kanrad verlegt den Tag der Konsekration der Blasitiskirche in Braunschweig auf den Tag der translatio sawt Thomae mart, und erteilt allen, welche die Kirche an diesem FtsU besuchen, vierzig Tage Ahlass, Hüdesheim 1246 Dezember 9 '(y^. idii3 decembris, pontiflcatus nostri anno zxvi^.)-

1246. 389

ÄhBckHft des 14. Jahrhunderts im Ordinarius st, Blasii fol, 2b im Landes^ hauptarchiv zu Wolfenbüttel.

770. Bischof Konrad erlässt zur Vermeidung fernerer Misshellig- ketten den Einwohnern der Neustadt Hildesheim den Zoll im Verkehr mit der Altstadt. Hildesheim 1246 (Anfang Dezember?)

Or. im Stadtarchiv zu Hüdesheim Nr. 1421 mit dem Siegel des Bisehofs an Ptrgamentstreifen. Oedr. Supr, eathedr. Hüd. eecl. iura S. 21, Neues vaterl. Archiv mo, n, S. 270, Doebner, ÜB, I, S, 94 Nr. 193. Regest Höhlbaum, Hans, ÜB, I, 8,111, Nr. 341,

TTl. Bischof Konrad bestätigt den Bürgern von Ooslar das ihnen ton seinen Vorgängern bewilligte Recht, dass sie von geistlichen Richtern ungerechter Weise aus der Stadt nicht gefordert werden dütfen, solange sie bereit sind, vor dem vom Bischof der Stadt vorgesetzten Archidiakon zu erscheinen, und dass sie nur durch Appellation oder bei schweren Verbrechen vor den Bischof gezogen werden dürfen. Hildesheim 1246 Anfang Dezember (in sinodo nostra, pontiflcatus nostri anno xxvR).

Or, im Stadtarchiv zu Goslar. Gedr. Bade, ÜB, I, S. 573 Nr. 619.

772. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Neuwerk bei Goslar den Zehnten in Immenrode, welchen ihm die Grafen Heinrich der Ältere und Burchard, Sohn des verstorbenen Grafen Hermann von Wohlden- ^^9t aufgelassen haben. Goslar, in der Kemnade des Klosters 1246 Dezember 23 (x^. kalendas ianuarii, pontiflcatus nostri anno vicesimo sexto).

Testes hnins rei sunt lohannes prepositns dicti monasterii, Rodhegeros plebanns Goslariensis, Lndolphns sacerdos noster, Gode- fridos canonicus sancte Crncis clerici, Conradus de Piscina advocatus Goslariensis, Bertoldus et Arnoldns tratres dicti de Gowish, Bodolphns et Olricus fratres de Ebelingeroth, Burchardns de Lengedhe, Fride- ricos de Indagine milites, Conradus Dux, Hertzo de Barem, Ger- wardns offlciatus Novi operis cives Goslarienses, Berterammus de Bervelthe et Wedekinnus camerarii nostri.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Siegel des Bischofs von den roten und gelben Seidenfäden verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 575 Nr, 622,

TT8. Bischof Konrad bekundet, dass der Propst (Hermann) und der Konvent des Bariholomäistiftes für 210 Pfund sechs Hufen in Bredelem und den Zehnten daselbst dem Kl. Riechenberg verkauft

890 1246.

haben und nimmt letzteres in seinen Schutz. 1246 (pontiflcatns nostil anno vicesimo quinto).

Huias aatem protestationis sunt testes Beinoldus noster maior prepositus, Conradus Montis prepositus, Hngo sancte Cmcis pre- positnS; Gerwicns decanus^ preposituB Albertus, Meinardus scolasticos, prepositus Ludolphus, Richardas decanos sancte GruciSy Gerhardns de Hoya.

Or. tm diplomatitehen Apparat der Universität OötHngen, Siegel de$ Bisduft in rotem, des Domkapitels in gelbem Wachs. Gedr. HeineeduSf AnHq. Gotlar. S. 267, Ltidetvig, Beliq. manueer. I, 265, nach dem Or. Bode, US. I, 8. 672 Nr. ei7. Die entsprechende ürk, des Propstes Hermann und des Konventes ohne Datw^ ebenda, gedr. Heineccius a. a. 0. 8. 266, Ludewig, a. a. 0., Bode a. a. 0. Nr. €18,

774. Bischof Konrad genehmigt den Rückkauf von 36 Morgen in Elbe durch das Kreuzsüfi. 1246.

C(onrada8) dei gratia Hildensemensis episcopos. Notnm sit, qnod de bona volantate et beneplacito nostro est, qnod canonici sancte Crncis Hildensem redemerunt de manu laicali zxzvi iugera Elvede sita, que ab ipsorum preposito in feodo tenebantur. Datom anno domini mP. afi. xio. yi^., pöntificatus nostri anno zxOvi<^.

Or, im Kgl. St-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 6L Siegel des Bischofs verloren.

779« Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet, dass Dietrich ron Elbcy Bürger der Neustadt, nach dem Tode seines Vaters Arnold dem Kreuzstift 36 Morgen in Elbe (Elvede) verkauft, und dass Ludolf «m Elbe, Kanoniker des Kreuzstiftes, Konrad Puntrocke, Bruno de Nova civitate und Konrad Meier in Elbe vor dem Domdechanten, Eber- hard von Lutter und Bertold von Bierbergen Bürgschaft gd^isiet hätten. 1246.

Testes huius rei sunt Richardus decanus, Herrardus, Waltems* Fridericus sacerdotes, Ludolfus, Otto diaconi, Conradus, LudoUus, Hugo, Gerardus scolasticus, Johannes subdiaconi.

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 62 mit beschädigtem Steffi des I^opstes. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 96 Nr. 196.

776« Bischof Konrad bekundet, dass die Wittwe des Riäerf Ludolf von Geitelde allen Ansprüchen an vier und eine halhi Huu in Geitelde und fünf Hufen in Stedere entsagt und deren Tochter al'^ Nonne in das Kl. Steterburg aufgenommen worden ist. 1246.

1246. 891

Hniüs rei testes sunt viri ydonei lohannes plebanns ecclesie sancti Martini in Brnnswich, Bertrammns de Getlede, Lambertns de Brutzem, Fridericus de Stedere clerici, Bnrchardus de Wolfls- bntel, BasiUas de Osterrode, Bodo de Saldere, Gonradns marscalcos noster, Henricas et Asqninus fratres de Lapideo monte, Thidericus de Saldere, Lndolfiis de Gtotlede milites, Hermannas advocatus dncis, Edelems, lohannes de sancto Michahele, Henricas Holtnicker, Hen- ricas Bonecho bargenses in Branswich.

Absehriß des 14. Jahrhunderts im Cap, des Stifts Steterburg S. 128 im Landes- hauptarchiv zu Wolfenbüttel Gedr. Asseburger ÜB, I, S. 168 Nr. 242. Regest Hänselmann ÜB. der Stadt Braunsehweig U, S. 45 Nr. 116. Der Marschall Konrad auch unter den Zeugen der gleichen ürk. des Stiftes Steterburg, gedr. a. a. 0. S. 167 Nr. 241.

innt» Dompropst Reinhold, Domdechant Gertoich und das Dom- iapitel bekunden y dass das Johannisstiß vierzehn Schusterhallen und 1^1^ Kaufbuden den Bürgern unter der Bedingung verkauft habe, dass letztere dem Stifte jährlich 28 Schilling in zwei Terminen zahlen. Hildesheim 1246.

Testes hoias rei sant Hedenricas, lohannes, Florencias sacer- dotes, magister Meynardas scolasticos, Henricas de Monte diaconi, Gerardus de Hoy, lordanis de Blankenborch, magister lohannes filias Volkmari canonici Hildensemenses, Bertoldas, Amoldas canonici sancti lohannis, und Bürger.

Or. im Stadtarchiv zu HUdesheim Nr. 784. Beschädigte Siegel des Damkapitels und der Stadt. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 95 Nr. 195, nach Copie Würdtwein, Nova 9uhs. I, S. 316. Regest Hoyer ÜB. VIU, S. 62 Nr. 55, WestßL ÜB. VI, S. 134 Nr. 464.

T78« Abt Ludold und der Konvent des Oodehardiklosters be- stimmen bei Strafe des Bannes, dass der Zehnte in Achtum (Ahtem) ausschliesslich der Fabrik des Klosters zugute kommen solle. 1246.

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, st. Godehard Nr. 22 mit den beschädigten Siegeln des Konventes und des Abtes Ludold an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Doebner ÜB. L S. 94 Nr. 194.

779« Äbt und Konvent des Oodehardiklosters bitten die Gläubigen um Beisteuer zur Wiederherstellung der baufälligen Gebäude und ver- sprechen Anteil an den Gebeten und guten Werken ihres Klosters und 43 anderer, die genannt werden. 0. D. (1246).

392 1246.

Ludoldus gratia dei abbas ecclesie sancti Godehardi Hildense- mensis ordinis sancti Benedict! totnsque einsdem loci conventüs, Omnibus Christi fldelibus, quibns hoc scriptum fuerit exhibitam, salutem in nomine Ihesu Christi. Inter cuncta opera, que de fönte karitatis procedunt, elemosina celebrius commendatur et sollempnio- ribus preconiis commendata excellere dinoscitur quelibet agmina pie- tatum ; per illam namque fit ablutio scelerum et contra omnia mundi pericula flrmamentum. Hinc est, quod necessitate cogente signiflcai^ compellimur singulis ac universis hanc cartulam inspectüris, nos tantis ac talibus, sicut est notorium, conquassatos periculis atque dampnis, quod ob prediorum devastationem ac redditnum nostroram minorationem in statum quocumque modo prins habitum neqaaqnam posse resurgere formidamus, monasterii etiam nostri edificia nimia iam vetustate collapsa adeo stillicidiis sunt pervia, ut non solom in eo, sed nee etiam in dormitorio et refectorio et in aliis locis claustri sine molestia mauere possimus. Propter que omnia et ali& perplura que permittente domino, cuius iudicia abyssus, molta hac- tenus passi sumus incommoda non inmerito, ut scire potestis, sns- pendimus in salicibus organa nostra illic sedentes et gementes in medio flumine Babilonis;^ sedet enim in tristicia nobilis sponsa Christi et heu! non est, qui consoletur eam ex caris onmibus cruci- flxi. Cum igitur, dilectissimi, ad restaurandas ruinas prefati monasterii nostri in honore gloriosi principis sancti yidelicet Qodehardi honoriflce, sicut liquet omnibus, fabricati et aliorum locorum, que aput nos r^ paratione indigent non exigua, et ad recuperandos multiplices de- fectus quos graviter sustinemus proprie non sufficiant fistcultates, nos cogitantes, quod magna est elemosina aput deum, quia ipsa ex- tinguens peccatum pro nobis dominum interpellat, vestnun auxilium imploramus supplicantes humiliter et devote, quatinus de bonis a deo Yobis collatis pias nobis ad hoc elemosinas et grata caritatis subsidia prout cuique divinitus inspiratum fuerit erogetis, nt per vestram subventionem sepe dicta ecclesia nostra opere sumptuoso extructa in aliquo valeat reformari et vos per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme possitis felicitatis gaudia per- venire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia eonfisi omnes, qui Spiritus sancti gratia elemosinas suas mittendo manum nobis ad hoc porrexerint adiuti*icem, in plenam fratemitatem redpimua et

1) Vgl. Psalm 136, 1-^2.

1246. 893

damas eis commanionem orationum et omniam bonorum, qae dante domino apnd nos die ac nocte faerint procarata. Preterea omnes ecclesie, qne in fratemitatis nnitate nostre coniuncte sunt ecclesie, insnper ecclesie, quarum sigilla presentibus sunt appensa, omnibus elemosinas suas nobis dantibus ipsam quam et nos communionis orationum et bonorum operum gratiam devotissime largiuntur, ut riventes beneiactorum sint participes et defnncti cum ceteris fra- tribns nostris et sororibus memoriam habeant sempitemam. Hec sunt nomina ecclesiamm, que in pleno fratemitatis debito nostre ecclesie sunt annexe: in Hildensem ecclesia sancti Michaelis, sancte Marie virginis, sancti Mauricii, sancte Grucis, sancti i) lohannis ewan- geliste, sancti Andree, sancti Bartholomei, ecclesia in Backenroth, Goslarie ecclesie regularium in Bichenberche et in monte sancti Georgii, ecclesia in Bichelem, Corbeiensis ecclesia, ecclesia sancte Marie virginis in Hnsburch, et sanctorum apostolorum Petri et Pauli in Useneburch, ecclesia sancte Marie virginis in Halverstat, ecclesia monachorum in Svalenberchy ecclesia sancti Petri canonicorum in Minda, ecclesia monachorum in Nienburch, ecclesia regularium in Schenighe, ecclesia maiorS) in Osenbruche, ecclesia sancte Gertrudis sanctimonialium ibidem, ecclesia monachorum in Palbume, ecclesia monachorum in Lesbeme, ecclesia monachorum in Helmwardeshusen, ecclesia mo- nachorum in Beinhusen, ecclesia monachorum in Bredighe, ecclesia sancti lacobi monachorum in Leodio, ecclesia sancti lohannis baptiste monachomm in Machedheburg, ecclesia sancti Egidii monachorum in Bnmeswich, ecclesia sanctorum Petri et Pauli in Luttera monachorum, ecclesia regularium in monte sancti Petri in Hallis, Colonie ecclesia sancti Pantaleonis monachorum et sancti Martini monachorum ibidem, ecclesia monachorum in Duscen ibidem, ecclesia monachorum in Radstede, ecclesia sanctimonialium in Stedereburch, ecclesia sancti- monialium in Dhrubeke, ecclesia sanctimonialium in Henighe, ecclesia sanctimonialium in Dorstat, ecclesia sanctimonialium in Hustorp, ecclesia sanctimonialium in Lippoldesberche, ecclesia sanctimonialium in Gcrdeneim, ecclesia sanctimonialium in Wilbodesheim. Hec sunt numero quadraginta due ecclesie. Insuper adhuc sunt alle quadra- ginta quatuor ecclesie, que nobis in eadem fratemitatis gratia sunt coniuncte, quarum nomina singillatim exprimere tediosum nimis re- putavimus atque longum. Set in verbo veritatis et in nomine Ihesu

0 saacti Joh. ew. über der Zeile nachgetragen, ') maior desgl.

894 1246.

Christi protestamar hec et damos testimoiünm super istis, at malonnn cayillationes penitns obmatescant.

Or, im KgL SU-A. zu Hannover, sL Godehard Nr. 22a. Es sind 14 Em- schnitte ßlr Siegel vorhanden und von vier Siegeln, darunter des Michaeliskhsten, BruehstHeke erhalten. Durch Hinzufllgung des Johannisstifles sind es 43 geworitn. Im kurzen Auszuge gegr. Holstein, ÜB. des Kl. Berge (Gesch. 'Quellen der Prof, Sachsen IX), S. 59 Nr. 82. Regest Doebner, ÜB. I, S. 97 Nr. 199.

780. Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes bekunden die Be- legung eines Streites mit dem Hörigen Werner des Herzogs vtm Braun- schweig. 1246.

Bychardus dei gratia decanns et capitolum sancte Cmcis in Hildensem. Notum esse volamns presentibus et faturis, quod dominas Gevehardas de Bortfelt advacatna in Lichtenberh impedivit nobis annonam nostram Fredensem et non pennisit eam tritorari et dixit, quod quidam homo domini sni dncis Wemems nomine sibi conqaestos esset, quod in bonis Ulis ab ecclesia nostra dampnum sibi illatnm foisset. Unde nos misimns dominum Conradam de Tlsede confratrem nostmm ad advocatum iam dictum ad impedimentum huiusmodi d^ ponendum. Qui sie egit cum advocato, quod ipse interposuit se ad bonum pacis ita videlicet, quod Wemerus ille acceptavit quatuor solides et renunciavit omni accioni, quam contra ecdesiam nostnm dicebat se habere, et pro Ulis quatuor solidis fldeiussit Henricos fliius Segebodonis et ex parte domini Conradi et nostra eos eidem Wemero persolvit. Et quod ipse Wemerus vel aliquis ex parte sua nuncquam movebit pro hac causa ecclesie nostre aliquam qae- stionem, promisit ipse et similiter pro eo promiserunt hoc Heniicos et frater suus fllii HerebordL Datum anno domini m^ ccfi. xlif'.

Or. im Kgl. St-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 63 mit beschädigtem KayUd*- Siegel.

781« Propst, Dechant und Kapitel des Kreuzstifles bekunden Gründung einer Memorie durch Gerhard von Wernigerode , Kanoniker des Moritzstiftes. 1246.

H(ugo) dei gratia prepositus, B(ichardus) decanus totnmqne capitulum sancte Crucis Hildensemensis omnibus quibus hec cartnb fuerit exhibita salutem. Becognoscimus , quod dominus Oerardns dictus de Wemingerod canonicus ecclesie montis sancti Hauridi con- tulit ecclesie nostre ad sanctam Crucem decem libras intnita pie- tatiSy et nos pensato bono affectu, quem erga ecclesiam nostna

1246. 895

habuit, hoc egimos inter nos de commnni consensu, quod ab ecclesia nostra dabnntar ei annaatim in feste beati Michaelis viginti solidi Hildenseinensis monete qnamdia ipse vivit. Ipso aatem mortuo agetur ab ecclesia nostra anniversarias ipsias et patris sni et matris sue soUempnitnr, sicnt fratrnm anniversarii agi solent. Et cum locabitar predicta summa pecunie in aliquibus certis bonis, de parte illornffl bonorum in anniversario fratres consolationem habebunt et lesidnum dabitur eis in feste lohannis ante portam Latinam. Huius rei testes sunt Richardus decanus, Herrandus, Wolterus, Frideiicus sacerdotes, Ludolfus, Otto diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo, Gerardus scolasticus, lohannes subdiaconi. Ne igitur in posterum aliquis dubitet de hoc facto, nos ipsum conscribi et sigillo nostre ecclesie fecimus sigillari. Actum anno domini m^. cc^. xio. vi®.

Or, im Kgl, SUA, zu Hannover, KreuzsUfl Nr, 60 mit Bruchstück des KapiteUsiegeU.

783« Das Domkapitel genehmigt, dass der Domherr Rudolf dem Kl. Dorstadt eine Hufe in der Rodung bei Flöthe verkauft hat. O.D. (1246?).

B(ei]ioldus) dei gratia prepositus, 6(erwicus) decanus totumque maioris ecclesi^ in Hildensem capitulum omnibus Christi fldelibus hoc scriptum videntibus salutem in vero salutari. Quoniam rerum gestarum memoria sepe deperit et in obliyionem cadit, fulciri debet, ne pereat, et Unguis testium et testimonio litterarum. Notum sit ergo tam presentibus quam futuris, quod Bodolfus sacerdos noster concanonicus de communi consensu et voluntate nostra mansum onum in novali iuxta Vlotede, qui ecclesie nostre fuit, cenobio de Dorstat pro sex marcis vendidit, et ecclesia nostra omni proprietati et iuri, quod in eo habuit, prorssus renunciavit et liberum et ab- solutum iam dicto cenobio reliquid quiete possidendum. Unde ne huius rei memoria quocumque modo possit aboleri et vetustate temporis in obliyionem deduci, haue paginam inde conscriptam sigillo ecclesie nostre fecimus muniri.

Or. im Archiv zu DorsUidt. Beschädigtes Siegel des Domkapitels. Ob während der Sedisvakanz ausgestellt?

788« Bischof Konrad, Dompropst R(einhold), Domdechant G(ertmch) und das Domkapitel bekunden die Zugehörigkeit der Haus- statu des Ritters Megenward, dessen eine Hälfte Margarete, Wittwe

896 1246.

des Edeln Johann von Adenaen, bewohnt, zum Hause der Predtgef- mönche und die erfolgte Entschädigung der Dompropstei, der die Harn- Stätte früher gehörte, durch eine Hufe in Eantelsem, welche Bertramnj der Kämmerer des Bischofs, zu Lehn hat. 0. D. (1246).

Or. im Kgh St.-A. zu Hannover, bU Godehard Nr. 19 b mit dem Siegel des BiaehofM und dem des Propstes. Auf der EOckseite der Urk. von Hand de$ 14. Jahrh. littera de domo nostra sita in platea inter noTiim conTentmii (et) eccleiiam sancti Nicolai, dazu von anderer Hand et dicitar domns Woldenbeq^ Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 97 Nr. 200. Dass Bisehof Konrad in der Urk. von sich mit a nobis tono temporis episcopo spricht, läset darauf sMiessen, dass die (Jrfe. nach seiner Resignation ausgestellt ist. Wahrscheinlich gehM sie in die Zeil seines Aufenthaltes im Dominikanerkloster vor seiner üehersiedelung nach SchSwM. Hier ist er 1249 Dezember 18 gestorben, vgl Vaterland. Archiv 1840 S. 114, 1849 S. 405, Chronic, episc. Hild. in Mon. Germ. SS. VTI, S. 860, Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3f Nr. €360.

784« Propst H(einrich) von Heiligenstadt teilt dem Domkapitd mit, dass er Boten an den Erzbischof von Mainz gesandt habe, und bittet es, seine Konfirmation mit Bücksicht auf die der Kirche drohenden Gefahren beim Erzbischof zu befördern. 0. D. (1247).

Venerabilibus in Christo fratribos, dominis et amicis, preposito, decano, scolastico totique capitulo Hildensemensis ecclesie H(einriciis) dei gracia prepositas in Helegenstad cum oracionibus gaudium et pacem in spiritu sancto. Conservacioni honoris, dignitatis et renun Hildensemensis ecclesie et tarn prelatomm quam sabditomm pro- mocioni pietate sollicita providere curantes ad yenerabilem patrem et dominum archiepiscopum Magontinum pro conflrmacione nostra solempnes nnncios nostros premisimus et fideles, et, ne yelnt accelerantes nimiam in offensionis lapidem inpingamos, com matora festinacione preenncinm nos vestigia snbsequimur. Pradentmn qnippe virorum consilio fore utiUus est provisum, qnoasque certi simas, ubi dictus archiepiscopus valeat inveniri, in loco personis et rebus nostris tuto et expensis commodo nos manere quam in incertom cdid periculis et dispendio subsequi precurrentem. Vestro igitur devocionis affectum, quem erga ipsam ecclesiam nostram geritis, dignis in domino laudibus commendantes rogamus humiliter et monemus, qua- tinus periculorum eidem imminencium aditus consiliomm yestromm repagula precludentes conservacioni honestatis et rerum et alias, que ad nostram promocionem proflciunt, intendatis.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 669 Nr. 1299 im Kgl. St.^A. n Hannover.

1247. 397

789. Propst B(einhold), Dechant 0(erwich) und das Domkapitel verkaufen Güter in Oedelum, deren Einkünfte zum Teil der Kirche, zum Teil den Scholaren zu Oute kommen, dem KL Loccum und versprechen die Bestätigung des zukünftigen Bischofs zu erwirken. 0. D, (1247 vor April).

Or. im Archiv des KL Loccum, Siegel verloren. Gedr. v, Hodenberg, Calen- herger ÜB. Hl, S. 92 Nr. 126. Die Datierung nach der Sedisvakanz.

786« Domdechcmt 0(erwich) und das Domkapitel verkaufen dem Kl Loccum zwei Hufen in Oedelum (Odelem) für 35 Pfund und kaufen mit dem Erlös Güter in Machtsum (Machtelsem), welche zur Unterstützung der armen Scholaren des Chores bestimmt sind. 0. D. (1247 vor April).

Or. im Archiv des KL Loccum mit dem Kapitelsaiegel an weissen und blauen Honffäden. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. HI, S. 101 Nr. 142. VgL die Bestätigung des Bischofs von 1250 Juli 29 unten Nr. 836.

787. Propst Albert des Kreuzstißes weist dem lAten Konrad von Klauen wegen seiner Ansprüche an eine Hufe in Klauen zurück und einigt sich mit ihm wegen der Hufe und seiner infolge verweigerter Bürgschaß erfolgten gefänglichen Einziehung. Hildesheim 1247 Februar 14.

A(lbertns) dei gratia prepositus sancte Crucis in Hyldenseim.

Omnibus hanc litteram inspectoris in eo qui est salus omnium

salntem. Nosse debent tarn posteri quam presentes, qaod quidam

ecclesie sancte Crucis lito Conradns nomine, Alias Hermanni de

Ciowen, patruelis Bernhardi et Marquardi fratrum, in nostra pre-

sentia constitntns petivit mansum unnm in Clowen situm, quem

idem Hennannas vendiderat antiquitas fratri sao, et ille vendidit

eam coidam Bernharde et Bemhardas vendidit ecclesie sancte Cracis,

et antedicti fratres Bemhardas et Marquardus promiserant, qaod

pro eodem manso nallas in aliquo molestaret ecclesiam sancte Gracis,

sicat liqaet in scripto, qaod habet eadem ecclesia saper eiasdem

mansi emptione. Nos aatem vocatis eiasdem ville litonibas et

qaibasdam aliis in cariam nostram Hyldensem fecimas ipsi Conrado

ab ecclesia qaicqaid dictabat sententia exhiberi, et cam ipse de

prestanda secaritate, qaod ex parte saa nemo deinceps peteret

mansam illam, fldeiassores habere non posset, ipsnm Conradam

compedibus mancipavimas sententia sie dictante. Post aliqaot vero

dies sepe dicti fratres Bemhardas et Marqaardus eripaerant eandem

398 1247.

de vincalis spondentes, quod nee ipse nee frater snus nee alias de parte ipsorum nmquam pro haiusmodi seilicet pro manso et pro detentione sna ecclesiam molestabit, et idem inravit ipse Conradns et similiter promisit. Promiserunt equidem in manas nostras et magistri Richardi decani et Hermanni de Thinkelere et Heinrici de Blithenem et Liudolfl de Borseim militam, et nos enndem Conradnm xii solidis ei datis ad sna peimisimns remeare. Testes hnius sunt dominns Wemerus de Boretvelde canonicns maioris ecclesie, Frethericus et Woltherus sacerdotes, Otto dyaconus, Conradns, Lndolfns, Hngo, Oerhardus scolasticus subdiaconi, Olricns de Blithenem, Hemricns Grnbo fllius Aschvini, Tidemannus de Rothinge, Boldewinus de Honovere fllins domini Lamberti et alii qnam plures. Actam in lobio nostro Hyldensem anno incamationis dominice m. cc. xItü., xvi. kalendas martii.

Or, im KgU' SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 76. Siegel verloren,

788« Papst Innocenz IV. schreibt dem Erzbischof (Siegfried) tm Mainz, dass er dessen Vorgehen bezüglich des kanonisch zum Bischof von Hildesheim gewählten Propstes H(einrich) von Heiligenstadt genehmige, und fordert ihn auf, denselben gegen den von der ausserdem noch exkomunizierten Minderzahl der Dofnherm postulierten Domherrn Hfer- mann) von Gleichen zu schützen, welcher nun mit Anhängern FViedricki den Erwählten und die Kirche bedränge. Lyon 1247 Aprü 29. .... Archiepiscopo Maguntino. Etsi qnibnslibet defensionis adesse presidio teneamnr, hos tarnen debemns precipne favoris nostri gratia confovere ac apostolice protectionis clipeo a malignonim incnrsibas defensare, qui tyrampnidi sevientinm in matrem eoclesiaun et per- secntorum ipsius conatibns pro snis resistunt viribus et totios forti- tudinis sne brachio ad redemptoris gloriam se opponnnt. Sane lecU coram nobis tua petitio continebat, quod olim sede Hildesemensi post cessionem venerabilis fratris nostri C(onradi) yacante . . cantor et se{)tem alii canonici Hildesemenses non absoluti a suspensionis et excommunicationis sententiis, quas tu in capitulum Hildesemense quintam proventuum ecclesiasticorum suorum tibi a nobis de gralia speciali consessam tibi solvere denegantes exigente iustitia pn>- mulgasti, H(ermannum) de Glichen eorum concanonicum minorem annis non congregato capitulo nee die ad hoc statuta in Hfldes^ mensem episcopum minus provide postulanmt. Verum cum post- modum prefatus episcopus et dilecti filii . . prepositus, . . decanus,

1247. 899

. . scolasticus, . . thesanrarius et sexdecim alii canonici ecclesie Hil-

desemensis per te predictis sententiis, quas in eos toleras» relaxatis

convenientes in unom die ad hoc per ipsos legitime assignata dilectnm

filinm H(enriciun) prepositum Heilgestadensem concanonicum säum,

Yinim providam et honestom ac in spiritaalibus et temporalibus

circamspectüm, invocata spiritus sancti gratia in eorum pastorem

et episcopnm canonice ac concorditer elegissent, ac idem electos

electione sna rite per te aactoritate metropolitica confirmata ad

ecclesiam memoratam accedens ab aniverso clero et popnlo Hilde-

semensi honeste receptus necnon castra et alias monitiones einsdem

ecclesie adeptos fuisset, memoratus H(ennannQs) taliter postolatus

nobilinm vironun . . dacis de Bransuwic, . . de Glichen et . de

Keyernnberg comitnm et qüoromdam aliorum F(riderici) quondam

imperatoris fautorum süffiiltus potentia electam ipsnm multipliciter

inqaietat possessiones Hildesemensis ecclesie in ipsorom electi et

ecclesie preindicium hostiliter invadendo. Volentes igitor prefati

electi y qui tibi^ sicut asseris, in negotiis ecclesie per se ac snos

viriliter, utUiter astitit et potenter, in hac parte providere quieti

et gravaminibus precavere, processnm tuum super hoc habitnm,

sicnt est providos, gratum et ratnm habentes ac anctoritate apo-

stolica confirmantes mandamas, quatinns eidem electo presidio

defensionis assistens non permittas, ipsum saper premissis a prefato

H(ermanno) vel aliis quibuscumque postulatione non obstante pre-

dicta indebite molestari, molestatores hoiusmodi etc. Datum Lugduni

iii. kalendas maii, anno quarto.

Qedr, Berger, Les Registr, d'Innocent IV. I, S. 385, Man. Oerm. epiet. panU ü, S. 247, Regest Böhmer-Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 7776.

780« Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt dem Abte des Michaelisklosters gewisse bischöfliche Recht, die ihm Papst Innocenz IV. erteilt hat, unter Wiedergabe des päpstlichen Schreibens d. d. Lyon 1246 Dezember 5. Bei Fulda 1247 Juni 12.

Sifridus dei gracia sancte Maguntine sedis archiepiscopus, sacri imperii per Qermaniam archicancellarius dilecto in Christo . . abbati monasterii sancti Michahelis in Hildensem ordinis sancti Benedicti salutem et sinceram in domino caritatem. Litteras domini pape re- cepimns in hunc modum.

Innocentius episcopus servus servorum dei venerabiU fratri . . archiepiscopo Maguntino salutem et apostolicam benedictionem.

400 1247.

Dignum te inter ceteros ecclesiarum prelatos special! sedis apostolice gracia reputantes tais supplicacionibus inclinati fratenütati tue con- cedendi dilecto fllio . . abbat! monasteri! sanct! Michahelis in Hil- densem annli, drothecaram, sandaUorum, dalmatice ac tnnice asom necnon benedicendi pallas altariom et tarn ley!t!ca quam sacerdotalia yestimenta et largiendii) ben6d!ct!ones saper popolum more pon- tificum finitis missarum soUempnüs et vespertinis offlcüs in predpnis eiusdem monasteri! festivitatibus triboimas aactoritate presendum potestatem. Datum Lugduni^) nonas decembris, pontificatus nostri anno quarto.

Igitur ut pulchra et decora filia Jerusalem tam fidelibus quam infidelibus terribilis ut castrorum acies appareat^) ordinata» ecdesia militans variis insignitur titulis dignitatum, per quas tamquam omaU monilibus et circumamicta varietate venustatem preferat virtütnin illustrium ecciesie triumphantis, quod que tandem habebit in re, in specie*) gerere se ostendens veritatem indicet per flguram; qaare*) sedes apostolica mater ecclesiarum omnium et magistra ecdesias alias tamquam adolescentulas suas bonorum insignibus libenter adornat pro meritis singularum sperans, ut omate tanto se immacalatas debeant diligencius conservare, quanto propensius tenentur®) diligere decus proprium et decorem. Ea propter devotis tois predbns inclinati usum anuli, cyrothecarum, sandaliorum, dalmatice ac tomce necnon facultatem benedicendi pallas altarium et tam levitica quam sacerdotalia vestimenta et in precipuis tui monasterii festivitatibus tam foris quam intus finitis missarum soUempniis ac officüs vesper- tinis tibi tuisque successoribus imperpetuum auctoritate apostolica duximus concedendum. Null! ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. 8. w. Datum apud Fuldam pridie idus iunii anno domini mülesimo cco. quadragesimo septimo, pontificatus nostri anno septimodedmo.

Äbachrifl des 14. Jahrhunderts in Gop. VI, 75 foU 37 im KgL SL-A. s% Hannover, Von der päpstlichen Bulle befindet sich das Or. in der Beveriirisehfn Bibliothek zu Hildesheim, Bleibulle an Hanfschnur,

790« Propst Albert des Kreuzstiftes bekundet, dciss Heinrieh rv« Adenstedt die ihm bei der Erbteilung zugefallenen drei Hufen in Klau^ dem Kreuzsüfi verkauft hat, Hildesheim 1247 Juni 21,

') Cop. iarg^endi. ») Cop, Lngdunis. *) Cop, apparet. *) Cap, spe. ^) Cop, quarnm. •) Cop, tenetor.

1247. 401

A(lbertus) dei gratia prepositos sancte Crucis in Hyldenseim oumibus hanc litteram inspectaris in eo qni est omnium saln» salntem. Notum esse volnmus, quod Heinricus miles et Johannes frater suns filii Alberti militis de Adenstide tenentes a nobis in feodo tres mansos in Clowen sitos, universa bona, qne ad ipsos patre defancto fuerant hereditarie devoluta, quibnsdam amicis suis mediantibus diyisemnt, et cum aliis bonis dicti tres mansi cesserunt in partem Heinrici militis supradicti, quos idem Heinricus nobis et ecclesie sancte Crucis vendidit xl libris novorum denariornm et in manus nostras resignavit Johanne fratre suo consentiente ac cum ipso pariter resignante. Nos vero eadem bona cum omni iure, quod nobis in eis ratione prepositure competebat, contulimus liberaliter ecclesie sancte Crucis. Quod ut ratum permaneat, presens scriptum inde confectum sigilli nostri appensione duximus roborandum. Testes huius sunt dominus Wemerus de Boretvelde, Hermannus de Wolden- berge canonici maioris ecclesie, Richardus decanus, Frethericus sacerdos, Otto dyaconus, Liudolfus de Eivede, Hugo subdiaconi canonici sancte Crucis, Marcoiphus sancti Andree canonicus, lohannes Yicariuß sancte Crucis, layci comes Lodewicus de Everstene, comes Burchardus de Woldenberge, Heinricus pincerna et filius suus Emestus, Tidericus et Thietlevus fratres de Lievethe milites, Hein- ricus et Volkmarus filii Volkmari Divitis, Helembertus de Herste, Hyldebrandus de Vrilethe, Syveko de Rutenberge, Olricus de Blithenem, Heinricus Lupus et quamplures alii. Actum in curia nostra Hyldensem anno incamationis dominice m. cc. xlvii., xi. kalendas iulii.

Or» im KgL St-A, zu Hannover^ Kreuzstift Nr, 77t Siegel verloren. Regest Doebner, ÜB. I, S, 99 Nr. 204.

791« Graf Heinrich von Wohldenberg übereignet dem Kl. Bingel- heim drei Hufen und eitlen Hof in Ringelheim. 1247 Juli 18,

In nomine domini amen. Nos Henricus dei gratia comes de Wohlenberg et fllii nostri Hermannus et Henricus notum esse volnmus universis tam presentibus quam futuris, nos cum consensu Sophie, generi nostri domini Henrici de Hombergh et omnium heredum nostrorum presentium et futurorum proprietatem trium mansorum in Ringelheimb cum curia adiacente et omnibus attinentiis tam in Villa quam extra villam ob spem retributionis eterne contulimus conyentui et ecclesie sanctorum Abdon et Sennes in Ringelheimb

HUdeth. ÜB. n. 26

m 1247.

perpetQo possidendam. Dictus vero conventus dicti loci nobis grata yicissitudine cupiens respondere nos in snam recepit confraternitatem, ita ut participes esse debeamas omnium orationam et bonoram, qne in eiusdem ecclesia iagiter procorantnr. Ut igitar hec nostre übe- ralitatis donatio flrma et inviolabilis perpetnis temporibus perseveret, presentem paginam inde confectam et sigilli nostri munimine robo- ratam sepe dicto conventoi donavinins ad cautelam. Com aatem antedicti filii nostri Hermannns et Henricas adhnc sigillis propriis non utantor, contenti sumns ono et eodem sigillo pariter in hac parte. Hnins rei testes sunt Lippoldns de Lüttere et Andreaa filios eins, Engelhardns de Nanekessen, Bertrammns de Langele, Andreas de Banekenfeldt, Elgerns milites et alii qnam plnres. Datum anno millesimo ducentesimo qnadragesimo septimo, xv. calendas aogusti.

Abschrift im RingeJheimer Cop, vom Jahre 1714 S, 10 im Archiv zu Singelheim.

702. Bischof Heinrich befiehlt dem Domkapitel, ohne Genugthumg der Kirche und des Geschädigten den Gottesdienst nicht icieder auf- zunehmen und zu verhindern, dass dies anderswo geschehe; er hoffe, in kurzem mit Hilfe des Erzbischofs von Mainz zu einem günstigen Ab- schluss zu kommen. 0. D, (1247 vor Oktober).

H(einricus) dei gracia Hildensemensis episcopus dilectis in Christo preposito, decano totiqne capitulo eiusdem ecclesie salutem cum affectu benigne. Qui verberat filium duplicem irrogat ininriam. Cum ergo plurimum de nostra lesione et ecclesie tribulacione merito contnrbemur, dilectioni vestre mandamus districte inhibentes, qnataniis sine satisfactione et ecclesie necnon et lesi divina nnilatenus resa- matis, ne resumantur alibi districtius inhibentes, scituri, quod ad* iutorio venerabilis patris in Christo et domini archiepiscopi MagontiBi tribulaciones et amicorum nostrorum pressuras speramns in bi'eyi fine laudabili terminari.

Ahschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 748 Nr. 151L Die ürk. gehdri zweifellos in die Zeit vor der Beilegung des Wahlstreites. Deshalb wfuss der Ausdruck episcopus auffallen.

708. Die Erzbischöfe Siegfried von Mainz, Arnold von Trier und Gerhard von Bremen, die Bischöfe Engelbert von Osnabrück und Rutger von Toul, die Erwählten Hermann von Hüdesheim, Heinrick von Lüttich, Otto von Münster, Simon von Paderborn und Johann nm Verden geben auf Bitten des Erzbischofs Konrad von Köln, der dit

1247. 403

nett erbaute Cunibertskirche in Köln einweiht, dieser Indulgem. Worms 1247 Oktober 4 (in crastino duorum Ewaldoniin martyrum).

Gedr. Kreuser, Cölner Dombrisft S. 378, Eegeat Böhmer-Ficker, Reg. imp. r, 4888.

794. Papst Innocenz IV. verheisst allen, tvelche das Godehardi- kloster am Tage des h. Godehard besuchen, vierzig Tage Ablass. Lyofi 1247 Dezefnber 11.

Innocentius 1) episcopus servus servonim dei universis Christi

fidelibüs presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam bene-

dictionem. Vite perempnis gloria, qua mira benignitas conditoris

omniam beatam coronat aciem civium sapernorum, a redemptis pretio

sanguinis fusi de precioso corpore redemptoris meritorum debet

acquiri virtute, inter que illud esse pregrande dinoscitur, quod ubi-

que, sed precipue in sanctomm ecclesiis maiestas altissimi collau-

detor. Bogamos itaque universitatem vestram et hortamur in domino

in remissionem vobis peccaminom iniungentes, qnatinns ad mona-

steriam sancti Godehardi Hildensemense ordinis sancti Benedicti^

cnius, pront accepimns, miracalomm diversitate ftilgentis capud

habetur ibidem, imploraturi a domino delictorum yeniam in humiii-

täte Spiritus accedatis. Nos enim, ut Christi fideles quasi per premia

salubriter ad merita invitemus, de omnipotentis dei misericordia et

beatorom Petri et Pauli apostolorum eins auctoritate confisi omnibus

cum debita reverentia et devotione in feste predicti sancti illuc

accedentibus annuatim quadraginta dies de iniuncta sibi penitentia

nüsericorditer relaxamus. Datum Lugduni iii. idus decembris, ponti-

ficatus nostri anno quinto.

Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim, Muuum Nr. 246. BleibuUe an roten und gelben Seidenfäden.

79S« Propst Albert des Kreuzstiftes bekundet, dass der lAte Alward bei seiner Übersiedelung jenseits der Elbe Bürgen dafür gestellt hat, dass er das Stift nicht schädigen werde. Hildesheim 1247.

A(lbertus) dei gratia prepositus sancte Crucis in Hyldenseim omnibus hanc litteram inspecturis salutem. Cum audiremus, quod AlwBxAas lito noster frater Otmari proponeret ire ad partes Trans- albinas, Yocayimus eum ad presentiam nostram et requisivimus fideiossoriam cautionem, quod in nullo molestaret ecclesiam sancte

i> VerlängerU Sehriß.

26*

404 1247-52.

Crucis, quam nobis et ecclesie fecit per quatuor cives de Clowen, videlicet per lohannem villicum nostrum et per Heinricum villicum domini episcopi et lohannem fllium Woltberti bedellum episcopi et per Reinoldum litonem sancte CiiiciSy qui promiserant in maii\is nostras et decani et Heinrici de Blithenem et Hermann! de Thynke- lere, quod idem Alwardus non gravabit ecclesiam, set si quid habet proponere contra eam, aget in amicicia vel in iure, et si secas fecerit predicti quatuor restituent omne dampnum, quod inde con- tigerit provenire. Ipse vero de voluntate nostra obligavit eisdem quatuor mansum, quem habet in Helperte. Actum in curia nostra Hyldenseim anno dominice incamationis m^. cc^. xlvii^.

Or. im KgL St-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 78, Siegel verloren,

796. Aht G(erhard) und der Konvent des Kl, Ringelheitn über- lassen die Elisabeth von Wackersieben der Kirche st. Blasii in Braun- schweig, 1247,

Ahachr, des 14, Jahrhunderts im Ordinarius st. Blasii fol, 24 im Landis- hauptarchiv zu Wolfenhüttel,

797. Graf Burchard von Wohldenberg beku^vdet, dass die Brüdff von Lewe allen Ansprüchen an Güter des Kreuzstiftes in Luttrum ent- sagt haben. 0. D. (1247—52),

Burchardus dei gratia comes de Woldenberch omnibus hanc cartulam intuentibus salutem. Notum sit, quod constituti coram domino meo episcopo Henrico Hildensemensi et coram me etiam Tidericus et Thetlewus fratres dicti de Levedhe recognoverunt se nullum ins habere in bonis Lutthenem, in quorum possessione est ecclesia sancte Crucis Hildensemensis, et ex habundanti omni iari quod dixerunt sibi competere in eisdem, renunciaverunt de fiacto. cum tamen de iure in eis nullum penitus ins haberent Ex pam etiam iam dicti Tiderici de datis fldeiussoribus videlicet Thetlero fratre suo et Sifrido de Rutenberh iuniore et Henrico de Netthe fitio Ludolfi et Eizone de Cop, qui promiserunt in manibus domini Richanü decani de sancta Cruce et domini Ludolfi quondam filii donüBi Ekkehardi burgensis Hildensemensis et domini lohannis dicti de Äsle, quod nuncquam super bonis iam dictis in Lutthenem ecdesie sancte Crucis movebunt ipsi vel aliquis ex parte eonun aliquaa questionem, et quod Qeradum filium eiusdem Tiderici et Adelheidisa filiam eiusdem, qui renunciationis et recognitionis tempore parwli

1247-67. 406

erant, prodacent cum Uli pervenerint ad legitimos annos snos, nt similiter et ipsi faciant secundum quod fecit pater eorum et se nallam ins habere in predictis bonis Lutthenem recognoscant. Ä Theüevo autem, qnia heredem non habuit, fldeiossores non fuerant reqaisiti. Testes hoias rei sunt Conradus marscalcas, Bertoldos de Holle, Conradus de Vemelhusen, Henricus de lesen milites, item Lndolfas Ekkehardi, lohannes de Asle, Henricus Elye burgenses Hildensemenses, item lohannes de lesen sacerdos et alii quam plures. Ne igitur imposterum oriatur dubitatio de hoc facto, ad peticionem decani et canonicorum de sancta Cruce huic littere super hoc con- scripte sigillum meum apposui ad cautelam.

Or, im KgL St^A. zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 79, Siegel von dem von der ürh geschnittenen Pergamentstreifen ab. Regest Doebner ÜB. I, S. 115 Nr. 229.

708. Bischof Heinrich überläset dem Domkapitel, das seinetwegen Güter in Hevensen verpfändet hat, bis zur Einlöse dieser die jährlichen Früchte eines Ällods in Harsum und verpfändet ihm den Zehnten in Harsum. 0. D. (1247—57).

Henricus dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus Christi fidelibus salutem in nomine salvatoris. Presentibus litteris constare volumus universis, quod, cum capitulum ecclesie nostre bona in Hevenhusen ad prebendam fratrum pertinentia domino Her- manne de Hardenberge causa nostri pro ducentis libris obligasset, ne pro sna benivolentia incomodum aliquod reportaret, vorewercum nostmm in Hardessem eidem assignavimus tali moderacione adhibita, ut tarn diu annuos fructus percipiat, donec predicta bona in Heven- husen ei plene et perfecte fuerint restituta. Preterea pro centum Uhris^ qnas prefatum capitulum solyit pro nobis comiti Hermanne de Woldenberge, obligavimus ei decimam in Hardessem, ut de eadem [ta recolligat Universum debitum, quod ex pietate, quam nobis sub- ireniendo prestitit, nuUum sentiat detrimentum. Hec autem sub iigillo nostro fecimus conscribi, ne de eis contingat in posterum lubitari.

Or^ im Kgl. St-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 192. Siegel des Bischof» atn Bande beschädigt. Gedr. Wolff, Gesch. des Geschlechts v. Hardenberg, ^B. S. 6.

799* Bischof Heinrich transsumiert eine Urk. des Papstes reffor IX. d. d. Lateran 1227 Dezember 2 (iiii. nonas decembris,

406 1247—64.

pont. nostri anno primo), worin dieser der Geistlichkeit den Orden der Predigerbrüder empfiehlt. 0. D. (1247 57).

Or. im KgL St-A. zu Münster, Dominik, in Warhurg Nr. 1. Vgl Wesif. ÜB. V, S. 160 Nr. 343, Regest a. a. 0. IV, S. 104 Nr. 155,

800. Propst Albert des Kreuzstiftes bekundet, dass Heinrich vm Giesen den Ansprüchen an zwei Hufen des Stiftes in Giesen entsagt hat wie vorher zu Holle. 0. D. (1247— 64).

Albertus dei gratia prepositns ecdesie sancte Crncis in Eil- denseim uniyersis hanc cartnlam inspecturis salntem. Notom esse volumus tarn presentibus quam faturis, qiiod Henricus de les^ constitutus in presentia nostra recognovit, quod, com interdixisset canonicis de sancta Cruce Hildensem dnos mansos ad villam lesen sitos et eos ad se diceret pertinere, ipsi canonici composuenint com eo et yexationem suam data eidem pecunia redemerant, et renon- ciayit ipse lingua et manu coram nobis Hildensem in curia nostra, sicut antea Holle rennnciavit, omni actioni, quam moverat contn ecclesiam sancte Crncis, et omni iuri, quod in iam dictis mansis lesen se habere dicebat, et dedit fldeinssores Thidericum et Thet- levnm fratres de Levedhe et Conradum de Vimelhnsen, qui fideiasse- runt pro eo et pro uxore einsdem Conradii) et pneris eins subhac forma y scilicet quod nee ipse nee aliquis ex parte sui vel oxom sue vel predictomm de mansis eisdem ullo unqnam tempore morebit aliquam qnestionem. Et si aliqnis hoc fecerit, ipse tamqnam warandns eximet ecclesiam sancte Crucis ab hninsmodi questione, et ipse Gonradus^) renunciayit ex parte ipsornm et comes Henricus filios comitis Hermanni recepit promissum et prepositns et decanns. Testes huius rei sunt Lippoldus de Lüttere, Amoldus et Bertoldus fratres de Herre, Johannes et Hedenricus fratres de Hetigereshusen, Heii- ricus de Wagenunge et alii quam plures.

Or in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Kreuzsiift Nr. 3: 5«>.^ nebst Befestigung verloren. Datiert nach detn Vorkommen des Ausstellers^

801. Papst Innocenz IV. fordert den Abt (Gerhwd) von Uarde- hausen auf den Hildesheimer Domherrn Hermann von Gleichen ^ «/"* nach der Klage des Bischofs (Heinrich) sich underrechütch, unterstvi^ von Kaiser Friedrich H., der bischof lichen Wohnung und der Güt^ der Hildesheimer Kirche bemächtigt habe und trotz der Exkommunikaüt^

*) So das Or. statt, wie oben, Heinrici.

1248. 407

durch Erzbischof (Siegfried) von Mainz diese herauszugehen sich weigere, zu veranlassen, dass er innerhalb zweier Monate vor dem Papste zur Ablegung der Rechenschaft erscheine. Lyon 1248 Januar 31.

. . Abbati in Hersedehusen Padebumensis diocesis. Sua nobis

venerabilis frater noster . . Hildesemensis episcopas petitione mon-

8tra?ity quod Hennaniius de Glichen canonicus Hildesemensis ecclesie

qnorumdam F(rederici) qnondam Romanoram imperatoris (fantomm)

favore snfFiiltas domnm episcopalem, ciTitates, oppida, vUlas, moni-

tiones et bona ipsins ecclesie per violentiam detinet occnpata in

eoromdem episcopi et ecclesie non modicmn preindiciom et gi'avamen,

propter qnod yenerabilis frater noster . . Magnntinns archiepiscopns

in dictum Hermannum ezcommnnicationis sententiam exigente iostitia

anctoritate apostolica promnlgavit. Sed idem H(ermannas) hnius-

modi sententia yiüpensa predicta bona detinere presnmit in anime

sne periculnm et scandalum plorimorum. Qaare nobis prefatns epi-

scopns dnxit hnmiliter supplicandum, ut, cnm ipse in partibus Ulis

propter malitiam et potentiam einsdem H(ermanni) effectnm institie

aequeat invenire; providere sibi super hoc patema sollicitudine

curaremus. Mandamus, quatinus dictum H(ermannum) anctoritate

nostra peremptorie citare procures, ut infra spatium duorum mensium

post citationem tuam compareat coram nobis facturus et receptums

super hüs quod ordo dictaverit rationis. Quicquid autem super

premissis duxeris faciendum, nobis fideliter rescribere non postponas.

Datum Lugduni ii« kalendas februarii, anno i^.

Gedr. nach dem vatikanischen Registerband Berger , Lee registr. d'Innoc. IV., I, S. 539 Nr. 3584, Mon. Germ, epist. pont. 11, S. 345 Nr. 489. Regest Weetf. ÜB. V, S. 226 Nr. 491 zu 1247.

802. Die Brüder von Meinersen entsagen allen Ansprüchen an Zehnten und Kirche des Kl. Dorstadt in Bruchmachtersen. 1248 Februar 24.

L(uthardus) et L(uthardus) fratres de Meinersem universis hoc scriptum videntibus. Notum vobis esse cupimus, quod nos in decima, in ecclesia et allodio de Mehtersem cenobio de Dorstat pertinentibus nobis quiddam iuris quandoque addiximus et super eo cenobium prefatnm inpetere cepimus et infestare iuste et rationabiliter nos procedere existimantes. Sed a domino Bemardo de Indagine et ceteris amicis nostris et ecclesie inducti et ammoniti, ne ipsum cenobium indebite grayaremus^ ab omni infestatione et invasione

408 1248.

eiusdem cessavimas decem^) talenta pro compositioDe ibidem accep- tantes et omni accioni quam habuimus pure et simpliciter rennn- ciantes. Unde ne quisquam prememoratum cenobium occasione Dostra in posteram super eadem causa quoquomodo gravet aut in- festet, haue cartam inde conscriptam sigillis nostris in perpetanm testimonium corroborari fecimus. Acta sunt hec anno dominice in- camationis m^ ccP. xlviii., vi. kalendas marcii.

Or, im Archiv zu DorstadU Die drei Siegel, des Bernhard ron Hagen und der beiden Aussteller, am Rande beschädigt,

808. Graf Ludolf von Hcdlennund übereignet mit sünem Söhnt Ludolf dem Bürger Ludolf von Home und dessen Sohne Hennam einen früheren Weinberg bei Heinde mit sechs Morgen und den Zehnten des Weinberges und des Landes. 1248 April 2 (iüi. nonas aprilis).

Huic accioni interfuerunt et huius rei testes sunt lohannes sacerdos in Castro, Henricus dictus de Golthome, Ludolfus dictos de Wulvenkhusen milites, Arnoldus de Hemedhesen, Conradus de Volkersen servientes, domina Cunigundis comitissa.

Abschriß des 15. Jahrhunderts im Cop. des Godehardiklosters, Ms. 311 fol. 137 in der Beveriniseheti Bibliothek zu Hildesheim. Gedr. Beitr. zur HiUi. Geschichte III, S. 123, Regest Doebner, ÜB. I, S. 99 Nr. 205.

804« Papst Innocem IV. beauftragt den Dechanten (Heinrich) und den Scholaster (Hermann) von Nienkerken, die Klage des Kreuz- Stiftes gegen Gunzelin von Peine zu untersuchen. Lyon 1248 Mai 30.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis flliis . . decano et . . scolastico Nove ecclesie Padeburnensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii . . prepositos, . . decanus et capitulum ecclesie sancte Crucis Hildesemensis nobis conquerendo monsti*arunt, quod Guncelinus de Peima (!) mUes et quidam alii laici Hildesemensis diocesis ipsos quodam manso in Woltdorp et manso uno in Cochige et rebus aliis contra iusticiam spolianmt. ideoque discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinos partibus convocatis audiatis causam et appellatione remota fine debito terminetis facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasücam flrmiter observari. Testes autem u. s. w. Datum Lugduni iü. kalendas iunii, pontificatus nostri anno quinto.

0 Darüber fett mit dunklerer Tinte zi.

1248. 409

Or. im Kgl, St-A, zU Hannover, Kreuzstift Nr, 80. Bleibulle an Hanfeehnüren, Regelt West/. ÜB. V, S. 230 Nr. 601.

HOS. Papst Innocenz IV. heauftrc^gt den Scholaster (Alexander) und den Kanoniker Reinardus de Domo von Goslar, die Klage des Dechanten und Kapitels des Kreuzstiftes gegen das Moritzkloster wegen Güter in Thidekissen zu untersuchen. Lym 1248 Mai 30 (iii. kalendas innij, pontiflcatns nostri anno qointo).

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannoverf Kreuzstiß Nr. 81. Bleibulle an Hanfschnüren. Gedr. Bade, ÜB. I, 8. 578 Nr. 630.

806* Papst Innocenz IV. gestattet dem Herzog Otto von Braun- schweig den Gottesdienst in seiner Kapelle während der Zeit eines aü- gmeinen Interdiktes. Lyon 1248 Juni 19 (xiii. kalendas iulii, pontifl- catns nostri anno quinto).

Gedr. Sudendorf, ÜB. I, 8. 23 Nr. 33. Regest Potthast, Reg. pont. 12960.

HOTf» Basil von Escherde bekundet, dass Johann von Himmels- thür detn Grafen von Poppenburg Güter in Giften resigniert und letzterer diese dem Kl. Escherde übereignet hat. 1248 Juni 24.

Ego Basilins dictns de Escherte recognosco, qnod lohannes dictus de Himmedesdore bona in Giftenem resignavit ore et manu coram comite Widekindo de Poppenborch et ipse predictns comes Proprietäten! dedit ecclesie*) in Escherte presente me, et hoc sigillo meo protestor. Acta snnt hec anno domini miUesimo dncentesimo qüadragesimo^) octavo, in die beati lohannis baptiste.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 19. Beschädigtes Siegel des Austellers an weissen geflochtenen Hanfschnüren.

808* Graf Widekind von Poppenburg schenkt das Eigentum von drei Hufen in Giften, die Johann von Himmelsthür ihm resigniert und dem KL Escherde verkauft hat, diesem Kloster. Poppenburg 1248 (zu Juni 24).

Widekindns dei gratia comes de Poppenborch omnibns, quibus hoc scriptum fiierit exhibitnm, salntem in domino. Notnm esse yolumus Omnibus, qnod, cum prepositns in Escherte unam curiam cum tribus mansis in Giftenem a Johanne de Himmedesdore comparasset et idem lohannes ipsos mansoS; quos a nobis in feodo tenuit, in manus

*) Uebergesehrieben. *) Or. qnaragesimo.

410 1248.

Dostras resignasset, nos pro remedio anime nostre com proprietate et cam omni iure et utilitate ecclesie in Eroberte donayimns et presentibus donamus propter deum. üt autem bec donatio Anna et inconvulsa permaneat, presens scriptum inde confectom sigillo nostro fecimus communiri. Datum in Poppenborcb anno domini vfiifi(fi quadragesimo octavo.

Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Eseherde Nr. 20. Siegel des AusHeUen an weissen g^ochtenen Hanfscknüren*

809« Papst Innocenz IV. gestattet den büssenden Schwestern der h. Maria Magdalena in Deutschland, in Frankreich Klöster zu gründen. Lyon 1248 Jtdi 5.

Innocentius^) episcopus servus servorum dei dilecto fllio . . pre- posito ac dilectis in Cbristo fliiabus . priorisse et sororibos peni- tentibus ordinis beate Marie Ma^dalene in Alamania salatem et apostolicam benedictionem. Cum, sicut ex parte vestra fuit pn>- positum coram nobis, ad honorem dei ordinem vestrum in partibos Francie propagare ibique monasteria construere annuente domino intendatis, nos yestris supplicationibus inclinati, quod priyilegiis et indulgentiis vobis et ordini vestro in Alamania ab apostolica sede concessis in Frantia uti et gaudere possitis, quandiu Tigamt in vobis eiusdem ordinis obseryantia regularis, vobis anctoritate pre- sentium indulgemus. Nulli ergo omnino u. s. tv. Si quis autem u, s. ir. Datum Lugduni üi. nonas iuüi, pontificatus nostri anno sexto.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 42. BleibuUe au rttsn und gelben Seidenfäden.

810. Papst Innocenz IV. beauftragt die Bischöfe (WUhdm) von Schwerin und {Lvdolf) von Ratzeburg, die Klagen des Uamhurfer Kapitels gegen den Erzbischof Gerhard von Bremen zu untersud^ und innerhalb sechs Monate dem päpstlichen Stuhle das Ergdmif zu unterbreiten, widrigenfalls er die Bischöfe f Rutger) von BrandeiJmrg und (Johann) von Minden und den Prior der Dominikaner in HiU»- heim dazu auffordern werde. Lyon 1248 August 17 (xvL kalendas septembris, anno sexto).

Gedr. Lappenberg, Hamburger ÜB. I, S. 459 Nr. 546. Regest WestßL VB. t; S. 231 Nr. 503, VI, S. 141 Nr. 493, Fbtthast, Reg. poni. 12997.

0 Verlängerte Schrift.

1248. 411

811« Papst Innocem IV, teilt dem Bischof und detn Dompropst von Naumburg mit, dass er den Bischof und die Kirche von Hildes- heim in seinen Schutz genommen habe, und fordert sie auf, die Be- lästiger jetier zu bestrafen, Lyon 1248 Oktober 31.

Innocentius episcopus servus servorum dei yenerabili fratri . . episcopo et dilecto fllio . . preposito ecclesie Nuemburgensi salutem et apostolicam benedictioaem. lustis postulationibus venerabills firatris nostri . . episcopi Hildesemensis grato concorrentes assensu personam saam et ecclesiam Hildescmensem cum omnibus bonis, que impre- sentiarum rationabiliter possidet aut in futurum iustis modis pre- stante domino poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione duximus admittendos. Quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus predictos episcopum et ecclesiam non permittatis super hiis contra protectionis nostre tenorem ab aliquibus indebite molestari molestatores huiusmodi per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Datum Lugduni ii. kalendas noYembris, pontiflcatus nostri anno sexto.

Or. im KgL St.-A, zu Hannover, Domstiß Hildesheim Nr, 193, Bleibulle an Hanfschnüren,

812. Papst Innocenz IV. beaußragt den Abt von Amelunxbom, dem mag. Gottfried von Bremen den Kanonikat des Hartmann von Minden im Kreuzstifte zu geben, das diesem genommen worden sei, weil er die vorschriftsmässige Residenzpflicht nicht innehalten könne, Lyon 1248 November 3.

, . Abbati de Amelungesbrune, Cisterciensis ordinis, üdesemensis diocesis. Ex parte dilectorum flliorum . . prepositi, . . decani et capituli ecclesie sancte Crucis Ildesemensis fuit propositum coram nobis, quod, licet in ipsorum ecclesia, in qua solum quindecim cano- niconun numenis est statutus de antiqua et approbata cousuetudine ac pacifice hactenus observata, quilibet canonicorum ipsorum teneatur personaliter residere et ad hoc singuli tempore sue receptionis pro- missionis vinculo se astringant, nichilominus tamen Hartmannus dictus de Minda quondam eorum concanonicus post adeptum deca- natnm in ecclesia sancti Mathie Goslariensis et canonicatum ecclesie maioris Ildesemensis locum in eadem ecclesia sancte Crucis detinet occupatum nee curat, sicut nee libere potest, ibi, sicut promiserat, residere pluries requisitus, propter quod dicti prepositus, decanus et capitulnm eundem H(artmannum) prebenda sua, quam obtinebat

412 1248.

ibidem, exigente iastitia, prout ad eos ex antiqna et hacteniis ob- servata consuetudine pertinet, privavenmt. Cum igitur dilectus filius magister Gotifridus de Brema iam diu in eadem ecclesia sit auctori- tate nostra receptus et nullam adhuc consecutus prebendam, nos volentcs obtentu eorundem prepositi, decani et capituli supplicantimD pro eodem magistro de dicta prebenda sibi provideri, mandamos, qaatinus, si est ita, sapradictam prebendam ipsias H(artmaDDi) vacantem, dummodo nulli alii debeatur, ipsi magistro Gr(otifrido) auctoritate nostra conferas et assignes inductums enndem in cor- poralem ipsias prebende possessionem et defendas indnctnm, contra- dictores etc. Nos enim decemimns irritnm et inane, quiqoid de ipsa prebenda etc. asque: attemptari. Datum Lugduni iii. nonas novembris, anno Y'fi.

Gedr, nach Ms. latin 4039 der NaUonaUBibl, in Paris Berger, Les registret d'Innocent IV., II, S, 30 Nr. 4275. Danach wiederholt. Regest Westf. ÜB. T, 8. 232 Nr. 508.

818. Herzog Otto von Braunschweig überträgt der Kirche in Isenhagen die Kirche in Bockel (Bokle). Braunschtveig 1248.

Huius rei testes sunt Heinricus iunior comes Ascharie, comes Ludolfus de Halremunt et Ludolfus fllius suus, comes Burchardos de Lutterberge, Hermannus nobilis de Werberge, Ecbertus de Asse- borch, Baldwinus de Blankenborch, lusarius pincema, Heinricus Grubo, Anno dapifer, Herwicus de Uttessem, Gevehardus de Bortvelde, Tidericus de Area, Everhardus de Odem.

Or. im Kgl. St'A. zu Hannover, Kl. Isenhagen Nr. 2. Oedr. Marienrodtr ÜB. S. 32 Nr. 18 nach Cop., Verbesserungen nach dem Or. S. 417, Sudendorf ÜB. 1. S. 21, Nr, 30 nach dem Or., Asseburger ÜB. I, S. 175 Nr. 252. Regest mit Zeugen V. Heinemann, CodexAnhalt. II, S. 140 Nr. 178. In einer ürk. mit derselben Datierung und denselben Zeugen überträgt Herzog Otto die Vogtei aller Güter der Kirdte <> Bockel der Kirche in Isenhagen und erhält dafür den Zehnten von Gamsen (Oamenhasen), Or. a. a. 0. Nr. 3, gedr. a. a. 0. S. 33 Nr. 19, bez. S. 22 Nr. 31, bez. S. 175 Nr. 253. Regest mit Zeugen a. a. 0. Nr. 177.

814. Herzog Otto von Braunschweig appelliert mit anderen Fürsten zum Schutz des Erwählten Hermann nach Rom. Braun- schweig 1249 April 25.

Quia nos dei gratia Otto dux de Bruneswic dati sumus uns cum illustribus principibus rege Dacie, duce Saxonie, marchionibns de Brandenborch, comitibus Asscharie, duce lucie tutores ac defeo- sores venerabili consanguineo nostro domino Hermanno Hildensemensi

1249. 413

electo a domino Ferrariensi electo tunc apostolice sedis legato, qoi ei special! mandato, quod a domioo apostolico snper provisione Hildensemensis ecclesie receperat, eundem nostrum consaiigaineam dominum Hennannum prefecit dicte ecclesie in pastorem et solemp- niter confirmavit, ut nos illad, quod nobis cum prefatis principibus tarn racionabiliter et tarn publice est iniunctum, pro posse nostro nunc exsequamur et in antea disponamus exequi deo dante nostrum consangineum tuendo et pro viribus defendendo, ne aliquis seu legatus seu subdelegatus, arckiepiscopus, episcopus, abbas, prepositus, clericus religiosus aut secularis vel etiam simplex clericus seu alius, de quo timendum sit occasione alicuius mandati, nos gravare valeat ex hoc facto per sententiam qualemcunque vel etiam interdictum, pro nobis et uniyerso clero et ecclesiis nobis subiectis sedem apo- stolicam appellamus. Acta sunt hec in Brunswic anno domini mccxlviUL, die Marci coram fratribus Minoribus et omnibus aliis clericis dicte ville.

Gedr, nach dem nicht mehr vorhandenen Or. Orig, Ouelf. IV, 8, 210, danach r. Heinemann, Codex Anhalt, II, S. 141 Nr. 180 und hier.

815. Graf Heinrich von Schiaden verkauft mit Zustimmung seiner Brüder dem Kl. Dorstadt seine Besitzungen in Dorstadt. 1249 April 25.

Henricus dei gratia comes de Slathem. Cum usque adeo multi-

plicata Sit iniquorum superbia et iniquitas superborum, quod inter

sanctum et prophanum minime discementes ecclesias impie per-

sequantnr et que a iustis iuste peracta sunt eorum ausu temerario

inmutare aut infnngere laborent, eorum malicie occuiTcndum esse

decrevinius, ut quod iuste et rite geritur Unguis testium commendetur

et testimonio litterarum. Notum igitur esse yolumus tam presentibus

quam faturis^ quod nos de libero et voluntario consensu fratrum

Dostrorum videlicet Ludolfi canonici Halverstadensis et archidiaconi

in^) Kissenbrucke et Hermanni canonici Magdeburgensis et Meinardi

fratris nostri laici universa bona in Dorstat sita, que ad nos iure

proprietatis spectabant, in agris, in silvis, in pratis, in aquis et

piscationibus, et iurisdictionem, quam in eadem villa habuimus, cenobio

in Dorstat in proprium vendidimus pro cc et xl marcis de octoginta

marcis et una, quas super eadem bona prepositus nobis concesserat,

nos omnino dimittens liberos et absolutes. Et nos omni iuri nostro

1) Vor in ist et getilgt.

414 1249.

in eisdem renunciaTimus prefato cenobio de volnntate patris nostri, aput quem tota dominacio predictornm bonorum spectabat^ proprietatem conferentes et eins consensu factum nostrum legitime confiimantes, plenam et legitimam warandiam supradicto cenobio in omni iudicio prestantes, adicientes etiam, quod, si qui malicie stimulo agitati contra hoc factum nostrum venire voluerint aut ausu temerario quoquomodo violare, nos quamdiu vixerimus patenter et potenter resistemus, donec sepe dictum cenobium libera et quieta gandeat possessione. Ut igitur hec omnia rata semper permaneant et in- convulsa, hanc cartam inde conscriptam sigilli nostri testimonio communiri decrevimus ac roborari et eorum sigillis, qui hole facto interfuerunt et testes huius rei sunt, Conradus de Dorstat, Bemardus de Indagine, Thidericus de Hesnem, Bemardus Ealdune, Conradus Kaldune, Bonefacius de Bywende, Wolterus Spyrinc, Everhardns de Dengte, Conradus et Conradus de Kissenbrucge fratres, Bemardus de Halhtere, Qheroldus de Silstide, Fridericus Friso, Alexander de Werre, Henricus de Borchdorp, Ludolfus de Nendorp, Amoldus de Santberghe, Ludolfus de Sudborch, Ghevehardus de Osterwic, Johannes de Borsdorp, Ludolfus de Dinkelere, Gunzelinus de Lengede, Gerardas de Gustede, Fridericus Templarius, Conradus de Sudtherem, Fride- ricus et Themarus de Bywende, Geltmams prepositus de Heninghe, sacerdos de Slathem et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini Tcfi. cco. x^x^xöxOyiiii.^ yü. kalcudas maii.

Or, im Archiv zu DoratadL Siegeln: 1. das des Ludolf von Schiaden an roten Seidenfäden, 2, wohl das des Hermann von Schiaden von gelben Seidenfidfn verloren, 3, das des Ausstellers an roten Seidenfäden, 4. beschädigtes des Dietrick von Hessen an roten und gelben Seidenfäden, 5, das des Bernhard van Hagen gleicher Befestigung, 6, mit Befestigung verloren, 7. Bruchstücke des des Konrad von Dorstadt an roten und gelben Seidenfäden.

816. Das Kreuzstift kauft von Dietrich von Drispenstedl eine Refite zurück. 1249 Mai 25,

Fidelibus omnibus, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, capi- tulum sancte Crucis Hildensemensis salutem in domino. Notum esse cupimus presentibus et futuris, quod Theodericus de Drismenstede recepit a nobis sex talenta Hildensemensis monete et renundayit lingua et manu Uli talento, quod ab ecclesia nostra ei dari debnit annuatim tempore rite sue. Et hoc factum fiiit presentibus nobis videlicet Kichardo decano ecclesie sancte Cracis et Wolthero et Friderico sacerdotibus ibidem et Ludolfo diacono et Conrado, LndoUo,

1249. 415

Hugone sabdiaconis eiusdem loci, Ludolfo ibidem yicario. Testes Iiaias rei sunt Herebordns frater eiusdem Tiderici de Drismenstede, Meynardus Thelonearius, Engelbertus Auceps, Henricus de Netheloge, Phylippus, Udo, Eylardas. Ne igitur imposterum factum istud veniat in dubium, ipsum conscribi fecimus et illud sigillo ecclesie nostre sigillavirnus ad cautelam. Actum anno domini rn9. cco. xl^. Ix^-., viiJ) kalendas iunii^ scilicet in die Urbani.

Or, im KgL SU-A, zu Hannover, Kreuzatift Nr. 82, Bruchstück des Konvents- Hegels an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen.

817« Papst Innocenz IV, erteilt allen, welche die Moritzkirche (sanctorum Mauricii et Candidi) am Tage dieser Heiligen und am Dedihationstage bestachen, vierzig Tage Äblass. Lyon 1249 Juni 2 (iüi. nonas iunii, pontiflcatus nostri anno sexto).

Gedr. nach Cop. des Moritzstiftes aus dem 15. Jahrhundert, Ms. 514 fol. 36 der Beverinischen Bibliothek, Doebner, ÜB. III, S. 641 Nachtr. Nr. 18.

818. Bischof Heinrich übergibt den Bürgern wegen ihrer Treue im Kriege und der Ausgaben an Wachen und Stadtbefestigung das heim Oodehardihloster gelegene Burgthor und die ganze Mauer mit dem Wege um die Stadt, sodass sie das Thor wie jedes Stadtthor öffnen und schliessen können, sowie die Macht, die kleineren Thore zu ver- schliessen. Hildesheim 1249 Juli 23 (x. kalendas augusti).

Angebliches Or. im Stadtarchiv Nr. 23. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 100 Nr. 206, Lauenstein, Bist. dipl. I, 412; Tripart. demonstr. Atd. Nr. 73.

810. Dominus Hermannus Hildensemensis electus unter den Zeugen der Urk. des Herzogs Otto von Braunschweig für das Kl. Riddctgshausen. 1249 Dezember 11 (iii. idus decembris).

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl. Biddagshausen. Gedr. Asseburger ÜB. I, 8. 178 Nr. 256.

820* Der Konvent des Kl. Wöltingerode übergibt der Vorsteherin des Krankenhauses ein Allod in Isingerode und den kleinen Zehnten daselbst zu angegebener Verwendung. 1249.

Ida dei gratia abbatissa, Lambertus eiusdem gratia prepositus totusque conventus in Waltingerode omnibus in perpetuum. Actiones mundane cum tempore pretereunt, si non testium vel litterali testi- monio conseryantur. Eapropter sciant universi, ad quos presens

^) Muss yiii. heissen.

416 1249.

scriptum pervenerit, quod nos nnanimi fratrum et conventus nostii voluntate magistre inflrmaram vel quecumque sibi hac in cura snc- cesserit, allodium Ysingherode cum tredecim mansis colendum por- reximus iure perpetuo possidendum. Predictorum autem mansonun sex nostre solvent ecclesie, de quibus anno quolibet xxvi solidos ministrabit, de tribus vero domino Giselero de Cella vel quicumqne suus successor exstiterit dimidiam marcam Halberstadensis argesti procurabit, quatuor autem reliquos suis usibus libere deputabit. Pre- terea decimam pretaxate curie agrorum et pecudum, quod vulgariter ochteme dicitur, sibi sub hac constitutione donavirnus, ut singulis annis ei, que custos nostri loci fuerit, ad comparanda lominaria duas marcas examinati argenti debito tempore subministret. Hains rei qui interfnerunt sunt testes ego I(da) abbatissa et L(ambertos) noster prepositus et Adel(heidis) priorissa, frater Thiethardus de Ovili, frater Johannes Sutor, frater Herbordus, frater Ecbertos et alii quam plures. Ne quis igitur successorum nostronim factum hoc nostrum possit vel audeat inflrmare, presentem paginam ecclesie nostre sygillo confirmatam sibi donavimus ad cautelam. Acta sunt hec anno gratie jific^cP. jMjfi,

Or. im KgU St.-A. zu Hannover, WöUingerode Nr. 20. Regt des KohmhU- siegele.

821. Propst Bertoldf Priorin Johanna und der Konvent des KL Dorstadt verkaufen dem Marienhospital in Braunschweig viertAalb Hufen in Biewende (Biwende). 1249.

Huius rei testes sunt humiles ancille Christi et fratres nostri cenobii Qertrudis de Wincenborh, Oda et Gecilia de Wittenvils, Eckehardus sacerdos, fratres Winandus, lordanis, Luderus, Albertos, und Braunschweiger Satsherren.

Or. im Stadtarchiv zu Braunschweig. Siegel gut erhalten. Oedr. Pitterims, Amoenit. pol. VIII, S. 2332, Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunsehweig U, S. SO Nr.

822. Graf Heinrich von Schiaden und seine Bruder verpfand^i^ dem Kl. Dorstadt vierzehn Hufen (in Dorstadt) für 81 Mark auf 27 Jahre und stellen dem Orte einen WaldtheU zurück. 1249.

H(einricus) dei gratia comes de Sladem et fratres sui dominiis L(udolfus) canonicus Halberstadensis et Her(mannus) canonicus Magdeburgensis omnibus hoc scriptum inspecturis salutem. NoTerint tam presentes quam posteri, quod bona nostra xüii mansos pro Ixzx

1249. 417

marcis et una examinati argenti claustralibus in Dorstadt obligavirnus tali adiecta couditione, quod singoiis annis peccunie prenotate iii marcis decrescent itaque xx et vii annis revolatis bona nostra libera nobis et expedita remanebnnt. Hec igitnr bona ante nativi- tatem sancti lohannis babtiste sunt redimenda. Quando vero clau- stralibus xl marcas novissime accommodatas restituimus, dicta bona nostra in statu priori persistent, sicuti in privilegio episcopi L(udolfl) Halberstadensis felicis*) memorie continetur. Partem quoque silve attinentis ville in Dorstat ipsis civibus et ville restituimus ex- peditam. fuerunt presentes dominus Fridericus Friso, dominus Alexander de Werre, dominus Ludolfus de Sudborch, dominus Qunce- linas de Lengede et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie ro. cc. xl. viiii.

Or. im Archiv zu Darstadt. Beschädigtes Siegel des Grafen Heinrich,

828* Herzog Otto von Braunschweig schenkt dem KL Loccum den Bach (Meerbach), tvelcher aus dem Steinhuder Meer (de stagno, quod Tocatur Mare aput Wunnestorp) ßiesst. Im Lager bei Hildes- heim (in castris apud Hildensem) 1249.

Huius rei testes sunt comes Olricus de Regensten, comes Lndolfiis de Halremunt, Ecbertus de Wulferbutle, Boldewinus de Blankenborch, Heinricus de Lobeke, Otto et Hillebrandus fratres de Herberge, Johannes de Brunesrothe.

Or» im Archiv des Kl. Loccum. Gedr. v. Hodenbei'g, Calenberger ÜB. III, S. 91 Nr. 124. Also Belagerung Hildesheims durch Otto infolge der ZuHewahl / vgl, Lüntzel, Gesch. v. Hild. II, S. 258.

Hf^. Vogt, Bürgermeister, Satsherrn und die Bärger von Hildes- heim einigen sich mit detn Propst Dietrich und dem Bartholomaistifte dahin, dass dessen Mühle nach dem Graben der Stadt verlegt und aus ihr zwei Mühlen gemacht werden, sotvie dass dessen Wasser in den Graben der Stadt geleitet, aber nicht so gestaut werden solle, dass die Garten und Gebäude des Stiftes dadurch leiden. Die Stadt zahlt dafür eine jährliche Abgabe von Getreide, die auch dann dem Stifte entrichtet werden soll, tvenn die Mühlen eingehen. 1249.

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Bartholomäistift Nr. 8 mit Rest des älteren Stadtsiegels an gelben Seidenfäden. Gedr. Beitr. zur Hildesh. Gesch. /, S. 419, Doebner, ÜB. 1, S. 101 Nr. 208.

*) Or. felici. Hildesh. IIB. U. 27

418 1249.

825« Der Rat verkauft dem Bürger Arnold vom Damme die Stätte der zerstörten Burg Bennoburg, die ihm Eberhard von Lütter für 130 Pfund aufgelassen hat. 1249.

Angebliches Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim, Gedr. Doebner, ÜB. I, S. lOu

Nr. 207. I

I

826. Bischof Heinrich besiegelt das Stadtre4:ht von Hildesheiw. 0. D. (1249).

Or. itn Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 790. Beschädigtes Siegel des Bisehofi an violetten Seidenschnüren. Oedr. Grupen, 0^'ig. Hannov, S, 233, Pufendorf, Observ. IV. append. S, 282, Orig. Ouelf. IV, S. 242, Doebner, ÜB. J, S. 102 JVr.m

827. Domherr F(riedrich) in Goslar schreibt dem Domscholaster M(einhard), tme er gehört habe, dass der Bischof ihm und dm Dechanten (des Andreasstiftes), Johann von Göttingen, die Untersuchwifj einer Streitsache zwischen dem Domstift Goslar und der Hildesheimer Kirche übertragen habe. Er (M.) habe jetzt Gelegenheit, die Oaslarer Kirche zu ehren, wie das der verstorbene Bischof Konrad gethan habe. 0. D. (1249).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstifi Hildesheim Nr. 195. Siegel nAft Befestigung verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S, 578 Nr. 629 zu 1246—49. Da Bisck^ Konrad erst 1249 gestorben ist und Domscholaster Meinhard nur bis zu dinm Jahre nachweisbar ist, muss der Brief in dieses Jahr gehlen.

828. Volrad vofi Depenau resigniert dem Bischof (Heinrich) den Zehnten in Gamsen (Qammenhusen) zu Gunsten des Kl. Isenhagm. 0. D. (um 1249).

Or. im Archiv des Kl. Isenhagen. Gedr. Zeitschrift 1868 S. 125, ÜB, des Kl. Isenhagen (Lünehurger ÜB. V) S. 11 Nr. 23; wegen der Datierung vgl 2fr. 2:.

Hft9m Bischof Heinrich berichtet den Hergang seiner Wahl »** Beweise ihrer Rechtmässigkeit. 0. D. (1249).

H(eiiiricus) dei gratia EUldesheimensis episcopns omnibas fidelibas salutem in domino. Presentis temporis generatio hoc sibi habet Vitium innatum, ut erga prelatos ecclesiarum invidie facibns moTe- atur et preterea omne meritum et beneflcia eorum obscarare wn erubescat. Ne igitur electio raea inpostemm aliqua detractionis nota aspergatur, noverint universi fldeles, quod defancto pie memorie C(onrado) episcopo predecessore meo ad substitutionem alteriua ep- scopi tota ecciesia nostra consedit. Omnibus ita hinc inde secimdii»

1249—52. 419

votorum snorom opinionem mnlta dicentibas iv persona tandem pro- posite sunt, et dum fere pertinaciter quilibet persone denominate adheret, pluribus visum est, ut religiosorum viroruin consilio elec- (ionem deberemns submittere. Sed, fateor, non consensi, quia circa Imiasmodi consilia favor et gratia plenunqae solet equitatis iudicium declinare. Hac igitar occasione tempns protelatum, quantum canones instituernnt. Iteram autem missas ab ecclesia apud dominam im- peratorem obtinui, ut reditus episcopales non distraherentur usque ad electionem episcopi; quod autem apud ipsum ad commodum meum nou laboraverim, novit dominus et dominus Imperator, qui hoc ipse coram prelatis et ministerialibus et liberis est testatus. Die autem statuta nobis ad electionem residentibus invocato spiritus sancti auxilio pretermissis personis, que competitores videbantur, ad insufflcientiam meam oculos iniecerunt uno tantum reclamante, qui commonitus feliciter acquievit. Sic ergo electione celebrata tempore congruo a domino imperatore investitus et subsequenter a domino Moguntino sacerdotalem et episcopalem benedictionem presente et rogante ec- clesia mea snscepi. Ne igitur hanc veritatis seriem Tel iuvidia vel ignorantia valeat obumbrare, hoc scriptum duobus sigillis scilicct meo et ecclesie mee feci annotari.

Q^dr, Schannat, Vindem, I, 205, wonach hier wiederholt und Zeitschrift 1896 S, 130. Hegest Böhmer-Ficker-Winkelmann, Heg, imp, V, 4, Nr, 11508. Da Bischof Konrad als verstorben bezeichnet wird, so kann die Urk, nicht vor 1249 ausgestellt sein. In diesem Jahre aber scheint der Kampf um den Bischofssitz besonders ^rftig geführt worden zu sein (vgl. Nr. 823) und wir haben in obigem Schreiben vielleicht eine Flugschrift zu sehen. Aldinger in Zeitschrift a. a. 0. hält das Schreiben ßkr unecht oder für eine Siilprobe. Unrichtig ist jedenfalls auch die Angabe, dass die Wahl erst nach Konrads Tode erfolgt, da Konrad nicht im Amte starb, und die Angaben über die Vorgänge bei der Wahl weichen von denen des Chron. Hildesh. Mon. Germ. SS. VI, S. 861 wesentlich ab.

SSO* Propst und Konvent des KL Dorstadt bekunden über mehrei'e Schenkungen des Priesters Zacharias, Kanonikers des Stiftes st. Blctsii in Braunschweig. 0. D. (1249 52).

Dei gratia B(ertoldus) prepositus totusque conventus in Dorstat. Quecumque geruntur a viris religiosis ad laudem dei et salutem animarum irritari non debent, sed perhenni scripture memoria con- firmari. Notum slt ergo omnibus tarn presentibus quam fhturis, quod Zacharias sacerdos et canonicus sancti Blasii in Bruneswic maosum quendam in Betmare situm xxyiii solidos solventem pro

27*

m 1250.

xii marcis puri argenti comparavit et eundem cenobio in Dorstat contulit in proprium usum fnictuum sibi et lohanni clerico suo quoadusque viverent retinendo. Insuper tres mansos in villa Rodhe sitos tria talenta et yi solidos solventes pro xl libris comparavit et eosdem predicto cenobio contalit sab hac forma, ut ipse et pre- fatus clericus snus lo(hannes) usum fructuum temporibus vite eoran inde perciperent. Verumtamen unum de predictis talentis in morte W(indelburgis) mulieris bone memorie pro salute anime sue relaxavil Procedente vero tempore de consensu predicti Z(acharie) facton est concambium inter cenobium de Dorstat et cenobium de Henincke, in quo concambio predicti mansi in dominium cenobii de Henincke devenerunt. Ipse vero censum predictorum mansorum ad petitionem prepositi et conventus de granario cenobii de Dorstat exspectabit. Devoluto vero tempore mansum et dimidium in Hogenrodh situm a domino Simone de Wlotedhe pro xxv libris comparavit redditos inde provenientes filiabus suis in eodem cenobio deo famulantibos assignando et lo(hannem) fratrem earum procuratorem constitoendo. ut ipse eis necessaria temporibus suis fideliter amministret. Si vero ipsum discedere contingerit, in potestate earum erit, ut sibi pro- curatorem eligant quem velint. Si vero una illarum vel dne migra- verint, tercia in plena perceptione permanebit. Post mortem vero omnium spectabit^) ad cameram ad consolationem^) panperum et infirmarum. Postmodum sepe dictus Z(acharias) quandam decimam in Nienkerke sitam super xi mansos pro xii talentis comparavit, quam ipse et lo(hannes) clericus suus temporibus vite eorum possi- debunt fructus inde provenientes recepturi. Post mortem vero eorum vacabit ecclesie libera et soluta. Ut ergo hoc presens factum semper firmum maneat et inconvulsum, sigillo nostro et ecclesie feeimns roborari. Acta^) sunt hec anno domini m^. cc». lxvi<>.

Or. im Archiv zu Dorstadt, Die beiden Siegel beschädigt an iceis9em ge- flochtenen Hanfichnüren. Die Vrk, Simons von Flöthe oben Nr. 602.

881. Die Grafen von Wohldenberg als Patrone der Kirche in

Ottbergen tatischen mit detn Kreuzstift eine Hufe in Otibergeti ff^g^ eine in Lesse ein. Wohldenberg 1250 (?) Mai 30.

0 spectabit über der Zeile. -) Or. consalationem. ') Das Datum jfpJ/rr nachgetragen und unrichtig, da Propst Bertold nur bis 1252 nachtreisbar i^, Nachfolge}' Konrad seit 1255.

1250. 421

Borchardus et HeiDiicas fratres comites dei gratia et Sophia

mater eorum eadem gratia comitissa de Woldenberg omnibus hoc

scriptum inspecturis salutem in domino Ihesu Christo. Presencium

testimonio, qae parem vim habent H^um testibus, declaramos, quod,

cnm ecclesia sancte Cmcis haberet mansnm unam situm in villa

Otberg et ecclesia Otberg alteimm mansam haberet in villa Lesse

iacentem, ntrobiqne ntilitate inspecta placoit capitulo ecclesie sancte

Cmcis et nobis tamquam patronis, Tiderico sacerdoti et parrochianis in

Otbei^ commutacionem de mansis fieri snpradictis, ita quod ecclesia

sancte Cmcis mansam illam in Lesse ab omni iure advocacie teneat

expeditum^ sicnt liberum ab advocacia ecclesie in Otberg tradidit

mansum suum. Ut autem huiusmodi commutacio in futurum maneat

inconvalsa, presentem paginam scribi fecimus et sigillorum nostrorum

munimine roborari. Testes huius rei sunt Lippoldus et Andreas

filius Sans de Lüttere, Heinricus de Gesen, Engelhardus de Nane-

kessen et Elgerus de 6rone milites, et Heinricas de Dunchem,

Ludolfus filius Hedenrici de Otberg, Tidericus de Otberg, Tidericus

de Bettenem et Beinwardus. Datum Woldenberc iii. kalendas iunii

anno domini m9. cc^. 1. 1)

Or» im KgL SU-Ä. zu Hannover y Kreuzsiift Nr, 8. Beide Siegel verloren.

HSftm Das KreuzsHß einigt sich mit Bitter Heinrich WtUfgrave wegen des Zehnten in Eüper. 1250 Juni 9.

Richardus dei gratia decanus et totum capitalum ecclesie sancte

Crucis Hildensemensis omnibus haue cartulam inspecturis salutem.

Notum Sit, quod, cum Henricus miles dictus Wlfgrove occasione

magno decime, quam ipse habet Rubere, auferret nobis per violentiam

decimam novalis scüicet Ruberehop, quam episcopus Hartbertus olim

dederat ad ecclesie nostre lumen, tandem pro bono pacis a probis

viris ad hoc inductus fuit, quod coram Lippoldo de Escherte et filio

patrui sui lohanne nomine, a quibus in feodo tenuit iamdictam illam

decimam maiorem, promisit, quod dabit quinque libras cere annuatim

in feste Michaelis ad lumen ecclesie sancte Crucis de decima supra-

dicti novalis scilicet Ruberehop, que est ecclesie sancte Crucis.

Preterea hoc dictum fuit et promissum, quod, si heredes sui im-

postenun non sint voluntarii ad has quinque libras cere dandas,

^) X>a« 1 kaum sichtbar, und es muss dahingestellt bleiben, ob hinter 1 nicht toch ein Buchstabe (eine Zahl) gestanden hat.

422 1260.

ecclesia sancte Crucis debet habere liberam potestatem faciendi de decima sua iam dicta quod sibi placet et quod videbitnr expedire. Preseotes erant Richardus decanus, Woltherus, Fridericus saeerdotes, Ludolfus diaconus, Conradus, Ludolfus, Hugo subdiaconi canonici sancte Crucis, itena lohannes de Arbeke*) et Conradus de Berkem milites et Reynardus sacerdos de Rubere et alii quam plures. Ne igitur imposterum hoc veniat in dubium, conscribi et sigillo ecclesie nostre fecimus sigillari. Actum anno domini vaP. cc^. R, v^. idns innii.

Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 85. Beschädigtes SHftsti^ an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen,

888. Albert, Propst des Kreuzstifles, Konradj Otto, Ludwig und Hermann, Brüder, Grafen von Eberstein genehmigen, dass das Dorf Wellersen (Welderekeshusen) von der Kirche in Sieboldshausen eximiert werde unter der Bedingung, dass das (in MariengaHen) zu errichtende Kloster eine Abgabe an die Kirche zahle, 1250 Juni 19 (xü?^. kalendas iulii).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Mariengarten Nr. 5. Von den fünf Siefdn das des Propstes gut erhalten, die anderen beschädigt.

884. Bischof Heinrich erteilt allen, welche zum Bau der Michaelis- kirche beitragen, dreissig Tage Ablass. Hildesheim 1250 Juni 26 (iiii. kalendas iulii, pontificatns nostii anno quarto).

Gr. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Michaeliski Nr. 47. Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Doebner, ÜB. I, 8. 106 Nr. 210.

885. Bischof Heinrich überträgt mit Zustimmung des DomkapüA dem Kl. Loccum drei Hufen in Oedelum, die das Kloster von Eberhard von Berken gekauft und dieser dem Grafen Heinrich d. Ä. von WoUden- berg und dieser dem Bischöfe resigniert hat, sowie drei Hufen äpenda, welche das Kloster von den Brüdern Dietrich und Rathard von Oedefi» gekauft und diese dem Bischof aufgelassen haben. Bethein 1250 Juli »^^ (quarto kalendas augusti, pontificatus nostii anno quarto).

Huius rei testes sunt Renoldus maior prepositus, lohannes thesaurarius, Conradus de Alta fago, Henricus de Toshem, Volradus de Goslaria canonici Hildensemenses , Henricus de Honburg , Con- radus marscalcus, Ecbertus camerarius, Hartungus de Aulica, Thit- hardus dictus Clericus, Gerhardus de Howardeshem.

^) Von hier ab andere Hand und Tinte.

1250. 423

Or. im Archiv des KL Loccum mit dem Siegel des Bischofs und des Dom- hapUeh an weissen und blauen Hanffäden. Gedr, Orig. Ouelf IV, Ä 491, von Hodenberg, Calenberger ÜB. HI, 8. 124 Nr. 181 zu 1254 August 1, was den Ponti- ßkaUjahren und dem Umstände nicht entspricht, dass Reinhold 1252 bereits cUs gewesener Dompropst bezeichnet wird. Vgl. auch die folgende Nr.

886. Bischof Heinrich genehmigt, dass das Domkapitel OUter in Oedelum dem Kl. Loccum für 35 Mark verkauft und aus dem Erlös solche in Machtsum zur Unterstützung der Scholaren ersteht. Kl. Escherde 1250 Juli 29. (pontificatus nostri anno quarto^ quarto kalendas angusti).

Or. im Archiv des Kl. Loccum mit dem Siegel des Bischofs an weissen, blauen and roten Hanffäden. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. IIl, S. 104 Nr. 148. Die entsprechende Urk. des Domkapitels unten Nr. 785.

8S7« Bischof Heinrich überträgt den Nonnen der Maria Magdalena fünf Hufen in Sorsum und den Zehnten des Dorfes, den sie von dem Ministeried Lippold vom Werder gekauft haben. Hildesheim 1250 August 2. (?)

In nomine sancte et individne trinitatis.^) Heinricas dei gratia Hüdensemensis episcopus. Quia labente tempore labi solent a me- moria que gernntur in ipso, expedit et honestum censetur, ut scrip- tare testimonio rei geste noticia teneatnr. Presentibns itaqne litteris notom facimus universis, qnod, cnm dilecti in Christo Bruno pre- positus et conventus soromm domos sancte Marie Magdalene in Hildensem penitentium quinqne mansos sitos in Sudtherem prope Embreke cnm omnibus eomm attinentiis et decimam etiam yille einsdem a Lippoldo dicto de Insula ministeriali nostro et a suis fratribns pro ducentis libris et quindecim comparassent, nos indncti zelo caritatis et favore religionis, quam etsi non habeamus tu nobis tarnen fovere tenemur in aliis, ipsos quinque mansos cum omnibus Bomm attinentiis et iure quolibet nobis ex resignatione dictorum Lippoldi et fratrum ac heredum suorum vacantes et liberos ac ple- larie expeditos in anime nostre remedium contulimus conventui roromin penitentium prelibato una cum decima supradicta, quam a lobis tenentes in feodo viri nobiles Johannes et Gerardus fratres omites dicti de Scowenburch domini Holtzatie sibi prius resignatam . sepedictis videlicet Lippoldo dicto de Insula et suis fratribus ac oheredibus nobis libere resignarant, plenam habentes flduciam et

1) Verlängerte Schrift.

424 1250.

spem firmam, qiiod hec nostra donatio cum consensu nostri fiicta capituli perpetao duratura et dictarum sororum pia orationam parti- cipatio nobis multum prodesse debeant apud deum. Ut autem hec nostra donatio immobilis permaneat atqiie firma, präsentes litteras scribi super Iioc et sigillis nostro et ecclesie ad cautelam fecimus communiri. Testes vero huius rei sunt Wemerus prepositos in Lammespringe, Hartmannus decanus Goslariensis, Heinricus dictos de Tossem, prepositns sancte Crucis, Wlradns cantor, Amoldns plebanus in Alvelde, Heinricus et Heinricus in Chyerstede et in Gledinge plebani clerici, Lippoldus et Basilius fratres dicti de Escherte, Heiniicus de Lapideo monte, Ecbertus camerarius, Ever- ardus de Lutthere, Theodericus de Rothinge, Hoierus de Piscina, Willebrandus de Bedhen, lohannes de Sudtherem, Ernestus filios Emesti, Theodericus frater Willebrandi de Redhen, Luppoldus dictos de Rotthinge, Ludolfus de Boltessem, Wemerus de Borsem, lordanos de Ilthem, Crafto de Hemmedesdore, Hermannus de Stemne, Bern- hardus dictus Strikh, Heinricus de Lodhen milites, Theodericus camerarius noster, Albertus dictus de Osedhe, Grereco camerarius et alii quam plures tam clerici quam layci. Actum Hildensem anno incamationis domini millesimo ducentesimo quinquagesimo, ^) ponti- ficatus nostri anno quarto, quinto^) nonas augusti.

Or. im Kgl, SL-A, zu Hannover, Mar, Magdal, Nr, 43. Siegel des Bi^^J* und des Domkapiiela an blauen und weissen Hanffäden,

8S8. Bischof Heinrich fordert zur Hülfe der armen Nonnen i^ Maria Magdalena auf und verleiht den TJnterstützern Äblass von vierzig Tagen. Hildesheim 1250 September 11.

Henricus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi fidelibus per suam diocesim constitutis salutem in dominomm domino dei filio Ihesu Christo. Cum sorores domus sancte Marie Hagdalene in Hildensem penitencium de propriis facultatibus sustentari non valeant, nisi fidelium elemosinis adiuventur, nos ipsarum compasri inopie cupientes eisdem pietatis aminiculo quo possumus subTeoire universitatem vestram rogamus, monemus et hortamur attente in remissionem vestrorum vobis peccaminum iniungentes, quatinns prp divina reverencia et nostra nuncios ipsarum, cum ad vos accesserint. benigne recipientes ac favorabilHer pertractantes eis pias elemosittas et grata caritatis subsidia erogetis, ut pro modico, quod ipsis iii-

0 Or, qumquasJmo. *) Im Datum steckt ein Fehler.

1250. 425

spirante domino contnleritis, centaplum in presenti et Titam etemam Taleatis recipere in fdtnro omnium orationum et bonorum operum, qne apad eas sacre religionis fiunt exerciciis, participes constituti. Nos eciam de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolornm eins et beate Marie perpetue virginis meritis et aactoritate confisi omnibns yere penitentibns et confessis, qui eis mannm porrexerint adiutricem, quadraginta dies de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus presentibus post nunc instans qninqaennium minime yalituris, quas deferri per questuarios districtius iDhibemus eas, si secus actum fuerit, carere viribus decementes. Datum Hildensem iü^. idus septembris anno domini millesimo cc^. 1^.

Or. im Kgl, St.^Ä. zu Hannover, Mar, MagdaL Nr» 44. Beschädigtes Siegel den Bischofs an weissen und blauen Hanffäden,

880. Abt Gerhard und der Konvent des KL Ringelheim (Ringelem) verkaufen für 62 Bremer Mark dem Kl. Schinna ihre Güter bei Wildeshausen, die sie wegen der Belästigungen der Menschen und wegeti des weiten Weges nicht gaiügeiid nützen und schützen klhuien, nämlich in Aldrup, Damme, Sierhausen (PSutterhusen), Carum, Beckein, Rechterfeld, Düngstrup und Pestrup. Düngstrup 1250 Oktober 9 (vii. idus octobris).

Testes liuius rei sunt Heiuricus comes de Aldenborchi, Otto de Brokhofe et Conradus filius suus, Heinricns de Lobeke, lohannes, Nicolaus, losep canonici in Wildeshusen, Warmundus *) plebanus in Hanovere, Bertoldus sacerdos sancti Egidii, Olricus scriptor comitum de Woldenberch, Heinricns camerarius de Ringelem.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Celle Or. Des. 13, XI, 22 Nr. 18. Das stark beschädigte Siegel des Konventes liegt lose bei, das des Abtes verloren. Gedr. V, Hodenberg, Hoyer ÜB. VII, S, 21 Nr. 27. In einer undatierten, aber wohl gleichzeitigefi Urk. des Abtes Gerhard überträgt dieser dem Kl. Schinna die Güter in Düngstrup und anderen Örtem, kann aber für die freie Vogtei, die ihm mit Gewalt entrissen sei, keine Garantie übernehmen, gedr. a. a. 0, S, 22 Nr, 28.

H4iO. Papst Innocenz IV. beauftragt die Dechanten (Gerwich) des Domes und (Richard) des Kreuzstiftes, nicht zu gestatten, dass Bischof (Meinhard) und das Domkapitel in Halberstadt wegen der Provision, welche der Propst (Albert) von Stendal auf Bitten einiger der Kirche feindlichen Grossen verlangt hatte, belästigt werden. Lyon 1250 Oktober 12 (iüi. octobris, anno viü^).

Gedr. Mon. Germ, epist, pont. III, S, 11 Nr, 14. ^) So das Or. statt Warmannas.

426 1260.

841. Bischof Heinrich genehmigt die Verwendung der Einkünfte der Güter in Isingerode durch die Vorsteherin des Krankenhauses im KL WbUingerode zu Gunsten der Kranken. 1250.

In nomine sancte et individne trinitatis. ^) Heniicus dei gratia Hildensemensis episcopns. Qaoniam innotoit nobis, quod domina Adelheidis^) infirmarum magistra in Walthingerode credens, quod spectaret ad officium säum, si ea procurante infirme possent aliqnam specialem consolaüonem habere, cum frequenter de commnni prebenda nequeant delicata et alia quibus indigent ministrari, egit hoc auxilio amicorum suorum et elemosinis fidelium, quod bona in Tsingerod deserta et impedita per annos plmimos claustro in Walthingerod per eam expedita fuerant sub hac forma, ut videlicet onmes pro- ventus illorum bonorum imperpetuum cedant ad utilitatem et com- modum infirmarum. Cum igitur hoc opus pietatis fuerit et merito debeat commendari, volumus et mandamus et sub interminatione anathematis inhibemus, ne imposterum aliquis prepositos in Wal- thingerod vel abbatissa loci yel ipsa infirmarum magistra yel con- versi yel dicte ecclesi§ defensores possint hoc factum tam laudabile infringere vel mutare. Et ad huius rei evidentiam et ad cautelam scriptum hoc nostrum inde confectum dedimus et illud sigillo nostro fecimus communiri. Datum anno domini m^. cc^. l\ pontificatus') nostri anno üi^.

Or. im KgU St-A. zu Hannover, WöUingerode Nr. 21. Beschädigtes SUgel des Bisehofs,

842. Propst Werner und der Konvent des KL Lamspringe verkaufen dem KL Demehurg zwei vogteifreie Hufen und eine HausstdU in Astenbeck (Astenbeke) für achtzehn Hildesheimer Pfund. 1250.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Derneburg Nr. 14. Siegel des Konventen von Lamspringe.

84S. Daß Kreuzstift bekutidet, dass der Diener und die Magd <fej Kanonikers Herrafid ihm eifie Rente von einetn Pfund überwiesen kabffi, die nach ihrem Tode zu ihretn Anniversar verwendet werden solle. 125o.

Rich(ardus dei) gr(atia d)ecanus totumque capitulum sancte Crucis Omnibus haue car(tulam in)specturis salutem. Notum esse volumus, quod, cum ecclesia a indigeret, recepimas ab

*) Verlängerte Schrift, *) Der Name später von anderer Hand auf frei- gelassenem Räume nachgetragen. ') Von hier ab von dritter Hand nachgetragen.

1260. 427

Eylardo famulo domini Her(ran)di et ab ancilla eiusdem Gertrude nomine x talenta videlicet (sab) hac forma, quod annuatim xiiii

diebns post festnm Michaelis (no)b(is . an)am talentum

Hildensemensis monete de lowen , quod talentam ipsi

duo recipient tempore vite sue. Altero autem mortao non dabuntur snperstiti nisi decem solidi annuatim, utroque antem mortao tocias talenti solacio exspirabit et nichil flet nisi quod in morte anius ponetar candela de dimidia libra cere et in morte alterios de dimidia libra cere et in ann(iversa)rio unias flet consolacio fratribus de qomque solidis et alterius similiter de v solidis. Datum anno domini m^. ccO. R

Or, im KgL St,-A. zu Hannoverf Kreuzstifl Nr, 86, Bruchstücke des Stifts- Siegels. Die ürk, stark beschädigt.

844. Graf Hennann von Woldenberg schenkt zwei Hufen in Achem, die ihm Engelhard Suring resigniert und dem Kl. Escherde verkauft yt, diesem Kloster, Im Schloss beim Werder 1250.

Hermannus dei gratia comes dictus de Woldenbcrch omnibus, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum esse cupimus presentibus et futuris, quod tempore domini Henrici prepositi in £scherte Engelardus cognomine Suring dictus de Bethenem duos mansos sitos in Achem, quos tenuit a nobis in feodo, yendidit ec- clesie in Escherte de nostro beneplacito et consensu, et nos resig- nacioni ab eo nobis facta donavimus eos iam dicte ecclesie iure perpetno possidendos ad usus videlicet sanctimonialium et eorum, qui ibidem deo et beate virgini et sanctis serviunt die et nocte. Httius rei testes sunt Henricus de Clawenberch, Johannes et Hedeu- ricus fratres dicti de Hederereshusen milites, item famuli scilicet Lippoldus f rater dicti Engelardi, Johannes de Eversdorp, Conradus Stokelet, Bemardus servus prepositi supradicti et alii quam plures. Ne igitur super hiis impostemm dubitacio oriatur, nos scriptum hoc inde confectum dedimus et illud sigillo nostro fecimus sigillari. Datum in Castro ad Insulam anno ab incamatione domini m^. cc^. 1.

Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Escherde Nr. 21. Schönes Siegel des Grafen an weissen geflochtenen Hanfschnüren,

H4iS. Ritter Basil von Escherde schenkt dem KL Escherde eine Hufe in Achem, die Engelhard Suring und die Brüder von Rode ihm resigfiiert und ersterer demselben Kloster verkauft hat. 1250.

428 1250.

Basilius miles dictus de Escherte hiis, quibus hoc seriptnm fuerit exhibitum, salutem. Notum esse cupio universis presentibus et futuris, quod tempore domini Hearici prepositi in Escherte Engelardus cognomine Suring vendidit eidem preposito et ecdesie sne in Escherte, coi ipse per dei gratiam prefoit, mansnm onum in Achem situm, quem ipse Engelardus tenuit a fratribas yidelicet dictis in Tentonico van mei-cEodhe a Thiderico scUicet et Bertoldo, et hoc fecit de volnntate eorundem fratrum iam dictonun et meo beneplacito et consensn, a quo ipsi fratres predicti enndem mansTun in feodo tennerunt. Et idem Engelardus et fratres sepedicti re- signaverunt enndem mansum et ego facta resignacione donavi ec- clesie supradicte in Escherte ipsum ad usus sanctimonialiam et eorum, qui deo et beate virgini et sanctis ibidem deserviunt, per- petuo possidendum. Huius rei testes sunt Lodewicus de EngelsDge- burstel, Amoldus de Hethessem, Tidericus, Lodewicus, Conradus fratres de Stokkem, f rater Bodo de Hesedhe, Bemai-dus de Coyc, Henricus camerarius famulus prepositi et alii quam plures. Xe igitur imposterum super hoc dubitatio oriatur, ego quod a me el supradictis factum est conscribi feci et illud sigillo meo proprio sigillavi. Actum anno domini m^. cc<>. 1.

Or. im Kgl. St-A, zu Hannover, Escherde Nr. 22. An roten uftd gelben Wollfäden das Siegel des Ausstellers,

840. Propst Heinrich von Escherde bekmidet den Ankauf einer Hausstelle in Oddingehusen, 0. D. (um 1250).

H(einricus) dei gratia prepositus in Escherte omnibos hoc scriptum inspecturis salutem. Notum esse volumus universis tarn presentibus quam futuris, quod comparavi a vidua Bertoldi et filio eins Bert(oldo) aream sitam in Oddingehusen, quam manuten(ueraiit a no)bis, qui et facta resignatione ipsi aree tot(i resig)naYerant.

quam aream et nos trans veterem locavimus et nostra sepe

circumsepsimus. H(uius) rei fldeiiussores sunt Conradus et lohanne^ filii Herbordi, Hennannus et Heinricus fratres Gcrd(rudis?) vidue de Oddingehusen.

Or. im KgL St.-A, zu Hannover, Escherde Nr. 97. Zerbrochenes Siegel de* Propstes Heinrich. Die Urk. durch Stockflecken stellenweise unleserlich.

847. Die Grafen von Schiaden gestatten dem Kl. Darstadt den Bau eines Grabens für eine neue Mühle und leihen von ihm vien^ Mark auf ein Jahr unter Stellung von Bürgen. 0. D. (um 12b0}>

1250. 429

H(inricas) dei gratia senior et iunior comites de Sladum Omnibus hanc litteram inspecturis salutem. Uniyersis notnm esse cnpimos, quod conventus in Dorstat fossatnm fodit ad^) novum molandinum constiiiendum ex nostro consensn et permissione. Iterato notnm sit presentibas et posteris, quod idem conventus xl marcas examinati argenti nobis accommodavit a purificatione usque ad ter- minum unius anni item in purificatione. Quo revoluto predicta«) snmma marcarum est restituenda. Ut igitur sepedictus conventuiSi plena gaudeat securitate, quatuor milites nostri nobiscum flde mili- tari promiserunt, se Brunswic yel Halberstat yel 6oslariam intra- turos sequenti die pnrificationis scilicet dominus Alexander, Frede- ricus Friso, Ludolfns Friso, dominus Hinricus de Borchtorp. Ex istis vero prenominatis tres civitatem 'predictam intrabunt. Si autem in primis iiii ebdomadibus se non absolverint, ego comes H(inricus) innior ad ipsos intrabo et unus militum emittetur. Si entm quis ex nostris fideiussoribus infra tempus fideiussionis humane natura debitum persolverit moriendo, altera) in ipsius fideiussionem refor- metur. Hii promissum acceptaverunt dominus Theodericus de Hes- senem, dominus Bernardus de Indagine, dominus Conradus de Dor- stat, dominus Symon Covot, dominus Bernardus de Haiechtere. Ut hec actio stabilis et inconvulsa perseveret, sigilli nostri appensione duximns muniendum.

Or. im Archiv zu Dorstadt. Siegel verloren.

S48. Das KL Drüheck verpfändet dem Propste Bertold und dein KL Dorstadt zwei Hufen in Dorstadt, welche der verstorbene Graf Elger v(m Hohenstein bei der Aufnahme seiner Tochter Luttrud ihm geschenkt hat, gegen einen jährlichen Zins von 24 Braunschweiger Schilling. 0. D. {um 1250).

Or. im Archiv zu Dorstadt. Von dem Siegel nur ein kleines Bruchstück er- halten. Gedr. Jacobs ^ ÜB. des Kl. Drüheck (GescK-Quellen der Prov. Sachsen V) S. 25 Nr. 22.

S49« Der kaiserliche Truchsess Gunzelin (von Wolfenbüttel) und mne Söhne verkaufen dem KL Dorstadt den Zehnten daselbst. 0. D. <um 1250).

G(uiicelinus) dei gratia imperialis aule dapifer, E(cbertus), 3(urchardus) et G(uncelinus) fllii sui omnibus hoc scriptum inspici-

^) ad consensn auf Rasur. <) predicta summa desgl. P) alter—fideinss. desgl.

430 1260.

entibus salutem et obsequiam. Ne factis hominam in posterom derogetor, Unguis testium et scripture memorie commendantar. Hiac est, quod probornm virorum nosse volumos honestatem, qnod a domino B(ertoldo) preposito in Dorstat quinqaaginta marcas examinati argenti sub pondere Brunswicensi recepimus sub hac forma. Decimam ville predicte cum omni utüitate dimidiam pro x marcis observabit tribus annis, postea residuas quadraginta marcas nos decimam nostram redimere volentibus^) ipsi et ecclesie sue restitaemos^ et quod dampnum vel impedimentum ex parte nostra creverit ecclesie, pro eo satisfaciemus eidem. Ut igitur hec actio nostra rata maneat et firma, sigillorum nostrorum appensione scriptum presens fecimus roborari. Testes huius facti sunt Lu(doldus) abbas sancti Godehardi et alii plures. Datum etc.

Abachrifi des 14, Jahrhunderts im Cop. des KL Dorstadt zu Dorstadt foi &

850. Abt Ludold und der Konvent des Oodehardiklasters über- tragen Güter in Wackenstide dem Bertold vom Hause und seiner Frau Siburgis, welche die Einkünfte zweier Gärten zu ihren Anmversafrn und der Unterstützung kranker Mönche bestimmen, und nehmen sie in die Gebetsbrüderschaft auf. 0. D. (um 1250).

Huic accioni presentes fuimus prior Hartmannus, Hinricas, Rodolfus, Wichmannus, Fredericus, Gerbertus, Sifridus, Bertoldus, Johannes, Tidericus, Heinricus, Wolcmarus, Hermannus, Bertoldus, Conradus, lohannes, lohannes, Segehardus, Burchardus, Ecbertos.

Abschrift des 15, Jahrhunderts im Cop. des Oodehardikl., Ms. 311 foi. ^'f in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Gedr. Doebner, ÜB. IH, S. C4^ Nachtr. Nr. 26,

851. Dechant Richard des Kreuzstiftes bekundet die let^mUigtn Schenkungen des verstorbenen Kanonikers Herrandus an das Stift- 0. D. (um J2r>0).

Rycliardus dei gratia decauus totumque capitulum sancte Crncis Hildensemensis hüs, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem in Christo Ihesu. Notum esse cupimus presentibus et futuris, quod dominus Hen*andus bone memorie de bonis in Kamelen pro remedio anime sue taliter ordinavit, ut videlicet vii solidi et vi denarii dentur fratribus in anniversario suo, vicariis sex denarii, campanariö

') So das Cop, Man erwartet volentes oder vorher nobis.

1250. 431

et camerario duo denarii, pauperibus scolaribns x denarii, unus

solidus ad candelam. Qni etiam emit dnos mansos in lesen, de

qnibns dari constitnit dno talenta hoc modo: panperibns scolaribns

isolidos, in anniversario lohannis de Berle v solides, in festo

Eaterine y solidos, in festo lohannis ante portam Latinam x solidos

fratribas presentibns, nnnm solidnm ad candelam, vicariis ix solidos,

campanario et camerario tres denarios, et hoc festum agetur sol-

lempniter, ad vesperas cantabitur Vox ton(itrui) super Magniflcat

In fenrentis, ad matutinas ix responsoria, ad missam sequentia

lohannis Ihesn Christo. Item de eisdem dnobus talentis procnra-

bitur noctnmalis candela de octo solidis ante altare beate virginis,

quam ibidem poni pro se et pro domino suo Herrando dominus Con-

radus de Ylsedhe ordinavit. Contulit etiam iam dictus dominus Her-

randus xiiii talenta ad comparationem bonorum in Ahtem. Dedit

etiam xii talenta et duos matutinales, qui venditi erant octo talentis,

que cessemnt ad restaurationem bonorum, que tempore gwerre

fnerant devastata incendiis et rapinis^ propter quod ecclesia sancte

Cmcis ordinavit pro memoria anime eins et pro animabus omnium

fidelinm defnnctorum dici a conventu duas missas animarum qualibet

septimana qualibet quarta feria et sexta feria vel quo die commodius

fieri potest. Dedit etiam missale in duobus voluminibus ecclesie

sancte Cmcis. üt igitnr in posterum super hoc nuUa dubitacio

oriatur, conscribi hoc fecimus et sigillo ecclesie sigillari.

Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 70, Siegel verloren.

882. Die Ritter Konrad und Werner von Bollensen resignieren dem Bischof Heinrich den Zehnten in Wentorf zu Gunsten des Kl. henhagen. 0. D. (um 1250).

Or, im Archiv des Kl, Isenhagen. Gedr. ÜB. des Kl. Isenhagen (Lünehurger ÜB. V) S. 12 Nr. 27.

8S3. Graf Ludolf von Hallermund schenkt der Hildesheimer Kirche eine Ministerialin. 0. D. (um 1250).

üniversos presencium inspectores et auditores ego Ludolfus comes in Halremunt scire cupio veraciter et protestor, quod acce- dente consensu meorum heredum, quorum consensus requirendus foit in causa presenti, liberam dimisi Aggenesam filiam Rabodonis de Bechen meam ministerialem a ministerialitate, qua michi tene- batur, et eam beatc Marie virgini Hildensem in ministerialem coutuli

432 1250,

et eins liberos cum bona mea voluntate sub testimonio domini Al- berti et domini Hartmanni et domini Gonradi fratrum de Lathusen et domini Heynrici de Pattenhusen militum, qui mee donacioni interfuerunt, et presentem litteram meo sigillo super eo datam tradidi roboratam.

Abschr. des 15, Jahrh. in dop. VI, 11, 8. 712 Nr. 1404 im KgL St.-A. zu Hannover,

854. Dechant, Scholcister und Domherr Heinrich von Paderborn ersuchest das Hildesheimer Domkapitel, den Mag, Dietrich gemäss ian Briefe des Papstes gut aufzunehmen. 0. D. (um 1250)

Honorabilibus et in Christo utique plurimum dilectis dominis et confratribus suis decano et capitulo Hildensemensis ecclesie B(&- bodo) decanus, lo(hannes) scolasticus et H(einricus) canonicus Pader- (bomenses) executores a domino papa constituti cum dilectione et caritate fratema oracionum suarum et obsequii devocionem. ßogamu? et monemus in domino fideliter consulentes, quatinus ob reverenciam sedis apostolice ma^strum Thidericum secundum formam litteramm domini pape benigne recipiatis et pertractetis taliter facientes, qnod idem de gracia sedis apostolice et vestra fructum reportet optatom et vos exinde non immerito retribucionem expectare debeatis etcrnam.

Äbschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 719 Nr. 1423 im Kgl. SU-A. rfc Hannover.

855. Burchard von Wolfenhüitel gibt dem Propst Bertdd und der Kirche in Dorstadt seinen Hof im Tausch gegen einen dabeiliegendm des Klosters, mit Zustimmung seines schon erwachsenen Sohnes GtmzeHn. 0. D. (1250—52).

Abschrift des 17. Jahrhunderts im Cop. des Kl. Dorstadt in Dorstadt foi. 37. Gedr. Asseburger ÜB. /, S. 184 Nr. 268.

856« Konrad vo7i Dorstadt vherträgt dein Kl. Dorstadt J?^ Kirche in Bruchmachtersen. 0. D. (1256—1300).

Conradus dei gratia dictus de Dorstat omnibus presens scriptui inspecturis salutem. Convenit, ut acta temporum presentiam digna memoria scriptis et sigillomm appensionibus sie servemiis integra. ne per oblivionis exitum excedant scientiam futurorum. Noverint tam presentes quam ftituri, quod nos ecclesiam in Machtersem claustro de Dorstat cum omni iure et cum promissione heredam nostrorum liberaliter dedimus possidendam.

1251. 433

Or. im Archiv zu Daratadt. Siegel verloren. Die Urk. kann nur nach der Sehrifl in die zweite Hälfte des 13, Jahrhunderts angesetzt u^erden. Der Name des Ausstellers kommt in der Familie von Dorstadt mehrfach vor^ ein Konrad erscheint 1232—69, ein zweiter 1278—1313, vgl die Stammtafel in Zeitschrift 1888 S. 44-45, Vgl. auch oben Nr. 802.

857. Graf Ludolf van Hallermund verkauft detn Kl. Escherde acht Hufen in Ahghem und zwei in Oddyngehusen. Levinge auf der Leinebrücke 1251 Januar 13.

Ladolfus senior dei gratia comes de Halremunt omnibns, quibus hoc scriptum fuerit exhibitam, salutem. Notnm esse cupio presentibus et faturis, quod vendidi domino Henrico preposito in Escherte et conventui sanctimonialium ibidem Ihesu Christo et beate virgini deseryientium octo mansos in Ahghem sitos et duos in Oddynge- husen cnm omni iure, quod habent in yillis et campis et silvis et hoc feci de beneplacito et consensu filii mei Ludolfi et uxoris m^^ doffline Conigundis. Huius rei testes sunt dominus Tidericus cantor Hildensemensis, prepositus Everwinus fifater eins canonicus Halbersta- densis dicti de Adenoys, lordanis canonicus Hildensemensis, Heinricus plebanus in Eyldagessem, Nicolaus sacerdos ipsius, comes Widikindus de Poppenburh, comes Mauritius de Spegelber, Ascwinus de Halbol- dessem, Conradus de Wlvinge, Conradus de Lathusen, Ludolfus de Wlfinkhusen, Ekbertus Knikke, Henricus de Sene, Eabodo et Wil- brandas de Halboldissem, Sifridus dapifer, Ludegems et Arnoldus de lenhnsen, Hermannus de Stemne, Bertoldus Pil, Hermannus, Albertus, Bertramnus Hirci, Hermannus de Bethenem et frater eins, lohannes de Eyersem, Conradus de Volkersem, Bemhardus de Bethenem y Arnoldus, Conradus, Bemhardus famuli prepositi de Escherte et alii quam plures. Ne igitur imposteram oriatur dubi- tatio de hoc facto, ipsum conscribi feci et sigilli mei munimine roborari. Actum anno domini m^. cc^. lo. io,^ in octava epifanie infra pontem in villa Levinge iuxta Laynam.

Or. im Kgl, St.-Ä. zu Hannover y Escherde Nr. 23, Siegel des Ausstellers an roten und gelben Hanffäden,

SS8* Gtaf Ludolf von Hallenmind bekundet, mit KL Escherde wegen des Verkaufes von acht Hufen in Ahgem und der Fischerei in Bethein übereingekommen zu sein. 0. D. (zu 1251 Januar 13).

Eg'o Ludolfus dei gratia comes de Halremunt una cum fllio neo dicto L(udo1fo) per presens scriptum notum omuibus esse volo,

HUdesb. ÜB. IL 28

434 1261.

quod, cum dominus Henricus prepositus in novo Escherte tractatmn haberet mecum de octo mansis in Ahgem et una piscatione in Bctenum ecclesie sue acquirendis inter nos diu habita deliberatione eonvenimus sub hac forma, quod videlicet dictus prepositus de con- sensu couventus sui pro iam dicta proprietate mea promisit, se daturum michi nonaginta talenta Hildensemensis monete. De qua summa peeunie michi promissa incontinenti ipse prepositus persolvit michi quinquaginta et sex talenta et de residuis xxx et iiii hbiis exspectabo per tres annos a feste nativitatis domine nostre ventviio proxime computandos. Sed si infra hos tres annos iam dictos de- venero ad talem statum, ut possim ipsi preposito et ecclesie predicte restituere quinquaginta et sex talenta michi data, ad ipsum aceedam prepositum et ecclesiam supplicaus eis, quatinus admittant hoc, ut pecuniam restituam supradictam. Qua petitione mea admissa summaiD illam peeunie restituam eis totam, quam pecuniam a nullo hominniD pro acquirendis aut solvendis eisdem bonis recipiam, sed de proprio, si dominus ita donaverit, erario eadem bona sub gratia ecclesie expediam. Si autem infra hos tres annos non possum habere sepe- dictam summam peeunie, quam dare possim ecclesie et preposito sepedicto, extunc prepositus et ecclesia dabunt michi residuam ill&m summam videlicet xxx et iiii talenta, et sie de consensu heredma meorum proprietas illorum octo mansorum predictorum in Ahgem et piscationis in Betenum ad ecclesiam in Escherte iure perpetno per- tinebunt. Hoc factum sigilli mei inpressione roboravi. Huiiis rei fidei datores sunt comes Ludolfus et fllius eins Ludolfus, Ludolfos de Wlvinghusen et Bemhai*dus de Hitdestorpe, Wizelus Westvalos, fidei receptores sunt Ludolfus de Halbodessem et frater eins Ascyinuä, Ludolfus de Borsem, Gerhardus de Winnihusen, Bertoldus Pil.

Or. im Kgl. SL-A, zu Hannover, Escherde Nr. 96, Siegel des AussieUen «■ weissen geflochtenen Hanffäden am Bande beschädigt

859. Papst Innocenz IV, beauftragt den Ei'wahlten (Simon) ton Paderborn, dem Johann von Göttingen (Dechanten des Afidreasstifl^^)- für den sich Bischof Heinrich von Hildesheim und Herzogin Sophii fv« Brabant ve^-wendet hätten, zwei Pfründen in Deutschland zu verschaffen^ Lyon 1251 Februar 15 (xv. kal. martii, pontificatus anno viii).

Gedr, Wesif ÜB. V, S. 239 Nr. 522. Begest Westf. ÜB. IV, S. 277 Ar. 4^^ Berger, Les registres d'Tnnocent IV, II, S. 259 Nr. 5414, Böhmer- Wintelm$im. Beg. imp. V, 3, Nr. 8321; vgl. auch Mon. Oerm. epist. ponU III, S. 11 J«*^

1251. 435

SSO. Bischof Heinrich überträgt dem Maria- Magdalenenkloster das Eigentum einer von Eckbert von Essern für 30 Pfund gekauften zehntfreien Hufe in Sorsum (Sutherem prope Embreke). Hildesheim 1251 Februar 15 (in crastino Valentini martiris, pontiflcatus nostri anno quarto).

Testes huius rei sunt Conradus marscalcns noster et filii sui Baldewinns et Heno, Cesaiins de Welede, Degenardns de Elvede, lohannes de Adenstede, lohannes de Saldere, Thidericus de Bothinge, Henricus de Steinberge, lohannes de Sutherem, Thidericus de Tossem, Bertoldus Crane et insuper Hartmannns et Volradus canonici Hil- densemenses.

Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr, 49, Siegel des Bischofs.

861« Bischof Heinrich überträgt detn ProjM Bruno und dei7i Konvente des Maria-Magdalenenklosters zwei Hufen in Sossmar (Suthei'cm apud Hoenhamale); welche sie von dem Bürger Johann t^on Asel ge- kauft haben, und welche dieser dem Johann von Escherde und dieser wieder dem Bischof resignirf hat. Hüdesheim 1251 Februar 15 (in crastino Valentini martiris, pont. nostri anno quarto).

Testes huius rei sunt Hartmannns canonicus Hildensemensis, Henricus de Steinberge, Thidericus de Rothinge, Hinricus pincema^) noster, Eckebertus camerarius noster, Gerhardus Huken et filius suus lohannes, Henricus filius Elye, Gerhardus Ummate.

Or. im Kgl. SUA. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 50. Siegel des Bischofs. Oedr. Doebner, ÜB. I, S. 107 Nr. 213.

^03. Propst K(onrad), Dechant G(erhard) und das Kapitel des Moritzstiftes verkaufen dem KL Riddagshausen zwei Hufen in Klein- Solschen (in minori Zolzehei) mit Genehmigung des Bischofs und des Domkapitels, 1251 März SO (iii. kalendas aprilis).

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttelf Riddagshausen Nr, 99. Siegel verloren von roten und gelben Seidenfdden.

SOS. Bischof Heinrich bekundet detn Michaeliskloster, dass Lippold vom Altrnarkt, Ministerial, kein Recht an der Vogtei des sogen. Michaelis- gartetis habe. Hildesheim 1251 April 5 (nonas aprilis, pontiflcatus nostri anno quarto).

<) Or, piscema.

28*

436 1251.

Presentes erant lohannes prior maioram fratram in H&-

denshem, Henricus de Tossem, Volradus de Qoslaria, Hartmanniis de Minda canonici Hildensemenses, Arnoldus plebanns in Alvelde, frater lohannes de Dammone, Rndolfns de Dalem, Thidericus de Rothinge, Henricus de Steinberge, lohannes de Sutherem, Hogeros de Piscina, Henricus de Levede, Albertus Spoie.

Or, im KgU St-A. zu Hannover, Michaeliski. Nr. 43. Beschädigtes Siegtl des Bischofs. Oedr. Doehner, ÜB. I, S. 108 Nr. 214. Hierzu gehört wohl die Resignation Lippolds auf die Vogtei der Neuen Strasse, Or. ohne Tagesangabe a. a. 0. Nr. 45 mit dem Siegel des Ausstellers an weissen Schnüren, gedr. a. a. 0. S. 110 Nr. 218.

864* Bischof Heinrich überträgt dem Blasiusstifte in Braunsdueeig die Hälfte des Zehnten in Ölper (Elbere apud Bruneswick), die ihm die Brüder Liidolf und Oebhard von Bortfeld, Ritter, und zwei Driäd des Zehnten in Oross- Wohle (Woledhe), die ihm die Brüder Bertold und Johann von Wedtlenstedt reMgniert haben. Rosenthal 1251 April d (vi<>. idus aprilis, pontificatus nostri anno y^.).

Testes hnius sunt decanus sancti Ciriaci in Bruneswick frater Lodewicus, Conradus marscalcus, Cesarius de Wolede, Thegenhardns de Elvedhe, Burchardus de Asseburg, lohannes de Saldere, Henricus de Hamelen.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wblfenbüttel, Blasinsstift, mit gut erhaltenem Siegel an roten Seidenfäden. Oedr. Asseburger ÜB. I, S. 183 Nr. 266. Begtsi Hänselmann, ÜB. der Stadt BraUnschu^eig II, S. 543 Nr. *137.

86S* Bischof Heinrich bekundet, dass der Dechant und das Kapitel des Moritzstiftes zum Hufen in Klein-Sol-schen (in minori Salzeke) mit seiner Zustimmung dem Abte und Konvente des KL Riddagshausen verkauft haben. Hildesheim 1251 April 10 (üii. idns aprilis).

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbilttel, Biddagshausen Nr. 100. Siegri verloren von dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.

866« Domdechant Gerunch errichtet eine Pfarrei an der Johannis- kirche und bestimmt die Rechte und Pflichten des Pfarrers. 1251 April 24.

G(erewicus) dei gratia maioris ecclesie Hildensheimensis decanus Omnibus presens scriptum inspectuiis salutem in domino. Com ea, que geruntur in tempore, labantur cum tempore, ad perpetuitatem conservandam litteris ac testibus non inmerito debent robarari.

1261. 437

Notnm igitur sit nniversis tarn presenübns quam fdtaris, ad quos presens scriptum pervenerit, quod canonici sancti lohannis in Hil- densheim nostro consensa legitime interreniente taliter ordinavernnt, quod ad parrochiam, que usque ad ista tempora de provisione omnimn ordinabatur, clericns institnatur a nobis, qoi eidem parrochie quo ad ntilitatem et honestatem preesse possit et prodesse et qnid- quid ab ipsa parrochia proveniat idem institntns liberaliter percipiat loco prebende et canonicus sit et nominetor et costos omnia ser- rando, que de iure canonicus servare tenetur. In tribus autem precipuis festivitatibus videlicet nativitatis, pasche et pentecostes qnidquid oblatum fuerit tribus prefatis diebus in ix partes diyidatur ipsis canonicis, ita quod plebanus idem nonam partem diyidat cum canonico in minori prebenda existente. In diyiuis autem celebrandis et campanis pulsandis certa tempora taliter obsenret, quod iuxta consuetudinem eiusdem ecclesie canonici in divino officio non in- pediantur. Insuper canonici eiusdem loci, qui specialiter celebrare Yoluerint, ante completum offertorium eiusdem plebani non inchoa- bnnt Si yero aliquo casu interreniente prefatos canonicos ad alium locum transferri contingat, institutus plebanus manebit in ipsa ec- clesia sancti lohannis et parrochiam servabit canonicus permanens sicut ante. Dabit preterea pro festivitatibus predictis talentum, ut dividatur sicut dictum est. Providebit nichilhominus ecclesie in campenario, in oblatis et in vino ad divinum officium celebrandum et alia servabit , que de iure custos servai*e tenetur. Huius rei testes somus nos et ipsum capitulum. Ut autem hec rata et firma permaneant, presens scriptum sigillo nostro et sigillo eiusdem ecclesie duximiis roborandum. Acta sunt hec anno domini millesimo cc^ li^., in crastino beati Georgii martiris.

Or. im KgL SU-Ä. zu Hannover, Johannisstifi Nr. 21. Beide Siegel nebet Befestigung verloren. Gedr. nach Cop, Würdttcein, Nova eube. I, 319, nach dem Or. Doebner, ÜB. I, S. 109 Nr. 215.

907. Propst Bertold von Dorstadt verkauft dem Konrad (von Dorsiadt) und dessen Frau den Zehnten in Machtersum so, dass nach deren Tode der Zehnte wieder an das Kloster falle, und verspricht die Gründung eines AUares und die Feier der Memorie jener und deren Eltern und Söhne. 1251 Mai 26.

Bertoldus prepositus in Dorstat totusque conventus. Ne gestarum remm memoria processu temporis evanescat et pereat, discretorum

438 1251.

rirornm pradentia solet eas per litteras eternare. Innotescat igitnr presentibus et sciant posteri, quod nos videntes debitornm cumalos in ecclesia nostra a domino Conrado et antecessoribus suis fandata de commuiii consensu prefato domino Conrado et uxori sue decimam in Machtetsem pro sexaginta marcis vendidimns sub hac forma, ut eandem ad tempora vite ipsorom possideant post discessnm eorom sine omni inpedimento heredum omnium relinquentes illam nostre ecclesie liberam et solntam. Altare etiam unum in medio mona^terio Gonstruemus, ad qnod singulis diebus memoria patris et matris dicti domini Conradi et sua et domine Ghertrudis uxoris sue et jBliornm suorom habebitnr perpetua et solempnis. Ut autem hulusmodi ven- ditio semper flrma permaneat, presentem paginam sigillo ecclesie nostre fecimus communiri. Testes huius rei sunt lohanna priorissa, Gertrudis de Wincenborh, Ghertnulis Nigia, Mehthildis et Windel- burgis sorores de Lere, Oda, Eufemia, Hoburgis, Adhellieidis de Eissenbrucke, Everhardus sacerdos^ Bertoldus, lordanis. Albertos. Rodolfas fratres conversi. Acta sunt hec anno domini nfi. ifi(P. li®., vii. kalendas iunii.

Or, im Archiv zu Dorstadt. Bruchstück des Konvent$siegeU,

H^H. Bischof Heinrich übereignet dem Maria-Magdalenenldo^fr eine Uausstelle hei dessen Kirche, welche Propst Bruno von den Brüdens Lippold und Dietrich von Stöckheim gekauft hat. Hüdesheim 1251 Juli 15 (idus iulii).

Testes huius rei sunt prepositus Ludolfus de Waidenberg, Sibodo de Scartvelde, Henricus de Tossem canonici Hildensemenses, comes Henricus de Woldenberg, Henricus de Steinberge, Th(iderictts) de Rothinge, Ludolfus de Bursem , Lippoldus de Bothinge, Lippoldas de Antiquo foro, Conradus marscalcus et Heno fllius suus, lohannes de Saldere, Cesarius de Welede.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar, MagdaL Nr. 51. Beschädigtes ^9^ des Bischofs. Gedr. Doebner, ÜB. I. S. 110 Nr. 216.

869. Bischof Heinnch übereignet dem KL Wöltingerode den von diesem gekauften iimd ihm resignierten Zehnten in Gross-Lenfde. Hildesheim 1251 Juli 17.

Henricus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi fidelibus audituris presentem litteram vel visuris salutem in omnioiD salvatore. Ea que per nos et in nostra geruntur audlencia scribi

1251. 439

freqaenter f acimas, ut scripture testimonio rei geste noticia teneatur.

Eine est, qnod notam facimus universis tarn presentibus quam faturis,

quod dilecti in Christo Lambertus prepositus, Adeledis abbatissa et

conventus sanctimonialium ordinis sancti fienedicti in Woltingerode

decimam in maiori Lengede a Thiderico milite de Lengede fideli

Dostro centum et triginta qoinque marcis empcionis tituio compara-

rant flliis et fratre suo Ulrico ac omnibus heredibus suis plenam

addentibns et integram volontatem. Nos vero^) ipsam decimam

nobis ab eodem Thiderico resignatam liberam et plenarie absolntam

sive expeditam contolimus in anime nostre remedium L(amberto)

preposito, A(deledi) abbatisse et conventui supradicto liberaliter

propter deum. Et ne factum huiusmodi oblivio deleat vel versucia

iogenii malignantis infringat, fecimus presentem paginam sigilli

nostri indicio et proborum virorum testimonio communiri. Testes

hoius empcionis et resignacionis sunt Conradus montis sancti Mauricii,

Albertus sancte Grucis in Hildensem et Ludolfus sancti Mathie in

Goslaria prepositi, magister Hermanuus de Qoslaria, Florencius

canonici Hildensemenses, comes Henricus et filii sui Hermannus et

Henricus comites de Waidenberg, Amoldus et Henricus fratres dicti

de Minda cives Hiidensemenses. Actum Hildensem xvi. kalendas

augusti anno domini mo. cc^. ]i% pontificatus nostri anno y^.

Or, im KgU 8i,'A, zu Hannover, Woltingerode Nr, 24, Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten Seidenschnüren, Regest Doebner, ÜB, L S, HO Nr, 217, Bode, ÜB. n, S. 109 Nr, 2,

870« Bischof Heinrich bekundet, dass Basti und lAppold, Söhne des Edeln Ekhert von Freden und der Gertrud, allen Ansprüchen an defi dem Kl, Walkenried gehörigen Teil des Waldes Pandelheke entsagt haben. Sarstedt (Tserstede) 1251 Juli 21 (xii^. kalendas augusti, poDtificatns nostri anno quinto).

Hnins rei testes sunt comes Her(mannus) de Waldenberch, Basilius de Escerthe, Conradus marscalcus, Rudolphus de Dalem, Thidericus de Bothinge et Lippoldus filius eins, Henricus pincerna et Amestus filius eins, Henricus de Stenberg, Hu(go) de Holthusen, Bodo de Aulica, Bichardus de Domo, Lippoldus de Stokkem, Ger- ardus et Bodo camerarii.

Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, in doppelter Ausfertigung von verschiedenen Händen, Walkenried Nr, 14, Siegel von den hinuen und weissen Hanffäden ver- loren, und Nr, 14 a, Siegel nebst Befestigung verloren,

^) vero über der Zeile nachgetragen.

440 1251.

871. Graf Ludolf von Hallermund schenkt der Domkircke ändert' halb ihm resignierte Hufen Landes in Machtsum. 1251 Oktober 14.

Ludolfus dei clemencia comes de Halremunt omnibos Christi fidelibos etemam in domino felicitatem. Nnnquam fallit aliquem spes eteme retribncionis, qui studiose intendlt operibns pietatis, quia exerciciam bonorum operum delet mnltitadinem peccatomm. Propter qnod nos spiritu dei preventi et doctrina bonorum hominum informati mansum et dimidium in Mactelsem sitos nobis yacantes, quos a nobis in feodo tenuerant Henricus et Hermannus dicti Bockeiariiy contnlimus ecclesie maiori in Hiidensem ad elemosinam paupemm scolarium, ut firmiorenn faciamns nobis spem, qnod in etema reqnie sumus futuri de numero salvandomm. Consensit autem donacioni nostre Ludolffas filius noster, paterne voluntatis in Omnibus imitator, et similiter uxor nostra Conegundis deo devota, que nobis non cessat snggerere quitquit ad salutem animarum nostra- rum intelligit pertinere. Ut autem donacio nostra firmiter seryetnr in posterum, prcsens scriptum sigillo nostro duximus muniendam. Datum anno domini m^. cc^. li«., pridie ydus octobris.

Abachr, dts 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 546 Nr, 944 im Kgl, Ä.-X zu Hanttove*',

872. Bischof Heinrich bekundet y dass Johann von Salder mit seinen Brüdern und den Söhnen seiner Schwester Adelheid, Bodo und Burchard, nach Empfang von zehn Mark auf die Oüter des Kl. Sid- dagshausen in Lebenstedt (Levenstede) verzichtet hab^. HUdesheim 1251 November 26 (in crastino beate Katerine, pontiflcatns nostri anno y^.),

Presentes erant Lippoldus de Escherte, Henricus de Hamele. Lippoldus de Insula, Lippoldus de Rotthinge, Conradus dictus Spade, Ludolfus de Elvede, Henricus dictus SpiriuC; lohannes de Birkem, Hermannus de Birkem, Gerhardus de Woledc, loliannes de Aden- stede, Ludolfus de Borsem, Henricus de Bruneswic, Elerus de Domo, Heno iUius marscalci.

Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenbüiteL Siegel verloren» Regent Himstl' mann, ÜB, der Stadt Braunschweig II, S, 57 Nr, 130,

878. Die Grafen, Johann und Gerhard von Schauniburg uwi Holstein, Brüder, resignieren dem Bischof Heinrich deti Zehnten Sorsum (Sudtherem prope villam Emberke), den ihnen Lippold vom

1261. 441

Werder (de Insula), Sohn des (f) Hugo, aufgelassen hat, zu Gunsten des Maria-Magdaleiienklosters und erhoffen von diesem Anteil an seinen Geheim und guten Werken. Schloss Segeberg 1251 Dezeinher 18 (xv^. kalendas iaunarii).

Testes vero huius nostre resignationis sunt isti Ludbertus mo- nachus ordiois sancti Benedict! in Segeberge, Gervasius canonicus in Hamborch, Hugo canonicus montis sancti Mauritii apud Hildensem, milites Heinricus de Barmmestede, Otto dlctus de Barmmestede, Marquardus dictus de Bennowe, Burchardus Dus et frater suus flartwicus Duus, Marquardus de Beinvlete. Borchardus de Oteshudhen, servi Heinricus de Franckenberch, Theodericus Overbode, Hermanuus de Biscopingeroth, Thetlews dictus de Monte sancti Mauritii apud Hildensem.

Or. im KgL St-A, zu Hannover, Mar. Magdal, Nr. 52. Bundes Reiter Siegel den Grafen Johann an roten und grünen Seidenfäden,

874« Herzog Albert von Braunschweig gibt dem Bischof Heinrich den Johann von Harste als Ministerialen und erhält von diesem im Tausch den Ludolf von Medem. Münden 1251 Dezember 24 (ix. ka- lendas iannarii).

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 626 Nr. 1194 im Kgl. St.-A. zu Hannover.

S7S« Graf Heinrich von Wohldenberg und seine Frau Sophie übertragen dem KL Wöltingerode sechs und eine halbe Hufe in Klein- Elbe und eine Mühle an der Innerste zur Feier ihres Jahrgedächt- nisses. 1251.

Henricus senior dei gracia comes dictus de Woldenberch et

uxor eins Sophia omnibus fidelibus hanc cartulam inspccturis salutem.

Xotum esse cupimus universis, quod nos pro remedio animarum

nDstrarum contulimus ecclesie in Walthingerod sex mansos et dimi-

dium sitos in minori Elvedhe et unum molendinum iuxta Indistriam,

quod Pepermole dicitur in vulgari, et hoc fecimus de filiorum nostro-

rum videlicet Ludolphi prepositi ecclesie sancti Mathie in Goslaria

et Hermanni et Henrici et Hoyeri beneplacito et consensu. Et

agetur apud locum iam dictum anniversarius noster sollempniter

sicat fratrum et sororum anniversarii agi solent. Huius rei testes

sont Henricus de Alvelde canonicus montis sancti Mauricii Hilden-

442 1251.

semensis, item^) lohannes de Sudeburch, Bodericus de Lohtene, Bertoldus Wlfgrove, Bodo de Buntem, Conradus de Rode milites, item^) Ordemarus, Hermannas de Soderre, Harbertus deBledenem, lohanues de Bethmere et alii quam plnres. Ne ergo de hac dona- cione nostra inposterum aliqaa dubitacio oriatur, scriptam inde con fectum dedimus et illnd sigillis nostris et flliorum nostrorum supra- dictorum fecimus sigillari. Actum anno domini m^. cc. R R

Or, im Kgl, SU-A, zu Hannover, Wöltingerode Nr. 26. Van den Siegeln nur das erste eingenäht und zerbröckelt und die stark beschädigten des Ludolf und Hermann erhalten. Begest Bode, ÜB. II, S. 111, Nr. 6,

876« Graf Heinrich von Wohldeiiberg verpfändet dem KU Bingei- heim die Vogtei mehrerer Güter. 1251.

Henricus dei gratia comes de Woldenberge omnibus hoc scrip- tum inspecturis in eo qui salus omnium est salutem. Notum sit universis tarn presentibus quam futuris, quod nos de consensa here- dum nostrorum advocatiam nostram super quedam bona Bingelmensi ecclesie pertinentia abbat! eiusdem loci et conventui eius pro qna- dam summa pecunie dedimus in pignore sub ea forma, ut in omiü iure, quo nos eam possedimns, ipsi ea libere perfruentes neqne a nobis vel filiis nostris aut heredibus petitione aut exactione indebiti vel aliqua penitus violentia in ea, priusquam redempta fuerit» ali- quatenus perturbentur. Summa bonorum et pecunie hec est: aUodinm in Watenstede et allodium in Viotede pro decem et octo talentis Hildensemensis monete, quatuor mansi in Benem pro dnodecim talentis Brunswicensibus, in Tzerede et in Wenethusen pro triginta quinque marcis examinatis, in Haverla allodium pro qninqaaginu maldratis siliginis, maldi*atam pro quatuor solidis, sicut tunc tem- poris emebatur. Ne igitur ista que fecimus alicui in dubiom veniant imposterum et ut ea contra iusticiam aliquis infringere non pre- sumat, presentem paginam super eo conscriptam sigilli nostri im- pressione fecimus communiri. Actum anno domini millesimo ducen- tesimo quinquagesimo primo. Testes huius rei sunt Hogerus come^, Henricus de Borchtorp, Hogerus et Bertoldus Wulfgrove, Conradus de Boden, Boderus de Lochtene, lohannes de Suthberg, Hog^^ns de Selede et alii quam plures.

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrich Wirsehius im Archiv zu Bingelheim S. 133.

') itom verlängerte Schrift.

1251. 443

877. Propst Johann, Äbtissin Offemia und der Konvent des Kl. Neuwerk hei Goslar verkaufen dem KL Frankenherg den Zehnten in Mahltm (Maldem). 1251.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Lamspringe Nr. 25 mit dem Siegel des Klosters und des Propstes. Qedr. Bode, ÜB. II, S. 112 Nr. 8.

878. Propst Konrad des Moritzstiftes Überträgt dem Kl. Escherde 40 Morgen in Oddingehusen, die ihm die Brüder Hermann und Ernst von Bethein (Bethenem) aufgelassen haben. 1251.

Hnias rei testes suut comes Widekindus de Poppenburh; comes Mauricius de Spegelberh, dominus Tidericus de Redhen, Hermannus de Stemne, Bertoldus Pil, Hermanims, Bertrammus, Albertus Hirci fratres et alii quam plures.

Or. im Kgl, 8t.'Ä. zu Hannover, Escherde Nr, 25, Siegel des Propstes von den roten und gelben Hanffäden verloren.

879. Propst Konrad des Moritzstiftes überträgt dein Kl. Escherde drei Hufen in Oddyngehuseu, tvelche Hennann von Bethein und Söhne Hermann und Ernst dem Propste Heinrich von Escherde verkauft und ihm aufgelassen haben. Mitsiegler die Grafen Konrad, Hermann und Ludivig von Everstein. 1251.

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Escherde Nr. 26. An weissen Hanffäden rundes Siegel des Grafen Konrad, das schildförmige des Grafen Hennann, rundes des Grafen Ludwig und spitzovales des Propstes. Die XJrk. stark beschädigt.

SSO« Ritter Heinrich von Homburg heisst gut die Schenkung seines Vaters und Bruders an das Kl. Escherde. 1251.

Henricus mlles dictus de Honborch omnibus, quibus hoc scrip- tum fiierit exhibitum, salutem. Notum esse cupio presentibus et futuris, quod ego ratum habeo factum patris mei domini Bodonis et fratris mei Bertoldi bone memorie, qui contulerant quondam in- tnita pietatis ecclesie dei in Escherte quatuor areas infra curiam Escherte sitas et unum Ettyngehusen et quosdam agros attinentes ad areas, que libera bona dicuntur. Huius ratihabitionis et recog- uitionis m§e testes sunt Harttungus de Aulica, Gerardus de Howardissem, Conradus, Bertrammus, Henricus fratres de Baren- rodhe, Hermannus de Stemne, item tres fratres Hermannus, Ber- trammus, Albertus Hirci, Bertoldus Pil, Tidericus de Beden, lohannes de Suttherem, Hermannus Leye milites, Lambertus dapifer mens.

444 1261.

Henricus Hase, Geroldus de Wallenhusen et alii quam plares. üt igitnr firmnm et stabile permaneat quod coram predictis probis 7iris sum publice protestatns et ne super hoc imposterum dubitatio oriatüTp haue cartulam conscribi feci et sigillum meam apposui ad caatelam. Actum anno domini m^. cc^. R i^

Or, im Kgl, St.-Ä, zu Hannover, E$cherde Nr, 28, SiegelrtsL

881. Propst Helmtvich von Marienrode überlässt dem Kl, Eseherde käuflich den Zehnten eines Hofes in Boyngehusen. 1251.

Helmwicus dei gratia prepositus in Bakkenrod omnibus hanc cartulam inspecturis in vero salutari salutem. Notum esse yolmnns Christi fidelibus universis presentibus et futuris, quod nos dimisimas ecclesie dei in Escherte decimam super curia in Boyngehusen et super omnibus agris, qui pertinent ad curiam illam, iure perpetao possidendam recepta ab eadem ecclesia quadam summa pecunie, quam in usus ecclesie nostre convertimus, et hoc fecimns de fratnun nostrorum videlicet Rantwici et Henrici de Freden sacerdotom et Hermanni (et) aliorum beneplacito et consensu. Testes hoins rei sunt Tidericus de Reden, lohannes de Suttherem, Hermannas de Stemne, dominus Widekindus de Poppenb(urg) comes, Bertoldns Pil, tres fratres (Hermannu)Sy Bertrammus et Albertus Hirci, item Hermannus de Bethenem et Emestus f(rater) eins, Luppoldus Snringos et frater eins Engelardus milites, Lippoldns et Ekbertns famoli, item Conradns de Bethenem, Bemardus frater prepositi. Ne igitur imposterum infringi valeat hoc factum nostrum, ipsum conscribi et sigillo ecclesie in Bakkenrod fecimus roborari. Actum anno ab incarnacione domini m^. cc<^. R i^.

Or, im Kgl, St,-A, zu Hannover, Escherde Nr. 27, KonoenUsiegd an roitm und gelben Hanffäden,

888« Bischof Heinrich überträgt detn Michaelisidoster vier Hufen in Essem, welche die Bürger Arnold von Minden und Heinrich Eliae dein Äbte Gottschalk verkauft und ihm resignirt haben, 1251,

Or, im Kgl, St,-Ä. zu Hannover, Michaeliski, Nr, 44. Siegel des BiseMefs und Bruchstücke des Kapitelssiegels, Qedr. Doehner, ÜB, I, S, 111, Nr. 219,

888* Das Kreuzstift bekundet den Verzicht des Bitters Didrick von Holle und Söhne auf eine Hausstätte und drei Morgen in Luärmm, die es von ihnen gekauft hat, 1251,

Albeitus dei gratia prepositus, Rychardus decanus totnmqne capitulum ecclesie sancte Crucis in Hildenseim omnibus hanc Btterajn

1251. 445

andientibus salutem in Christo Ihesu. Notam esse volnmus, quod dominus Theodericus miles de Holle haboit in villa Luttenem aream nnam et tria ingera in campo, qne pertinebant ad cnriam nostram ibidem, in qna curia etiam sibi dominium addicebat, et nos pro bono pacis tarn dominium illud quam ius ininriose usurpatum quam aream et dicta iugera comparavimus ab ipso vii talentis Hildensemensium denariorum, et ipse i-esignavit hec omnia in manus nostras flliis sais Ludegero et Tiderico et Bertoldo consentientibus et similiter resignantibus et pro Ashwino annum xii. tunc agentem, quod idem faciat in proximo pascha, spoponderunt milites videlicet dominus Tjrdericus de Eothinge, dominus Henricus de Stenberge, dominus Johannes de Suttherem et dominus Bertoldus Pil et pater ipsius et Ladegerus et Tidericus fratres sui, et haue sponsionem dominus Tidericus de Redhen et dominus Johannes de Hethegereshusen milites una nobiscum ad manum capituli reccperant. Presentes erauty cum hec flerent, milites predicti et Conradus frater domini Bertoldi Pil, Swetherus, Bertoldus de Novali et alii quam plures In rennnciatione Bertoldi apud Behtmere fuerant abbas de Byd dageshusen, dominus Johannes cellerarius et firater Conradus con versus, prepositus Albertus, Sychardus decanus, Hugo de Yemelhusen item milites dominus Hermannus de Westenem, Cesarius de Woledhe Lodewicus de Lyndethe, Winandus Advocatus, Tydericus pater Ber- toldi. Actum anno domini nfi. cc9, R i®.

Or, im Kgl, St-A, zu Hannover f Kreuzstift Nr, 87. Beschädigtes Siegel des Propstes.

884« Das Kreuzstift ernennt einen neuen Meier für die Güter in Wehmingen. 1251.

Albertus dei gratia prepositus, Bychardus decanus et capitulum ecclesie sancte Crucis in Hildensem omnibus haue cartulam inspec- tnris salutem. Noverint presentes et posteri, quod, cum Albertus de Weminge, qui fiiit yillicus in curia nostra Weminge, male tractaret nos singulis annis non dando censum de curla illa dandum, placitavimus cum eo tam diu, donec resignavit nobis curiam illam recognoscens, quod nichil iuris in ea habuisset, uisi quod irillicus in ea fuisset et hoc tam diu, quam diu nobis posset dare prebendam nostram, et idem fecerunt fllii sui Beitrammus, Tidericus, [ordanis, Bertoldus, Conradus, quod fecit iam dictus pater eorum, ?t resignaverunt nobis de facto eandem curiam Weminge recogno-

446 1251.

scentes publice coram nobis et coram multis honestis viris, quoram nomina inferius notata sunt, quod nichil iuris sibi addicerent in e&. Uude uos eandem curiam liberam a predictis dedimus flenrico de Weminge ad idem ius, ad quod eam habuit .iam dictus Albertos, et hoc fecimus sub hac forma, ut scilicet bona illa, que pertinent ad curiam illam, debita servicia faciant curie, sed censum dandnm cellerario representent. De ipso autem Henrico dictum est, quod dabit ecclesie nostre de curia Weminge debitum censum suum, et si hoc contingit, quod tempore precedente non vult vel non potest excolere bona illa, que pertinent ad curiam, yel si non vult de bonis Ulis darc debitum censum suum, dabuntur ei et filiis suis, si fiüos habet, ab ecclesia sancte Crucis viginti talenta et sie libera emnt bona. Si autem ipse prius moriatur quam uxor eins, uxori dabontnr XX talenta illa et filiis, si quos habet; ipso autem et uxore et filiis defunctis de illis xx talentis agetur memoria eorum in ecclesia sancte Crucis. Testes huius rei sunt Albertus preposltus, Bychardns decanos, Wolterus, Fridericus, Ludolfus, Otto, Conradus, Ludolfns, Hugo, Gerardus, Godefridus canonici sancte Crucis, Volkmarus de Domo, Simon Puntrokke, Henricus venditor linei panni^ Conradus Spoge, Hermannus Accipiter, Albertus de Dammone, Herebordus, Markwardus et Eylardus et alii quam plures. Actum anno domini m^. cc^. li<>.

Or» im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 88, Kapitehsieffei fast :nr Hälfte ah. Regest Doehner, ÜB, I, S. 111 Nr. 220.

885. Das Kreuzstift kauft von Ulrich von Elze eine Rente^ «w eine solche von Dietrich von Drispenstedt zu lösen, 1249, und eiur andere zum Kauf hea. Wiederkauf von Gütern in Luttrum. 1251.

B(ichardus) dei gratia decanus et capitulum sancte Crucis Hil- densemensis omnibus hanc cartulam inspecturis salutem. Notnm esse volumus, quod, cum a Tiderico de Drismenstede redimeremos tatentmn illud, in quo ad solvendum tempore vite sue eidem fuimus obligatio recepimus ab Olrico de Aulica quinque talenta Hildensemensis monele et dedimus ea iam dicto T(iderico), ut penitus absolveremur ab eo, et hoc fecimus sub hac forma, quod videlicet predicto Olrico quam- diu vivit dabuntur ab ecclesia sancte Crucis per manum cellerarii X solidi annuatim in feste beati Martini et post mortem snam in ecclesia sancte Crucis a fratribus sollempniter agetur anniyersarin^ eins sicut fratrum anniversaiii agi solent. Datum anno domini mo. cc». xio. ixo. Dedit etiam idem Olricus ad comparationem uiiiu^

1251-57. 447

are§ et trium ingeram in Luttenem et ad redemptionem dominum quod dominas Tidericos de Holle sibi iniuriose in curia nostra Luttenem yendicabat, v talenta Hildensemensium denariorum hoc pacto, quod obedientiarius eorundem bonorum in Luttenem dabit ei x solidos tempore vite sue. Actum anno domini m^. ctfi. 1. i^.

r

Or. im Kgh SL-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr, fi9, BeaeMdigtes Siegel des Kapitels. Gedr. Zeitschrift 1864 S, 132.

886« Gräfin Sophie von Wohldenberg üherweht ihren beiden Töchtern im Kl. Wöltingerode eine Hofstätte in Bomum, die nach deren Tode an die Kellerei fallen solle. 0. D. (um 1251).

S(ophia) dei gratia comitissa in Woldenberg universis Christi

fidelibus presentem paginam inspecturis salutem in vero salutari.

üniversa negocia litteris commendata indissolubile servant securitatis

yinculum. Noverint universi, ad quos presens scriptum pervenerit,

qnod nos de communi consensu filiorum nosti^orum fiüabus nostris

in Wöltingerode L. et I. aream in Boiiiem xii solidos et x pullos

solventem assignavimus eamm usibus inpendendam, quod tenore

presentinm protestamur. i) Ut autem hoc factum ratum permaneat,

presens scriptum filiorum nostromm sigillis decrevimus roborari.

Volumus^) etiam, ut predicta bona cedant ad officium cellerarie

post nostrarum obitum filiarum.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 23. Von den drei Siegeln nur Bruchstücke des zweiten und des dritten erhalten.

887* Bischof Heinrich bekundet, dass Graf Heinrich von Wohlden- berg dem Kl. Wölfingerode eine Mühle bei Klein -Heere zur Unter- stützung kranker Nonnen überlassen habe. 0. D. (1251 57).

H(einricus) dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus salutem in vero salutari. Noverint universi, ad quos presens scriptum per- venerit, quod pie recordationis Heinricus comes de Waldenberch ommnxa heredum suorum favente consensu de proprietate sua molen- dinam situm apud villam Herre, quod dicitur Pepermole, ob reniedium unime sue assignavit ecclesie in Waltingeroth in ministerium ibidem infirmantium dominainim, de quo singulis annis recipiet triginta »olidos Hildensemensis monete et porcum valentem sex solidos vel ibsolute sex solidos quecumque statuta fuerit huius offlcii procuratrix.

i) Vor prot, ist getilgt: sub aigilli noBtri munimine. *) Fow hier ab auf er S'Ochseite der ürk.

448 1252.

Huius rei qui interfaerunt sunt testes prepositas Ladolfus filios predicti comitis, Lambertns prepositas in Waltingerode, Heinricos de Alvelde cappellanus prepositi Lndolfi et alii quam plnres. Ne igitur snccessorum aliquis prepositas vel abbatissa statutam hoc nisi in melius possit vel audeat inmutare, sab excommanicationis sen- tentia presentem paginam sygilli nostri appensione manivirnos ad cautelam.

Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover, Wöltingerode Nr, 26, Siegel nebst BefesUgung verloren, Graf Heinrich erscheint bis 1251, Bischof Heinrieh stirbt 1257, danach ergibt sich die Datierung, Vgl, auch Nr. 875,

888. Hugo Kardincdpriester tit, sancte Sabine, apostolischer Legat, erteilt allen, welche die Ändreaskirche am Tage des Apostels Andreas und der DedikaHon sotüis an deren Oktaven besuchen, vierzig Tage Ablass, Magdeburg 1252 Februar 12 (pridie idus februarii, pontifi- catus domini Innocencii pape iiii. anno nono).

Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Ändreasstiftes Ms, 320 fol, 45 r in der Beverinischen Bibliothek. Hegest Doebner, ÜB. III, S. 642 Naehtr, Nr. lif.

889« Kardinalpriester Hugo tit, st. Sabine, päpstlicher Legat, gewährt dein Domkapitel die Gnade, dass es ohne seine Erlaübmss raw keinem delegierten Richter in den Kirchenbann gethan werden dürft. Magdeburg 1252 Februar 15,

Frater Hugo miseracione divina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis apostolice sedis legatus dilectis in Christo decano et capitulo ecclesie Hildensemensis salutem in domino. Devodonis vestre aput nos merita interpellant, ut supplicacionibus yestm favorem benivolum largiamur. Yestris itaque precibus inclinati auctoritate vobis presencium indulgemus, ut nullus iudex delegatos, conservator seu eciam executor auctoritate litterarum nostramin in yos suspensionis vel interdicti seu excommunicationis sentencias valeat promulgare absque nostro speciali mandato faciente plenam et expressam de indulgencia huiusmodi mencionem. Datum Magde- borch XV. kalendas marcii, pontificatus domini Innocencii pape iiii. anno ix.

Abschr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 660 Nr, 1279 im Kgl St^-A. zu Hannover,

890* König Wilhelm erklärt nach dem Vorgange des König-' Heinrich (VIL) die Neustadt von Hildesheim derart für frei, dass fie

1252. 449

nur dem Dompropsts unterworfen sein aolle, und oerleiht ihr einen Wochenmarkt. Braunschweig 1252 Februar 27 (iiii. kalendas marcii).

Or. im Stadtarchiv zu Hilde$heim Nr, 189, danach gedr. Doebner ÜB. 1, S. 112 Nr, 221, woselbBt die älteren Drucke angegeben sind, Rege$t Böhmer- Ficker, Beg. imp. V, 5062.

891. KardinaUegat Hugo tit. st. Sabine beauftragt den Abt von Biddagshausen, das Andreasstift vor Vergewaltigungen durch Anwendung hirchlicher Strafen zu schützen. Braunschweig 1252 (Februar 27—29, k&Iendasi) marüi, pontiflcatus domini Innocentii pape iiii. anno nono).

Or. im Kgl, St.'A. zu Hannover, Ändreasstift Nr. 12. Siegelrest an weissen HanfsehnOren. Das Datum nicht sicher, nach den Regesten Hugos Böhmer-Ficker, Beg. imp. V. 3, S. 1559 ist Hugo vom 27—29 Februar in Braunschweig. Gedr. Doebner, JJB. I, 8. 113 Nr. 223 zu März 1, Sonnemann, Lidta legitimaque defensio (1703) registr. Nr. 9. Regest Böhmer-Ficker a. a. 0. Nr. 10317.

892« Bischof Heinrich übereignet dem Blasiusstift in Braunschiveig den halben Zehnten in Büningen (Runinge), den es von den Edeln Bernhard von Hagen (de Indagine) und Johann von Wohle (Wolethe) gekauft und diese ihm aufgelassen haben. Braunschweig 1252 Februar 28 (iii. kalendas marcii, pontiflcatus nostri anno sexto).

Testes sunt Conradns scolasticus et Hogerus frater suus de Alta fago et Hartmannus dictus de Minda canonici Hildensemenses et Leonins notarius noster, Widekindus comes de Poppenborch et Lodolfus miles de Bortvelde, und Bürger.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, st. Blasii Nr. 39. Siegel des Bisehofs gut erhalten. Oedr. nach dem Or. Orig. Guelf. IV, S. 241. Regest Doebner, ÜB. I, 8. 113 Nr. 222, Westfäh ÜB. VI, S. 161 Nr. 5€4a, v. Campe, Regesten und ürk. des Qesehl. v. Blankenburg-Campe 1, S. 195 Nr. 326.

SOS. Kardinallegat Hugo von st. Sabina gestattet den Nonnen der Maria Magdalena^ Kapuzen zu tragen. Hildesheim 1252 März 5.

Hugo miseracione divina sancte Sabine presbiter cardinalis, ipostolice sedis legatus . . dilectis in Christo . . priorisse ac con- ^entni penitencium beate Marie Magdalene Hildensemensis salutem n domino. Religionis vestre fervor merito nos inducit, ut suppli- acionibus vestris favorem benivolam largiamur. Vestris igitur •recibus inclinati, quod scapulariis sive capucijs uti possitis, auctori- ite vobis presencium indulgemus. NuUi ergo omnino u. s. w. Si DJs autem u. s. w. Datum Hildensem iii. nonas marcii, pontiflcatus 3nuBi Innocencil pape iiii. anno nono.

O Vor kalendas ist die Zahl ausgefallen. HUdMb. TJB. n. 29

450 1252.

Äh8ckriß des 14, Jahrhunderts im Cop. des Klosters, Ms. 357 foL 42 in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.

894« Kardinalpriester Hugo von st, Sabina, päpstlicher Legat, verspricht den Unterstützem des Maria-Magdalenenklosters vierzig Tagt Ählass, Hildesheim 1252 März 6,

Universis^) Christi fidelibus per Alamanniam constitatis, ad quos presentes littere pervenerint, frater Hugo miseratione divina titali sancte Sabine presbiter cardinalis apostolice sedis legatos salutem in domino sempitemam. Quoniam, ut ait apostolos fk $, v, bis etemam). Cum igitur, sicut dilecti in Christo prepositns et con- yentus sororum penitentium in Hildesem nobis exponere curayeront, ad sustentationem suam fldelium suffragia noscantur plurimom oportuna, uniyersitatem yestram rogamus, monemus et hortamor attente in remissionem yobis peccaminum iniungentes, quaciniis de bonis yobis a deo collatis pias ad id elemosinas et grata eis caritaijs subsidia erogetis, ut per subyentionem yestram yaleant sustentari ac yos per hec et alia bona, que domino inspirante feceiiüs, ad eteme possitis felicitatis gaudia peryenire. Nos enim de omni- potentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorom eins auctoritate confisi omnibus yere penitentibus et confessis, qoi eis ad hoc manum porrexerint adiutricem, quadraginta dies de ia- iuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus, presentes yero nütti per questuarios districtius inhibemus, eas, si secus actum fnerii carere yiribus decementes. Datum Hildesem ii. nonas mareii, ponu- ficatus domini Innocentli pape iiii. anno nono.

Or. im KgL St.-Ä, zu Hannover, Mar. Magdal Nr. 53. Siegel des AussUlUn an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB, I, S. 113 Nr. 224.

89S. Kardinalpriester Hugo von st. Sabina, päpstlicher Lega\ verordnet die Feier des Festes der h. Maria Magdcdena. Htlde^ein- 1252 März 7.

Venerabilibus patribus archiepiscopis et episcopis et dilectis id Christo abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis ceteiis- que prelatis ecclesiarum et eorum yicariis per Alamanniam consti- tutis, ad quos presentes littere peryenerint, frater Hugo miseatione diyina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis apostolice sedis l^atui salutem et sinceram in domino caritatem. Quanto militans ecclesi*

0 Verlängerte Schrift.

1252. 451

devota filia ecclesie triumphantis eandem matrem snam puriori

mentis occuloi) contemplatar, tanto ipsam in suis actibus nititnr

diUgentias imitari et omnia facere ad exemplar, qnod ei in illo

monte celesti et nberi fderit demonstratum. Com igitur certum Sit,

eandem filiam inter illa snpeme matris gandia purificate mentis

intelligentia intueri, illam beatissimam peccatricem, que pedes dei

et domini nostri Ihesu Christi devotis lacrimis inigavit et capillis

capitis sui tersit et sanctis oscolis deitatem in illo beato homine

honoravit, dignnm est et consonum rationi, ut qne a matre in celis

etiam inter apostolos honoratur, a filia in terris honore debito non

privetur. Qnocirca universitatem vestram rogamus, monemns et

hortamur attente ac in remissionem vestromm peccaminnm vobis

iniangimus vobis nichilominns qua fungimur auctoritate in virtute

obedientie precipiendo mandantes, quatinus festum beate Marie

Magdalene, que post beatam yirginem spem venie tribuit desperatis,

cum novem lectionibus et responsoriis speciali devotione et officio

annuatim de cetero celebretis et a yestris subditis faciatis ab omni

servili opere sicut diem unius apostoli observari, quatinus deus et

Christas eins eiusdem pecatricis^ sancte orationibus beneplacitis

complacatus mundo ex diversis casibus naufraganti sue clementie

dignetar ostium aperire. Datum Hildesem nonas marcii, pontificatus

domini Innocentii pape iiii. anno nono.

Or, im KgL SU-Ä, zu Hannover y Mar. MagdaU Nr, 54, Beschädigtes Siegel an Hanfsehnüren.

806« Kardinalpriester Hugo erteilt denen, welche das Michaelis- kloster an bestimmten Festtagen besuchen, vierzig Tage Äblass, Hildes- heim 1252 März 12,

Frater Hugo miseratione divina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis apostolice sedis legatus dilectis in Christo abbati et con- ventoi monasterii sancti Michahelis Hildensemensis ordinis sancti Benedicti salutem in domino. Licet is, de cuius munere veuit, ut sibi a fldelibus suis digne ac laudabiliter serviatur, de habundantia pietatis sue, que merita supplicum excedit et yota, benefacientibus multo maiora retribuat, quam valeant promereri, volentes tamen popalum domino reddere acceptabilem Christi fideles ad complacendum ei quibusdam illectivis rauneribus indulgenciis scilicet et remissionibus

*) So das Or,

29*

452 1262.

invitarnns, at exinde reddantur diyine gracie aptiores. Capientes igitar, ut monasteriom vestram cong^ois honoribus frequentetar, Omnibus Christi fldelibus yere penitentibus et confessis^ qui ad ipsum in festiyitatibus sancti Michahelis archangeli ac depositionis et trans- lationis sancti Bemwardi confessoris, in quoram honore fondatum existit, ac infra octavas ipsorum annis singnlis causa deyotionis accesserit. quadraginta dies de iniuncta sibi penitentia relaxamos. Datum EQldessem üii. idus marcii, pontiflcatus domini Innocentii pape üii. anno nono.

Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. FT, 76, foL 52 im KgL SL'A, tu Hannover,

H97. Kardinalpriester Hugo Ht sancte Sabine, päpstlicher Legatj erteilt auf Bitten des Rates der Stadt allen, welche zum Wiederaußau des iterstörten Johannishospitals beisteuern, vierzig Tage Ablass. Hildes- heim 1252 März 14 (ii. ydus martii, pontiflcatus domini pape Inno- centii iiii. anno ix^).

Abschrift des 15. Jahrhufiderts in Cop. 180 fol, 7 im städtischen Museum in Hildesheim. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 114 Nr. 225.

81I8. Kardinqllegat Hugo tit. sancte Sabine erteilt allefi, trelehe die Domkirche am Feste der Verkündigung Maria besuchen, einen Ab- lass von hundert Tagen. Hildesheim 1252 März 14 (ii. idus mardi, pontiflcatus domini Innocentii pape iiii. anno nono).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 196. Besckädi^Us Siegel des Ausstellers an roten und gelben Seidenfäden, Qedr. Doehner, ÜB, I, S. 114 Nr. 226.

899. Kardinalpriester Hugo tit. s. Sabine, apostolischer Legat, erteilt allen, welche zur Herstellung der Kirche und Oebäude des Moritz- Stiftes beitragen, vierzig Tage Ablass. Braunschweig 1252 März IS (xv^. kalendas aprilis, pontiflcatus domini Innocencii pape iiii. anno nono).

Abschrift des 15. Jahrhmiderts im Cop. des Maritzstifles, Ms. 514 foL 36 r der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Qedr. Doebner, ÜB. III, S. 642 Naehtr, Nr. 20. Ebenda fol. 36 ein gleicher Ablass mit demselben Datum für die Besucher der Kirche am Tage des h. Moritz, des Dedtkationstages und deren Okia»en.

900. Bischof Heinrich bekundet, dass Konrad van Sorsum twirf andere Bürgschaft geleistet haben für die Zustimmung des minderjäkri^en Sohnes Konrads zu dem Verkaufe von Gütern in Sorsum an das Mcaria- Magdalmenkloster. Bei Sarstedt 1252 März 20.

1252. 468

H(einricus) dei gr^tia Hildensemensis episcopns omnibus, ad

qnos hec littera pervenerit, salutem in domino. Notum facimos

nniversis, qnod, quia Bertoldus Alias Gonradi de Sndtherem militis

minor annis non potuit resi^are bona in Sndtherem sita, qne pater

saus de consensu herednm snomm vendidit Brunoni preposito sororum

penitentinm domns Hildensemensis, dictns Conradns pater eins et

Johannes patmns snus de Sndtherem , Bertoldns Pil, Conradns de

Sudtherem, Olricns et Heinricns fratres pneri, Conradns, Theodericus

et Heinricns avnncnli einsdem pneri yidelicet Bertoldi data fide

promisemnt in manns Brnnonis prepositi snpradicti, Lippoldi de

Rothinge, Lippoldi de Insnla et Wilbrandi de Rethen militnm, qnod,

postqnam pervenerit ad annos, bona eadem in manns domini episcopi

Hildensemensis, qui pro tempore fnerit, resignabit. Actnm Zchiar-

stide in nemore qnercino anno gratie m^. cc^. liio., i) xüio. kalendas

aprilis, pontiflcatns nostri anno sexto.

Or. im KgU St-Ä, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr, 55. Bruchstück des Siegels des Bischofs, Auf der Rückseite von Hand des 15. Jahrh. promissio de resignando boütL in Soczeram yendita.

901. Bischof Heinrich bestätigt dem Kl. Wienhatiseft alle Über- tragungen seines Vorgängers Konrad. Braunschweig 1252 März 24 (ix. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno sexto).

Presentes erant Hartmannns canonicus Hildensemensis, Leonins notarins noster, lohannes de Osberneshnsen et Sigebandus fllins suns, Lippoldns de Escherte, Thidericns de Sndershem, Conradns marscalcns noster, Cesarins de Wolede, Hogems de Piscina milites.

Or. im Archiv des KL Wienhausen, Nr. 33. Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden.

OO^B« Propst Werner von Lamspringe tamcht mit dem Kreuzstifl Hörige. Hildesheim 1252 März 31.

(Wernhems)2) dei gratia prepositns in Lamspringe omnibns, quibus hoc scriptum fnerit exhibitnm, salutem in domino. Notum esse yolnmns presentibus et futuris, quod nos Adelheidim et Ger- tradim et Hermannnm pneros Lndolfi de Levenstede, qui pertinebant ecciesie nostre iure litonnm, dedimus in concambium ecclesie sancte Grucis in Hildensem pro Christina et Gert^rude etHermanno pueris Everoldi de Woltwish, qui pertiinebant ecclesie sancte Crncis, et

^y Im Or. ii®. von anderer Hand. *) Für den Namen leerer Raum gelassen.

454 1252.

eosdem pueros iam dictos eidem ecclesie sancte Grucis ab omni iure advocaciQ dedimus liberos et exemptos. Istud recognoscimus et pre- senti littera protestamur. Datum Hildensem anno domini nfi. afi. M, pridie kalendas aprilis.

Or, im Kgl, SU-Ä. zu Hanthover, Kreuzatift Nr. 90, Siegel von dem tw der Urk. geschnittenen Pergantentatreifen verloren,

908. Bischof Heinrich übereignet dem Maria-MagdcUenefikloster die Güter in Sorsutn, die er von den Brüdern von Soreum gekauft hat Bei Sarstedt 1252 April 19.

Heinricns dei gratia Hildensemensis episcopos onmibus hoc scriptnm intuentibus salutem in nomine Ihesu Christi. Ut incoo- cussa serventur que solent inferre dispendium t^merata, notam sit presentibus et futuris, quod, cum Conradus dictus de Sndtherem miles frater lohannis dicti de Sudtherem militis recepisset trigiBto unom talenta ab honorabili viro Brunone preposito soromm peni- tentium sancte Marie Magdalene domos Hildensemensis, idem Con- radus et uxor sua Alheidis et fllii Olricus et Heinricus et filie eonun Alheidis, Lutgardis et Gertrudis et ceteri eorum heredes univerea bona sua in eadem villa sita cum omnibus iuribus, que tam in agris quam in villa necnon et in nemoribus videbantur habere, in manns nostras de consensu pari et voto unanimi resignantes nobis suppli- care humiliter curaverunt, ut propter retributionem divinam eadem bona cum omnibus eorum attinentiis ad sustentationem soronun penitentium sancte Marie Magdalene domus Hildensemensis conferre liberaliter dignaremur. Cupientes igitur iusta petentium desidem et Vota, que a rationis tramite non discordant, effectu prosequente complere, predicta bona in Sudtherem cum omni integritate eorum pro deo et anime nostre remedio prefatis sororibus penitentibas domus Hildensemensis, que obsequiis divinis die ac nocte laadabi- liter se exercent, contulimus iure perpetuo possidenda sub distric- tione anathematis prohibentes, ne quis temerarius supradict&s sorores in predictis bonis presumat aliquatinus molestare. Igitur ut hec nostra collatio inviolabiliter conservetur, presens scriptum sigilli nostri munimine roboratum inde conscribi mandavimus ad cautebun volentes, ut simus participes orationum omnium et bonorum openun. que ibidem fuerint auctore domino procurata. Testes autem hnius wi sunt Sifridus senior de Buthenberg, Lippoldus de Escherte, Hein- ricus de Lapideo monte, Bodolphus de Dalem, Theodericus et filios

1252. 465

saus Lippoldns de Bodthinge, Lippoldns Hoye, lohannes de Eemme, Lndolphns de Borssem, Bertoldns Pil, Lippoldus de Insula, Her- mannus Hyrcus, Hoyerus de Piscina, Conradus et Ludolphus fratres dicti de Elvede, lohannes de Sudtherem, Wilbrandus de Kethen milites, frater Ludewicus, Conradus de Sudtherem, Conradus, Theo- dericus et Heinricus avunculi predictorum puerorum, Alebrandus et Ludolphus fratres dicti de Boltessem servi et alii quam plures. Actum in nemore quercino apud Zchiarstide anno verbi incarnati vfi. c(fi. liio., xüio. kalendas maii, pontificatus nostri anno sexto.

Or, im KgL St,-A, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 56. Siegel des Bischofs an blauen und weissen Zwimfäden.

9<I4« Dm Kreuzstift übergibt zwei Hufen in Bleckenstedt den Vettern Ltidolf und Dietrich gegen einen Zins unter der Bedingung der Unteilbarkeit der Hufen. 1252 April 21.

Albertus dei gratia prepositus, Bychardus decanus totumque

capitulum ecclesie sancte Crucis Hildensemensis hiis, quibus hoc

scriptum fuerit exhibitum, salutem in domino. Notum esse volumus

presentibus et futuris, quod Ludolfus et Tydericus sobrini emerunt

dnos mansos sitos Blikkenstede a lohanne litone nostro cognomine

Nigro, quos idem lohannes et sui heredes videlicet lohannes fllius

snns et Adelheidis et Ermingardis filie sue nobis resignaverunt, et

nos antedictis porreximus eosdem ad eundem censum ipsis et eorum

iustis heredibus iure hereditario possidendos tali conditione, quod,

si processu temporis abinyicem separari decreverint, mansos non

scindant, sed singuli singulos habeant indivisos. Huius rei testes

sunt Bychardus decanus, Wolterus, Ludolfus, Otto, Conradus, Ludolfus,

Hugo, Gerardus, Godefridus clerici, Beynbemus laicus. Actum anno

domini m9. cc<>. P. iio., xi. kalendas maii.

Or. im KgL St-Ä.. zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 91. Siegel verloren.

90S« Bischof Dietrich von Wietiand erteilt als Vertreter des Erzbisehqfs Gerhard von Mainz den TJnterstützem der Nonnen der Maria Magdalena Indtdgenz. Hüdesheim 1252 Juli 10 (in die sanctorum Septem fratrum).

Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 57. Siegel verloren. ledr. ZeiUchHfi 1859 S. 66.

009« Abt L(udold) des Godehardiklosters zitiert auf Grund eines ingerückten Schreibens des Kardinallegaten Hugo tit. sancte Sabine

456 1252.

d. d. Braunschweig 1252 Februar 28 (iii. kalendas marcii, pontiflcatns domini Innocentii pape qnarti anno nono) die Ritter Hermann von Wehrberg und Heinrich von Wenden und andere Laien, welche im Aegidiikloster in Braunschweig geschädigt haben, auf den 2. Okiober (quartam feriam proximam post festum sancti Michaelis) vor sich in den Dom zu Hildesheim. Schwiecheldt (1252) August 5 (nonas angosti).

Qedr, Schetdt, Vom Adel, Mantiss. S. 349, Vogell, Geaehlechtsgesdt, da V, Sehwicheldf sehen Hauses II, S, 13 im Auszug,

907« Bischof Heinrich überträgt dem KL Wienhausen die Hafte des Zehnten in Bekum (Bekem), die Ritter Heinrich von Hohenhameh (Hamele) ihm resigniert und dem Kloster verkauft hat. Rosenikal 1252 September 7 (pontiflcatns nostri anno sexto^ septimo idns sep- tembris).

Testes sunt lohannes de Bosendale, Wilhelmus de Peinna ple- bani^ Gesarins de Waledhc, lohannes de Aldendorp, Engelbertns de Bosendale, nterque Conradus de Berkem, Eermannus de Berkem^ lohannes de Berkem, Henricus de Vriledhe milites, Heino marscalcos, lohannes de Saldere, Eyerhardus de Berkem, Henricus de Wagennsge, Conradus de Waledhe et Henricus frater suus.

Or. im Archiv des KL Wienhausen Nr, 35, Gut erhaltenes Siegel des Bisch^fi und beschädigtes des Damkapitels.

908. Bischof Heinrich bekundet, dass Ernst von Wülfingen allen Ansprüchen an Güter in Holtensen (Holthusen apud Eildagessen) mit der Vogtei über das Dotf zu Gunsten des Kl. WÜlfinghausen entsag habe. Sarstedt 1252 Oktober 8 (yw9. ydus octobris, pontiflcatns nosöi anno sexto).

Huius facti testes sunt Everbardus de Lüttere, Lippoldns de Insula, Her(mannus Bok), Ludolfus de Bo(ltessem)y Iasta<äiis de lesen y Echardus de Walleste(de) milites, Lodhewicus de Hupedhe: Conradus de Lathusen, Ech(ardus) et lohannes fratres de Bilnem, Ernestus de Blic(ken)stede; Tidericus de Otvredhessen, Herraamiiis de Wlvinge.

Or, im Kgl, St,'A. zu Hannover, WÜlfinghausen Nr, 29. Siegei rerion*. Die Urh. beschädigt, die Ergänzungen nach Cop. III, 220, S. 19 ebenda. Gedr, V, Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 25 Nr. 27. Die Güter in HoUen^en ein Geschefik des Stiftes Corvey, vgl. a. a. O. Nr. 26.

1262. 457

Bisehof Heinrich überlässt mit Zustimmung des Domkapitels dm Kreuzkloster bei Braunschweig dis Hälfte des Zehnten in Zweidorf (Tvedorp) als Ersatz für zwei Hufen in Bekum (Beekem), welche der Edele Johann von Wohle der Kirche in Hildesheim Hbertragen hat. Sarstedt (Scerstede) 1252 November 12 (pridie idns novembris, pon- tificatus nostri anno vi®.).

Hains antem rei testes sunt Johannes prepositus montis sancti Manritii, Hartmannns de Minda, Sibodo de Scartvelde, Volradus de Goslaria canonici Hildensemenses, Henricns de Glawenberch, Hec- bertiis camerarins, Lippoldns de Esscherte, Lippoldns de Insula, Hermannns Hoya, Lndolfns de Boltessem, lordanis de Hiltene, Her- mannas Lepel^ lohannes de Ummenem.

Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, st Crucia Nr, 9. Siegel des Bisckcfs und des Domkapitels an braunen und u>eissen Hanffäden wenig beschädigt,

910» Bischof Heinrich überträgt dem Kl, Dorstadt den halben Zehnten in Heieringerot als Ersatz für zwei Hufen in Bekum. Sarstedt 1252 November 13.

H(einricas) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus nniversis tarn presentibns quam futuris hanc paginam inspecturis salutem in omninm salvatore. Ex tenorc presentium omnibus volumus fieri manifestnm, qnod nos ecclesie sancte Grucis et beate virginis Marie in Dorstadt preposito et sacramm monialiumi) medietatem decime in Villa, qne dicitnr Heieringerot, de consensu nostri capitnli con- tolimus propter denm et >anime nostre remedium inre perpetno possidendam in restanrum dnornm mansornm in villa Bekein, qnos contniit nostre ecclesie nobilis miles lohannes de Wolethe. Ne antem banc donationem tractn temporis deleat oblivio, fecimns has litteras nostro et capitnli nostri sigillis commnniri. Hnins antem rei testes snnt lohannes prepositus montis sancti Mauritii, Hart- mannns de Minda, Sigebodo de Scai*tvelde, Volradns de Goslaria canonici Hildensemenses , Heinricus de Clawenburg, Lippoldns de Esscerde, Luppoldns de Insula, Hermannus Hole, lordanis de Hiltene, Hermannns Lepel, lohannes de Ummenem et alii quam plures. Datnm Starstede anno domini m®, cc®. lii®., idns novembris , anno pontificatus nostri vi<>.

Or. im Archiv zu Dorstadt, Beschädigtes Siegel des Domkapitels, das des Bischofs verloren.

^) Es fehlt hier conrentai, imiversitati oder dergl.

468 1262-67.

911« Bischof H(einrich), Dompropst L(udolf)y Domdeckcmt G(er- toich) und das Domkapitel bekunden, eine Urkunde gesehen zu habefij in welcher der Domscholaster K(onrad) und der Domherr Hoier von Hohenbüchen, Brüder, und Ulrich von Hohenbüchen, auf aUes Recht an den Gütern in Stedere und Geitdde (Getlede) mit den homines und an drei Hufen in Beddingen (Beddinge), die von ihnen Sitter Bodo von Salder zu Lehn hatte, derart verzichtet haben, dass die homines Ministerialen des Kl. Steterburg werden, Hildesheim 1252 Dezember 6 (viii. idus decembris). Hildesheim 1252 Dezember 20 (in vigilia Thome, pontificatas anno nostri sexto).

Testes hoins rei sunt dominus Eeinoldus de Dasle, dominus Ludolfns maior prepositus, dominus lohannes cellerarius dictos de ßrakle, dominus Thidericus cantor, dominus Hermannus de Dasle, dominus Henricus de Alvelde clerici, iayci vero dominus Thidericus Sterne, 1) dominus de Bazhem, Heidenricus de Helmenstet dapifi^ in Stederburch.

Nach dem Chron. Siederburg, S, 132 im Landeehauptarchiv zu WolfenbüHtL Die Zeugen sind die der vidimierten ürk. Letzte Erwähnung des Domdedumttn Oerwichf der am 18, Februar 1253 gestorben ist, vgl, Mooyer im Archiv des hisi. Vereins 1849 S, 398.

913. Propst Bertold des KL Dorstadt verkauft mit Zustimmung des Konventes dem Heinrich Boneco drittehalb Hufen in Gramme Zubehör. 1252.

tam domine quam fratres sub hüs nominibus: Oda priorissa,

Eufemia, Sophia, Mechthildis, Windelburgis (de Lere)*), Everhardus sacerdos, lordanus, Albertus, Bertoldus, Henricus, Badolfus, Tide-

ricus homines claustri, dominus Hildebrandus de Luckenem,

lohannes Longus, Hermannus domini Wlverammi filius.

Or, im Archiv zu Dorstadt, Beschädigte Siegel des Propstes, des Kowtemles und der Stadt Braunschweig, Regest Hänseltnann, ÜB, der Stadt Braunsdiweig H. S, 57 Nr. 140.

918, Gerburg und ihre Söhne Heinrich und Otto, Grafen ron Lüchow, schenken den Mönchen von Isenhagen den Zehnten in Hagene. 0. D. (1252—57).

Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Marienrode Nr, 14b. Das Siegel verlorm. Auf der BUckseite von Hand des 17. Jahrhunderts : conceniit bona in Ha^n cira Malam (d, i. Mahlum) et Bockenem, wodurch die Lage von Hagene {auch Acbcn,

^) soU wohl Strus heissen. ^) Im Or. Lücke.

1253. 459

Hachem genannt) hesHmmt wird. Gedr. Marienroder ÜB. S. 33 Nr. 20, ÜB. des Kl henkagen {Lüneburger ÜB. V), S. 12 Nr. 26.

914. Bischof Heinrich überträgt dem Michaeliskloster drei Hufen in Essern. Hildesheim 1253 Januar 10.

Heinricas dei gracia Hildensemensis episcopus. Omnibus fidelibus

hanc litteram inspicientibus gratiam in presenti et gloriam in faturo.

Qaoniam malicia conditionis humane ad malum prona est pocius

gaam ad bonum, idcirco ea, que salubriter acta sunt et bene, ut in

fdtarum non aliqua malignitate valeant retractari, et testium debet

manimine et scripti testimonio conflrmari. Hinc est, quod, cum

dilecti nobis in Cliristo dominus Qodescalcus venerabilis abbas et

conventus monasterii sancti Michahelis ordinis sancti ßenedicti

Hildensemensis a Nandwico de Wlflnge et fratre suo Gerardo de

Gandershem et luthta sorore ipsorum necnon Adelheide uxore pre-

dicti Nandwici tres mansos in Essem ab omni advocatie potestate

solntos cum universis iuribus, que eisdem bonis in aquis, campis,

pratis et nemoribus attinere noscuntur, nonaginta talentis Hilden-

semensium denariorum de nostro consensu et beneplacito compa-

rassenty prefati Nandwicus et Gerardus fratres et soror eorum luttha

et Adelheidis uxor Nandwici eosdem tres mansos, quos a nobis in

feudo tenuerunt, in manus nostras liberaliter resignarunt. Nos

igitur, sicut sincerius loca religiosa diUgimus, ita Ubentius super

hüs, que ad ipsorum profectum respiciunt, favorem eis benivolum

impertimur, et quia predictos abbatem videlicet et monasterium

sancti Michahelis meritis suis exigentibus specialis dilectionis privi-

legio amplexamur, securitati atque utilitati sacri coUegii providere

volentes supradicta bona, que nobis ex predictorum resignatione

vacabant, ob remedium peccatorum nostrorum contulimus monasterio

sepedicto volentes, ut simus participes omnium orationum et bonorum

operum, que ibidem fuerint auctore domino procurata. Ut itaque

ex nnlla temporum longinquitate aut hominum malicia huic donationi

nostre possit impedimentum aliquod provenire, eam presenti Scripte

et sigilli nostri munimine roboramus mandantes, eam sub inter-

minatione anathematis perpetuis temporibus inviolabiliter esse ratam.

Testes hnius rei sunt Hartmannus de Minda, Theodericus de Appolde,

Sigebode de Scartvelde, Wlradus de Qoslaria, Johannes domini

Volcmarii) canonici nostri, comes Widekinnus, Rodolphus de Dalem,

^) Or. Volcmari domini mit Zeichen des Umstellens.

460 1263.

Luppoldus de Escherte, Ekbertns camerarius, Ekbertns Niger, Her- mannus de Stempne, Hermannus Bok de Wlyinge, Bertoldns Pil, Heinricus de Lapideo monte, Hennaiinus Hoye, Lippoldus etTheo- dericus de Stockem fratres, Walterus de Bervelthe ministeriales nostri, Sifridus Mortiflcator, Hildebrandus Seneca, Albertus et Hein- ricus fratres Burmester, lohannes de Asle et filii sui lohannes et Heinricus et Qerardus Camerarius burgenses nostri et alii qoam- plures. Actum Hildensem in curia quondam prepositi lohannis Mard in domino defuncti anno domini m^. cc^. liü^., iiii^. idus ianaarii, pontiflcatus nostri anno sexto, indictione quintadecima.

Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Beschädigtes Steffel dt9 Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB. I, S. 116 Nr. 230.

915« Bischof Heinrich überträgt dem Domstifte drei Hufen in Drispenstedt (Drispenstede) mit dem Zehnten, welche Adelheid, Wiätct des Bürgers Arnold von Minden, diesem für 90 Hüdesheimer Pfmd verkauft und mit ihrem Sohn Hartmann ihm resigniert hat, indem sie für ihre unmündigen Kinder Bürgen stellte. Hildesheim 1253 April U^ (xiiio. kalendas maii) und April 25 (yi\\ kalendas maii).

Testes vero sunt isti Ludolphus de Wäldenbei^ prepo-

Situs maior, Conradus de Insula quondam prepositus montis s&ncti Mauritii, Reinoldus de Dasle quondam prepositus mador, magister Geroldus de Minda, Heidericus de Sulinge, lohannes plebanns, Flo- ren tius, Hartmannus de Clinda sacerdotes, Heinricus de Scalkenberg. Heinricus de Antiquo foro, magister lohannes domini Volcmari Divitis dyaconi, Sigebodo de Scartvelde, Conradus de Alta fago scolasticus, Wernerus de Bortvelde, Heinricus de Driburch, Her- mannus de Wäldenberg, Otto de Eversten, Hildebrandus de Uslaria. Hermannus de Dasle, Volcwinus de Svalenberg, Heinricus dictos Mortiflcator subdyaconi omnes canonici nostri; Otto de Syanenbeke, Theodericus de Rotthinge, Hildebrandus de Drispenstede, Hugo de Holthusen milites, und Bürger.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 198. Sie^ Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Zeitschrifl 1859 Ä 71, DoAnrr. ÜB. I, S. 116 Nr. 231. liegest Westfäl. ÜB. IV, S. 321 Nr. 531, ery?ähMi «. a. 0. VI, S. 168 Nr. 589.

916. Ekbert der Ältere von der Asseburg überträgt dem Ki Heiningen (Henigge) zu seiner und seiner daselbst beigesetzten GemaUxn

1263. 461

Bertha Memorie zwei Hufen in Oross-Bieioende (Westerbiwende). 1253 Mai 8 (viii. idus maii).

Or. im Kgl, St.-Ä. zu Hannover, Heiningen Nr, 18, Siegel des Ausstellers terlwen. Gedr. Asseburger ÜB. /, S, 189 Nr. 274, Schmidt, ÜB. des Hochstifts Halberstadt II (Puhl aus den Preiiss, Staatsarchiven 21), S, Hl Nr. 876.

917. Dechant und Kapitel de^ Kreuzstifles bekunden, dass sie dem Eilhard Dumeke, Bürger in Hannover, eine Hufe in Laafzen verliehen und derselbe einen Hof in Braningerod von dein Obedientiar unter geunssen Bedingungen erhalten hat. 1253 Mai 28.

L(udolfas) dei gratia decanas et capitulnm ecclesie sancte Crucis

Hildensemensis hiis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem.

Mtam Sit nniversis, quod nos receptis a domino Eylardo Domeke

burgense in Hanovere vii talentis et dimidio Hildensemensis monete

difflisimus ei tempore yite sue mansum ^) unum situm Lathusen, qni

est ecclesie nostre, et hoc fecimus sub hac forma, ut videlicet ipse

eam habeat et faciat eum excoli et percipiat quamdiu yivit omnes

fructas inde provenientes. Post mortem autem suam fructus, qui

proveninnt de eodem manso, ad ecclesiam nostram libere revertentur.

Et propter beneficia, que ipse dominus Eylardus iam dictus im-

pendit ecclesie nostre et nobis, agetur post mortem suam anuiver-

sarius snns in ecclesia nostra et uxoris sue domine Helemburgis,

sicnt apnd nos fratrum et sororum anniyersarii agi solent. Curiam

autem Bruningerod dominus Fridericus obedentiarius ipsius curie de

consensu nostro commisit eidem domino Eylardo sub hac forma,

quod videlicet de ipso idem dominus E(ylardu8) dabit tria talenta

flüdensemensis monete annuatim,^) et si tenuerit eam usque ad

mortem suam, omnia que edificavit in curia illa cedent ecclesie

nostre, et si ante mortem suam sponte cedit de curia illa, similiter

edificia ecclesie nostre cedent. Si autem per dominum Frideiicum

^el per alium obedientiarium idem dominus E(ylardus) sepedictus

ile illa curia removetur, edificia illa, que ibi sunt per eum edificata,

3i solventur; et sive retineat curiam eandem^) usque ad mortem

mam sive cedat ante mortem suam, hoc quod dictum est de manso

liathusen flrmum manebit. Actum anno domini m^. cc^. P. m^., in

igiüa ascensionis domini.

Or. itn Kgl. St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 92, Ohne Besiegelung, wohl 'Konzept» lieber Bruningerod s, Lüntzel, Alt, Dioz, S. 46,

^) mansum nostre auf Basur. ^j annaatim übergeschrieben, ') Or. easdem.

462 1253.

918« Kardinalpriester Hugo tit st. 8(ünne, apostolischer Legate verbietet auf die Klage der Äbtissin von Gandersheim dem Bischof (Heinrich), dem vom päpstlichen Stuhle gestattet worden ist, die FHichie der kirchlichen Benefiden, die in seiner Diözese erledigt seien, während eines gewissen Zeitraumes ein Jahr lang zum eigenen Nutzen zu ver- wenden, dies Privileg gegen das Stift Gandersheim, das von HUdeskeim eximiert sei, anzuwenden. Lüttich 1253 Juni 5 (nonas iunii, pontifi- catus domini Innocentii pape iiii. anno decimo).

Gedr. Lünig, Spicileg. eccles. UI, Gandersheim S. 49, Leuekfeld, Mtiq. Gandersh. S. 436.

919. Bischof Heinrich bekundet, dass Bitter Eizo von Sf^dwn, noch ohne Kinder, dem verstorbenen Bischof Konrad vier Hufen in Stedum (Stedem) resigniert habe und dass die nach der Resignation geborenen Kinder kein Anrecht an den Hufen hätten. Schloss Rosen-

thal 1253 Juni 15 (in die beati Viti, anno pontiflcatas nostri

septimo).

presentes fuerunt Henricus de Hamele, Henricus de Bnmhenit

Hartmannus et lohannes de Osberneshnsen, Johannes et Conrads de Birkem, Henricus de Svegelte et Herwicus de Wackerwinkelc milites et Heno marscalcus noster.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 39. Siegel des Bischofs gut erhaUeiL.

920. Bischof Heinrich bekundet den Vet*zicht der von Essern auf die dem Maria-Magdalenenkloster verkauften Güter in Sorsum. Rosen- thal 1253 (Mute Juni).

H(einricus) dei g^atia Hildensemensis episcopus recognoscimuä presencium sub tenorO; quod Egbertus fllius Egberti de Essern ta nostra presencia constitutus bona in Sntherem, que pater yendiderat sanctimonialibus in Hildensem, resignavit Bmnone tone temporis preposito procurante, super quo inferius positis eorum nominibas qui intererant cum fieret presens scriptum dedimus sigilli nostri munimine roboratum. Testium yero nomina sunt hec: Oerhardns de Leggedhe, Hermannus de Edemissen clerici, Cesarius de Woledhe. Conradus et lohannes de Berekem milites, servi yero Heino mar- scalcus, Eathardus de Odelem, Bertoldus Grus, Bertoldos de Nethe- ligge et alii quam plures. Datum Rosendal anno gracie m^. ccP. liü*., pontiflcatus nostri anno septimo.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 59. Beschädigtes Sie^ des Bisehofs an dem von der Urk. geschnittenen Fergamentstreifen. Datiert dem Ausstellungsort.

1253. 463

921. Bischof Heinrich bekundet den Verzicht des Pfarrers WH- brand in Eschershausen (Eszershusen), des Bruders des Lippold vom Werder (de Insula), auf fünf Hufen mit dem Zehnten in Sorsum (Satterhem)y die das Maria- Magdalenenkloster gekauft hat. 0. ü, (1253 MiUe Juni).

Haius rei testes sunt Geroldos decanus, Hendenricus et Wolrados canonici Hildensemenses, Hoigenis miles dictus de Piscina, Burgardus de Asseburg, lordanus de ntene, Gerrardus camerarius, Wernerus Scolaris, Hermannus plebanus de Etmissen.

Or, im KgL SU-A. zu Hannover, Mar. Magdal, Nr, 45, Beschädigtes Siegel des Bischofs an dem von der ürk, geschnittenen Pergamentstreifen, Gedr. Ässeburger ÜB, I, S. 181 Nr, 261, Regest Bode, ÜB, I, S. 587 Nr. 642, beide zu 1250 wegen Nr. 837; doch ist Gerold erst seit 1253 Dompropst; vgl. auch Nr, 920.

922. Bischof Heinrich bekundet, dass sein Vorgänger Konrad dem Kl. Wienhausen die Hälfte des Zehnten in listeringe nach Resig- nation des Heinrich und Volkmar von Hohenhameln (Hamelen) über- tragen hat und überträgt ihm die andere Hälfte nach Resignation der Erben jener. Rosenthal 1258 (Mitte Juni).

Huins autem donacionis nostre testes sunt lohannes plebanus de Rosendale, Bodo de Saldere, Hermannus de Gandersem, Hein- ricus de Bomem, Conradus de Berchem, lohannes de Berchem, Hartmannus et Segebandus de Osbemeshusen milites.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 37. Siegel des Bischofs beschädigt. Wegen des Ausstellungsortes in den Juni zu setzen.

9SBS. Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes bekundet^ dass der Kanoniker Konrad von Ilsede fünf Schilling aus der Obediem Freden zur Beleuchtung des Grabes des Herrn von Karfreitag bis zum Oster- morgen gestiftet hat. 1253 Juni 23.

Ludolfus dei gratia decanus et totum capitulum ecclesie sancte Cracis Hildensemensis omnibus fidelibus salutem. Notum esse cupimus presentibus et futuris, quod, cum confratri nostro domino Conrado de Ylsede videretur indecens et minus honestum, quod non esset lumen circa sepulcrum domini in parasceve et sabbato sancto usque ad dominicam diem mane, bono zelo ductus de consensu et bene- placito nostro hoc egit, quod de bonis in Freden obedientiarius dabit annuatim quinque solides Hildensemensis monete ad ceram emendam, et illi quinque solidi presentari debent custodi tempestive

464 1253.

videlicet in festo beati Michaelis, at possit comparare tot libras cere, de qnibns possint fieri quatuor candele honeste, qne ibidem ponantuT ad honorem dei et ardeant ibi temporibns snpradictis die ac nocte, et superflua accipiat custos et in usns ecclesie nostre convertat. In restaorum antem horum quinque solidorum, qui sole- bant diyidi inter fratres, renunciavit ipse dominus Conradns de Ylsede decem solidis, qui annaatim dabantnr ei ab ecclesia nostra, qnos ad hoc ordinaverat, nt de eis suus anniversarius ageretur, et dixit se firmum habere propositum, quod de anniversario sno^) apud nos soUempniter agendo ordinabit de aliis rebus suis tempore pro- cedente. Datum anno domini m^. cc. liii.. in yigilia lohannis baptiste.

Or, im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzatift Nr. 93, Rest des Konventsiepds, Regest Doebner, ÜB, I, S. 117 Nr. 232.

924. Domscholaster Konrad und Domherr Haier (Edele ron Hohenbiichen) entsagen allen Ansprüchen an den halben Zehnten in Nauen (Nowen) zu Gunsten des Kl. Frankenherg. Goslar 1253 August 24 (in die beati Bartholomei).

Testes huius rei sunt dominus Conradus de Piscina, Ludolfas de Vinkelere milites, Volradus canonicus montis sancti Petri, Hdn- ricus, Peti'us, Heinricus, lohannes sacerdotes de Qoslaria, Heinricus dyaconus de Bremen.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Frankenberg Nr. 16. Beide Siegel verloren^ Qedr. Bade, ÜB. II, S. 121 Nr. 19.

925. Truchsess Gunzel von WolfenbiUtel verwahrt sich den Dom- herrn Konrad und Hoier von Hohenbüchen gegenüber gegen deren An- sprüche an den halben Zehnten in Klein-Nauen, den Ulrich von Bit- stein von ihm zu Lehn hatte, und unll letzterem, in Betreff des Zehnten volle Gewähr leisten. 0. D. (zu 1253 August 24).

Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. II, S. 122 Nr. 20.

929. Dompropst Ludolf, Domdechant Gerold und das Domkapiiei verkaufen mit Genehmigung des Bischofs Heinrich dem KL Reinhaufen vier vogteifreie Hufen in Schneen. Hüdesheim 1253 September 3fJ (pridie kalendas octobris, pontificatus venerabilis in Christo patri;s domini Heynrici nostri episcopi anno septimo).

^) sno übergeschrieben.

1253. 465

Testes haias venditionis sumus nos Ludolfds prepositas, Qeroldus decanas, Conradus dictus de Insula quondam prepositus montis sancti Mauricii, Beinoldns dictus de Dasle quondam prepositus Hil- densemensis, Heyndenricus dictus de Sulingen, lohannes plebanus sancti Andree, Hartmanuus dictus de Mynda, Florentius sacerdotes, Heynricus dictus de Sealkenberg, Heinricus Advocatisse, magister lohannes dictus domini Yolcmari diaconi, Sygebodo dictus de Schart- velde, Heynricus dictus de Dryburg, Hildebrandus dictus de üslaria, flermannus dictus de Dasle subdiaconi, Heynricus monachus de Reynhusen dictus de Sulinge, Theodericus sacerdos de Bodenhusen.

Abschrift des 16, Jahrhunderts in Cop, III, 181 foL xii im KgL St.-Ä, zu Hannover. Gedr. Zeitschrift 1859 S. 73, Regest Doehner, ÜB, /, 8. 118 Nr, 233.

027« Bischof Heinrich schenkt mit Zustimmung des Domkapitels dem Kl, Loccum eine Hufe in Oedelum, die Bodo von Ütze (ütessen) and Ludolf, Sohn des Bruno, dem Heinrich von Dinklar und dieser dem Bischof resigniert haben, luxta pontem Addenhem 1253 Oktober 14 (tercia feria post Dyonisii).

Testes huius rei sunt magister lo(hannes) de forensi ecclesia, magister lo(hannes) filius domini Yolcmari canonici Hildensemenses, comes H(einricus) de Hagen, B(urchardus) et H(einricus) comites de Woldenberge, dominus Heinricus de Honborch, Gunzelinus dapifer, Bertoldns de Gowisch, Heinricus Grube.

Or, im Archiv des Kl, Loccum mit dem Siegel des Bischofs und dem des Domkapitels, Gedr, Orig, Guelf. IV, S. 490, v, Hodenberg, Calenherger ÜB, III, S. 118 Nr. 172. liegest Asseburger ÜB. I, 8. 190 Nr. 276, Doebner, ÜB. I, 8, 118 Nr. 234.

928« Herzog Albrecht übereignet dein Kl, Wöltingerode die Kirche in Barssum. Goslar 1253 Oktober 23,

In nomine sancte et individue trinitatis. Dei gratia Albertus dux de Bruneswic omnibus in perpetuum. Ut maior fides adhibeatur negotiis gestis, expedit aliquociens scripturam fieri, que contineat testimonium veritatis. Presenti igitur littera tam posteris quam presentibus, ut fidem veritas habeat, duximus declarandum, quod, cum ecclesiam in Borsne vacare contigisset Willekino canonico sancti Blasii in Bruneswic decedente, nos eo quod patruus noster Keinricns illustris palatinus comes Rheni dux de Bruneswic patro- natum habebat et porrexerat, eam similiter duximus conferendam. Visis antem et perlectis quibusdam priyilegiis et instrumentis ecclesie

HOdMli. UB. n. 80

j

466 1253.

in Woltingerothe, que super isto negotio testabantor, coUegimos ipsam ecclesiam in Borsne cum aliis bonis coUatam postmodum a dicto patrao nostro prefate ecclesie in Woltingerothe et collationem huiusmodi a patre nostro felicis memorie conflrmatam. Propter quod . . domina abba- tissa nobis humiliter supplicavit, ut propter deum nullam eins conyentai faceremus iniuriam et quod fecimus nostra dignaretur benignitas reyo- care. Unde ad eius instantiam et ut nostri memoriam apud con- ventum in Woltingeroth cum fraterne caritatis aucmento et orationom participio faceremus, revocavimus factum nostrum liberaliter con- ferentes dicte ecclesie de consensu fratrum nostromm quodcumque ins nobis tam in ecclesia Borsne quam aliis bonis, que titulo com- mutationis possidet; competere videbatur. Ne autem super eo quod factum est a nobis questio moveatur in posterum, nos presens scriptum sigillo nostro apposito duximus roborandum. Hoius rei testes sunt comes Hermannus de Woldenberge, Conradus de Dorstad, Lnthardus iunior de Meinersem, Bernardus de Indagine, Bertoldus de Gowische, Yusarius de Harlungebei'ge , Ekbertus de Luttwe, Ekbertus iunior de Asseborh, Baldewinus de Blankenborh, Thit- marus prepositus sancti Cyriaci, Rothengerus plebanus Goslariensis, lordanis notarius noster, Gevehardus de Borthvelde, Ludolfus de Honlage, Herewicus de Osinge et alii quam plures. Actum in ecclesia sancte Cecilie Qoslarie anno gratie vfi. c<fi. WüP., decimo kalendas novembris, xi^ indictione.

Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover ^ Wöltingerode iVr, 27, Beschädigtes Siegel des Auestellers an roten Seidenfäden. Oedr, Asseburger ÜB, I, S. 190 Nr, 277, Regest Bode, ÜB. I, S. 122 Nr. 21.

929. Herzog Albert von Braunschtceig überträgt dem Maria- Magdcdenenkloster drei Hufe in Sorsum, welche der Hildesheimer Kämmerer Ekbert detn Kloster verkauft und ihm resigniert hat. Bei Bettmar 1253 November 18 (xiiii kalendas decembris).

Dei gratia A(lbertus) dux de Bruneswic omnibus imperpetuim. Quia de preteritis uegociis non sine dampno erroris posteritas mol- tociens dubitat, expedit, ut compendio alicuius scripture veritas rei geste posteris etiam innotescat. Notum sit igitur tam posteris quam presentibus universis, quod Ecbertus camerarius Hildenshemensis ecclesie acceptis quadraginta et duobus talentis denariomm Hildeo- semensium a preposito et conventu sororum sancte Marie Magdalene in Hildensem tres mansos sitos in yilla Sutdherem, qnos a nobis in pheodo tenuit, in manus nostras publice resignayit, qnos nos post-

1263. 467

modnm de consensu fratnim nostrorum preposito et prefatis sororibus contulimus cum omni iure et ntilitate, ut ex hoc nobis meritum apud deum et memoriam apud conventum cum frateme caritatis aucmento et orationum participio faceremus. Ut autem factum nostrum evidens Sit et stabile perseveret, presenti scripto sigillum nostrum duximus apponendum. Huius rei testes Conradus de Dorstad, L(uthardus) et L(uthardus) fratres de Meinersem, Bernardus de Indagine, Henricus de Homburg, Qevehardus de Bortvelde, W. advocatus noster, Ludolfus de Honloge, Henricus de Monte lapideo, Hermannus de Gandersem, lohannes de Brunesrod, Bertrammus de Veltbem, Heno marschalcus Hildensemensis et alii quam plures. Actum in placitis apud Beth- mere xiiii. kalendas decembris anno gratie millesimo ccP. lüi^.

Or, im Kgl, St.-J, zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr, 68. Out erhaltenes Siegel an roten Seidenfäden,

OSO. Pcepst Innocenz IV. bestätigt die gegen den unrechtmässigen Bischof Ludolf von Hcdherstadt durch den Kardinalpriester Hugo von s. Sahina verhängte Exkommunikation und deren Verkündigung durch die Erzbischöfe von Mainz und Magdeburg und die Bischöfe von Hildesheimy Naumburg und Merseburg. Lateran 1253 November 29 (iii. kalendas decembris, anno xi<>.)

Gedr. Mon. Oerm. epiet, pont, III, S, 205 Nr. 240, Meermcm, Geschied, van Graf Willem v. Holland, Anh. v, d. 4. Deel S. 151, Schmidt, ÜB. des Hochatifla Halberatadt II (Publ, aus den Preuaa. Staatsarchiven 21) S, 146 Nr. 882.

081« Propst Werner, Priorin Beatrix und der Konvent des Kl, Lamspringe verkaufen dem Kl, Biddagshausen für 15 Mark eine Hufe in Lebenstedt (Leyenstede). 1253,

Huius rei testes sunt dominus Heinricus antiquus prepositus, Godefridus custos, Tidericus, Heinricu«, Symon sacerdotes et filii nostre ecclesie, laici yero Ethelerus cum filio suo, Conradus de Domo et Henricus fllius suus, Heinricus Advocatus, lohannes de Veltzstede et fllius suus, Heinricus Longus et alii plures amici ecclesie de Riddageshusen, burgenses in Brunswic.

Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenhÜttel, Kl, Riddagahauaen Nr. 111, Siegel dea Konventea am Bande beschädigt. Regest Hänselmann, ÜB, der Stadt Braun- schweig II, S. 62 Nr. 150,

082« Propst Oelthmar von Heiningen gibt dem Herbord von Wostenhagen, Bürger in Halberstadt, fünf Hufen in Quenstedt in Pacht, Halberstadt 1253.

468 1253.

Ego Gelthmarus dei miseratione prepositus in Heninge notam esse cupio omnibus hanc paginam inspecturis, quod, com Erpo et pueri sui et pueri Henrici quondam yillici litones ecclesie adeo rapinis et incendiis devastati foissent et pre nimia paapertate quinque mansos in minori Quenstide coram litonibns ecclesie michi Yolontate libera resignassent et a provincia recessissent^ ne ecclesia in Heninge censu debito fraudaretur, dictos mansos cum suis perti- nentiis domino Herbordo de Wostenhagen ciyi Halberstadensi et Zacharie uxori sue et legitinüs heredibus eorum cum omni iure et utilitate de pleno consensu domine Mechtildis priorisse et tocius conventus ad debitam et consuetam annuam pensionem porrexi per- petualiter possidendos, quam pensionem nullus eis aggravare ultra censum yel inmutare yalebit. Huius rei testes sunt Bicbodo cano- nicus ecclesie sancte Marie in Halberstad, Albertus et lohannes sacerdotes, Henricus miles de Qoslaria, Heidenricus ciyis Halber- stadensis et alii litones ecclesie de vUla Quenstide. Actum Halber- stat anno domini m^. cc^. liü^. Et ut hec dictis personis et eorum heredibus flrma semper permaneant et quieta, hanc paginam duobus sigillis meo videlicet et conventus feci inviolabiliter roborari. Nos Mechtildis priorissa totusque conventus in Heninge continentiam huius pagine gratam et ratam habemus et hoc per appensionem sigilli ecclesie ad tocius firmitatis habundantiam fldeliter et publice protestamur.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Heiningen Nr. 19. Siegel n^at BeftMtigtmf verloren.

988« Die Grafen von Pyrmont verkaufen dem KL Escherde drei Hufen in Oddingehusen und genehmigen den Verkauf von Gutem durci ihren Schwager, den Grafen von Hallerfnund, an den Propst dessdbeu Klosters. Eldagsen 1253.

Godescalcus et Hermannus comites de Perremunt uniyeisb Christi fidelibus in perpetuum. Quoniam inpretermisse calcat it^r mortis terre generatio tota et tempora pretereunt more finentis aque, ne res gesta in tempore oblivione seu errore aut maliYolentu possit aliquando confundi, a plerisque provide scripto perhennatv. Innotescat igitur presentibus ac futuris, quod nos de consensu fllioran et coheredum nostrorum vendidimus ecclesie in Eskert tr^ mansos in Oddingehusen 1) sitos cum omni usufructu infra et extra TiUan,

^) Mit blasserer Tinte nachgetragen.

1253. 469

agris, pratis, pascuis, silvis, aqnis aquaramqne decorsibns. Preterea

Fenditionem eomm bonorum, que prepositus eiusdem ecclesie a sororio

nostro seniore Lndolpho et a filio ipsius nepote nostro inniore

Ladolpho comitibus in Halremunt ^t eomm heredibus comparavit,

nos omnesque coheredes nostri ratam habemus. Ut antem prefata

ecciesia eadem bona quiete perpetuo possideat, ad precavendam a

nobis deinceps omnem molestiam et a nostris heredibus in posterum,

presentem litteram diligentius consciiptam sigillo nostro fecimus

roborari. Acta sunt hec in Eyldagessen anno gratie m^. c^(fl. 1. i^ioio.^

presentibus hiis Mauricio comite de Spigelberg, Ashwino de Hale-

boldessen, Conradus de Wlving, Hartungo et Bodone de Ellece,

Henrico de Sejrn, Arnolde et Luthardo de lenhusen, lohanne de

Adenoys, Egelmaro dapifero et aliis quam pluribus.

Or, im KgL SU-A, zu Hannover^ Escherde Nr. 29. Gemeinschaftliehes rundes Siegel der Grafen an roten Hanfschnüren,

984« Graf Hermann von Pyrmont teilt dem Dietrich von Rössing mitj dass er drei Hufen in Odingehusen dem KL Escherde verkauft hatf und ersucht ihn, das Kloster im Besitz der Hufen nicht zu stören. 0. D. (1253).

Hermannus dei gratia comes de Pememunt discreto viro Th(i- derico) militi dicto de Rothinge salutem. Vestram scire Yolumus discretionem, quod nos quondam consentientibus flliis et coheredibus nostris vendidimus ecclesie in Escherte tres mansos sitos in Odinge- husen com omni usufructu, in quibus comiti Ludolfo de Halremunt defuncto et fllio eins adhuc superstiti vel alicui alii nichil iuris recognoscimus, qui super hiis bonis predictam ecclesiam valeat in- cusare. Ut autem eadem ecciesia bona iam dicta cum omni iure pacifice possideret, scriptum super hac vendicione confectum sigilli nostri mnnimine fecimus roborari. Quapropter vestram discretionem ezorandam duximus et monendam, quatinus sepedictam ecclesiam vos et nepotes vestri super eisdem bonis de cetero non turbetis, quia, sicut tenemur, eidem ecclesie predictorum bonorum quotienscumque requisiti fuerimus plenam prestabimus warandiam.

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Escherde Nr. 45, Siegel von dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen abgefallen.

9SS« Das Godehardikloster bekundet die Stiftung des Ritters Mathiaa zur besonderen Feier des Festes der Oktave der Geburt Maria. 1253.

470 1258.

Anno gracie mo. cc^. liii. domino Ladoldo abbate et nostra con- gregacione consenciente in id ipsam constitutum est a pie memorie domino Mathia milite, ut nos singulis annis octayam nativitatis sancte Marie virginis in albis soUempniter peragamos et ipso die sequenciam Ave preclara cantemus. Constitiiit eciam, ut missa de beata yirgine ad altare ipsius dicatur singulis diebus et ad eandem missam, si nullum festum impediat, collecta scilicet Inclina dicatur pro defunctis. Cui constitucioni cum nos omnes assentire videretuT, ipse nostre devocioni obvians xvii marcas examinati argenti contolit ecclesie nostre. Cuius summe partem expendimus in commnnes usus ecclesie nostre et cum parte reliqua decimam in Olem, que habetur de yii mansis, que tnnc obligata fuit, absolvimus eandemque decimam inter sacerdotes, qui missam de domina nostra dicunt, statnimos parciendam. Si quis autem hiis devotis constitucionibus contraire presumpserit; omnipotentis dei et^) pie matris eins timere potent ulcionem. Amen.

Abschrift des 15, Jahrhunderts im Cop, des GodehardikL, Ms. 311 foL 77 in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.

986. Abt Oottschcdk, Propst Ernst, Prior Burchard und da^ Kapitel des Michaelisklosters verkaufen dem Kl. Loccum eine Hufe m Oedelum 1253.

Or. im Archiv des Kl. Loccum. Siegel des Abtes verloren, das des KmpiUif beschädigt. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 116 Nr. 168.

987. Bischof Heinrich schenkt dem Kl. WUlfinghausen den Zehnten von zehn Hufen Landes daselbst, den ihm Johann wm Adenaen mit Zustimmung seines Oheims, des Propstes EveruHn (des Bonifaetuf- Stiftes) in Halberstadt, in Mehle (Middelen) resignirt hat 1253 (pontificatus autem nostri anno septimo).

presentibus et testibus hiis: Witkindo comite, Herm&ono de

Bethenem advocato nostro, Bertoldo Pile, Hermanne de Stenme* Hermanno Buc, Henrico et Bertrammo de Barenrothe, Gferhaxdo de Howardessem Dithardo Pape de Lewenstene.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kl. WiUfinghausen Nr. 30. Siegel 9«HorrL Oedr. V. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 25 Nr. 28.

988. Propst Dietrich und dm Kapitel des Bartholomäisiiftes am/ der Sülte verkaufen dem Kl. Loccum zioei Hufen in Oedelwf^ 1253.

') et fehlt im Cop.

1253-58. 471

Or. im Archiv des Kl, Loccum. Beschädigtes und unkenntliches Siegel des Stiftes (?). Otdr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 117 Nr, 169.

989« Das Kreuzstiß überträgt dem Konrad von Fummelse Güter in Stöckheim unter angegebenen Bedingungen. 0. D. (1253).

L(udoUas) dei gratia decanas et capitolam sancte Crucis Hil-

densemensis. Notum sit, quod, cum lohannes Crispus de Stokkem

male daret censum de bonis in Stokkem, tarn diu placitatum foit

com eo, quod renunciavit b^nis eisdem et ecclesia nostra dedit ei

iiii talenta. Tunc commissa faerunt eadem bona domino Conrado

de Vemelhusen ad tres annos sab hac forma, quod yidelicet ipse

donünus Conradus hoc anno presenti dabit tria talenta et v solides

in feste sancti Michaelis pro annona, que crevit in bonis eisdem

hoc anno. Ad tres antem proximo sequentes annos, qui incipiunt

in feste cathedre sancti Petri, dabit annuatim quatuor talenta. Sed

si bona contigerit emendari, obedientiario plus dabit, et si aliquid

edificaverit in bonis, illud eo cedente de bonis solvetur ei secundum

taxationem bonorum virorum; sed dictum est, quod in ediflcando

non faciet magnam expensam. Quod autem censum dabit expedite

in festo Michaelis et quod non^) impediet ecclesiam in bonis, quando

ea voluerit expedita habere, fldeiussit dominus Henricus de lesen

et promisit ipse in propria persona et promittet adhuc de Levede

nnus fratrum et dominus Hugo pro fratre se etiam obligavit.

Or. im KgL SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 224, Siegel verloren. Vgl, teegen der Datierung die ürh. unten Nr. 990.

940* Der Ärchidiakon von Berlin und der Propst von Spandau befehlen im Auftrage des Papstes dem Domkapitel , den Ärchidiakon H. von Ameburg als Domherrn aufzunehmen. Brandenburg o. J. (1253—58) August 23.

Eximie discrecionis viris magisto 6(eroldo) decano et conventui Hildensemensibus Symeon dei gracia archidiaconus de Berlin et I(acobus) prepositus ecclesie de Spandowe executores a sede apo- stolica deputati affectuosam in domino caritatem. Veniens ad nostram presenciam H. archydiaconus de Arnsburg nobis significavit, quod vos pluribns a nobis receptis litteris in negocio suo nobis a domino papa commisso duri adhuc eidem existatis nimium et rebelles. Miramnr enim et pleno mirari non sufficimus, ex quo vos nobiles, discretos et litteratos vires esse a multis intelligimus, quod tam

1) non über der Zeile nachgetragen.

472 1264.

providum yiram et discretam et magna gracia dignnm et yestre ecclesie utilem in proyisione sibi facta indebite impeditis mandatxun apostolicum et preces nobilium contempnentes. Cum igitor mandatnm apostolicum ulterias dissimulare nullatenus audeamus, discrecionem vestram rogamus, monemus ac salva gi*acia nostra auctore qua fungimur vobis mandamns, quatenus ipsum ob reverenciam apostolice sedis, sicut vobis pluries scripsimus, recipiatis in canonicum et in fratrem ac ei prebendam, qne longo ^tempore vacavit,*) assignare liberaliter procuretis. Alioquin sentenciam excommnnicacionis dadom in vos iuste latam a nobis per discretos vires et fratres Pi-edicatores, quos de novo super hoc domini pape mandato quavis indnlgenda concessa ordini non obstante possumas cohercere^ faciemos sine more dispendio, sublato appellacionis obstaculo, publicari. Datam Brandeborch x. kalendas septembris.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 600 Nr, 827 im KgL St.-A. » Hannover. Propst Gerold ist 1253 68, Propst Jakob 1251—67 nachtceisbar.

041. Bischof Heinrich bekundet und genehmigt, dass das Kl^ Marienrode (Backenrode) deni Johannissüft drei Hufen in Wehrstidt für 28 Hildesheimer Pfund verkauft hat. 1254 März 11 (quinto idus marcii, pontificatus nostri anno octavo).

Abschrifl des 16, Jahrhunderts im Copiar des Johannisstiftes, Ms* 341 fcl, 5r in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Gedr. Würdtwein, Nova mbs, I, S, 328.

942. Propst Helmwich des Kl. Marienrode verkauft notgedrungen dem Johannissüft drei Hufen und den Zehnten von zwei Hufen in Wehrstedt. 1254 März 23.

Universis, ad quos presens scriptum pervenerit, H(elmwicus) dei gratia prepositus de Backenrode cum aflfectu sincero devot&s orationes in Christo. Cum ea, que geruntur in tempore, labantor cum tempore, ad pei'petuitatem debitam obtinendam non immerito litteris et testibus debent communiri. Novennt igitnr universi tarn presentes quam futuri, quod propter urgentem et gravem nostre ecclesie necessitatem tres mansos sitos in Werstede habentes nona- ginta iugera cum pratis, pascuis, silvis et aquis eosdem mansos liberos et absolutes ab advocacia, comicia et quolibet consinüli im-

^) Cop, vocftvit.

1254. 473

pedimento et decimam similiter duoram antiqaonuni) vendidimus canonicis sancti lohannis in Hildensem pro yi(^nti et octo talentis HUdensemensium denariornm prestantes eisdem canonicis de iam dictis mansis et omnibus iuribus et pertinentiis eorum plenam warandiam, respondentes pro eis pleno iure, ubicnnque utile faerit eis et necesse. Ut autem hec rata et firma permaneant, presens scriptum sigilli appensione nostri munimus. Huius rei testes sunt maioris ecclesie Hildensemensis G(eroldus) decanus, H(eidenricus) dictus de Sulinge, lo(liannes) plebanus, magister lo(hannes), Th(eo- dericus) de Appolt, V(olradus) de Goslar canonici, Hoyerus de Pis- cina, Bruno de Gustede, lordanus de Uten, Cesarius de Woledhe, Hildebrandus de Drismenstede, lohannes de Eemme, Ludegerus de Lotingesen milites, Luppoldus et Thidericus de Stockem, Sifridus Mortificator, Bertrammus de Inferno, Hermannus Thegenhardi filius burgenses, Baldewinus et Hildebrandus de Lapidea domo, Amoldus^) deDammone et lohannes Procella,») Bertoldus et Olricus de Bervelte et alii quam plures. Actum anno domini m^. cc^. liiii<>., x. kalendas apriüs.

Nach einem verlorenen Copiar des Johannisstiftes gedr. Würdtwein, Nova subs, I, S. 329. Danach wiederholt.

948« Die Grafen von Hallermund bekunden, dasa ihr Meier in Volksen den Ansprüchen an die Güter des Michaelisklosters entsorgt habe. 1254 März 24.

Nos Ludolfus senior et Ludolfus iunior comites de Halremunt presentibus publice protestamur, quod Hermannus noster proprius villicus in Volkerseym bonorum ecclesie sancti Michahelis in Hil- denseym coram nobis positus confessus est, se nil iuris habere vel summam pecunie in bonis predicte ecclesie vel aliquem filiorum suorum post mortem suam aliquod iuris in predictis sibi posse ven- dicare. Hec autem ut firma et inconvulsa permaneant, sigilli nostri appensione duximus roboranda. Huius rei testes sunt ego Ludolfus senior et Ludolfus iunior comites in Halremunt, Arnoldus de Hasten- beke, Rothardus de Bernhusen et alii plures. Acta sunt hec anno domini m^. c^c<>. 1. üii., ix. kalendas aprilis.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 46. Siegel des einen Aus- stellers an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen.

1) Soll wohl aliomm heissen. *) Amoldus fehlt bei W. •) W.: ProceUus.

474 1254.

944. Papst Innocenz IV. beaußragt den Erwählten (WiddändJ ron

Minden, die Klage des Bischofs (Heinrich) gegen den Abt von ZdUrfdi^ der jenen underrechtlich exkommuniziert habe, zu untersuchen. Lateran 1254 April 8 (vi^. idus aprilis, anno xi^.)

Gedr. Man. Germ, epist. pont. IH, S. 241 Nr, 277, Westfäl ÜB. F, Ä 2ii Nr. 534, Regest a. a. 0. VI, S. 177 Nr. 610, Böhmer- Winkelmann, Reg. imp, V, 3, Nr. 8710.

945. Papst Innocenz IV. beauftragt den Erwählten (Widekmdj von Minden, die Klage des Bischofs (Heinrich) gegen den Domherrn Hartmann (von Minden) daselbst, der als Procurator gewisser Einkünftt des Bischofs Rechenschaft über sie zu geben und einige päpsüuk Urkunden herauszugeben sich weigert, zu untersuchen. Lateran 1254 April 9 (v. idus aprilis, anno xi^).

Gedr, Weetf. ÜB. V, S. 244 Nr, 535, erwähnt a. a, 0, VI, S, 177 Nr. 610 Änm. Vgl, auch für diese und die folgende Nr. Mon, Germ, epist, pont. III, S. 241 Änm. 4,

946. Papst Innocenz IV. ernennt den Erwählten (Widekindi von Minden zum Richter in dem Streite des Bischofs (Heinrich) gegen den Dechanten, den Scholaster und die Kanoniker Bertold, Bonostus, mag. Friedrich u. a. des Domstiftes in Goslar, welche ihn hinderten, die Einkünfte des ersten Jahres der vakanten Benefizien in der Stadt und Diözese Hildesheim in Empfang zu nehmen und deshalb bereite von ihm exkommuniziert worden seien, aber trotzdem noch geisüich Funktionen verrichteten. Lateran 1254 April 9 (v. idus aprilis, ano (!) xiö ).

Gedr. West/. ÜB. Fj S. 245 Nr. 536.

947« Das Johannisstift einigt sich mit dem Kl. Escherde ir^ 3^/2 Hufen Landes. Neu-Escherde 1254 April 19.

Wenemarus dei gratia decanos et capitulum sancti lohanni^ ante pontem lapidenm Hildensemensem omnibus hanc litteram insp€<:- turis salutem et orationes in Christo. Notum esse volumi« universis. quod, cum super tribus mansis et diniidio, qui continent ceutum quinqne iugera, et de censu eorundem mausorum per aliquot annos nobis subtracto . . preposito et conventui in novo Escherte, qui eos nomine ecclesie nostre colebant, questionem multociens moTissemns, tandem inter eos et nos talis compositio intervenit. Nos dimisimos eis et successoribus eorum dictos tres mansos et dimidium et ai«as necnon et omne ins, quod in nemoribus ^t pascuis habebaniiis. ..

1264. 476

prepositus vero et conventus predicti de bonis iam dictis solvent

nobis et ecclesie nostre perpetuo singulis annis in festo sancti

Michahelis qaatuor mdltia siliginis et totidem avene de annona bona

et bene porgata, et hoc facient ipsi omni occasione cessante et

snblata, nisi forte per grandinem et mures plaga calamitatis evenerit,

qnam . . prepositns et conyentns veraciter potemnt demonstrare;

tunc gratia si eam petierint fiet eis, qne videbitnr expedire. Testes

bains rei sunt Geroldns decanns, Heidericas de Sulinge, magister

Johannes domini Volcmari Divitis, Wemems de Bortvelde prepositus

in Alsburch, lordanus de Blanckenborch canonici Hildensemenses,

Theodericus de Rotthinge, Ludingerus de Lotingissen, Hildebrandus

de Drispenstede milites, Luppoldus et Theodericus de Steckern

fratres send militares, Amoldus de Dampmone, lohannes Bernero

iunior, Hermannus dictus Potus, Meinardus et Hildebrandus frati-es

de Dampmone burgenses Hildensemenses et alii quamplures. Ut

aatem hec compositio permaneat inconvulsa, haue cartam inde con-

scriptam sigillorum nostri et conventus in novo Escherte roborari

fecimus munimine ad cautelam. Actum in novo Escherte anno gratie

millesimo cc». liiiio., xiiio. kalendas maii, pontificatus patris nostri

domini Heinrici venerabilis episcopi ecclesie Hildensemensis anno

septimo.

Or, im KgL SU-Ä. zu Hannover^ Escherde Nr, 30» Siegel des JohannissHfiee und des Kl. Escherde. Die mut, muU gleichlautende ürk. des Propstes Heinrich und des Konventes des Kl. Escherde a. a, 0, Johannissiift Nr. 22. Die gleichen Siegel an weissen Ztoirnfäden, gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 326 nach Cop., Regest Doebner, ÜB. I, S. 118 Nr. 235.

948. Bischof Heinrich verleiht edlen Wohlihätern des KL Frankenberg bei Goslar vierzig Tage Ablass. Hildesheim 1254 Mai 1 (kalendas mai).

Nach (Kotzehue) Chronic. Moni. Franc. S. 24: gedr. Bode, ÜB. II, S. 123 Nr. 23.

949. Papst Innocenz IV. gestattet dem Bischof Heinrich, das Jahreseinkommen der m der Diözese und Stadt innerhalb dreier Jahre ledig werdenden Probenden zur Abzahlung der Schulden zu verwenden, die er wegen Verteidigung der Rechte der Kirche gemacht hat. Assisi 1254 Mai 14.

Henrico Hildesemensi episcopo. Pro defensione iurium imperii et Hildesemensis ecclesie te oportuit, prout asseris, magna subire onera debitorum. Nos itaque propter hoc et obtentu carissimi in Christo filii nostri W(illelmi) regis ßomanorum illustris pro te apo- stolicam gratiam implorantis volentes tibi gratiam facere specialem

476 1254.

percipiendi omnes redditus et proventos primi anni omninm bene- flciorum ecclesiasticorum , que in Hildesemensi civitate ac diocesi usque ad triennium vacare contigerit, convertendos in solutionem huiusmodi debitorum necnon contradictores per censoram ecdesiasti- cam appellatione postposita compescendi fratemitati tue liberam coDcedimus auctoritate presentium facultatem, non obstante si est aliquibus ab apostolica sede indultam, quod interdici etc.; proyiso quod interim beneflcia ipsa debitis obsequiis non fraudentor. Datum Asisii ii. idus maii, anno xi^.

Gedr, Mon, Germ, epist, pont, III, S. 257 ^ Meerman, Geschied, van Willem r. Holland V, S. 182. Regest Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Kr. 8731, Potthast, Reg. pont, 15362.

9S0« Papst Innocem IV. gibt dem Moritzstift die Vergünstigungf Niemanden als Propst aufnehmen zu brauchen, der nicht das ror- schriftsmassige Alter hat, es sei denn auf besonderen päpstlichen Befehl. Assisi 1254 Mai 15.

Innocentins^) episcopns servus servorom dei dilectis filiis capitolo ecclesie sancti Mauricii extra muros Hildesemenses salutem et apch stolicam benedictionem. Desideriis vestris in hiis affectu benivolo debemns annuere, qae vos et ecciesiam vestram digne possint a dispendiis preservare. Sane restra petitio nobis exhibita continebat, quod . . prepositus ipsius ecclesie maiorem locum obtinet in eadem et ei onus gubemandi ecciesiam ipsam incumbit; propter quod expedit, ut ei morum honestas, litterarum scientia et alia probitatis merita suffragentur. Nos itaque vestris supplicationibus inclinati auctoritate vobis presentium indulgemus, ut ad recipiendum aliquem patientem in etate defectum in prepositum ecclesie predicte codi- pelli minime valeatis per litteras sedis apostolice vel legatomin ipsius, nisi littere sedis eiusdem de defectu ipso et indulgentia huiusmodi plenam et expressam ac de verbo ad verbum fecennt mentionem. NuUi ergo omnino u. s. w. Si quis autem w. ä. w. Datum Asisii idus maii, pontificatus nostri anno undecimo.

Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover, Moritzstift Nr. 18. Bulle nebst Befestiftatf verloren. Gedr. nach Cop. Doebner, ÜB. III, S. 643 Nachtr. Nr. 21.

951. B(einoldus) die gratia prepositus et arcMdlaconus sancti Andree in Hildensem quondam maioris ecclesie prepositus ibidem,

^) Verlängerte Schrift.

1254. 477

der als Dompropst die Hausstätte des Bitters Megenward im Brühl den Dominikanern übertragen hat, bekundet, dass der verstorbene Bischof Konrad d^e Dompropstei durch eine Beute aus der Münze und eine Hufe in Gantelseni; welche der bischöfliche Kämmerer Bertramm vom Aussteller zu Lehn erhält, entschädigt hohe. Beden 1254 August 9 (in octava beati Stephan!).

Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, sU Oodehard Nr, 23. Rundes Siegel des Ausstellers an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 118 Nr. 236; vgl. oben Nr. 783 und 1048.

952« Bischof Heinrich überträgt dem Kl. Biddagshausen den Zehnten in Meerdorf. Sarstedt (Scerstede) 1254 August 20 (tertio decimo kalendas septembris, pontificatus nostri anno octayo).

Hnius rei testes snnt L(udolfas) prepositus maior, G(eroldus) decanns, Io(hannes) prepositus Montis, H(eidenrictts) de Sulingen, Th(eodericus) de Apolt, magister Johannes, Wolrados, milites vero B(urchardus?) de Saldere, H(einricus) de Lapideo monte, H(ogerus) de Piscina, B(urchardus) de Assebnrg.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolferibüttelj Kl. Biddagshausen Nr. 116. Siegel verloren. Gedr. Ässeburger ÜB. I, 8. 192 Nr. 280.

9SS» Dompropst Ludolf Domdechant Gerold und das Domkapitel genehmigen die Uebertragung des Zehnten in Meerdorf durch Bischof Heinrich an das Kl. Biddagshausen. Hildesheim 1254 Oktober 9 (vii. idns octobris).

Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenbiUtel , Biddagshausen Nr. 117. Siegel des Propstes und des Dechanten beschädigt.

9S4. Abt Ludold und der Konvent des Godehardiklosters ver- kaufen den Bürgern der Dammstadt eine Hofstätte vor dem Steintore neben dem Damme. 1254 November 29 (in vigilia sancti Andree apostoli).

Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 117. Beschädigtes Konvent ssiegel. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 119 Nr. 237.

OS5. Abt Hermann von Corvey tauscht mit dem Bischof (Heinrich) Ministerialen. 1254.

Venerabili domino Hildensemensi episcopo Her(mannus) dei gratia Corbeiensis abbas salutem et obseqniosam ad beneplacita yolnntatenL Tenore presentium protestamur, quod nos Burchardum

478 1254.

fllium Alheidis sororis Qerlagi de Holdelsem ministerialem nostnuD vobis et ecclesie vestre in concambio damus absolventes eum ab omni iure et fidelitate, quo nobis actenos fuerat obligatns, jta tarnen quod loco suo Thidericnm filium ipsius Gerlagi ministerialem vestram cum eo iure, quo vobis est astrictus, recipimus in ministerialem ecclesie Corbeiensis. Quod ut ratum permaneat, utrobique presentem litteram in rei testimonium vobis damus sigilli nostri appensione firmatam. Datum et actum anno domini m^^ccOliiiio. presentibns Lothowico comite de Eversten, Arnolde de Porta et aliis quam pluribus.

Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 197. Siegel det Abtes an dem von der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen wenig be8€^tädigt,

9S6. Everwin, Dompropst in Halberstadt, Dietrich, DomkarU&r in Hildesheim, und Johann Edele von Adensen schenken dem Kl Wülfinghausen zwei Hufen Landes in Boitzum (Butzem), die Johann von Alferde von ihnen zu Lehn hatte und dem Kloster verkauft hat Eldagsen 1254 (pontificatus autem domini Henrici Hildensemensis episcopi anno octavo).

Presentibns et testibus hiis: Nicholao sacerdote, Asftwino de Haiboldessen, Ülrico de Adenoys, Arnolde et Lutthardo de Yehnsen, Henrico Agreste, Wernero Vlote, Henrico Volcmari armigeris, Hilde- brando iuxta Cimiterium et Hildebrando fllio ipsius civibus in Eyl- dagessen.

Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 31, Das erste Siegtl verloren, vom zweiten und dritten nur Bruchstücke erhalten; das dritte liegt lost bei. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 27 Nr. 30.

957« Der Bat von Braunschweig bekundet, dass Johann tim Freden de^n Kl. Dorstadt eine Hufe daselbst verkauft hat. Braun' schweig 1254.

Nos Brunewicensis civitatis consules Conradus de Domo, Hen- ricus Enghellardi, Conradus Sophie, Henricus Timmonis, Amoldus de Calve, Burchardus de Gandersem, Rodolfus iuxta sanctnm OlricniiL Henricus Longus, Henricus iuxta sanctum Michahelem, Heiso iuxta cimiterium, Henemannus Holtniker, Eico presentibns litteris sigillo nostre civitatis roboratis recognoscimus et testamur, lohannem filion domini Hermauni militis de Vredhen mansum suum Dorstat clanstro eiusdem ville, quem de ipso pheodali iure tenuit, cum omnibns attinentiis tam in villa quam in agro voluntarie vendidisse sab

1264. 479

condicione proprietatis et libertatis perpetualiter possidendum. Pre- terea ad maiorem huius Tendicionis evidentiam testen sab hiis nominibus: milites dominus Ludolfas Friso, dominus Henricus Friso, burgenses vero Hildebrandus de Luckenem, Henricus Boneco, lohannes Longus, Hermannus Wlverami, Conradus Holtniker, huic pagine sunt inscripti. Datum Bruneswic per manus Bertoldi Brunewicensis Dotarii anno incaniationis dominice m^'. cc^. l^iiio.

Or, im Archiv zu DorstadU Stark beschädigtes Stadtsiegel.

058. Graf Meiner von Schiaden bekundet, dass die Brüder Wulfinge vor dem Landding in Bocla aUetn Anrecht an dem väterlichen Erbe in Dorstadt entsagt haben, 1254,

Meinems dei gratia comes in Sladem tarn presentibus quam

Altans hanc paginam intuentibus omnibus Christianis salutem in

domino Thesu Christo. Presentium testimonio profitemur, quod

Ludollus, lohannes, Tidericus fratres cognomine Wulvinge omnibus,

qua eis a patre suo in Dorstat poterant hereditario iure contingere,

coram nobis et iudicibus, qui tunc presederunt in Bocla, lohanne

de Beddinge et Thethmaro de Werre, et omni populo, qui convene-

rat») ad placitum, penitus renuntiarunt. Testes huius rei sunt ipsi

iodices. lusarius de Harlungeberg et Michahel advocatus, Alexander

de Werre, Fridericus Friso et Heinricus Friso, Ludolfus de Neindorp,

lohannes de Borsdorp et alii quam plures. Ne igitur contra hec

inpostemm alicuius erroris possit oriri scrupulus, presens scriptum

sigillo nostro et domini Conradi de Dorstat fecimus communiri.

Actum anno 2) dominice incarnationis m^ c^c<). 1. iiii.

Or» im Archiv zu Dorstadt, Out erhaltenes Siegel des Grafen ^ das immer nur allein an der Urk, gehangen hat.

OSO* Abt G(ottschalk) und der Konvent des Michaelisklosters übertragen dem KL Wienhausen Güter in Süpplingen (Supelligghe) und erhalten dafür von diesem im Tausch vier Hufen in Bettmar (Bethmere); zugleich übereignen sie ihm Güter in Stedum (Stedem) auf Bitten des Ludwig von Hüpede (Hupedhe). 0. D. (um 1254),

Testes Tidericus Cultellus, Widekindus, Conradus de Holthusen, Tidericus Acco prefate ecclesie monachi, milites Hoyerus de Piscina; Conradus de Berkem, lohannes de Berkem, lohannes de Osberns-

') Or. conyenenerat. *) anno fehlt im Or.

480 1254-57.

husen, Luppoldus Hole, borgenses Sifridus Mortiflcator, lohannes de Asle, Henricus Bundeschin.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 40. BrüehstHek des Kanventssiegeh. Regest Doebner, ÜB. I, S. 107 Nr. 212 nach Abschrift zu er. 1250.

960. Bischof Heinrich bekundet die vorläufige Beilegung eines Streites des Andreasstißes mit dem Kl, Dorstadt wegen zweier Hufen in Lühnde. 0. D. (1254—57).

H(einricus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omaibas. quibus hoc scriptum fuerit exhibitam, salutem in domino. Notnm esse volumus presentibus et futuris, quod^ cum decanus et capitolnm ecclesie sancti Andree forensis in Hildensem emissent a preposito et conventu in Dorstat duos mansos sitos in Lalne yiginti sex talentis et mansi Uli diu eis impediti fuissent nee permitterentar eos paciflce possidere, moverunt tandem eisdem preposito et con- yentui iam dicti loci in nostra presentia questionem et petebant cum instantia, ut consulerent indempnitati eorum. Unde actum fait et promissum ex parte prepositi et conventus sui, quod usqae ad proximum festum beati Martini expedirentur mansi illi ab omni impedimento per eos vel ipsi restituent decano et fratribas de sancto Andrea xx et yi talenta. Quod si illa xxyi talenta non possunt restituere usque ad terminum iam dictum, extunc prepositas et conventus in Dorstat de bonis ecclesie sue iam dicte tres mansos, yidelicet qui fuerant domini Zacharie BrnnswiccensiS; dimittent ecclesie sancti Andree Hildensemensis, et eadem ecclesia in Dorstat ministrabit de eisdem mansis dicte ecclesie sancti Andree annuatim duo talenta et sex solides. Huius rei testes sunt lo(hanBes) pre- positus sancti Mauritii, Reynoldus quondam prepositns maior, Yol- radus, Hartmannus canonici maioris ecclesie Hildensemensis et alii plures layci et clerici. Ut igitur de ordinatione ista de cons^isi utriusque partis coram nobis habita nulla in posterum dubitatio oriatur, eam conscribi et duobus sigillis nostro yidelicet et ecclesie in Dorstat fecimus sigillari. Actum etc.

Abschrift des 14, Jahrhundet'ts im Cop. des Kl, Dorstadt zu Dorstadt foi. IJ^.

961. Bischof Heinrich gestattet dem Dechanten und den Kanamkem des Kreuzstiftes, die Feier des Gottesdienstes ihren Verhälimssrs entsprechend zu gestalten und bis zur Besserung ihrer Lage aus «i«-* Pfi-ünden der abwesenden Kanoniker die der Anwesenden aufzubtsserv. Hildesheim 1255 April 7,

1255. 481

H(emriciis) dei gratia HildensemenBis ecclesie episcopus . . decano et canonicis ecclesie sancte Cracis in Hildenseni; cmn quibus dispensa- yimus, salutem et patemam in domino karitatem. Quoniam omnibus Yobis denm timentibus placere debet, quod sint divina in ecclesia vestra, mandamns vobis, ut quocnmque modo potestis yidelicet sive soUempniter sive minus soUempniter diyina offlcia celebretis et tarn diu, donec per gratiam dei Status vester in melius reformetur, de prebendis absentium necessitatibus presentium qui deservient sub- Feniatur in aliquo competenter et prout videbitur expedire. Datum Hildensem pontificatus nostri anno viü^. et yii<^. idus aprilis.

Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 96. Bruehatück des bischöf- Uehen Siegels an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen,

962. Bischof Heinrich und das Domkapitel übertreten dem KL Riddagshatssen den Zehnten in Farmsen (Wennersen), den es von seinen Ministerialen Hüdebrand Münch (Monachus) und dessen Schwägern (soceri) Ludger und Eckehard, Ministerialen des Bischofs, gekauft hat. ffüdesheim 1255 April 9 (yo. idus aprilis, pontificatus nostri anno nono).

Huic rei interfuerunt simul et sunt testes maior prepositus Ludolfus de Woldenberc, Geroldus decanus, Wlradus et alii plures de canonicis, comes Widikindus, Hermannus de Bethenem, Bertoldus Pil, flennannus ßok, ßerterammus Bok, Albertus Bok, Heinricus pincema, Ecbertus camerarius, Burchardus milites.

Or. im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttelf Riddagshausen Nr, 121, Wenig beschädigte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben SeidenfSden.

9A8* Bischof Heinrich schenkt dem KL Riddagshausen mit Zu- stimmung des Domkapitels den Zehnten in Meerdorf Hildesheim 1255 Apil 9 (y^. idus aprilis).

Huins rei testes sunt Ludolfus de Woldenberch maior pre- positus, Geroldus decanus, Tidericus de Adenoys cantor, Conradus de Alta fago scolasticus, lohannes de Bracle, magister Johannes Wolcmari,!) Heithenricus, Wlradus canonici, Heinricus de Steinberge, Hogems de Piscina, Burchardus de Asseborc milites.

Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, KL Riddagshausen Nr. 120, Be- sehädiffte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seiden- fäden. Gedr. Asseburger ÜB, I, S. 194 Nr. 284.

') Or. Woclmari. HildMh. X7B. n. 81

482 1256.

964. Bischof Heinrich überträgt die Vogtei über genannte Güt^, welche Lippold vom Altmarkt den Grafen von Wohldenberg und diese ihm resigniert haben, dem Michaeliskloster, welches den von Bischof Konrad verpfändeten halben Zehnten in Bethein löst. Hildesheim 1255 April 10.

In nomine sancte et individne trinitatis. ^) Heinricas dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus hiis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, in yero salutari salutem. Quoniam ecclesiam sancti Michahelis^) in Hildensem molto caritatis fervore, sicut tenemnr, diligimus, animum nostrum libenter ad omnia inclinamus, qae atili- tati eins videntnr congruere; ut aifectum nostrum sinceram ipsa sentiat^) per effectum. Notum igitur esse volumus universis Christi fldelibus presentibus et futuris hanc litteram inspectoris, qnod, cum Lippoldus dictus de Yeteri foro Hildensemensi ministerialis ecclesie nostre advocatiam omninm bonorum monasterii sancti Michaelis Hildensemensis, quam tenebat in feodo a nobilibus viris Bnrchardo et Henrico fratribus filiis quondam comitis Hermanni senioris dicti de Woldenberche*) et Hermanne, Henrico et Hoyero fratribus ftlüs quondam comitis^) Henrici senioris etiam dicti de Woldenberche*) eisdem resignasset, datis sibi a prefato comite Henrico fratre comitis«) Burchardi duobus^) talentis pro singulis mansis sitis in villis subsequentibus videlicet Ekkelsem, Netologen,») Soledhe. Hemstide, Huddessem, Eddessem, Bledhenem, Sutherem, Oslevessem, Helperthe, Hesedhe, Qoderinge,^) Drote, Arberge, Hymedhesdore, Holthusen, Segeste, Grafle, Evenigheroth, Eyeshusen,»®) Wallea- stide, Heynen,") Dothessem,i2) Bethenem,i^) Bervelte, Stenme Levinge, Osedhe, Medele, Swallenhusen, Volkersem et in") Nethel- redhere et litonum eiusdem monasterii sancti Michaelis cum omnibus mansis et bonis, que pertinent ad eosdem litones, et ipsi iam dicti comites, qui eandem advocatiam predictorum bonorum de manu nostra in feodo tenuerunt, eam de communi voluntate omninm heredum suorum nobis similiter cum omni iure dominii resigoassent datis iam 15) dicto comiti Henrico a^«) domino Godescalco abbate et conventu sancti Michaelis i^) emptionis tituloi») tribus talentis pro^*)

1) Verlängerte Schrift Äu. ß. B hat folgende Abweichungen: ■) MidiMlii- ^) senciat ^) Woldenberch. ^) Henrici senioris comitis. *) sapradieti eoiiiüs. '^) emptionis titolo duobus talentis. ^) Netelogen. *) Goderinhe. ^^ Sieskisesi. ") Heynem. **) Dotessem. i«) Betenem. **) et in fehlen. ") sepe. **) »k abbate Godescalco. ^'^) Michaelis monasterii iam prefati pro manso qnolibc ^*) tribus talentis emptionis titolo. '^) pro sing. an. fehlen.

1255. 483

singolis mansis predictamm ^) villarum similiter et litonum, nos de

consensu et beneplacito capituli nostri eam cum omni et pleno iure,

quo eam predicti viri habuerant, contulimus sepedicto^) monasterio

saDcti Michahelis^) perpctno iure habendam. Et in huius donationis

nostre recompensationem medietatem decime in Betenem a credi-

toribus venerabilis patris domini Conradi episcopi^) antecessoris

nostri pro quinqnaginta quinque libris per iam dictum monasterium

obligatam recepimus absolutam. Testes huius rei sunt dominus

Ludolftis dictus de Woldenberche*^) maior«) prepositus, Geroldus

maioris'') ecclesie decanus, Tidericus de Adenoys cantor, Sygebodo»)

dictus de Scartvelde, Heidhenricus dictus de Sulinge,^) Hartmannus

dictus 10) de Minda, Tidericus dictus de Appolt,") Volradus dictus

de 6oslaria, Henricus dictus de Triborch, Hillebrandus dictus de

Uslaria, Henricus dictus i^) Mortificator canonici, dominus Godescalcus

abbas,i8) Burchardus prior, Wedekindus, Tidericus dictus Acko,

Emestus, Hermannus dictus de Alegremessen , Henricus dictus de

Rothinge monachi ecclesie**) sancti Michahelis, Otto") de Swane-

beke, Rodolphus dictus de Dalem, Tidericus dictus de Rothinge,

Hugo, Tidericus fratres**) de Holthusen, Hermannus dictus de

Stemne, Henricus dictus de Monte mayo, Ecbertus^'Q camerarius,

Henricus dictus Trobe, Henricus dictus de Wagenighe milites,

Tidericus dictus i^) de Stockem, Emestus dictus i») de Monte mayo,

Gerrardus camerarius, Engelbertus servus episcopi servi et alii quam

plures. Ne igitur hoc factum nostrum aut oblivio deleat aut im-

portunitas ingenii malignantis infringat imposterum, scriptum nostrum

super hoc confectum dedimus et illud nostro ac capituli nostri sigillo

roboravimus ad cautelam volentes et sub pena anathematis districte

inhibentes, ne aliquis ausu temerario sepedictam ecclesiam sancti

Michahelis in prefata advocatia sua aliquo modo impediat vel

offendat. Actum Hildensem in curia intra urbem domini lohannis

dicti de Bracle prepositi Montis anno domini m^. cc^. Iv^., iiiio. idus

aprilis, pontificatns nostri anno vlii^.

Or, im Kgl, St-A. zu Hannover, Michaeliakl, Nr. 48 (Ä). Siegel des Bischofs an hlau'iceissen und des Domkapitels an weissen geflochtenen Hanfschnüren, Ein

^) yülarnm predictarnm. ^) sepedicto fehlt. ^) Michaelis iam dicto. *) episcopi fehlt. ^) Woldenberch. *) piepositas maior. '^) mal. eccl. fehlen. ^) Segebodo. ^) Hier folgt erst lohnsüies ^lehtOiUB. *^) dictns/«Ä/*. ^^) Appolte. ") filins Mortificatoris. ^^) abbas monasterii sancti lüehahelis. ^*) eccl. s. Mich, fehlen. i>} Otto dictus. i«) fratres dicti. ^'') Skbertns. ^^) dictus fehlt.

81*

484 1255.

zweites Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildeeheim, MichaeliekL Nr. 13 (B). Out erhaltenes Siegel des Bischofs und beschädigtes des Domkapitels an roUn, gelben und grünen Seidenfäden, Oedr. Hildesh, Sonntagsblatt 1809 S. 274, Bei- träge zur Hild. Gesch. I, S. 75, Regest Doebner, ÜB. I, S. 120 Nr. 238.

065. Bischof Heinrich und das Domkapitel versprechen dm KL Walkenried Anfeil aller guten Werke und Gebetsbrüderschaff. Hildesheim 1255 April 15 (xvii. kalendas maii, pontificatus nostri anno ix.).

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel. Beide Siegel verloren. Begebt ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen 11) S. 21i Nr. 305.

066. Bischof Heinrich übereignet dem Maria-Magdalenenklosfer eine Hufe in Sorsum, die es gekauft hat, und einen Morgen in Sossitiar. Hildesheim 1255 April 18.

H(einricus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopas omnibos presentem litteram inspecturis salutem in domino. Ne ea que geruntm* labantur a memoria tempore defluente, decet, nt sub attestacione veridicorum litteris auctenticis roborentur. Nos igitnr sub attestacione presencium scire volumus presentes et ftituros, quod ecclesia beate Marie Magdalene penitencinm nostre civitatis titnlo empcionis mansum anum in Satterem pro decem tAlentib comparavit a Gonrado, Henrico et lohanne. Quibus enndem mansum resignantibus Thederico de Stockem, ipso etiam Thederico nobis resignante ins feodale eiusdem de consensu nostri capitoli pleoi' iure proprietatis ipsum cum quodam iugere in Sutterem aput Hamelen simili titulo nobis resignatum a quadam matrona Mehchildis nomine contulimus ecclesie antedicte. Nomina autem testinm hec sunt prepositus Suite Th(edericus) , Bertoldus custos, Hillebrandib Busscel, Th(edericus) de Apolt maioris ecclesie canonici, milite5 Rutdolfus de Dalhem, Th(edericns) de Rottingen, Th(ederictts) de Holthusen, Hugo frater suus, L(udolfus) de Borsem, servi Th(ed^ ricus) de Rottingen, G(erardus) camerarius, Engelbertus, Io(hanDes) dictus de Scherestede. Acta sunt hec Hildensem anno domini m^. cc^. \y^., pontificatus nostri anno nono, xiiii. kalendas maii.

Or. im Kgl. St.-Ä, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 60. Siegel des Bi*ch^r an blauen und weissen Hanffäden.

967. Propst L(udolf), Dechant 0(erold) und das Damkajrtfr' übertragen dem Kl. Loccum drei Hufen in Oedelum, die zur Obedit^z

1255. 485

Garmsen (Germerdessem) gehören, mit der Bestimmung, dass der Obedienziar bis zur Bezahlung der Summe von dem Kloster jährlich 36 Schilling erhalte, Hildesheim 1255 April 20 (xii. kalendas maii).

Or, im Archiv des KL Loccum, Siegel verloren. Gedr. v. Hodenberg, Calen- herger ÜB. III, S. 125 Nr. 183.

968. Bischof Heinrich übereignet mit Zustimmung des Dom- kapitels dem Maria- Magdalenenkloster vier Morgen und eine Hofstätte in Sorsum (Sutterem), die es von Konrad von Uten gekauft und dieser dem Bischof resigniert hat. Hildesheim 1255 Mai 7 ^ontificatus nostri anno nono, nonas maii).

Nomina autem testium sunt hec: canonici Th(eodericus) de Äpolt, Volradns dictus de Goslaria, milites Eckebertus camerarius, Henricus pincerna, Hermannus de Betenem, servi Qerrardus came- rarius, Engelbertus, lo(liannes) dictus de Scherstede.

Or. im Kgl. 8t.-Ä. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 61. Siegel des Bischofs an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen wenig beschädigt.

969* Papst Alexander IV. bestätigt dem Michaeliskloster seine Privilegien und Freiheiten. Neapel 1255 Mai 10.

Alexander episcopus servus servorum dei dilectis in Christo fllüs . . abbati et conventui monasterii sancti Michahelis Hildense- mensis ordinis sancti Benedicti salutem et apostolicam benedictionem. Solet annnere sedes apostolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benivolnm impertiii. Ea propter, dilecti in domino filii, vestris devotis precibus favorabiliter inclinati omnes libertates et inmunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus sive privüegia seu alias indulgentias monasterio vestro concessas necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et prin- cipibus vel aliis Christi fidelibus rationabiliter vobis indultas auctori- tate apostolica confirmamus et presentis scripfci patrocinio communimus non obstantibus aliquibus litteris a sede apostolica vel legatorum eins impetratis aut etiam impetrandis, per quas huiusmodi conflrmatio valeat impediri. Nulli ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Neapoli vi. idus maii, pontificatus nostri anno primo.

Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. VI, 75, fol. 38 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover.

970« Papst Alexander I V. gewährt denen, welche das KL Wöltingerode beim Neuhau des Klosters unterstilt^en, Indulgenz. Neapel 1255 Mai 11.

486 1255.

Alexander 1) episcopus servus servonim dei imiversis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam bene-

dictionem. Quoniam, ut ait apostolus, vitam eternam.

Cum igitur dilecte in Christo filie . . abbatissa et conventus mona- sterii in Walthingeroth Hildensemensis diocesis ordinis sancti Bene- dict!; 2) sicut saa nobis peticione monstrarunt, monasterinm ipsam nimia vetustate coUapsum reparare ceperunt opere sumptuoso nee ad hoc eis proprie suppetant facultates, universitatem vestram rogamus et hortamur in domino in remissionem vobis peccaminum iniongenies, qaatinus de bonis vobis a deo coUatis pias eis ad hoc elemosinas et grata caritatis snbsidia erogetis, ut per sabventionem vestram opus huiusmodi valeat consummari et vos per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme possitis felicitatis gaudia pervenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatoram Petri et Pauli apostolorum eins auctoritate confisi omnibus vere penitentibus et confessis, qui eis ad hoc manum porrexerint ad- iutricem, centum dies de iuiuucta sibi penitentia et annuro venialium peccatorum misericorditer relaxamus presentibus post quinquennium minime valituris, quas mitti per questuarios firmiter inhibemus, eas si secus actum fuerit carere viribus decernentes. Datum Neapoli V. idus maii; pontificatus nostri anno primo.

Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 28, BleibuUe an pelbm und roten Seidenfäden.

971. Papst Alexander IV. bestätigt dem Bartholoniäistiß sein* Privilegien und Freiheiten. Neapel 1255 Mai 14.

Alexander 1) episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . preposito et capitulo ecclesie beati Bartholomei in Sulta apud Hil- denshem ordinis sancti Augustini salutem et apostolicam benedicti- onem. Solet annuere sedes apostolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benivolum impertiri. Ea propter dilecti in domino filii vestris devotis precibus favorabiliter inclinati omnes libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus sive privilegia seu alias indulgentias ecclesie vestre concessas necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et prin- cipibus vel aliis Christi fidelibus rationabiliter vobis indultas aactori- täte apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio commom-

*) Verlängerte Schrift. *) Richtiger Cisterciensis, wie auch Nr. 1/53.

1255. 487

mns, non obstantibas aliquibas litteris a sede apostolica vel lega- tornm eins impetratis aut etiam impetrandis, per quas huiusmodi confirmatio valeat impediri. Nulli ergo omnino «. s. w. Si quis aatem u, s. w. Datum Neapoli ii. idns maii, pontiflcatus nostri anno primo.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Bartholomäistift Nr, 9. Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden.

972. Bischof Heinrich übereignet mit Zustimmung des Damkapitels dem Kl. Wienhausen den Zehnten in Schamhorst (Scherenhorst) und deti Zehnten von zwei Häusern in Offensm (UfiFenhusen); welche ihnen Baldiiin voti Blankenburg resigniert hat. Hildesheim 1255 Mai 21 (xiR kalendas ianii, pontiflcatus nostri anno nono).

Testes vero huius rei sunt Ludolphus prepositus, Geroldus decanus, Conradus de Insula, lohannes de Bracle prepositus Montis, Heidericus de Sulinge cellerarius, lohannes plebanus, Florentius, lohannes domini Volcmari, Theodericus de Appolde, Hartmannus de Minda scolasticus, Sigebodo de Scartvelde, Heinricus de Dribrüg, Hermannus de Woldenberg, Wlradus de Goslaria, Heiniicus Morti- ficatoris canonici nostii, Hartmannus de Obbemeshusen, Heinricus de Osinge, Herwicus de Osinge, Herwicus de Wackerwinkele, Lut- hardus de Gropere milites.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 44, Wenig beschädigte» Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten Hanffäden. Gedr. Zeitschrifi 1859 S. 74.

978. Äbt Konrad von Biddagshausen teilt dem Domdechanten und Archidiakon von Solschen (Golcica), Gerold, mit, dass er eine Bulle des Papstes Alexander IV. d. d. Neapel 1255 Mai 12 (iüi. idus raaii, pontif. anno primo) erhalten habe des Inhalts: der Pfarrer Lambert in Solschen (Golcika) habe ihm mitgeteilt, dass der Kardinal- legat Hugo tit, st Sabine dem Domherrn Jordan befohlen habe, ihm (L.) ein kirchliches Benefiz mit Seelsorge in der Stadt oder Diözese Hildesheim zu verschaffen. Lambert habe von ihm die Kirche in Solschen auch erhalten, sei aber von dem Domdechanten als angeblichen Archi- diakon des Ortes und Inhaber des Kollationsrechtes entfernt und an seine Stelle der Mindener Kleriker Winand gesetzt worden. Da er (Konrad) mit der Entscheidung des Streites beauftragt sei, so zitiere er den Domdechanten auf den 1. Oktober (feria vi. post s. Michaelis) mich Braunschweig in die Blasiuskirche. 0. D. (1255 Juni September).

Gedr. Meibom, SS. rer. Germ. III, S. 356. Regest Potthast, Reg.ponU 15852.

488 1266.

974. Qraf OoUfried von Arnsberg tauscht mit dem Bischof (Heinrich) Ministerialen. 1255 Juli 25,

Godefridus comes de Arnisberg universis, ad quos presens scriptum pervenerit, etemam in domino salntem. Noverint miiversi tarn presentes quam futuri, quod nos de consensu heredum nostioram personarum transmutacionem facientes Ghertrndim filiam HermaDni de Ense venerabili domino episcopo et ecclesie Hildensemensi dedimos in ministerialem, Alheidim filiam Ruberti militis de flesnem recipi- entes pro eadem. Datum in die beati lacobi apostoli anno domioi mo. cco. 10. yo.

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 455 Nr, 720 im Kgl, St.-A, zu Hannover,

975. Domherr Jordan von Blankenburg unter den Zeugen der Urk. des Bischofs Hermann von Camin, in der dieser dem Stift Güstrmc den Zehnten des Landes Cirdpanien schenkt 1255 September 24 (viii^. kalendas octobris).

Gedr. Mecklenburg. Jahrb. Xfl, S. 316, Mecklenburg. ÜB. 11, S. 69 Nr. 75^ Pommersches ÜB. 11, S. 25 Nr. 614.

976. Das Bonifatiusstift in Halberstadt gibt dem JusaritiS eimn Wald beim Schlosse Harlungeberge und eine Hufe bei Bistiden »w Tausch gegen eine Hufe bei Hodale. 1255.

Universis Christi fldelibus presentem paginam inspecturis capi- tulum ecclesie sancti Bonifacii in Halberstat orationes in Christo devotas. Noverit universitas vestra veneranda, quod proptcr ci-ebras iniurias, quas nostra frequenter sustinuit ecclesia in quodam lac^ sito apud castrum Harlungeberge, uuanimo consensu et consilio cum domino lusario honorabili viro castri predicti castellano eiusdem luci et cuiusdam mansi in Bistiden fecimus commutationem pro quodam manso sito Hodale, cuius annua pensio est marca Halber- stadensis argenti, quem etiam mansum dominus Otto illostris dox de Bruneswic, a quo prefatus dominus lu(sarius) ipsum tennit, aA instantiam eiusdem domini Iu(sarii) nostre contulit ecclesie et soo privilegio confirmavit. Testes herum sunt Zacharias, Gonradus de Aldendorp, Henricus domini Werini; magister Johannes, Alexander de Magdeburg, Henricus de Molebuig, Johannes de Gandersea, Fridericus de Hersleve, Conradus de Clettenbei-ge, Henricns sco-

1255. 489

lasticaS; Cristianas de Nienhagen predicte ecclesie canonici. Acta sunt hec anno dominice incarnationis m^^c^c^lv^.

Or, im KgU SL-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 29, Siegel verloren.

9T7. Propst Heinrich von Escherde bekundet eine Stiftung de^ Laienbruders Jordan zur Aufbesserung der Beleuchtung des Klosters und zum Anniversar des Propstes. 1255.

H(enricus) dei gratia prepositns secandns, qui transdnxit dominas

de yeteri Escherte in hunc locum etiam dictum Escherte, universis

hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Quia sunt vagi sensus

hominum et memoria mori;alium labilis adeo, nt ea que aguntur per

tempora non memorentur in secula, opus est cunctis pie laborantibus

facta sua posteris scienda scriptis perpetuare. ünde nos quoque

inter alia multa laborum nostrorum exercicia studiosius quidem

conscripta dignum duximus cunctis Christi fidelibus insinuare, coope-

ratores nos et fautores extitisse bone illius voluntatis, qua lordanis

conversus noster humilis Christi ac beate Marie fldelis minister

Iiiminaria pro honore dei augmentare summo curavit studio. Qui

iamdictus lordanis licentia et ope nostra simul et gratia factum

hoc primo cepit ab humilibus tribus scilicet oviculis ac aliis paucis

pecoribus a nobis sibi donatis. Sed pius dominus, cui bona cuncta

placent, favit voluntati sue, quod per fetum ipsorum et proventum

et etiam elemosinam quorundam viginti iugera in ministerium dei

et beate Marie ad augenda luminaria pie devotionis affectu con-

quisivit et ecclesie contulit, ex quibus annuatim recipiet xx solides

in feste Michahelis. Quem taliter ordinavit, ut cum duobus solidis

candela pendens ante summum altare augeatiir et alii denarii pro

acquirendo adipe, ut sit indeficiens lumen in domo dei, totaliter

expendentur. Ad anniversarium etiam nostrum sex solidos assignavit

de hoc censu eo rationis tenore, ut cum uno solido xii misse ipso

die celebrentur, cum iiii solidis albus panis conventui et cum uno

solido preposito et priorisse vinum administretur. Agri, in quibus

censns iste recipiendus est, intermixti sunt agris nostris in Oddinge-

husen, et qui pro tempore rexerit curiam illam pro censu isto

respondebit. Hec ordinatio facta est favore et consensu tocius

capituli nostri. Idcirco et qui hanc infringere et aliter statuere

presumpserit anathema in Christo sit. Testes huius rei sunt Christus

Ihesus eiusque pia mater totumque capitulum nostrum. Datum anno

incarnationis domini anno millesimo ducentesimo quinquagesimo v.

490 1255.

Or. im Kgl. SU'Ä. zu Hannavet', Escherde Nr, 31, Beschädigtes K<mvent9- siegel an weissen geflochtenen Hanfschnüren.

978. Abt Gottschalk des Michadisklosters überträgt dem Johann von Emmerke eine von diesem gekaufte, dem Kloster zinspflichtige Hufe. 1255.

6(odescalcus) dei gracia abbas saacti Michaelis in Hildensem Omnibus hanc litteram inspecturis salatem. Notum esse cupimos tarn presentibus quam futuris, quod Johannes filius Chiistiani de Embercke quendam mansum nobis pertinentem et octo solidos eo clesie nostre annuatim solventem a Ghristina vidua in Embercke et filio eins Tiderico de consensu nostro pro duodecim talentis com- paravit. Nos vero iam dictum mansum ad censum persolvenduin prescriptum ipsi porreximus. Hec autem ut firma et inconvnlsa permaneanty sigilli nostri appensione duximus roborauda. Huius rei testes sunt Burk(ardus) prior, Ernestus, Tidricus, Otto et alii plures. Acta sunt hec anno domini jrfi. cc^. 1. v.

AhschHft des 16. Jahrhunderts im Cop. des MichaeliskL, Ms. 277 foL 4^r in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim,

979. Graf Hoier von Harzburg (Hartesburg) verpflichte i ^ich dem Abt (Gerhard), dem Prior Dietrich und dem Konvente des Kl Ringelheim gegenüber, ihm drei Hufen in Söderhof (Zerede) vor Johannis bapst. zu übereignen, übergibt ihm ein Haus mit Hofstdle in Ringel- heim und bekundet, ihm die Vogtei über drei Hufen in Klein- Heere (in minori Herre) und über Güter in Heissum (Hoysum) mit Vorbehalt übertragen zu haben. Goslar 1255.

Huius rei testes sunt Heinricus de Clawenberg, Wemerus de Dolgen, Herzo de Barem, Bertoldus Wlfgrove, Hogerus de Selede, Bertoldus et Amoldus fratres de Gowisce.

Gedr. nach Cop. des Kl. Neuwerh Bode, ÜB. II, S, 126 Nr. 27,

980. Abt G(ott8chalk) und der Konvent des Mchaeliskla<t^rs überlassen dem Heinricus de Alta domo und seiner Frau Eva serk- Hufen und zwei Hausstellen im Alten Dotfe und eiiie Wiese und vier- zehn Hatisstellen beim Kirchhofe des Klosters. 1255.

Testes sunt Burkardus prior, Tidericus Cultellus, Ernestus prepositus, Tidericus Acco, Hermannus de Alegremissen wd LaiffL

Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Michaelishl. Nr, 49. Beschädigtem Sif<i''^ des Konventes und Siegel des Ahte^. Gedr. Doehner, ÜB. I, S, 120 Nr, 240.

12B6. 491

981. Graf Gehhard von Wernigerode bekundet zugegen gewesen zu sein, als Ritter Gerold von Runstedt dem KL Dorstadt sechs Morgen und zwei Höfe in Dorstadt übertragen hat. 1255.

G(evehardus) dei gratia comes de Wernigeroht omuibus haue paginam inspecturis salutem. Kecognosco coram presentlbus et post futuris, me colloquiis interftiisse et promissiones audiisse, quod Geroldns miles senior de Runstedhe contulit cenobio in Dorstat sue proprietatis sex ingera et duas curtes campo et ville adiacentes et hoc cum voluntate fllii sui Oeroldi iunioris in Hornebuhc castellani. Et ne qois iam dictum ceuobium super hiis audeat inquietare, dignum duxi hanc litteram appensione sigilli mei roborare. Testes, qui interfuerunt etviderunt, sunt hü: Theodericus de Hesnem, Ludolfus de Getledhe, Conradus Coldune, Hugoldus senior et iunior de Rodhen, Hermannus Thupeke, lohannes Scikke milites, Theodericus sacerdos eiusdem loci, Reinnerus convei^sus. Acta sunt hec promovente Con- rado ipsius loci preposito anno gratie m^. cc®. 1^. \^,

Or, im Archiv zu Dorstadt. Bruchstück des Siegels des Ausstellers an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.

982. Ritter H(ermann) von Bliesen resigniert dem Bischof H(ein- rich) den Zehnten in Gross- und Klein- Eicklingen (in duabus villis Ecleghe) und von zwei Häusern in Habighorst (Havechorst). 0. D. (1255).

Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. IX, 265 S. 19 im Kgl. St,-A. zu Hannover. Datiert nach der Resignation derselben Zehnten durch denselben an Kl. Wienhausen, a. a. 0. S. 18.

988* Rat und Bürger verbinden sich mit dem Herzog Albrecht von Braunschweig und den Städten Braufischweig, Goslar und Hannover gegen Bischof Heinrich. Hildesheim 1256 Januar 6 (viii. idus ianuarii).

Or. in Wolfenbüttel, danach gedr, Hänselmanny ÜB. der Stadt Braunschweig, nach Cop. Orig. Guelf.^IV, S. 489, Doebner, ÜB. 1, S. 121 Nr. 241, ÜB. der Stadt Hannover (ÜB. des histor. Vereins für NiedersacJisen V) S. 19 Nr. 18, Hode, ÜB. 11, S. 127 Nr. 28. Regest Höhlbaum, Hans. ÜB. I, S. 174 Nr. 488. Vgl. Mon. Germ. Deutsche Chroniken II, S. 558.

984« Papst Alexander IV. beauftragt den Dechanten (Konrad) des Martinistiftes in Minden, geivisse abtrünnige Liten des Kreuzstiftes zum Gehorsam zurückzuführen. Lateran 1256 Januar 11.

Alexander episcopus servus servorum dei dilecto filio . . decano ecclesie sancti Martini Mindensis salutem et apostolicam benedicti-

492 1256.

onem. Dilecti fllii . . prepositus et capitalnm ecciesie sancte Cmds Hildesemensis nobis conquerendo monstrarunt, quod Arnoldus et Margareta oxor eins ac quidam alii homines de corpore ipsiüs ec- ciesie Hildesemensis, Halberstadensis et Mindensis civitatiim et dlocesium ab ipsorum dominio se temere subtrahentes eis debita et consueta servitia denegant exhibere. Ideoqne discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatinus partibos convocatis andi&s causam et appellatione remota debito fine decidas faciens qaod decreveris per censuram ecclesiasticam flrmiter observari. 'Testes autem, qui fiierint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxe- rint, per censuram eandem appellatione cessante compellas veritati testimonium perhibere. Datum Laterani iii. idus ianuarii, pontiflcatns nostri anno secundo.

Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Kreuzatift Nr. 96. BletbuUe an Hanf- schnüren. Unten rechts auf dem Bug P. B., auf der Rückseite H. de Ber. und pro capitulo sancte Cnicis. Gedr. Westfäl. ÜB. V, S. 260 Nr. 564, Regest a.a.0, VI, S. 185 Nr. 641.

985« Papst Alexander IV. beauftragt den Dechanten und den Scholaster des Krettzstißes, die durch Bischof Heinrich auf Veranlassung des Kl. Dorstadt über einige Laien verhängte Exkommunikation bt- stätigen. Lateran 1256 Januar 13.

Alexander episcopus servus servorom dei dilectis flliis . . decano et . . scolastico ecciesie sancte Crucis Hildesemensis salatem et apostolicam benedictionem. Dilecti fllii . . prepositus et conventus monasterii de Dorstode ordinis sancti Benedicti sua nobis petitione monstrarunt, quod, cum ipsi Henricum dictum Winverii et quosdam alios laicos Hildesemensis diocesis coram venerabili fratre nostro . . episcopo Hildesemensi super quibusdam domibus, terris et rebu> aliis auctoritate ordinaria convocassent, quia iidem laici ab eodem episcopo citati legitime comparere coram eo in preflxo sibi tennino peremptorio contumaciter denegarunt, dictus episcopus in eos propter huiusmodi contumaciam manifestam cxcommunicatiouis sententiam exigente iusticia promulgavit. Quare dicti prepositus et conventus nobis humiliter supplicatunt, ut eandem sententiam robor faceremus firmitatis debitum obtinere. Quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus sententiam ipsam sicut rationabiliter est prolata facialis auctoritate nostra usque ad satisfactionem condignäm

1256. 493

appellatione remota inviolabiliter observari. Datum Lateran! idus ianuarii, pontificatus nostri anno secnndo.

Or, im KgL St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 99. Bietbulle an Hanf schnüren,

986. Papst Alexander IV. gestattet dem Bischof (Heinrich), da sein Stift durch den Krieg mit dem Herzog von Braunschiveig grosse Schulden gemacht habe, zu dereti Deckung die Einkünfte des ersteht Jahres erledigter Benefizien innerhalb dreier Jahre zu verwenden. Lateran 1256 Januar 28.

. . Episcopo Hildesemensi. Tua nobis exhibita petitio continebat, qnod tu propter gnerrarum discrimina, que tibi et ecclesie tue nobilis vir . . dux de Bruneswich non eipavit inferre bona predicte Hildesemensis ecclesie per rapinas et incendium devastando, tantam compulsus es contrahere sarcinam debitorum, quod, nisi eidem ec- clesie per sedem apostolicam succurratur, non poterit aliquatenus relevari. Propter quod nobis humiliter supplicasti, ut tibi super hoc dignaremur patema Providentia subvenire. Nos igitur tuis suppli- cationibus inclinati, ut ad relevationem debitorum huiusmodi bene- ficiorum ecclesiasticorum , quod in solutionem ipsorum debitorum solummodo convertantur, in tua civitate et diocesi vacantium infra triennium proventus per annum unum recipere possis ac contra- dictores et rebelies per censuram ecclesiasticam compellere auctori- tate tibi presentium indulgemus, proviso quod beneflcia huiusmodi debitis obsequiis non fraudentur et animarum cura in eis, quibus imminet. nullatenus negligatur. Nulli etc. nostre concessionis etc. Datum Laterani v. kalendas februarii, anno secundo.

Gedr, West/. ÜB. V, S. 261 Nr. 566, Man. Qerm. epist. pont. IH, S. 384 Nr. 427. Hegest Böhmer 'Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Nr. 9040. Vgl. hierzu auch Bode, ÜB. II, S. 128 Nr. 29.

9S7* Graf Ludolf von Hallermund entsagt allen Ansprüchen an die Fischerei in Dhrote gegenüber detn Michaeliskloster. Hallermund 1256 Februar 9.

Lndolfus dei gracia comes de Halremunt universis fidelibus, ad quos hec littera pervenerit, salutem corpomm et requiem animarum. Ut res geste memoriter habeantur, notum esse volo preseutibus et fnturis, quod, cum a viris prudentibus timentibus deum, quibus veritas amica est, fuissem plenariter expeditus super eo, quod pisca- turam in Dhrote minus iuste possiderem, quia ipsa pertineret

494 1256.

ecclesie sancti Michaelis in Hildeusem, sicut esset omnibus mani- festum, ego de libero arbitrio et de mea bona voluntate una cum pleno consensu uxoris mee lutte ac omnium heredum meorum re- stitui eandem piscaturam prefate ecclesie sancti Michaelis assignans eam eidem sicut prius habuerat iure perpetuo possidendam. Dominas vero Emestus supradicti monasterii tunc electus et suus conventus tali devotioni mee optata gratitudine occurrentes animam bone memorie patris mei Ludolfi et matris mee Cunegundis, me et pre- dietam uxorem meam luttam in suam fratemitatem receperunt dantes nobis communionem et participium orationum, elemosinarum ac omnium bonorum operum, que in sepe dicto monasterio suo nunc et in omne tempus die ac nocte prestante domino fuerint procurata. Huic actioni mee intei*fuerunt et huius rei testes sunt dominus Emestus iam dictus electus, Albertus monachus capellanus saus, dominus Henricus prepositus in Wulvenkbusen, Henricus de Goltome clericus, Henricus de Qoltorne, lohannes fllius suus, Arnoldus de Astenbeke milites, Sifridus dapifer, Arthus de Ooltorne, Hedhenricns de Bokenem, Arnoldus de Germerdessen, domina lutta comitissa. In Pattenhusen huius facti testes sunt Ludolfus plebanus, Ludolfos sacerdos suus, Richardus de Barkhusen, lordanis frater saus, Her- mannus de*) Meringhe milites, Conradus dictus Grelle advocatos. Henricus de Pattenhusen, Rabodo de Harboldessen, Bemardns Monetarius servi et quamplures alii. Ne autem de hoc facto dubitatio in posterum oriatur et ne a quoquam in irritum valeat revocari, scriptum meum inde confectum dedi super illud et sigilli mei munimine roboravi. Actum in Halremunt anno dominice in- carnationis m^. cc^. Ivi^., v^. idus februarii.s)

Or, im KgU St-A, zu Hannover, Michaeliski, Nr, 50, Zerbrochenes Sie^ des Ausstellers an blauen und weissen Hanffäden.

988« Das KL Marienrode verkauft denn Priester Johann in Iht- furth zwei Hufen und eine Hausstätte in Wesseln. 1256 März 6,

Thetmarus dei gratia prepositus sancte Marie in Backenrod ei capitulum eiusdem loci universis presens scriptum inspecturis salutem et ad salutis gaudia pervenire. De rebus preteritis apud postero« sepe questio movetur, cum fides rei geste nee indicio scripture nee testibus adiuvatur. Hinc est, quod insinuacione presencium onmibib

1) de Mer. mil. von anderer Hand auf leergelassenem Raum nachgetm^** 2) V®. id. febr. desgl.

1256. 495

declaramas, quod nos pro necessitate ecclesie nostre de fratram

unanimi volnntate lohanni sacerdoti in Dhetfordia vendidimus duos

mansos cum area in Westenem pro qnindecim talentis liberaliter et

solnte, ita tarnen quod dictus lo(hannes) de sna liberalitate et

Yolnntate propria nobis dictonim bonoram reemendi talem contalit

facultatem, quod, si eadem bona reemere vellemus, eidem lo(hanni)

in festo Martini proximo totidem talenta novorum denariorum Hil-

densemensium et ßruneswiscensium redderemus. Ad cuius rei noti-

ciam presens scriptum conscribi fecimus et sigillo nostre ecclesie

sigillari, non obstante, quod Randewicus sacerdos, qui tunc anctori-

tate episcopi et nostra fuit excommunicatus et tamqnam membrum

putridum a nostra ecclesia abscisus, ausu temerario contradixit.

Testes huins contractus sunt canonici maioris ecclesie in Hildensem

Hartmannus de Minda, magister lohannes Volcmari, Hermannus

sacerdos novo civitatis, dominus Bodo sacerdos, Ludolfus de Borsem

miles, Henricus de Stidiem et Thidericus frater suus. Acta^) sunt

hec anno domini m^. cc^. M9., pridie nonas marcii.

Or. im Kgh SU-A, zu Hannover, Demehurg Nr, 15. Siegel verloren von dem Ton der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen, Regest Doebner, ÜB. /, 8, 122 Nr. 242.

989« Bischof Heinrich überträgt dem KL Frankenberg wiederholt die Güter in Zeheninge, welche Rudolf von Dahlum dem Kloster ver- kauft und dessen Sohn Johann nach erlangter Volljährigkeit ihn resig- niert hat. Winzenhurg 1256 März 18 (xv^. kalendas aprilis, pontifi- catus nostri anno nono).

Testes huius rei sunt Henricus cappellanus in Wincenborch, Godefridus canonicus sancte Crucis notarius noster, lobannes Engel- hard! canonicus sancti Andi^ee, lohannes Sporn clericus, Conradus et Lndolphus fratres de Elvede, Hermannus de Gandersheim, Richardus de Papinghusen, Bodo de Hesede, Striger milites, Engelbertus et Rodolphus de Dalem, Ludolphus de Freden, lohannes et Olricus fratres de Betmere, Gerhardus camerarius servi.

Gedr, Bode, ÜB, II, S. 129 Nr, 31,

OOO« Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes verhandeln mit dem Kanoniker Hugo von Fummelse wegen der Bürgschaft, die er für seinen Bruder ffeleistet, der dem Stifte den Zins von sechs Hufen in Stöckheim vorenthält. Hildesheim 1256 März 28.

') Von hier ab auf der Rückseite der Urk.

496 1256.

L(u(lolfas) dei gratia decanns et capitolum sancte Cracis in Hildensem Mis, qaibns boc scriptum fiierit exhibitom, salntem. Notum esse cupimus, quod, cnm de mandato domini nostri episcopi special! impeteremns Hagonem confratrem nostrum dictum de Vemel- busen racione cuiusdam fldeiussionis, eo quod fideinsserit in solidnm pro fratre sao domino Conrado milite pro censu expedite dando nobis de sex mansis Stokkem sitis, qai commissi faerant eidem domino Conrado tantnmmodo ad tres annos snb annuo censa et qaod eisdem tribus annis elapsis idem dominus Conradas non deberet se intromittere de eisdem bonis, sed libere deberent ad ecclesiam nostram redire, et diceremus eidem Hngoni, quod respectum habnerit ecclesia nostra ad ipsum principaliter de censu dando et de bonis libere dimittendis, quia dicto militi nuncquam bona aliqua commissi fuissenty nisi quod factum fiiit propter ipsum, ad hec dictus Hugo respondit, quod super hiis libenter vellet indempnitati ecclesie con- sulere modis omnibus, quibus posset. Et consilio habito obligayit ecclesie medietatem prebende sue et, ut perfectius et melius esset cautum ecclesie, obligayit similiter eidem domum et curiam su&m claustralem videlicet sub hac forma, ut scilicet ipse eam inhabitet per annum istum instantem tercia hac feria post Letare, et si infr& hunc annum ita potest agi, quod detur census, quem dominus Cod- radus supersedit^ et quod expediantur bona illa et dominus Conradus deinceps non intromittat se de eis requirendo de novo censum ali- quem et ecclesia sit in quieta possessione eorum et libere permit- tatur uti bonis suis, tunc Hugo extunc quiete possideat domom suam. Si autem perseveraverit dominus Conradus in errore suo et censum non dederit, quem supersedit, et impedire voluerit bona illa. tunc elapso hoc anno quicquid dampni ab eo factum fnerit eedesie totum de medietate prebende ipsius Hugonis restitnetur ecclesie. que medietas iam est ecclesie obligata, et de domo sua et corii claustrali similiter ut dictum est a tercia feria post Letare proximä post annum istum, de qua domo sua ipse exibit et ecclesia nostra in possessione ipsius erit et vendet eam, si potest, et faciet de ea quod videbitur expedire. Cum ergo de iure et consuetudine fratres de eo quod agitur in capitulo possint testimonium perhibere, nos videlicet Ludolfus decanus, Fridericus de Tossem, Ludolfus dictus de ß- vedhe, Gerardus scolasticus, Conradus de Ylsedhe huius rei te^^^ sumus. Datum Hildensem anno domini m^. cc^. 1. vio., 70. kalendss aprilis.

1256. 497

Or. im KgU 8t, 'A, zu Hannover, Kreuzstift Nr» 100, Von den beiden Siegeln an den van der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen nur kleiner Beet des Siegele des Dechanten erhalten,

091« Äbtissin M(argarete) von Gandersheim überträgt das Ach- wort eines Busches bei Rosenthal dein Bischof H(einrich), Gandersheim 1256 März 31.

VeDerabili in Christo patri ac domino H(enrico) Hildensemensis ecclesie episcopo M(argar6ta) dei gracia in Gandersem abbatissa cum devotis oracionibus benivolenciam asseqaendi. Inter contiguas ecclesias et personas iuste celebratur offtcium mutue caritatis, cum longe positos constringat beata dilecüo et eadam^) operum in propa- tulo sepios demonstretor. Predilectam igitur nobis vestram, vene- rande pater, necnon et ecclesie Hildensemensis reverenciam omni honore quo possumns ymmo et sincere caritatis amminicolo provenire cupientes affectoi vestro libenti animo paroimus et peücioni dantes vobis ex benivolo consensu capituli nostri quitqait habnimns proprie- tatis in inrisdictione qne dicitur achworde rubi videlicet aput Rosendal siti ad usus vestros et successorum vestrorum excolendi et perpetuo possidendi, firmam proinde spem tenentes, quod nostris et ecclesie nostre profectibus et in facto simili paracior existatis. Ne autem disturbacio labilis oblivionis generet ambiguum in futuris, trans- donacionem in litteris presentibus suprapositam nostro et capituli nostri sigillis affirmari fecimus perpetuo duraturam. Datum Ganders- heim anno domini m^. cc^. Ivi., pridie kalendas aprilis.

AbsehHft des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 616 Nr, 1151 im Kgl, St,-A, zu Hannover»

99ftm Bischof Heinrieh befiehlt den Pfarrern in Braunschweig und in den Archidiakönaten Barum und Lengede, den Ritter Konrad von Fummelse fiir exkommuniziert zu erklären, bis er dem Kreuzstift Genugthuung geleistet habe, Hildesheim 1256 Mai 18,

H(einricus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus rectoribus ecclesiarum in Bitinswic et in archidiaconatibus de Barem et Lengede constitutis et aliis sacerdotibus dyocesis Hildensemensis, quibns hoc scriptum fderit exhibitum, salutem. Quoniam Conradus miles dictus de Vimmelhusen detinet contra iusticiam sex mansos sitos Stockem, qui sunt ecclesie sancte Cracis Hildensemensis, quos canonici eiusdem ecclesie eidem locaverant tantummodo ad tres

') Cop* eftDdem. Had0sb. TTB. IL 82

498 1266.

annos, qui nunc sunt transacti, et quia non solvit censum de mansis iam dictis ad duos annos scilicet octo libras, dominus Heidenricns archidiaconus Hildensemeusis super hiis responsurum canonicis iam dictis auctoritate nostra peremptorie citavit eundem. Sed quia non comparuit coram eo nee sufficientem pro se misit responsalem, ipsum pro contumacia excommunicavit. Nos igitui* huiusmodi senten- tiam ratam habentes eam confirmamus. Quapropter vobis mandamns in virtute obedientie preciplentes , quatinus predictum Conradum publice denuncietis excommunicatum usque ad condignam satis- factionem quocienscumque a canonicis sancte Crucis vel eonun nuncio fueritis requisiti. Datum Hildensem xv^. kalendas iunii, pontiflcatus nostri anno x^.

Or, im Kgl. SL-A. zu Hannover, Kreuzstifi Nr, 100a. Siegel des Bi$ekoft von dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen abgefallen.

998* Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes verpachten detn Dietrich Bock und Sohn eine Hufe in Thiede. Hildesheim 1256 Juni 2.

L(udolfus) decanus et capitulum sancte Crucis Hildensemensis hiis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notom esse volumus, quod mansum ecclesie nostre situm Thidhe, quem haboit Qerardus Cyrurdicus,i) locavimus Thiderico dicto Buc et lohanni filio eins ad annuum censum yiii solidorum^ et promisit idem Thide- ricus pro se et pro eodem filio suo, quod ecclesia nostra nullom propter eos in iure suo sustinebit detrimentum et quod censuia predictum expedite et sine diminutione solvent singulis annis in feste sancti Mychaelis vero nuncio ad hoc deputato a capitulo nostro. Alioquin locandi eundem mansum cui magis placuerit capitolam nostmm habebit sine contradictione cuiusquam liberam facoltatan. Testes autem huius rei sunt dominus Wemerus prepositos in Als- borch, Hugo, Ludolfus, Henricus canonici sancte Crucis HUdensemensis, magister Thidericus, magister Luderus, Amoldus canonici et magister Lippoldus rector scolarum, Henricus, Hermannus vicarii sancti Cyriaci Bruneswicensis, Johannes de Welethe miies, Conradus Holt- nikker, Henricus Longus cives Bruneswicenses. Datum Hüdensem anno domini m^. cc«. Ivi^., iiiio. nonas iunii.

Or. im KgL St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 102, Bruchstück des KapiUlr' siegeis an detn von der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen. Regest Hänsehmmmm, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 75 Nr. 169 zu Juli 5.

*) Soll heissen Cyrorgicas.

1256. 499

99A. Papst Alexander IV. eximiert die Konventual- und Paroehial- kirchen der Stadt Braunschtceig vom Dtözesanverbande für Hüdesheim und Haiberstadt Anagni 1256 August 12 (pridie ydus aogusti, pontificatas nostri anno secundo).

Qedr. Behtmeier, KirchenhUL II Beilage 172, ÜB. der Stadt Braun$chweig LXX, Schmidt, ÜB. de$ Hochatifts Halberstadt II, (Publ. aus den Preus$. Staats- archiven 21) S. 161 Nr. 907. Begest Potthast, Beg. pant 16521.

995« Herzog Albert von Braunschweig übereignet deni Maria- Magdalenenkloster zwei ihm resignierte Hufen in Sorsum. Bei Sarstedt 1256 August 20.

In nomine sancte et individne trinitatis. Dei gratia Albertus

dnx de Brnnswic omnibus presens scriptum audituris salutem et

bone Yoluntatis affectum. Quia labilis est memoria hominum et

nemJni ceri^ est dies crastina, commendari necesse est scripto ea

que rationabiliter aguntur, ne aut obliyione temporum aut perver-

sitate pravorum hominum in posternm retractentur. Cognoscant

igitur tarn posteri quam presentes, quod Luderus de Suttherem

vendidit duos mansos sitos in ipsa villa domino Brunoni preposito

et conventui sororum sancte Marie Magdalene in Hildenshem, quos

ipse Luderus intuitu accepte pecunie domino Conrado de Dorstat,

a quo eos tenebat, et idem dominus Gonradus ipsos in manus nostras

libere resignavit. Nos itaque memoratos duos mansos nobis sie ab

atroque gradu et ordine resignatos contulimus dicto preposito et

eins conventui sororum penitencium sancte Marie Magdalene Hilden-

semensi plene de consensu fratrum nostrorum, ut ipse domine de

bonis eisdem consolationem temporalem habeant nosque retributionem

et meritum a domino perhenniter habeamus. Sane ne dictis sororibus

de ipsis coUatis a nobis mansis aliqua questio moveatur imposterum,

presens scriptum hincinde super resignatione et coUatione nostra

confectum dedimus sigilli nostri munimine roborandum. Testes sunt

et präsentes aderant comes Henricus de Woldenberg, comes Adolphus

de Dannenbergy Lutbardus et Luthardus nobiles de Meynersem;

dominus Bemardus de Indagine, Anno dapifer, lordanis pincema

noster, Heno de Hemborg, Henricas de Homburg, Baldewinus de

Dalem, Ijudolphus de Wenethem, Qodefridus de ßarvelde, Thidericus

de Walmethe, Ludolphus de Gramme, Henricus prepositus sancti

Biasii, lordanis notarius noster et alii quam plures. Datum in

castris apud Tserstede anno gi*atie millesimo cc^. Ivi., xii. kalendas

septembris.

32*

500 1256.

Or, im KgL SU-A. zu Hannover^ Mar.-Magdal. Nr. 62. Beaehädigiu SUgti des ÄuBMtelUrs an roten und grünen Seidenßlden.

996« Bischof Heinrich befiehlt den GeisÜichen der Stadt md Diözese, den Ritter Konrad von Linde und Genossen zu exkommvm- zieren, f ivenn sie innerhalb der gesetzten Frist nicht dem Kreuzstifl das vorenthaltene Getreide und den Zins herausgeben. Alfeld 1256 Sej)tember 11,

H(einricas) dei gratia Hildensemensis episcopns . . decanis, plebauis et sacerdotibus universis in Hildenseniensi civitate et diocesi constitatis salutem et paternam in domino caritatem. Qood Gonradus miles dictus de Lindetbe de mandato comitis Heinriei dicti de Indagine spoliat canonicos ecclesie sancte Crucis annoim sua et censu, satis est omnibus manifestum, et sicut dicitnr habet conscios clericos et laycos in hoc facto, qui de predicto spolio accipinnt portionem. Verum quia facientes et consentientes par pena constringit, discretioni vestre presentium auctoritate districte mandamus, qnatinus prefatos et dicte annone senratores pariter ^ emptores post receptiouem presentium commonitos habeatis, ut infra quindecim dies canonicis sancte Crucis satisfaciant competenter, alioquin ipsos extunc Inantea de parte et auctoritate nostra publice nuncietis populo excommunicatos facientes eos sub pena exeommuni- cationis usque ad satisfactionem aitius evitari, et si vobis faerint nominati, eosdem expressis nominibus nuncietis. Datum Alvelde') iii. idus septembiis, pontificatus nostri anno nono.

Or. im Kgl. 8t.-A. zu Hannover, Kreuz$tift N. 97. Siegel von dem nm dv Urk, geschnittenen Pergameniiireifen verloren.

997* Propst Werner, Priorin Beatrix und der Konvent rö« Lamspringe genehmigen, dass Johann von Wunstorf, Priester und Kanoniker in Gandersheim, drei von ihnen gekaufte Hufen in Ebolds- hausen (Elboldeshusen) dem Stifte Gandersheim überträgL 12ö6 Oktober 17 (xvi. kalendas novembris).

Testes sunt Gonradus abbas de Glusa, Johannes prepositos in Brunsteshusen, Theodericus plebanus in Gandersem, Theodericos cappellanus domine abbatisse Gandersemensis, Henricus de Wides- husen, Henricus et Volquinus fratres dicü de Paderbome canooid ecclesie Gandersemensis, laici vero Henricus camerarius domine abbatisse Gandersemensis, Waltherus et Hermannus fratres et

^) Von hier ab von anderer Hand nachgetragen.

1266. 601

Conradns milites dicti de Gandersem, Gerardns dicttts de Curia et filii 8ni Gerardns et Hermannus, Henricns de Hollenstat, Henricus de Lengede, Manegoldas de Brachem.

Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, Gandersheim Nr. 67, Siegel des Konventes stark beschädigt,

098* Eddkerr Widekind vofi Plesse schlichtet einen Streit des Michaelisklosters mit dem Pfarrer in Dorstadt wegen einer Hufe in Landolfshausen. 1256 November 2.

In nomine sancte et individne trinitatis.^) Wedekindus nobiüs

de Plesse universis hanc litteram inspecturis. Que agantiir inter

homines sueverunt scriptis et testibus faturomm memorie intimari.

Noscant igitur presentes et sciant posteri, quod causa, que vertebatur

inter venerabilem dominum Emestnm abbatem sancti Michahelis in

Hildensem et conventnm eins ex nna parte et Wedekindum plebanum

in Dorstat ex altera super manso in Landverdeshnsen sopita est

amicabiliter sub hac forma, videlicet quod predictus W(edekindus)

piebanns in Dorstat domino abbati et conventui de antedicto manso

singulis annis sicut laicus villicus dabit diebus vite sue censum

debitnm et consuetum. Post mortem vero supradicti W(edekindi)

plebani in Dorstat mansus sepedictus cum omni iure et locandi

ipsnm potencia ad dominum abbatem et conventum libere revertetur,

nee prorsus aliquis aliquid iuris sibi in ipso manso sine yolnntate

domini abbatis et conventus ulterius usurpabit. Huius rei testes

sunt Thidericus prior in Northern, Amelugus de Westerhove, Thide-

ricns de Ricmanneshusen, Hermannus villicus et alii quamplures.

Ut Tcro huic facto fldes adhibeatur, presentem litteram super hoc

conscriptam, quoniam sigillo proprio non utor, sigillo venerabilis

domini Everhardi abbatis in Northem et sigillo fratrum meorum

nobilinm de Plesse volui roborari. Acta sunt hec anno dominice

incamationis m^. cd*. Ivi^., iiiio. nonas novembris.

Or. im KgU St.'Ä. sm Hannover^ MichaeliskL Nr. 51. Die beiden Siegel wenig hesehädigU

009* Bischof Heinrich beauftragt den Archidiakon in Hildesheim, den Konrad von Fümmelse bez. dessen Bürgen bei Strafe des Bannes zur Zahlung des dem Kreuzstiße schuldigen Zinses anzuhalten. Winzen- bürg (1256) November 12.

1) VerlängerU Schrift.

502 1256.

H(einrica8) dei gratia Hildeusemensis episcopos dilecto sno H(eidenrico) dicto de Sulinge archidiacono Hildensemensi salatem in domino. A4 nos peiTenit^ quod, cum Bichardus decanns ecclesie sancte Cmcis in domino defunctns bona ecclesie sancte Cruds in Villa Stokkem sita Conrado militi dicto de Vimmellessem tantommodo ad tres annos censualiter locavisset, Heinricas miles dictus de lesem pro eodem milite fideiussit, quod ecclesiam sancte Gracis in censn fideliter expediret et tribas annis iam evolntis dicta bona libere redirent ad ecclesiam sancte Crncis. Qnia igitor dictus miles infra dnos annos censum minime iam persolvit et timetnr, qnod dictam ecclesiam in eisdem bonis debeat molestare, anctoritate presentiom discretioni tue districte mandamus, quatinus supradictum Conradum tamquam principalem commonefacias debitorem et eundem Hdnriciun de lesem velut fideiussorem moneas et inducas, ut ita efficiant quod pensio ecclesie infra mensem debita admonitione premissa fideliter persolvatur et bona memorata libere ad sancte Cmcis ecclesiam revertantur. Quod si minus , extunc in antea eosdem ad id ecclesiastica censura compellas. Datum Wincenburch ii. idis novembris.

Or, im Kgl, St-Ä, zu Hannover, Kreux$tift Nr. 98, Siegel und Be/e9iigMn§ verloren,

lOOO. Bischof Heinrich beauftragt den Dechanten des Kreuz- Stiftes, dem Kanoniker Hugo van Fümmelse zu befehlen^ dass er seinen Bruder zur Zahlung des rückständigen Zinses und HerausgtMbe van «eA* Hufen in Stöckheim an das Stift veranlasse. Winzenburg o. J. (1256* November 12.

H(einricus) dei gratia Hildeusemensis episcopus dilecto in Christo L(udolfo) decano ecclesie sancte Cmcis Hildeusemensis salutem in domino. Ad audientiam nostram noveris pervenisse, quod, cum bone memorie magister Richardus decanus antecessor tuns ecclesie tue bona yidelicet sex mansos in yilla Stokkem sitos Conrado militi dicto de Vimmelessem ad tres annos tantummodo locavisset« tait« concai^onicus Hugo frater eiusdem militis pro eo in solidum fideinssi^ quod idem . . miles frater suus ecclesiam tuam siugulis annis in debita pensione fideliter expediret et post eosdem tres annos, qm ut dicitur transierunt, predicta bona ecclesie tue dimitteret absque omni difficultate libera et soluta. Nunc autem, qnia iamdictai miles infra duos annos censum, quem debet, scilicet octo libras

1256. 503

DondTun persolvit, timetnr, quod sicut in censu defraudat ita in dictls bonis intendat ecclesiam molestare. Quocirca discretioni tne litteramm auctoritate harum districte mandamus^ quatinus eundem Hagonem diligenter moneas et indacas, ut a receptione presentium ita infra mensem cum fratre suo disponat, quod ecclesie tue oensum, quem reddere supersedit, persolvat videlicet octo libras nee de bonis Ulis se amplins intromittat. Alioqoin post dictum terminum contra iaibdictum Hugonem per excommunicationis sententiam de anctoritate nostra procedas. Quodsi contumaz existens claves ecclesie contempserity ipsnm pro contumacia et dampno, quo ecclesiam tuam lesit, et pro aliis auctore domino pnniemus super beneflcio suo secundum quod iure poterimus procedentes. Datum Wincenburche ii. idus novembris.

Or, im KgL SL-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 93a. Bruchstück des Siegels des Bischefs.

lOOl« Die Pröpste von StöUerlingenburg und Abbenrode bekunden defi Verzicht des Heinrich von TJplingen auf alle Ansprüche an das KL Dorstadt nach Enypfang von drei Mark. Stötterlingenburg 1256 Dezember 1.

H(enricus) et H(enricus) dei gratia in Stoterlincborh et Abben- rorh prepositi universis hanc litteram inspecturis salutem in domino. Notum esse volumus universis, quod in sinodo Stoterlincborh multis viris honestis tum clericis tum laicis presentibus super questione, que vertebatur inter prepositum ac conventum dominarum in Dorstat et Henricum de Uplincke suosque filios ac heredes alios sie exstitit concordatum, quod prepositus iam dictus Henrico iam prenominato dedit tres marcas argenti et ipse cum suis flliis aliisque heredibus Omnibus renunciavit omni actioni, quam adversus claustrum habuit iam predictum. In cuius rei testimonium presentem litteram con- scribi fecimus sigillorum nostrorum munimine roboratam. Acta sunt hec in Stoterlincborh anno domini m^. cc<>. lvi<>., sequenti die beati Andree.

Or. im Archiv zu Dorstadt, Siegel des Propstes Heinrich von Stöttsrlingen' burff gut erhalten^ das des Kl, Abbenrode beschädigt,

1002« Bischof Heinrich erteilt allen, welche an der Dedikations- feier des Altares der h. Maiia und Johannes d. T. in der Peterskirche in Braunschweig sich beteiligen, vierzig Tage Abläse, Braunschweig 1256 Dezember 3 (die dominico post festum beati Andree, pontifl- catus nostri anno decimo).

504 1266.

Or. im Stadtarchiv zu Braunschweig, Beschädigtes Siegel an roUicmm Seidenschnur, Gedr, Hänselnuinn, ÜB. der Stadt Braunschweig H, S. 76 Nr. 172.

1008. Abt Ludold, Prior H(artmann) und der Konvent des Oodehardiklosters verkaufen dem KL Wülfinghausen eine Hüft in Farmsen (Vermersem). Hildesheim (in claustro nostro) 1256 Dezember li (xiiii^. kalendas ianuarii).

Testes haius facti sunt ego Ludoldus abbas, Wichmannns, Tidericns, Henricus, lohannes dictus de Sulinghe, lohaones dictas Berberche presbiteri et monachi, BurcgarduSy Gonradas dictas de Sutherem monachi.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar.-Magdal, Nr. 63. Siegel des KafiifU an blauen und weissen Hanffäden, des Abtes an roten und gelben SeidenßdtK.

1004. Abt und Konvent des Godehardiklosters übertragefi dm Rudolf von Flöthe, Bürger in Braunschweig, eine Hufe in Flöthe nad Meierrecht Hüdesheim 1256.

Ludoldus dei gracia abbas et conventus mouasterii sancti Gode- hardi Hildensemensis, ordinis beati Benedicti, universis fidelibns, ad quos hec littera pervenerit, salutem in nomine salvatoris. Ct res geste memoriter habeantur, presentibus et futnris volumus esse notum, quod nos ßodolfo dicto de Vlotedhe civi in Bnmswich commisimus iure villicali unum mansum nostrum in eadem yilla Vlotedhe situm solventem octo solidos annuatim, et hoc fecimns tali modo, quod idem B(odolfus) eundem mansum quiete possideat et fllii sui post ipsum quamdiu nos ac ecclesiam nostram in annno censu nostro bene pertractaverinti) ac honeste. Datum Hildensem anno domini m<>. cc<>. Ivi^.

Abschrift des 15. Jahrhunderts im Cop. des GodehardikL, Ms. 311 foL 7^ in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.

1005« Das Moritzstift beschliesst über Bestrafutig der Kanomker, welche aus ihrer Obedienz nicht die Präbende entrichten. Hüdesheim 1256.

lohannes dei gratia prepositus, Gerardus decanus totomqa« capitulum sancti Mauricii Hildensemense omnibus, quibus hoc sciiptom fuerit exhibitum, salutem in domino. Cum quidam canonici nosUi habentes obedientias alüs concanonicis suis prebendam debitam ex eisdem non mioistrabant, perpendimus discordia$ oriri inter firatres

0 Cop. pertractaverit.

1^66. 506

et odia pnllulare, qne evidens indoxerunt periculnm animarom,

iasnper ex eo bonestati ecclesie nostre et communi utilitati fratram

et divino servitio cognovimas non modicum derogari. Nos itaqne

hnic morbo previda dellberatione obviare volentes imanimi consensu

statoimas, ut quicumqae canonicomm nostroram aliqnam obedientiam

iam consecutus est vel inposterum consequitur, si prebendam debitam

ex obedientia^ quam habet, sive in denariis sive in aunona non

ministrayerit infira tv dies numerandos a die, quo ex ea consuevit

consolatio fratribus provenire, nisi iusta de causa de licentia decani

et consensu fratrum eidem indutie prorogate fuerint, cadat a iure

obedientie illius et eadem per decanum et capitnlnm alii, qui fide-

liter amministret , libere conferatur. Nichilominns tarnen contra

hoiusmodi detentorem probende fratrum capitiüo salva maneat actio

de subtractis. Verum si notorium fuerit per rei evidentiam vel

huiasmodi obedientiarius probaverit evidenter coram decano et capitulo,

qnod bona, de quibus prebendam ministrare dcbet, vel incendio sunt

destructa vel rapinis ablata vel sterilitate seu detrimento alio diminuta,

ita quod nee totam prebendam nee aliqnam eins partem dare possit,

cum de dolo vel negligentia reprehendi non possit, quia immunis

est a reatu, debet a pena huius statuti non immerito excusari. Ne

igitur super hoc Statute possit dubitari in futurum et ut ipsum

permaneat inconvulsum, ego lohannes prepositus et ego Gerardus

decanns sigillis nostris una cum sigillo capitnli nostri presentem

cartam inde confectam duximus roborandam. Huius statuti ordinationi

intcrfuerunt expressum consensum ei adhibentes lohannes prepositus,

Gerardus decanus^ HenricuS; Ludingerus, Henricus, lohannes sacer-

dotes, lohannes, Ludolfus diaconi, Gerardus, Tidericus, Volcmarus,

lohannes, Hermannus subdiaconi. Actum in capitulo nosti*o anno

domini mP. c(fi. R vi®., pontificatus domini Henrici episcopi Hildense-

mensis decimo.

Or, im KgL St-A, zu Hannover, Maritzstifl Nr, 19. Siegel des Kapitels Hnd des PrapsteB beschädigt, das des Dechanten gut erhalten,

lOOC. Oraf Ludolf von Wunstorf überträgt dem KL Wöltingerode sechs Hufen in Egenstedt Hannover 1256,

Ludolfus dei gratia comes de Wunstorp omnibus salutcm in domino Ihesu Christo. Notum esse volumus omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit, quod nos domini Hilleboldi prepositi Bostringie et canonici maioris ecclesie Bremensis fratris nostri et aliorum

606 1256-67.

herednm nostrorum favente consensu sex mansos hereditatis nostre sitos in Villa Egenstede apud Tossem, quos ad maniis nostras resigDaverunt dominus Henricus et Volcmarus fllii domini Volcmaii, qui eos a nobis in feodo tennerant, ecciesie in Waltingerode con- tulimas omni advocatia liberos et absolutos, sicut a nostris progeni- toribus ad nos devenerunt^ cum omni proprietatis iure in agris, in pratis, in silvis et pascuis iare perpetno possidendos. Hains rei snnt testes dominus Warmannas canonicus Mindensis et plebanus in Honovere, dominus Hermannus de Heimbere, dominus Bertrammns de Boltessen sacerdotes, Halmarus scriptor, milites dominus lordanis de EckerO; dominus Engelbertus de Leuthen, Eckehardus et Engelike de Lenthen seiTi, Arnoldus, Waltmannus et Alvericus burgenses in Honovere. Ne igitur successorum nostrorum aliquis factom hoc nostrum possit inmutare, presentem paginam sygillo nostro mnniviinas ad cautelam. Datum Honovere anno domini m^. ccP. Ivi®.

Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover f Wölting&rode Nr, 30. B€9chädigi€M Steffi des Grafen, Im Cop. des Kl. WöHingerode, VI, 115 S, 275, heisH es: „sie trimmt nicht, wo Egenstede Hege oder gelegen habe**, aber jedenfalls ist Egenstedi gew%eint nach dem Zusätze apnd Tossem.

1007« Ritter Lippold Vogt vmn Alten Markte übereignet mif Zustimmung seiner Söhne Lippold und Ernst dem Kl, Escherde eine Hof Stätte und vierzig Morgen in Escherde, welche ihm der Bürger Heinrich Westfal aufgelassen hat. 1256.

Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr, 32, Siegel des Ausstellert an weissen gefloclitenen Hanfschnüren, Oedr, Doebner, ÜB. I, S. 123 Nr, 243,

1008« Der Bat von Braunschweig bekundet, dass die Brüder Dietrich, Ludolf und Bertold von Lehndarf dem Kl. Frankenberg dr*^^ Hufen in Ohlendorf (Olenihorpe) verkauft haben. Braunschweig 1256.

Or. im Archiv zu Dorstadt mit detn Stadtsiegel. Gedr. Bode, ÜB. II, S. 1^ Nr, 35, Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 71 Nr. 162.

1009* Bischof Heinrich übereignet dem netten^ Hospitale in Goslar, den halben Zehnten in Haverlah, 1257 Januar 24 (in die Thimothei apostoli, pontificatus nostri anno decimo).

Testes huius rei snnt Ludolfus prepositus maior, Geroldus decanus, Hartmannus scolasticus, Hedenricus cellarius^ Florentins, Johannes pre- positus Montis, Wernherus prepositus in Alsborch, magister lohanDes, Henricus de Driborg, Hermannus de Dasle, Bemardus deDorstai^Hoyervs

1257. 507

dictns Wul^rofe canonici HUdensemenses, comes Henricns iunior de Woldenberch, Ecbertus camerarins, Ladolfas de Borshem, Lndolfus de Yinkelere milites, Heinricus de Minda, Eylardns de Bruckem, Johannes filins domini Elye de Brnnsvic.

Or. im Stadtarchiv zu Gotlar, Guterhaltmes Siegel des Bischofs an roten Seidenfiden mit RUcksiegel, das des Domkapitels von gleicher Befestigung verloren. Gedr. Bode, ÜB. II, S. 134 Nr. 39. liegest Doebner, ÜB, III, S. 643 Nachtr. Nr. 22.

lOlO» Bischof Dietrich von Wierland verheisst den reuigen Besuchern und den WbhUcUem des Maria-Magdalenenkloste^-s Ablass. Höxter 1257 Februar (mense febrnario, pontificatns nostri anno xi<>).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 64. Siegel des Bischofs an weissen Zwimfäden. Gedr. Zeitschrift 1859 S. 66.

1011* Dotnpropst L(udolf), Domdechant G(erold), Domscholaster H(artmannn) und das Domkapitel verkaufen dem Kl. Schinna zwei Hufen Landes in Bergen. Hildesheim 1257 März 2 (vi^. nonas martü).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Celle Or. Des. 13, XI, 19 Nr. 1. Siegel verloren. Gedr. v. Hodenberg, Hoyer ÜB. VII, S. 29 Nr. 39.

1012«^ Bischof Dietrich von Wierland ernennt mehrere Domherrn zu seinen Testamentsvollstreckern. 1257 März 11.

Bonitate divina Th(idericus) episcopus Vironensis. Notum esse

cnpimus Christi fidelibns nniversis tarn presentibus quam fdtnris,

quod nos karissimos in Christo lo(hannem) Montis et Al(bertnm)

sancte Cracis prepositos, Hartmannnm scolasticnm germanum nostrom,

magistmm Io(hannem) consangnineum nostrnm et dominum Volradum

de Goslaria canonicos Hildensemenses, testatores nostros constitnimns

super Omnibus rebus nostris mobilibus et immobilibus, ut secundum

quod eis prescripserimus vel si forsan ex negligentia nullum scriptum

dederimus, de consilio fratris Henrici capellani nostri taliter ordinent

et disponanty ut de hoc in districto examine eterno deo vivo et vero

reddere valeant debitam racionem. Si vero peregrinacionibus vel

aliis occupationibus aliquem vel aliquos ex ipsis in hiis exequendis

contigerit impediri, Wer(nerum) prepositum de Alesborch, S(egebo-

donem) de Schartfelde, H(eidenricum) cellerarium, lo(hannem) plebanum

vel Flo(rencium) canonicos Hildensemenses unum ex hiis prenominatis

quilibet snpradictorum testatorum substituat loco sui. Becognoscimus

autem et tenore presenciüni protestamur, quod nee dominus Pad(er-

bomenBis) episcopus nee abbas Corbeiensis nee aliquis hominum in

608 1267.

reciüis nobis a deo coUatis aliqnid habet iuris, qaia non de dioctei nostra nee de patrimonio, sed de officio et de bonorum hominnm snbsidio et nobilium dono ea que possedimus habebamns, nnde nolumus, ut aliquis hominum aliquid sibi iuris usurpet. Ad omnem ambignitatis scrupulum ammovendum presenti pagine sigülum nostrum decrevimns apponendum. Datum et actum anno domini m^cc^viR, in dominica qua cantatur Oculi mei semper.

Ab$ehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 623 Nr. 1185 im Kgl. SL-Ä. lu Hannofoer. Gedr. Zeitschrift 1859 S. 69. Regest Doebner, ÜB. I, S. 123 Nr, 244.

1018. Bischof Heinrich gestattet dem Dechanien und Kapitd des Kreuzstiftes, gewisse notwendige geistliche und weltliche Handlungen in Abivesenheit des Propstes vorzunehmen. Hildesheim 1257 Mai 20.

H(einricus) dei gratia Hildensemensis episcopus in Christo dilectis . . decano et capituio ecclesie sancte Crucis Hildensemensis salntem in domino. Cum prepositus vester ex debito offlcii sui apiid ecdesiam vestram teneatur facere residentiam, ut paratior sit ipsam in suis iuribus fideliter promovcre et contra molestatores suos eamdem sollicite defensare, noiumus, quod eius absentia vobis et ecclesie vestre sit dampnosa, quibus sua presentia debet esse tarn consilio quam auxilio fructuosa. Quapropter si electiones vel prebendanuD assignationes in capituio vestro imminent iure peragende et alia, que iuris spiritualis sunt, et si locationes bonorum et peticiones ezuviarum de litonibus vestris et alia, que sunt iuris tämporalis, fieri urgeus necessitas et evideus utilitas expostulat, quamdiu prepo- situs vester alias demoratur, ne per suam absentiam iura ecclesie vestre negligantur, agendi et disponendi de hiis ad profectum vestnun et ecclesie vestre vobis auctoritate presentium liberam concedima^ facultatem. Datum HUdensem xiiio. kalendas iunii, pontificatos nostri anno x^.

Or, im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 101, Siegel wm dem te^ der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen verloren.

1014. Das Kl. JUari^nrode verpflichtet sich, die Zustimmung di.^ Bischofs zum Verkaufe von zwei Hufen und einer HaussteUe in Wessdn an de7i Pfarrer zu Detfurth beizubringen. Marienrode 1257 Mai 24.

Thetmarus dei gratia prepositus in Backenrod et eiusdem loa conventus omnibus presens scriptum inspecturis salutem. Notom esse volumus, quod nos penuriam pacientes de commoni conseoso lohanni plebano in Detfordia duos mansos in Westenem com am.

1267. 609

qnos ecciesia uostra ibidem habebat, pro quindecim talentis Hildense- mensinm libere et absolute vendidimas sab hac forma, qnod nos venerabilis patris nostri Hildensemensis episcopi consensum et ipsius litteras sigillatas dicto lohanni super tali contractu utiles procura- remus nostris laboribus et expensis, ad quod faciendum nos ipsi caacione fideinssoria presentibus litteris obligamus ad interesse et d&mpna, que idem Johannes ex defectn predictorum consensus videlicet et litteramm episcopi medio tempore susünuerit, nichilominus obli- gantes. Testes huius contractus et obligacionis sunt fratres eiusdem loci Hinricus de Bervelte, Johannes Qallicus, lohannes de Monte, Hermannus de Vordem sacerdotes, Hinricus de Indagine eiusdem lod confi*ater, Hermannus nove civitatis apud Hildensem plebanus. Datum in ecciesia nosti-a anno gratie m^. ccfi. Ivü^., nono kalendas innii, pontificatus domini nostri Hinrici Hildensemensis episcopi anno xi».

Abackriß des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 106 S. 29 im Kgh Si.-A. zu Hannover, Begest Doebner, ÜB. /, S. 123 Nr. 245.

1015. Propst Thetmar von Marienrode verkauft dem Pfarrer Johann in Detfurth zwei Hufen und eine Hausstelle in Wesseln. Marien- rode 1257 Mai 24.

Thetmarus dei gratia prepositus in Backenrod et eiusdem loci

conventus omnibus presens scriptum inspecturis salutem. Notum

ense volumus, quod nos penuriam pacientes de communi consensu

lohanni plebano in Dethfordia duos mansos in Westenem cum area,

quas ecciesia nostra ibidem habebat, pro quindecim talentis Hilden-

semensium libere et absolute vendidimus sub hac forma, quod nos

venerabilis patris nostri Hildensemensis episcopi consensum et ipsius

litteras sigillatas dicto lo(hanni) super tali contractu utiles procu-

raremus nostris laboribus et expensis, ad quod faciendum nos ipsi

caacione fideinssoria presentibus litteris obligamus ad interesse et

dampna, que idem lo(hannes) ex defectu predictorum consensus

videlicet et litteramm episcopi medio tempore sustinuerit, nichilominus

obligantes. Testes huius contractus et obligacionis sunt fratres

eiusdem loci Henricus de Bervelte, lohannes Galliens, lohannes de

Monte, Hermannus de Vordem sacerdotes, Henricus de Indagine

eiusdem loci confrater, Hermannus nove civitatis apud Hildensem

plebanus. Datum in ecciesia nostra anno gratie rxfi, cco. lvii% nono

kalendas iunii, pontificatus domini, nostri Henrici Hildensemensis

episcopi anno xi.

510 1257.

Or, in der Beverinisehen Bibliothek zu Hilde$keim, KL Marienrode Nr. L Siegel des Konventes an dem von der ürk, geschnittenen Pergamentstreifen. Begni Doebner, ÜB. III, S. 643 Nachtr. Nr. 23. Bischof Heinrieh starb am 25. Mai, vgl. Mon. Gemu SS. VII, S. 862.

1016. Das Andreasstift erlässt dem Kl. Dorstadt eine jährliche Abgabe. 1257 (vor Mai 25).

lohannes dei gratia decanus et capitulum ecclesie saacti Andree in Hildensem hiis, quibus hoc scriptum faerit exhibitnm, s&latem in domino. Notum esse cupimns universis tarn presentibus quam fataris, quod dominus Conradus prepositus in Dorsat et domina Oda prioiissa et totus conventus eiusdem loci ita egerunt nobiscum, quod de penslone duarum librarum et sex solidorum^ in qua tenebantur nobis annuatim, dimisimus eos imperpetuum absolutes, et super hoc ad cautelam futuri temporis, ne videlicet successores nostri possint hanc peQsionem iam dictam petere ab ecclesia in Dorstat iam dicta, dedimus hoc scriptum eidem ecclesie sigilli nostri munimine robo- ratum et, quod ipsa ecclesia est penitus absoluta a pensione aupra- dictorum denariorum, in eo recognoscimus et publice protestamur volentes, ut non valeant littere, si alique apud nos invente fdeiial, que faciant mentionem huiusmodi pensionis. Datum anno domiBi Tsfi. QcP. P. viio., pontificatus domini Heinrici Hildensemensis episcopi anno xi^.

(h\ im Archiv zu Dorstadt. Out erhaltenes Siegel des Stiftes an dem vom der

Urk. geschniUenen Pergamentstreifen.

1017. Volrad von Depenouwe bekundet, den Zehnten in Meerdorf (Merthorp), von dem die Hälfte die Brüder Ludolf und Gebhard um Bortfeld und die Hälfte Burchard von Wolfenbiittel ihm resignirt haben, dem Abte Konrad und dem Konvente des Kl. Biddagshausen deshalb aufgelassen zu haben, weil Bischof Heinrich den Zehnten dem Kloster übereignet hat, und erklärt sich zur nochmaligen Resignation bereu, sobald die Kirche einen neuen Bischof habe und er dazu aufgefordert icerdm würde. 0. D. (1257 ^ai 25— Juni 13).

Huius rei testes sunt prepositus Volradus et dominus Volcmanis canonicus sancti Mauritii in Hildensem, lohannes Bars, Hermaimiis de Ellesem, Heinricus de Swechlithe advocatus in Honovere, Ecbertns iunior de Asseborc, Heinricus Boniko, lohannes Longus, lohannes de Monstede.

1257. 611

Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, KL ßiddagshauaen, Oedr, Seheidt, Vom Adel, MantisM S. 437, Asseburger ÜB, I, 8. 206 Nr, 199, Vogell, QesehUchU- gmhkhte der v, Schwieheldt II, S. 11, im Auszug ÜB, der Stadt Hannover (ÜB, de» histor, Vereins für Niedersachsen V), S. 27 Nr, 27. Vgl, auch Zeitschrift 1868 S, 46 ff. Die Urh, gehört in die Zeit der Vakanz vom Tode des Bisehofs Heinrich bis zur Wahl Johanns,

1018. Papst Alexander IV. befiehlt dem Bischof (Heinrich) y das iurch päpstlichen Erlass detn Bischof (Simon) und dem Dotnkapitel von Paderborn erteilte Recht, im Lande Burgen zu bauen, detn Erzbischof (Konrad) von Köln und andern gegenüber nötigenfalls durch Ex- hommunikation zu wahren. Viterbo 1257 Mai 30 (iii. kalendas iunii, pontificatus anno tercio).

Or. im Kgl. St,-A. zu Münster. Gedr. Westf. ÜB, V, S, 273 Nr. 586. Regest a. a, 0. S. 390 Nr. 704, Archiv. Zeitschr. III, S, 54 Nr. 98. Obwohl Bischof Heinrieh bereits am 25 Mai gestorben ist {vgl. Vaterl, Archiv 1842 S. 452 und 1849 S. 400), dürfte das Schreiben doch noch an ihn gerichtet sein. Bischof Johann v>urde am 13. Juni gewählt, vgl. unten Nr. 1020,

1019. Papst Alexander IV. beauftragt den Domscholaster und den Domherrn Volrad, dem Kanoniker Johann des Kreuzstißes eine Pfründe zu verschaffen. Viterbo 1257 Juni 12.

Alexander episcopos seryus servorum dei dilectis filiis . . sco-

lasüco et Volrado canonico ecclesie Hildesemensis salutem et

apostolicam benedictionem. Dilectns Alias lohannes canonicns ecclesie

sancte Crncis Hildesemensis nobis exposoit, quod^ cum ipse auc-

toritate venerabilis fratris nostri . . Coloniensis archiepiscopi tunc

in paiübus Ulis apostolice sedis legati liabentis potestatem beneflcia

conferendi in eadem ecclesia canonice sit receptns in canonicnm et

in fratrem^ nondnm in ea est prebendam aliqnam assecutus, licet

iaxta constitntionis nostre tenorem sit in eadem ecclesia de qnatnor

reservatis. Quia vero indignnm existit, nt idem I(ohannes) inane

canonici nomen gerat, nos receptionem hniusmodi ratam habentes

et gratam ipsamqne anctoritate apostolica confirmantes discretioni

vestre per apostolica scripta mandamus, qnatinus, si est ita, eidem

I(olianni) de prebenda, si qua nuUi alii de iure debita in ecclesia

ipsa yacat ad presens vel quam cito yacaverity providerc curetis

emnqae faciatis ipsius prebende paciflca possessione gaudere, contra-

dictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita com-

pescendo. Datum Viterbii ii. idus iunii, pontificatus nostri anno tercio.

612 1257.

Or, im KgL St-A, zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 103. BleibMe an Hanf- schnüren. Unten rechts auf dem Bug Ben. per. Auf der Rückseite MreA lux. Gedr, Westf. ÜB, V, S. 274 Nr. 588.

1030. Papst Alexander IV. erteilt allen denen, welche die Kreuz- kirche am Tage der Weihe besuchen, vierzig Tage Ablass. Viterho 1257 Juni 13 (idas iunii, pontificatus nostri anno tercio).

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 104. BleibuUe an roten und gelben Seidenßden. Unten rechts auf dem Bug P. Aug. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 124 Nr. 246.

1031. Der Dompropst, Domkantor und Propst von Ölsburg be- kunden Beilegung eines Streites des Kreuzstiftes mit dem Marsdiall Heino wegen des Zehnten in Ingein. 1257 Juni 16.

L(adolfas) dei gratia maior prepositus et T(heod6ricas) cantor et V(emerus) prepositus in Olesburch hüs, quibns hoc scriptiUD faerit exhibitum, salatem. Notum sit, quod qnarta die elecüoBis domini nostri I(ohannis) electi nostri idem dominus electns noster et Ger(oldus) decanns ecclesie (nostre et a)lii concanonici nostri videlicet H(eidenrictts) cellerarius, lo(hannes) plebanus et Io(haDn6s) de Schillesseke et S(igebodo) de Scartfelt et H(einricas) de Scalke- berch, Wiradas et magister lo(hannes), Henricus de (Dri)bareb, Her(mannus) de Woldenberh convenerunt in claustro snperiori eodeäe maioris et in causa, que vertebatur inter decanum sancte Grads et capitulum suum ex una parte et H(en)one marscalcum ex altera super decima in Yogenem iuterposuerunt se ad bonum pacis et iam dicti decanus et capitulum sancte Crucis elegerunt nos arbitros et H(eiio pro se) et fratribus suis elegit similiter arbitros videlicet Cesarien de Weledhe et L(udolfum) de Borsem et E(kbertam) camerariim et, sicut premissum est, interposuit se dominus no(ster electns). coram quo per ipsum et per arbitros prenominatos fuit compositan in hunc modum et pronunciatum, quod scilicet Heno publice recognovit quod ipse et frater saus Balduinus (cum) patre ipsorum obligayerafit dictam decimam in Yngenem ecclesie sancte Crucis pro Ix taleatis et data fide in manus electi nostri et in manus Thiderici de Bothingc et Ludolfl de Borsem et Hoyeri de Piscina et Henrici pinoene promisit idem Heno, quod producet alios duos fratres suos imdorfe scilicet Conradum et Ludolfum coram domino nostro nunc decto. qui similiter eandem decimam obligabunt ecclesie sancte Crucis et hoc facient statim post conflrmationem ipsius domini nostri decü

1257. 613

infra XV dies et ipse Heno et fratres sui omnes dimittent possessionem

dicte decime in Yngenem decano et capitulo sancte Crucis, sicnt

eam ante violentiam et ininriam eis factam consneverant habere

et deinceps in fractibas eiosdem non inferent eis aliqaam molestiam

et homines et litones per exactionem aliqaam non gravabunt. Dictum

est etiam ex parte Henonis, quod^ si fratres suos non potest producere

infra xv dies post conflrmationem domini nostri, ut faciant qaod

ipse promisit, extanc ipse intrabit civitatem Bmniswicensem et de

ea non exibit, nisi efflciat quod promisit. Ita dictum fuit et pro-

nunciatum ex parte Henonis. Ex parte autem decani et capituli

sancte Crucis ita dictum fuit, videlicet quod de summa Ix talentorum,

pro qua primo obligata fuit decima illa in Yngenem, decanus et

capitulum relaxaverunt eidem Henoni et fratribus suis xv talenta,

ita quod tempore illo, quo rediment ipsam decimam, non oportebit

eos dare nisi xl et v talenta. Preterea dampna, que fecerunt sepe-

dicti Heno et fratres sui in decima illa auferendo fructus ipsius

decime pluribus annis, ea decanus et canonici similiter remiserunt.

Testes huius rei nos arbitri sumus et testes sunt Bodolfiis de Dalem,

Henricus pincera, Ludolfus de Borsem, Tidericus de Rodtinge,

Hermannus de Thinkele, lohannes de Adenstede, Conradus de

Elvedhe, Tidericus de Gramme, Henricus de Bornem, Ekbertus

camerarius, Hugo de Holthusen, Hoyerus de Piscina, Bertoldus Pil,

Cesarius de Weledhe, Gerardus Hokin, Ludegerus de Valeberch

milites, Ernestus filius pinceme et alii quam plures. Ne igitur de

hiis, que in arbitrio acta sunt, imposterum dubitacio oriatur, nos

e& conscribi et sigillis nostris fecimus firmari; et dominus noster

electus sigillum suum huic cartule fecit apponi, et hoc dictum est,

quod dominus noster idem electus noster ea post confirmacionem

suam sigillo et scripto suo ad maiorem huius rei evidentiam roborabit

et sigillum ecclesie nostre apponetur litteris suis super hiis de novo

conf ectis. Acta sunt hec anno domini w9. cc^. F. vii®., xvi. kalendas iulii.

Or. im Kgl, Si.-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 105, Spitzovales Siegel des IVtPpstes Johann des Moritzstißes beschädigt, Bruchstück eines Konventssiegels, das gjUs Domkantors, spitzoval, und rundes Siegel Werners, zwei kreuzweise gelegte

leiten mit Stengel: f SIGIL. WERNE BOETVELDE. Ein anderes Siegel,

besonders das des Erwählten, Jiat nie an der ürk. gehangen. Regest Doehner, ÜB. I, S. 146 Nr, 247,

1033. Papst Alexander IV. erteilt allen, welche die Domkirche an den Festen der Oeburt und der Himmelfahrt Maria besuchen, einen

HUdeah. ÜB. TL 83

514 1257.

Ablass von vierzig Tagen. Viterbo 1257 Juni 17 (xv. kalendas iulii, pontificatus nostri anno tertio).

Or. im Kgh St-A, zu Hannover, DomsHft Hildesheim Nr, 199. Bleibulk an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Doebner, ÜB. I, S, 124 Nr. 248.

103S. Bischof Johann übereignet dem Andreasstift drei Hujm und einen Hof in Hohenhameln. Hildesheim 1257 Juli (Juni 17).

lohannes dei gratia Hildensemensis episcopos omnibus hoc scriptum inspecturis i) imperpetuum. Ne rerom gestarum memoria lapsu ac varietate temporis evanescat, auctenticis decet scriptis et hominum testimoniis adluvari. Sciant itaqne universi presentiom inspectores, qnod, cum dilecti nobis in Christo decanus et capitnlum ecclesie sancti Andree Hildensemensis, qui ad nos nostrosque sac- cessores Hildensemensis ecclesie episcopos nuUo medio spectare noscontur, a Berenwardo dicto de Eemme milite com consensu omnium heredum suoiiim tres mansos et cnriam unam sitos in vüIa Honhamelen com universis eorum attinentiis in pascnis, nemoribos et iu campis emptionis titulo compararint, idem Berenwardas, Theo- dericus filius saus laycns et Ludingeros filius suns et Ladingeros frater canonici Montis eadem bona nostras in manus libere resig- narunt. Nos autem dncti zelo caritatis et fervore religionis, qnas erga predictos . . decanum et capitulnm sancti Andree habemos« ipsos tres mansos et cnriam cum iure quolibet nobis de prefatonun resignatione vacantes in anime nostre remedium contulimus . . decano et capitulo predictis. Ut autem hec coUatio nostra secura consist&t» presens scriptum de hoc confectum appensione nostri sigilli doximiii muniendum. Testes huius rei sunt Geroldus decanus, Hartmannas scolasticus, Theodericus de Adenoys cantor, lohannes plebanos, Wlradus de Qoslaria, Heinricus de Brema, Hermannus de Woldca- berg, Heinricus de Driburg et Halte nostri canonici, Theodericus de Botthinge, Heinricus pincema, Ludolphus de Borshem, Sifridus iunior de Rutenberge, Bertoldus Pil, Hugo de Holthusen milites, Heinricus Acco, lohannes de Empna, Hildebrandus Seneca, Hilde- brandus Storm, Heinricus de Asle, Symon Puntroke, lohannes Pepersac, Gyseko de Gosslaria, Hermannus de Lapidea domo, Mathias de Dammone consules et alii quam plures. Actum Hildensem in curia nostra minori anno gratie m®. cc^. R y\\0,^ mense iulio, ponti- ficatus nostri anno primo.

^) inspectiiris fehlt im Or.

1267. 615

Or, in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Andreasttift Nr. 10. Stark heschädifftes Siegel des Bischofs. Eine abweichende, aber im Wesentlichen gleiche Ausfertigung mit der Tagesangabe xv^. kalendas inlii ebenda, Or, Nr. 9. Siegel stark beschädigt. Regest Doebner, ÜB. I, S. 125 Nr. 249 und III, S. 6U Naehtr. Nr. 24, Die Bezeichnung Johanns als episcopiu statt electns muss auffallen.

1024. Dompropst Ludolf bekundet die Beilegung eines Streites zwischen Herbord von Hagen und dem Kreuzstiß wegen eines Achtels vom Zehnten in Elbe. Hildesheim o. J. (1257) Juli 30.

Ludolfas dei gi*atia maioris ecclesie Hildensemensis prepositus

Omnibus hoc scriptum audituris salutem in domino. Vacante ecclesia

Hildensemensi Herbordus filius Herbordi de Indagine coram nobis

in indicio petiit a decano et canonicis sancte Crucis Hildensemensis

octavam partem decime in Elvede venditam olim ecclesie sancte

Crucis a Tegenbardo milite sine suo et parentum suorum consensu,

quam dicebat ad se iure feodi pertinere. Ex parte vero capituli

sancte Crucis fuit responsum, quod ecclesia sancte Crucis olim

habuit tantnm tres partes decime Elvede *) et predictus The(gen-

hardns) v partes habuit ibidem, quatuor quas habuit ab antiquo, et

quintam, quam postea emit a Conrado cognato suo. Tandem canonici

sancte Crucis redemerunt a prefato The(genhardo) de beneplacito

episcopi Conradi unam quartam de illis iiii partibus decime, quas

habuit ab antiquo, et protestati fiierunt coram eodem episcopo et

multis honestis^) viris, quod illam paiiiem noUent redimere nee

redimerent, quam predictus The(genhardus) emerat a Conrado, et

istud per Privilegium episcopi Conradi datum ecclesie sancte s)

Crucis evidentissime probaverunt. Prefatus igitur Herbordus in-

telligens, quod ecclesia sancte Crucis illam partem decime, quam

petebat, non habuit nee quasi possedit, sicut evidenter patet per

autenticum scriptum episcopi C(onradi)^), habito consilio decanum

et canonicos sancte Crucis ab actione, quam contra eos instituerat,

reddidit absolutes. Ne igitur super hiis contingat dubitari iuposterum,

presens scriptum inde confectum sigillo nostro duximus roborandum.

Actum Hildensem in curia nostra ii. kalendas augusti.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 18. Beschädigtes Siegel des L>ampropstes. Die Urk. des Bischofs Konrad oben Nr. 547. Der Ausdruck vacante ecclesia muss auf die Zeit zwischen der Wahl und der Konfirmation Johanns bezogen werden.

') dec. Elv. auf Rasur. *) Or. henestis. ') sancte übergeschrieben. ^y episc. C. auf Rasur.

88*

516 1257.

1035. Domherr Jordan von Blankenburg unter den Zeugen der ürk. des Bischofs Hermann von Camin für die Kirche in Ziethen, Ziethen 1257 September 14 (xviiio. kalendas octobris).

Gedr. Biedel, Codex dtpl. Brand, I, 27 S, 4 Nr, 6, P&mmerschea ÜB. IT, S. 4$ Nr, 643, wo die älteren Drucke angegeben sind,

1036. Kl, Escherde verkauft dem Maria-Magdalenenkloster drei und einen halben zehntfreie Morgen in Sorsum. Neu- Escherde 1257 September.

Heinricas dei gratia prepositus, . . prioiissa et totus conventos in novo Escherte omnibus presentem litteram videntibns salntem in nomine salvatoris. Tenore presentinm publice confltemnr, qnod nos domino Brononi preposito et conventni sancte Marie Magdalene domus Hildensemensis vendidimus tria iugera et dimidiomi) ab omni decimatione libera in villa Suttherem prope Emberke Sita inre pro- prietatis et dominii perpetno eidem domui possidenda. Ne igitnr hnic nostre venditioni aliqnod suboriatur dubium in fiituro, pres^os scriptum de hoc confectum sigillo^) ecclesie nostre fecimns roboiari. Actum in novo Escherte anno gratie m^. cc^. R vii^, mense sep- tembri, electionis tempore lohannis Hildensemensis electi, regni Richardi Romanornm regis viri incliti anno primo.

Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover, Mar.-Magdal, Nr. 65, Beschädigtes Konrtntt- Siegel, Da nach Nr, 1020 die Wahl Johannes am 13, Juni erfolgte, so wiri electionis tempore in dem Sinne von Zeit, in welcher Johann Erwählter aber noch nicht Bestätigter war, Elektenzeit Johanns, aufzufassen sein.

1037. Erwählter Johann überträgt dem Kl. Neuwerk hei Goslar vier Hufen und einen Hof in Gielde (Geledhe). Moritzberg vor Hildes- heim 1257 Oktober 6 (ii. nonas octobris).

Testes huius rei sunt Geroldus decanus, Hartmannas scolasticns, Theodericus cantor, Heindericus cellerarias, Sigebodo de Scartvelde, Wiradas de Goslaria, magister lohannes, Hildebrandas de Udarii, Hermannus de Dasle, Otto de Eversten, Henricus de Dribürdi, Theodericus de Barem, Ekbertus camerarius, Bertoldus PIL

Or. in der Beverinischen Bibliothek in Hildesheim. Benähte SiegeL Geir, Bode, ÜB. II, S. 136 Nr. 41, nach Cop, ÜB. des histor. Vereins für Niedersach^en l S. 35 Nr, 31,

1038. Dompropst Ludolf schenkt dem Domkapitel einen Hof und drei Hufen in Losbeke, welche Heinrich von der Kapelle von ihm

1) et dimidiom später eingeschoben. ') Hinter sigillo ein Wart frcyrv^Mfi.

1257. 617

zu Lehn hat, wofür ihm das Domkapitel eine Schuld von 36 Pfund erlässt. 1257.

Or, im Kgl, SU-A, zu Hannover , Domstifi Hildesheim Nr. 200. Beschädigtes Siegel des Ausstellers. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 126 Nr. 253.

1099. Otto, Ludwig, Hermann, Konrad, Albert Propst (des Kreuzstiftes) und Friedrich Propst (des Bonifaciussüfies in Hameln), Brüder, Grafen von Everstein befreien die Kirche in Mariengarten von der Zugehörigkeit der Kirche in Sieboldshausen und entschädigen den Pfarrer von Sieboldshausen mit einem halben Allod in Dramfeld. 1257.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mariengarten Nr. 8. Fünf beschädigte Siegel. Gedr. Meinardus, ÜB. von Hameln S. 32 Nr. 43.

lOSO« Ludolf von Elbe (dictus de Elvede), Kanoniker des Kreuzstißes, unter den Zeitgen der Urk. des Grafen Burchard von WofUdenberg, in welcher dieser dem Kl. Neuwerk bei Goslar Güter in Baddeckenstedt und Söderhof verkauft. 1257.

Or. in der Beverinischen BibU in Hildesheim. Gedr. Bode^ ÜB. II, S. 137 Nr. 42.

1081« Abt Bernhard von Walkenried verspricht detn mag. B. des Kreuzstiftes Anteil an den guten Werken seines Klosters. 1257.

Frater Ber(narda8) dei gratia dictus abbas in Walkenrid hono- rabili viro magistro B. apud sanctam Cracem in Hildensem sincere dilectionis affectnm in domino salutarem. Inextingnibile vestrum desideiium^ quod nobis per fratrem vestrum i) Th(ietmarum?) mo- nachum est oblatum^ devote recepimus et cum benigno affectu. Igitur propter vestram excellentem devotionem, quam preterire non potuimus, concedimus vobis participium^) omnium bonorum, que apud nos ad honorem dei in missis, vigiüis fuerint adinpleta, ut nobiscum com- munionem habeatis. Ut autem factum istud gratum vobis magis sit et acceptum, presentem litteram vobis transmittimus cum sigillo nostro sigillatam. Datum anno domini m^. ducentesimo \\\i^.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 106. Beschädigtes Siegel des Abtes in grünem Wachs an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.

1082« Graf Ludolf von Wunstorf übereignet mit Zustimmung seines Bruders Hildebold, Propstes von Bustringen und Domherrn in Bremen, und auf Bitten des Bürgers Volkmar Dives dem Kl. Wölünge-

1) So das Or., ob statt nostnun? *) Or. partipiam.

618 1257-60.

rode (Waltingerodh) drei Hufen seines Erbteiles in Egenstedt (Egen- stede) mit einer Hofstelle und einer halben Wiese vogteifrei, 1257.

Testes autemi) aderant dominus Warmannas Mindensis cano- nicus et plebanns in Honovere, dominus Hermannus de Hembere, dominus Bertrammus de Boltessen sacerdotes, dominus lordanis de Ecbere^ dominus Engelbertus de Lenthen milites, Eckehardos et Engelike de Lenthen servi, Amoldus, Walthmannus*) et Alyericus frater eins et Thidericus de Dedelessem^) burgenses in Honoyere.

Or. im KgL SU-Ä, zu Hannover in doppelter Ausfertigung von vertdUedeim Händen, Marienrode Nr. 15a (Ä), stark beschädigtes Siegel des Grafen wA wenig beschädigtes des Propstes, und 16 b, Siegel des Propstes verloren, doi äet Grafen beschädigt, Gedr, Mdrienroder ÜB. S. 34 Nr. 21. Regest Doebner, ÜB. I, S. 126 Nr. 251.

1088. Bischof Johann entscheidet y dass die Ablieferung df$ Synodalholzes durch die Eingesessenen des Bannes an den Archidiakon des Altklosters keine freiwillige, sondern Pflicht sei. 0. D. (1257—60).

lo(hannes) dei gratia Hildensemensis episcopus dilectis in Christo clericis et laycis universis ad bannum Veteris monasterii pertinen- tibus salutem in eo, qui est vera salus omnium. Querimoniam ec- clesie montis saneti Mauricü de quibusdam lignis synodalibus archi- diacono Veteris monasterii ex antiquo diu debitis audivimas conti- nentem, quod cives eidem banno attinentes in ipsis lignis daBdis semper suis archidiaconis sicut adhuc hodie restiterunt malician suam taliter excusando, quod ex nuUo iure sed ex quadam gracis ligna dare si voluerint dare possint, invitos autem compellere neno possit Cum tamen certissime verum sit; quod ab ipso fandatore ipsius ecclesie de consensu omnium tunc temporis viventium et eidem banno attinentium pro laboribus et expensis archidiaconi hec ordinatio fuerit instituta, presertim cum nemo cogatur suis stipendiis militari, quapropter, cum ex officio nobis iniuncto ecclesiamm nobis commissarum iura et predecessorum nostrorum institutiones defi^dere teneamur, hanc ordinationem auctoritate dei omnipotentis et ea qu fungimur conflrmamus sub anathematis vinculo stricte precipientes. ut ab Omnibus civibus eidem banno attinentibus in posterum semper inyiolabiliter observetur executionem sententie late contra eos, qii rebelles fuerint, ipsis archidiaconis relinquentes, non obstante eo» si bona aliqua forsitan laycorum, que primitus archidiacoms serrie-

1) etiam B. <) Waltmannus B. ') Deselessem A.

1258. 619

bant et postea ad cenobia cainscnmque ordinis fiierint devoluta, quod propter hoc suum ius arcbidiacono denegetor.

Or, im KgL St. A, zu Hannover, Moritzstifl Nr, 25, Siegel des Bischofs, Über das Altkloster vgl, Lüntzel, Ältere Diözese S, 192,

1054. Bischof Johann überträgt dem Äbte und den Mönchen von Isenhagen, welche er nach Backenrod6; jetzt genannt Monasterium novalis sancte Marie, verpflanzt hat, alle Güter der Kirche in Backeo- rode und bittet sie um Feier seines Anniversars, Die Übertragung und Änderung des Namens habe Papst Alexander IV, genehmigt. 0, D. (um 1257—60).

Gedr. Leibniz, SS, rer, Brunswic, II, 8, 436,

1055. Dechant Gerhard, Scholaster Dietrich und das Kapitel des Moritzstißes verkaufen mit Zustimmung des Bischofs Johann, der die Propstei des Stiftes mit dem Seelsorgeamt verwaltet, dem Kl. Loccum 19 Hufen in Oedelum, zwei in Getlethe prope Volcmeressen und zwei in der Dammstadt für 30 Hildesheimer Pfund und überlassen ihm die Kirche mit dem Patronatsrecht in Oedelum, 1258 Januar 7 (vii®. idus ianuarii).

Hains rei testes sunt Ludolfus maior prepositus, Geroldns maior decanns, Emestus abbas sancti Mychahelis, Ludoldus abbas sancti Oodehardi, Gerhardas abbas de Binglem, Thidericus cantor maioris ecclesie, lohannes filius domini Volcmari, Volradus canonici maioris ecclesie, Bertoldus Pil, Sifridns de Rntenberch et fllius eins Sifridns, lohannes de Adensten, Wemerns de Borsem, Hermannns de Thinglere, Hermannns Boc, Hermannns de Stemne, Heinricns de Bledenem milites, Bodo fllius domini Heinrici deHomburch, Heyno marscalcus*) et Ck>nradn8 frater suns.

Or, im Archiv des Kl, Loccum mit den Siegeln des Bischofs Johann, des Propstes Johann des Morüzstifstes und des Kapitels desselben Stiftes, alle wenig beschädigt, an grünen, roten und weissen Seidenfäden, Demnach hat also Johann von Brakel in diesem Jahre zwei Siegel geführt, eins als Bischof und eins als lyopst des Moritzstiftes, Gedr, v, Hodenberg, Galenberger ÜB, III, S. 135 Nr, 195,

1086« Ritter Burchard von Goslar gelobt, den Bischof Johann und das Domkapitel wegen des Schlosses Depenoe nicht zu schädigen und seinen Anteil daran keinem anderen als ihnen zu verkaufen.

1) Or, matcsalcns.

520 1258.

Hüdesheim 1258 Januar 21 (xiii. kalendas febniarii, pontiflcatas domini mei lohannis episcopi anno primo).

Abschrifl des 15. Jdhrh, in Cop. VI, 11, S, 566 Nr. 1013 im KgU SL-Ä. zu Hannover. Gedr. Sudendarf, ÜB. I, S. 298, Bode, ÜB. II, S. 138 Nr. 44.

1037. Bischof Johann fordert zur Unterstützung des Mam- Magdalmenklosters auf und erteilt den Wohltätern vierzig Tage Ahlass. Moritzberg (Hildensem in monte sancti Manricii extra moros) 1258 Januar 22 (zi^. kalendas februarii, pontiflcatas nostri anno primo).

Or. im KgU St-Ä. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 66. Siegel des Bitchtfi. Regest Daebner, ÜB. I, S. 127 Nr. 255.

1088. Bischof Johann bekundet, dass Abt Ernst des Michaelis- klosters eine Hausstätte in Himmdsthür (Himdesdor) und Morgen, welche zum Archidiakonat von st. Andreas gehören und diesem «ns- pflichUg sind, für 12 Pfund gekauft hat. 1258 Januar 22 (xi^. kalendas febrnarii^ pontiflcatas nostri anno i^).

Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Michaeliski Nr. 53. Siegel des Bischoft und wenig beschädigtes des Domkapitels. Gedr. Doehner, ÜB. 1, 127 Nr. 254.

1039. Johann von Escherde, Ministerial, gelobt, dem Bisehof Johann und dem Domkapitel an dem Schlosse Depenowe, d(M8 er rm ihnen zu Lehen hat, keinen Schaden zuzufügen und es keinem andern als dem Bischof zu verkaufen. 1258 Januar 22 (xi. kalendas febroarii, pontiflcatas domini mei Johannis episcopi anno primo).

Ahschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 167 Nr. 241 im Kgl. SU-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf, ÜB. /, 4^. 298.

1040. Lippold von Escherde, Hildesheimer Ministerial, verkauft dem Bischof Johann seinen Anteil an dem Schlosse Depenoe /ör 70 Mark. Hildesheim 1258 Januar 22 (xi. kalendas febrnarii, pontiflcatas domini Johannis episcopi anno primo).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Celle Or. 13 Sehr. X Caps. 6 Nr. 2, mit dem Siegel des Ausstellers (Querhaiken). Danach gedr. v. Hodenberg, Ho^er UK l S. 11 Nr. 15, nach Cop. VI, 11, Nr. 975 Sudendorf, ÜB. I, S. 298.

1041. Ritter Burchard von Goslar bekundet dem Bischof Jokw^ und dem Domkapitel, dass er das Schloss Depenoe ihnen qfenkaltm und seinen Anteil daran keinem dritten veräussem werde. Hüdesheim 1258 Januar 22 (xi. kalendas febraarii, pontiflcatas domini mei lohannis episcopi anno primo).

1268. 621

Or. im KgU 8i.-Ä. am Hannover, CeUe Or. 13 Sehr. X, Cape. S Nr. 3 dm Steffel des AuesUUers, Querbalken: f SIQILLVM BOBGHARDI IN GOSLABIA. Gedr. v. Hodenberg, Hoyer ÜB, I, S. 11 Nr. 14, Sudendorf, ÜB, I, S. 298.

1042. Bischof Johann überträgt dem Maria-Magdalenenkloater fünf ihm von Wulfhard, Bruder des Lippold vom Werder (de Insnla), resignierte Hufen in Sorsum (Suttherem). Bei Moritzberg, in generali placito snb tilia 1258 Januar 28 (y^. kalendas febmarü^ pontiflcatas nostri anno primo).

Testes hnins resignationis et nostre donationis sunt Sigebodo de Scartvelde, Vnlradns de Goslaria, Heinricns de Driborg canonici nostri, Qerardns decanns, Lndolphns Corvus, HartmannnSy Voicmarns canonici Montis, Lnppoldns et frater snns Basilins de Escherte, Theodericns et snns fllins Theodericns de Bodthinge, Lndolphns de Borshem, Ecbertns camerarins, Theodericns et Ecbertns de Tossem, Conradns de Elvede, Sifridns innior de Rnthenberg, Heinricns pin- cema, Bertoldns Pil, Bertrammns de Barenrodh, lohannes de Sndtherem, Bmno de Gnstede, lohannes de Bemiggerodh, Hngo de Holthnsen, Bodolphns de Dalem ministeriales ecclesie nostre.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar,-Magdal. Nr. 67. Beschädigtes Siegel des Bischofs. Gedr, Sudendorf, ÜB. IX, 8. 49, Regest Doebner, ÜB. 1, S. 128 Nr. 256.

14148« Ritter Burchard von Goslar gelobt, den Bischof und die Domkirche wegen des Schlosses Depenoe nicht zu belästigen, und hofft meinerseits ein Gleiches von jenen. HUdesheim 1258 Februar 13 (idus febmariiy pontiflcatns domini lohannis yenerabilis episcopi anno primo).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Celle Or. Des. 9 Sehr. VIII, Caps. 2 Nr. 1. Das am Rande beschädigte Siegel des Ausstellers an dem von der ürk. geschnittenen Pergatnentstreifen zeigt einen Querbalken. Gedr. Sudendorf, ÜB. /, -S'. 298. Vgl. die ürk, von Januar 22, oben Nr. 10411

1044« Das Kl. Loccum macht mit dem Dechanten G(erhardJ, dem Scholaster D(ietrich) und dem Kapitel des Moritzstiftes eine Gebetsbrüderschaft. Loccum 1258 Februar 28 (ii. kalendas marcii).

Abschrifi des 14. Jahrhunderts im Cop. des Moritzstifles, Ms. 514 fol. 35 in der Beoerinisehen Bibliothek zu HUdesheim.

104S« Papst Alexander IV. beauftragt den Domdechanten (Gerold) und den Domscholaster (Hartmann), die Klage des Domdechanten (Otto) und des Domkapitels in Bremen gegen den Dompropst wegen

522 1258.

unrechtmässiger Entziehung von Präbenden zu entscheiden. Vüerbo 1258 März 7 (nonis martii, pontificatus nostri anno qnarto).

Or. im Kgl, St-A, zu Hannover, Erzstift Bremen Nr. 137. BUibuüe an Hanfschnüren.

1046. Propst Ludolf, Dechant Gerold und das Domk(^td bekunden die Entschädigung des Archidiakons in Solschen wegen des Verkaufes der Oüter in Oedelum durch das Moritzstift an das KL Loccum. Hildesheim 1258 März 8.

Lttdolfiis dei gracia preposituS; Geroldos decanns totnmqae capitolum maioiis ecclesie in Hillensem omnibos in perpetanm. Notam Sit universis, ad quos presens scriptnm pervenerit, qao<L cum honprabilis abbas Hermannus et coUeginm monasterii in Lucka a capitulo sancti Mauricii bona in Odelem iuste emptionis titolo comparasset et per hoc archydiacono in Solceke aliquantnlam de- periret, tandem anctoritate yenerabilis domini lohannis episcopi nostri et nostmm consensnm inter nos ex una parte et ipsos frat^es taliter est conventum. Curia de Odelem secundum antiquam consue- tudinem persolvet archydiacono annonam synodalem, item illi oxorati, qui sunt de familia curie, ad synodum Solceke venient et obsenra* bunt, magister curie et qui nou sunt uxorati pro querelis contra eos propositis in synodo respondebunt. De speciali etiam gracia eisdem fratribtts de Lucka permissum est familiam ipsius curie yisitare, inungere et sepelire. Insuper ad memoriale et in recognidonem omnium istorum magister curie dabit domino episcopo duos bottos et duos archydiacono annis singulis in festo omnium sanctomm. Acta sunt hec in capitulo nostro anno domini m^. ccP. Iviii^., viii® idw marcii. Et ut hec rata permaneant, presens scriptum sigillo nostro et sigillo archydiaconi fecimus communiri.

Or. im Archiv des KL Loccum. Siegel des Domkapitels an roten, grünen und weissen Seidenfäden, das des Archidiakons verloren. Gedr. v. Hodenh^g. Calenberger ÜB. III, S. 137 Nr. 197.

1047. Bischof Johann bestätigt, dass Dechant Gerhard und da^ Kapitel des Moritzstiftes, dessen Propstei mit dem Seelsorgeamt er ver- waltet, dem Kl. Loccum Güter in Oedelum verkauft und das PairanaiS' recht der Kirche daselbst übertragen und dies in der Synode vom 3, März (Letare) bekannt haben. Hildesheim 1258 (zu März 8, ponüficatss nostri anno primo).

1268. 523

Huius rei testes sunt Lndolfos maior prepositus, Geroldos m&ior decanns, Thidericns cantor maioris ecclesie, lohannes filins domini Volcmari; Volradus, Heinricos de Scalkeberge canonici maioris ec- clesie, Heinricns de Brema, Godefridus notarius noster.

Or. im Archiv des KL Loeeum, BuchädigUB Siegel des Bischofs an roten, grünen und weissen Seidenfäden* Qedr. Orupen, Orig. et antiq, Hannov. S, 47, r. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S, 138 Nr. 198.

1048. Dompropst Ludolf bestätigt, dass sein Vorgänger, der ver- storbene Reinhold, die Hofstätte des Ritters Megenward im Brühl den Dominicanern übertragen und der verstorbene Bischof Konrad die Dom- propstei durch eine Rente aus der Münze und eine Hufe in Cantelseni; die der Kämmerer Bertramm von Reinhold zu Lehn hatte, entschädigt habe. Hildeshdm 1258 März 10 (vi<>. idus marcii).

Testes horam sunt Heidenricas i) cellerarins, magister lohannes Volmari canonici maioris ecclesie, frater lohannes supprior, frater Theodericns de Hildensem, frater Theodericus de Huxaria, frater Heinricns Canno ordinis Predicatonim.

Or, im Kgl. SU-Ä» zu Hannover, st. Godehard Nr. 24. Siegel des Dompropstes. JF'asi wörtlich übereinstimmend mit Or. Nr. 23, vgl. oben Nr. 951. liegest Doebner ÜB. I, S. 128 Nr. 257.

1049« Bischof Johann genehmigt die Vertauschung zweier Haus- steilen durch das KL Wienhausen und die Kirche in Hoheneggelsen. Hildesheim 1258 März 14 (ii. idns marcii, pontiflcatus nostri anno primo).

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Riddagshausen Nr. 130. Be- schädigtes Siegel des Bischofs an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen. Gedr. nach dem Loccumer Cop, des 16. Jahrhunderts S. 12 Nr. 43 Grupen, Orig. et aniiq. Hannov. S. 47, v, Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 139 Nr. 199.

1080. Bischof Johann bestätigt dem Dominikanerkloster den Besitz der ihm von Bischof Konrad und dem Dompropst Reinhold geschenkten Hofstätte im Brühl und bestimmt sie zur Predigt und zum Begrähniss für die Mönche. Hildesheim 1258 März 14 (pridie idus marcii).

Or. im Stadtarchiv Nr, 1234 a. Beschädigtes Siegel des Bischofs. Gedr. noebner, ÜB. I, S. 128 Nr. 258. Vgl. Nr. 1048.

>) Verbessert aus Heindeniicns.

624 1258.

1051. Dompropst Ludolf, Domdechant 0(erold) und das Dom- kapitel bestätigen, dass Bischof Konrad und Dompropst Beinhold dem Dominikanerkloster eine Hofstätte im Brühl geschenkt haben. HUdedum 1258 März 15 (idus marcii).

Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 1234 b. Beschädigtes KapitOssie^el an roten und gelben Seidenschnüren. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 129 Nr. 259.

1052. Papst Alexander IV. beauftragt den Domdechanten (Gerold) und den Domscholaster (Hartmann), das Domkapitel in Bremen ror Belästigungen der Präbendenjäger zu schützen, Vtterbo 1258 März 18 (xy. kalendas aprilis, pontificatas nostri anno qnarto).

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Erzstift Bremen Nr. 139. BleibulU an Hanfsehnur. Gedr. Lünig, Reichsarchiv XXI, SpidL eccles. Centin. UI S. 954 Nr. 68. Regest Potthast, Reg. pont. 17215.

10S8. Das Domkapitel bestimmt, dass im FaUe des Todes de$ Bischofs Johann dessen Nachfolger schw^en soll, die Bürgen jenes «m der Bürgschaft zu entbinden, ehe er die weltliche Verwaltung des Stiftes übernimmt. Hildesheim 1258 März 27.

L(adolfas) dei gratia prepositus, Gf(eroldn8) decanus totamqne Hildensemensis ecclesie capitulum omnibns hoc scriptum videntilws salntem in domino. Recognoscimas et presentibns protestamnr, qaod, si venerabilis dominns noster lohannes ecclesie nostre antistes domino Yocante debitum camis exsolyerit» subrogatus eidem episcopos iuraie debebit, quod illos, sive sint canonici seu laici, qni fideinssenmt pro domino nostro episcopo supradicto, a fideiossione absolvet. Pre- terea ad cautelam idem subrogatos episcopos inrabit, qnod de ad- ministratione temporaliam, de munitionibus et de castris se nnlU- tenas intromittet, nisi fldeiussores Uli sint antea expediti. üt antem hec nostra recognitio inviolabiliter observetur, hoc scriptum inde cod- fectnm domini nostri lohannis episcopi et ecclesie nostre sigillisrobonri fecimus ad cautelam. Datum Hildensem anno gratie m^'. ccP. 1^. tüj^^ vi^. kalendas aprilis, pontificatus sepedicti domini nostri lohaimis episcopi anno primo.

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 203. BrmehMche des Siegels des Bischofs und des Domkapitels.

1054. Pfarrer Witiand in Solschen (Solece) unter den Zeugen der Urk. des Bischofs Widekind von Minden für Kl. Wennigsen beir. Ländertausch. Hannover 1258 März 29 (iüi. kalendas aprills).

1268. 525

Or. im Kgl, St.-Ä, zu Hannover, Wennigsen Nr. 39, Gedr, v. Hodenberg, Calenberger ÜB. Vn, S. 26 Nr. 39. Begest Westf. ÜB. VI, S. 201 Nr. 693. Vgl oben Nr. 973.

1055. Bischof Johann beauftragt den Pfarrer Johann (zu st. Andreas) und den Domherrn Johann Volcmari, die Klage des mag. Burchard, rector scolarium ecclesie sancte Cruds, gegen drei Bürger wegen Beeinträchtigung in seinem precium scolasticum zu untersuchest und zu entscheiden. Hildesheim 1258 April 6 (vüi. idus aprilis, ponti- ficatus nostri anno primo).

Or. fffi Kgl. 8t. 'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 107. BruchetÜek des Siegels an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen. Qedr. Doebner, ÜB. 8. 130 Nr. 260.

1056. Papst Alexander IV. beauftragt den Abt von Amelunxbom auf Bitten des Bischofs (Johann), die Einkünfte der Propstei des Moritz- Stiftes ufid der Domthesaurarie fünf Jahre lang zu Deckung der Schulden des Stiftes einzuziehen. Viterbo 1258 April 29. . . Abbat! monasterii de Amelongesbemen Cisterciensis ordinis Hil- desemensis ^) diocesis. Cum ex iniuncto nobis apostolatus officio omninm ecclesiarum curam et sollicitudinem gerere teneamar,^) libenter qoantum cum deo possumos atilitatibus ipsarum intendimos et indempnitatibns precavemus. Exhibita siquidem nobis venerabilis fratris nostri . . episcopi et dilectorum flliorum . . decani et capitnli ecclesie Hildesemensis petitio continebat^ quod bone memorie Hen- ricns Hildesemensis episcopus predecessor episcopi snpradicti pre- fatam ecclesiam obligavit nonnollis creditoribus non modica pecnnie qnantitate, propter quod magno grayata est onere debitorum; cuius redditns guerra per dnodecim annos in partibns illis durante de- strncti sunt et adeo diminnti, quod non solnm idem episcopus cre- ditoribus satisfacere nequit, quin immo sustentari non potest de redditibns memoratis. Cum autem capitulum ecclesie sancti Mauricii Hildesemensis de antiqua et approbata et hactenus paciflce obscrvata consuetudine ad preposituram ipsius, cum eam vacare contingit, teneantor eligere in eorum prepositum aliquem de capitulo ipsius ecclesie Hildesemensis dictaque prepositura et thesauraria eiusdem Hildesemensis ecclesie per promotionem ipsius episcopi ad predictam Hildesemensem ecclesiam, qui ipsas olim obtinuit, vacare dicantur,

1) B.: Hadesemensis. ') B.: tenemu:.

526 1258.

nos eorundem episcopi, decani et capitoli ecclesie Hildesem^isis supplicationibns inclinati circa eandem ecclesiam gereutes super hoc pie compassionis affectam mandamas, quatinos prepositure, si ad hoc capitulorum ipsoram accedat assensus, necnon et thesaurarie pre- dictarum proventas, si dictis episcopo^ decano et capitulo Hildese- mensibus placeat, per quinquenniom ad tuas manns recipiens pro- ventus ipsos conyertas integraliter in solationem huiusmodi debitorum. Contradictores etc.; proviso, quod prepositnra et thesauraria pre- dicte debitis non fraudentur obsequiis et animarom cura, si qua ipsis imminet, nallatenos negligatar. Datum Yiterbii iii. kaleudas maiiy anno quarto.

Nach BegiHerband 26 fol. 136v Nr, 126 im Vatikan, Archiv (R.) gsdr. We8tf. ÜB. V, S. 280 Nr. 597, Man. Germ, epist. pont. III, 444. Begeti Bökmtr- Winkelmann, Beg. imp. V, 3 Nr, 9168.

1057. Süter Lippold von Escherde schenkt mit seinem Bruder Basti eine Hufe in Achem dem KL Escherde. 1258 Aprü 30.

Omnibus presentes litteras audituris Lippoldus de Eroberte miles salutem in eo, qui est omnium vera salns. Ex tenore pre- sencium omnibus fleri volumus manifestum, quod mansum unom sitiun in Achem nobis et fratri nostro Basilio liberum et solutum, quem dominus Engelhardus de Surink Bertoldo de Noyali ac Bertoldus nobis et fratri nostro B(asilio) predicto domino Henrico preposito in Escherte id procurante fldeliter resignavit, nos et frater noster sepedictus donavimus ecclesie sanctimonialium in Escherte, ut nostri memoriam habeant in suis orationibus et aliis pietatis operibus apud deum. In quarum resignacionum et donacionis testimonium^ que de consensu omnium heredum facte sunt, presentes li(tt6)ras scribi ec sigilli nostri appensione in perpetuum munimen et memoriam fecimvs communiri. Acta sunt Escherte in presen(ci)a conventus anno domini millesimo cc^. lyiii., in vigilia apostolorum Philipp! et lacobi.

Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Eacherde Nr. 33. Siegel des ÄutsUUen an weissen geflochtenen Hanfschnüren zeigt die Schlüssel.

1058. Herzogin Mathilde von Braunschweig bekundet^ dass das Kl. Wienhaasen keinen Vogt habe, sondern dass allein der Bischof nw Hildesheim sein Herr sei. Lüneburg 0. J. (1258) Mai 2 (in proximo festo beatorum apostolorum Philippi et lacobi).

Qedr. Orig. Quelf. IV, S. 251. Das Datum ist auffaUend, der 2. Meu wr Himmelfahrt und dürfte wohl gemeint sein, der 4. war Sonntag.

1258. 527

1050. Die Brüder von Biewende bekunden, dass ihr Vater dem Deutschen Orden beigetreten ist und diesem drei Hufen in Lengde üb&iragen hat Homburg 1258 Mai 14.

Helmoldus, Ganzelinus fratres de Biwende omnibus hanci)

litteram inspecturis salntem. Ne gestarum rerum memoria processu

temporis calumpniam paciatur et pereat, necessarium est eam testium

assertionibus et scripture testimonio conflnnari. Notnm igitnr tarn

presentibns quam fnturis esse volamus, qaod dilectus pater noster,

qui milicie salutaris habitum Teuthonice domus assumpsit, ob reve-

rentiam Ihesn Christi et sancte virginLs Marie iii mansos proprie-

tatis in Lengede sitos cum pratis et silvis et breviter omnibus

attinentiis ac omni iure domui eidem de nostro consensu et volun-

tate duxit liberaliter conferendum. Ut igitur facti eiusdem memoria

firma pennaneat et inconvulsa nee in posterum valeat inmutari, de-

creyimus hanc litteram sigilli nostri munimine cum diligentia roborari,

testibus qui hoc viderunt et audiemnt nichilominus annotatis, quorum

nomina sunt hec: lohannes de Hessenem, Ritsardus de Langele,

Sigebodo de Hekelinge, Hugoldus de Roden, Gereko de Silzstede,^)

Conradus de Roden, Heine de Strobeke, Conradus de Biwende et

cognatus suus Conradus milites et alii quam plures. Acta sunt hec

anno gratie millesimo ducentesimo quinquagesimo vüi., apud castrum

Homburg, ii. idus mai.

Or. im KgU SL-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 31. Das achildflirmige Siegel de» Helmold, beschädigt, zeigt drei (2:1) Birnen mit Stengeln.

lOBO« Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels dem Maria- MagdcUenenkloster drei Hufen in Dingelbe, (Elvedhe prope Netheloge), die ihm die Brüder Luder und Albert von Uten aufgelassen haben. Hildesheim 1258 Mai 17 (xyi^. kalendas iunii, pontificatus nostri anno primo).

Testes autem huius rei sunt Wlradus prepositus Montis, Hart- mannus scolasticus, Theodericus cantor, Sigebodo de Scartvelde, magister lohannes domini Yolcmari, Heinricus de Dribürch et alii canonici nostri, Heinricus de Lapideo monte, Theodericus de Rot hinge, Bertoldos Pyl, Theodericus de Barem, Hermannus de Qandershem, lohannes de Suthterem, Conradus de Elvedhe milites.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 68. Siegel des Bischofs und des Domkapitels an blauen und weissen Hanffäden.

^) Or. han. ^ Verbessert aus Silsestede.

628 1268.

1061. Bischof Johann bekundet, daas der verstorbene Rr^ypst Eberhard von Steterburg anderthalb Hufen in Fummdse (Vimmelhiuen) und eine halbe Hufe in Mahnder (Mandere); die Sitter Konrad von Fämmelse und Bertold von Mahnder von der Kirche in Steterburg zu Lehn hohen, für die Kirche erworben habe, so dass der Zins von den anderthalb Hufen zur Bekleidung der Nonnen und der von der halben zu ihrer Consolatio am Anniversar des Schenkers verwendet werden solle. Hildesheim 1258 Mai 17 (xyi.o kalendas iunii, pontificatos nostri anno primo).

Aus dem Stederburger Cop, I, 135 und 308 im Landeshauptarckh 2M WolfenbüUel.

1062. Bischof Johann überträgt dem Moritzsüft zwei ihm resignierte Höfe und zwei Hausstätten mit Mühle und Fischerei in BeAdn^ die dieses von Hermann von Bethein gekauft hat Moritzberg 125S Mai 18.

Johannes dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns omnibns fidelibus hoc scriptum videnübus salutem in domino cum dilectione patema. Ne rebus gestis subrepat oblivio, scripturam consnlte facimus, per quam rerum gesta clarius elucescant Ad noticiam itaque universorum volumus pervenire, quod, cum dilecüs in Christo . . decano et capitulo ecclesie sancti Mauritii extra muros Hildeuse- menses Hermannus dictus de Bethenem miles duas curias in viUa Bethenem sitas, quarum maior yidelicet curia septuaginta tria hab^ iugera, minor yero curia quadraginta tria^ necnon et duas areas cum iuribus suis, que ethwart in theutonico nuncupantnr, similiter et molendinum, quod Ö dicitur, cum piscatura eiusdem herednm eins accedente consensu pro sexaginta quinque talentis Hildense- mensibus publice vendidisset, idem Hermannus eadem bona nobilibos yiris Ludolpho de Limbere et Heinrico dicto de Lewenrod comitibiis. a quibus ea tenuit in feodo^ resignavit. Preterea ipsa eadem bona dictus Hermannus lohanni de Blanckenburch, qui Wegeleve nunc moratur, a quo etiam illa bona habuit, resignayit Prefati vwo comites et Johannes predicta bona, quia illa a nobis tenebant^ in manus nostras nobis unanimiter resignarunt cum omni iure, quod ipsis in bonis eisdem competere videbatur. Testes autem hnios resignationis sunt dominus Hermannus venerabilis abbas de Lucka. frater Theodericus conversus de Odelem, Theodericns cantor, Hein- ricus de Brema, Heinricus de Driburch canonici nostri, Heinricvä de Alvelde, lohannes Westfalus> Ludolphus Corvus, Hartnuaums

1268. 629

canonici Montis, magister Gtodefridos canonicos sancte Grucis, Ber-

toldus Pyl, Hermannas de Stempne, Berteramnms, Hermannus,

Albertus fratres dicti Bok, Qerrardus Hokin milites, Bodo de Hon-

bürch filius Heinrici de Honbürch^ lohannes de Wlflnge, Emestus

de Bethenem. Hermannus de Reihen, Conrados de Slikem et alii

quam plnres. Nos vero credentes niclül esse actum, quamdiu aliquid

restaret agendum, . . decano et capitulo sancti Mauricii, ecciesiam

quomm de bono in melius desideramus proficere, predicta bona de

consensu ecclesie nostre contulimus pro remedio anime nostre firmam

spem flduciamqne tenentes, ut inde . . decano et capitulo supradictis

temporale provenit solatium, inde nobis crescat premium apud deum.

Testes quoque huius nostre coUationis sunt Ludolphus prepositus

maior, Hartmannus scolasticus, lohannes plebanus, Theodericus

cantor, Sigebodo de Scartvelde, Wlradus de Goslaria, Heinricus de

Driburch, Hildebrandus de Uslaria, comes Heinricus de Lewenrod,

Ludolphus de Borssem, Heinricus de Lapideo monte, Ecbertus camer

rarius, Sifridus de Ruthenberg, Hugo de Holthusen, Theodericus de

Rothinge, Theodericus de Tossem et alii quamplures. Ad exclu-

dendum igitur omnem dolum et omnem maliciam falsitatis presenti

Scripte de hoc confecto sigilla nostrnm et capituli nostri, que parem

vim habent cum testibus, duximus apponenda. Actum in Monte

sancti Mauritii anno gratie m<>. cc^. 1«. viii<^., xv^. kalendas iunii,

pontificatus nostri anno primo.

Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Moritzstift Nr, 20, Siegel des Bischofs und beschädigtes des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden,

1008» Bischof Johann überträgt dem Moritzstift zwei ihm resig- nierte Hufen in Klein-Escherde zum Unterhalt ztreier vom verstorbenen Stifisherm Bertramm eingesetzten Vikare, Moritzbei*g 1258 Mai 18.

lohannes dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus presens

scriptum intuentibus salutem in domino sempiternam. Ad noticiam

fatarorum et presentium volumus peiTenire, quod, cum Conradus

miles frater Bertoldi dicti Pyl Luppoldo militi dicto de Antiquo

foro dnos mansos in parvo Escherte sitos, quos ab eodem Luppoldo

tenuit, resignasset, idem Luppoldus de Antiquo foro dictos duos

jnsLnsos in manus nostras contiuuo resignavit. Nos vero, ne nichil

crederetur esse actum, quamdiu superesset aliquid agendum, pro

etema retributione predictos duos mansos de conseusu capituli nostri

contulimus ecclesie montis sancti Mauritii, ut ad institutionem domini

0iid«ik. UB. n. 34

680 1258.

Berterammi in domino defiiiicti eiasdem ecclesie canonici de ipsis duobus mansis debeant duo vicariii) presbiteri in predicta ec- clesia deservire. Testes huius coUationis nostre sunt Lndolphus prepositus maior, Vulradus de Goslaria, Theodericus cantor, Hart- mannus scolasticus, Heydenricus cellerarius, lohannes plebanns, Sige- bodo de Scartvelde, Heinricus de Driburch, Hildebrandns de üslaria canonici nostri, Gerardus decanns, Ludingems de Eemme, Theode- ricus de flonovere scolasticus, Heinricus de Alvelde, lohannes West- falus, Ludolphus Corvus, Gerardus de Dreleve, Hermannus Holtnikker custos, Hartmannus, lohannes Marcolphi, Volcmarus Dives canonici Montis, magister Godefridus notarius noster canonicus sancte CnieiS; Heinricus comes de Lewenrodh, Heinricus de Lapideo monte, Ludolphos de Borssem, Ecbertus camerarius, Sifridus de Rutenberg, Theodericus de Rodthinge, Hugo de Holthusen, Theodericus de Tossem milites et alii quam plures. Ut igitur ab hoc nostro facto dubitationis scrupulus auferatur, presens scriptum de hoc confectum sigillis nostro et capituli nostri roboravimus ad cautelam. Actum in Monte anno gratie m^. cc<>. 1^. viü^., xv^. kalendas iunii, pontificatus nostri anno primo.

Or, im Kgh St.-A. zu Hannover, MoiHtzstifi Nr. 21. Siegel des Biithoft beschädigt, des Dotnkapitels zur Hälfte fort. Regest Doehner ÜB. I, S. 130 Nr. 26L

1064. Bischof Johann schenkt mit Bewilligung des DofnkapittU detn Stifte Gandersheim den halben Zehnten in Adenstedt (Adestessen), den Johann von Wunstorf ^ Kanoniker in Gandersheim ^ von Dietrich von Gandersheim gekauft und den dieser dem Edeln Robert von Hecken- beck (Hakenbeke) und dieser ivieder dem Bischof aufgelassen hat. Hildesheim 1258 Mai 18 (xyo. kalendas iunii, pontificatus nostri anno primo).

Testes autem huius nostre donationis sunt Ludolphus prepositus, Heidenricus cellerarius, lohannes plebanus, Sigebodo de Scartvelde, Vulradus de Goslaria, Harmannus dictus de Minda scolasticus, Wemerus prepositus in Alsburch, magister lohannes domini Vole- mari, Heimicus de Driborch, Hildebrandns de Uslaria canonici nostri. lohannes Westfalus canonicus montis sancti Mauritii, Godefridus canonicus ecclesie sancte Crucis notarius noster, lohannes Engdardi canonicus sancti Andree.

0 Or. Tacarii.

1268. 631

Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Gandergheim Nr, 68. Siegel dee Domkapitels stark beschädigt, von dem des Bischofs nur ein Bruchstück vorhanden, beide an roten und gelben Seidenfäden.

1065. Bischof Johann erteilt edlen, welche das KL Steterburg beim Neubau der Kirche und Offizinen unterstützen, vierzig Tctge Ablass. Hildesheim 1258 Mai 18 (xv^. kalendas iunii, pontificatas nostri anno primo).

Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Steterburg Nr, 6. Beschädigtes Siegel an roten und gelben Seidenfäden*

1066. Bischof Johann bestätigt dem Moritzstifte die Schenkung eines Pfundes aus der Münze durch den verstorbenen Ritter Johann von Kemme, Bruder des Kcmonikers Ludinger, Hildesheim 1258 Mai 26 (viio. kalendas iunii, pontificatas nostri anno primo).

Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Moritzstiftes, Ms, 514 fol, 27 in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Gedr, Doebner, ÜB, III, S, 644 Nachtr, Nr. 25.

1067* Die Brüder von Meinersen resignieren dem Bischof Johann den Zehnten in Wähle. 0. D, (vor 1258 Juni 5),

Beverendo domino suo lo(hanni) Hildensemensis ecclesie epi- scopo L(uthardus) et L(uthardns) fratres dicti de Meinersem paratam semper ad eins obsequia volnntatem. Dominationi vestre notum facimns, quod decimam in Waletlie, qnam a vobis habemns, presenti littera et per fratres de Gai-snebutle vestre gratie resignamus, et cam ad vestram presentiam venerimns, id idem tacere volumns mannaliter viva voce.

Or. im KgL St.-Ä, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 201. Beschädigtes Siegel an dem von der Ürk. geschnittenen Pergamentstreifen, geschachtet: SI(QILL)VM LVTHARDI IVNIORIS.

1068. Bischof Johann überträgt auf Bitten der Brüder Ludger und Wedekin von Gerstenbüttel den Zehntefi in Klein -Wähle (in pai-vo Waledhe), den ihm die Brüder Luthard und Luthard von Meinersen resigniert haben, dem st, Blasiusstift in Braunschweig , und erhält von dm Brüdern von Gerstenbüttel das Eigentum von drei Hufen in Üfingen (Vuinge) und drei Hufen in Bettmar (Bethmere). Poppen- burg 1258 Juni 5 (nonas ianii, pontiflcatus nostri anno primo).

Huius igitnr rei testes sunt Hartmannns scolasticns, Theodericus eantor, celerarius Hedhenricus^ Vulradas prepositns Montis, Sichbodo

84*

532 1258.

de Scartvelde, Wemerus de Bortvelde, et milites Heynricas de Lapideo monte et Aswinus filius suus, Ecbertus kamerarius.

Or. im Landes'nauptarchiv zu Wolfenhüttel, st, Blasii Nr. 44. Sifgel rf« Bischofs irenig, des Domkapitels stark beschädigt.

1060. Abt Liidold und der Konvent des Godehardiklosfm ge- wahren den Nannen in Hecklingen Anteil an ihren Gebeten und gutäi Werkest. 1258 Juni 19 (xiii. kaleiidas iulii, in die scilicet sanctomm martirum Qervasii et Prothasii).

Or, im Haus- und Staatsarchiv zu Zerbst. Siegel verloren. Gedr. Beckmaii*!, Eist. d. Fürst Anhalt Ilf, S. 151, v. Heinemann, Codex dipl. Anhalt. //, Ä 11^ Nr. 238.

1070. Bischof Johann befreit das Barth olomäistiß von den An- sprüchen rf^r Erben des verstorbenen Johann Magnus , Bürgers von Sarstedt, an den Zehnten in Ahrbergen. 1258 Juni 25.

lohannes dei gratia Hildensemensis episcopus omnibas presens scriptum inspecturis salutem in domino. Notum esse yolumas sin- gnlis ac universis, quod, cum venerabilis pater H(enricus) episcopos antecessor noster lohannem dictum Magnum civem de Sziarstede pro suo homine habuisset et in huiusmodi servitutis possessione idem mortuus fuisset, dictus episcopus secundum consuetudinem terre inter alias res, quas pro relictis et exequiis eiusdem viri occupavit, etiam decimam in Arberge dicto viro ac uxori sue et heredibus a capitulo ecclesie sancti Bartholomei in Sulta pro trigintä libris Hildensemensibus obligatam occupavit et domino Bninom de Qustede pro triginta libris iure pigneris obligavit. Cum igitur pre- positus sancti Bartholomei cum suo capitulo cum gravi dampno ecclesie sue de prudentum consilio ac nostra voluntate iam dicto B(runoni) de Gustede per advocatum nostrum dominum Ber(toldD]D) dictum Pyl soluta summa predicta eandem decimam redemisset, relicta lohannis et heredes prepositum et capitulum antedictmn multis modis molestant indebite et infestant, ins pigneris, quod prenominatus episcopus nomine lohannis defuncti in eadem decun^ receperat, contra iusticiam repetentes. Verum quia ex eis, que adeo publice gesta sunt, veritas latere non potest, nos dictum prepositum ac suum capitulum ab impetitione heredum lohannis pro huiusmodi querela duximus absolvendos dantes eisdem presentes litteras in testimonium nostri facti. Datum sub tilia in pede Monü^

1258. 533

in placito generali anno domini nfi. cc®. P. viü^., vvP. kalendas lulii, pontiflcatus nostri anno primo.

Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Bartholowäistift Nr, 10. Bruchstück des bischöflichen Siegels an dem von der Urk, getrennten Pergamentstreifen, Gedr. Sudendorf, ÜB. IX, S. 49.

1071« Burchard voti. Wolfenbüttel und seim Söhne Burchard, Ekbert und Hermann bekunden y von Bischof Johann die Hälfte des Schlosses und der Stadt Peine zu Lehn erhalten zu haben, sodass weder sie noch der Bischof ohne die andere Partei jenes veräussern kann noch einer den andern deswegen belästigen darf. Hildesheim 1258 Juni 28 (iiii. kalendas iulii).

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover^ Domstift Nr. 204. Siegel Burchards, Oft gedruckt, zuletzt Sudendorf ÜB, I, S. 33 Nr. 49, Asseburger ÜB. I, S. 202 Nr. 292, woselbst die älteren Drucke verzeichnet sind.

1072» Herzog Albert von Braunschweig schenkt dem Kl. Dorstadt eine Hufe in Kalbicht und erhält dafür von dem Edeln Bertihard von Hagen eine Hufe in Beinum. Braunschweig 1258 Juni.

In nomine sancte et individne trinitatis. Dei gratia Albertus

dux de Bruneswic omnibus presentibus et posteris in perpetuum.

Nc veritas calumpniam patiatnr, expedit. ut processns negociorum

fide testium et scripture memoria muniantur. Universis igitur tarn

futuris qnam presentibus innotescat, quod ad preces uobilis viri

domini Bemardi de Indagino, qui nobis obsequiosus existit, de con-

sensu fratris nostri lohannis dedimus et in proprium assignavimus

conventui sanctimonialium in Dorstat mansum unum situm in villa

Colcbechte cum omni ntilitate ac iure, quo ipsum habuimus, tam in

campo quam in agris, pascuis et villa perpetuo possidendnm, reci-

pientes tarnen a dicto domino Beruardo in restaurum nostri dicti

mansi alium mansum in villa Benem, sicut ipse eum habebat, ciiius

qiiidem mansi proprietas est versa vice apud nos et heredes nostros

perpetualiter permansura. Verum ad consenciendum predicto nobili

eo facilius poteramus induci, quia scimus, (quod) preces earum et

merita nobis in eteme vite subsidium debeant suffragari. Sane ut

hoc factum nostrum prefato conventui ratum sit et stabile perseveret,

presentem litteram dedimus sigilli nostri munimine roboratam.

Presentes aderant huic facto Conradus de Dorstat, Luthardus de

Meinershem et frater suus Luthardus, Hermannus Hodo, Heno de

Wenethen, Anno dapifer noster et Baldewinus et Heno fratres sui,

684 1258.

Bertoldus de Godenstede, lohannes de Wetelemestede, Godefridos de Varsvelde, lordanis notarius noster et alii quam plures. Actum in domo Henrici Engelhardi anno gratie mOcc^lviiio., mense iunio.

Or. im Archiv zu Dorstadt. Stark beschädigtes Siegel des Äussieüers. liegest Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschiceig II, S. 81 Nr. 183.

1078« Bischof Volrad und das Domkapitel von Halberstadt ver- kaufen dem Kl. Marienrode für sechs Mark den Zehnten in Rade. Halberstadt (1258) Juli 1 (kalendas iulii, pontiflcatus anno ÜR).

Qedr, ÜB. des Kl, Isenhagen (Lüneburger ÜB.VJ, S. 16 Nr. 34, Regest Schmidt, ÜB. des Hochstifts Halberstadt 11, (PubL aus den Preuss. Staatsarchiven 21) S, 202 Nr. 969 a. Vgl auch Isenhagener ÜB. Nr. 32, Ässeburger ÜB. I, S. 202 Nr. 290,

1074. Bischof Johann überträgt dem Kl. Demeburg neun und eine halbe ihm resignierte Hufen in Ottbergen. Hildesheim 1258 Jtdi 4.

lohannes dei gratia Hildensemensis episcopos omnibos hanc litteram yidentibus salntem in nomine salvatoris. Notnm esse voiamus et constare^ quod, cum novem mansi et dimidins in Othberge ex Theoderici de Tossem militis et heredum suorum resignatione nobis vacare cepisset, nos eosdem novem mansos et dimidium de consensn capituli nostri contulimus pro remedio anime nostre sanctimonialibos in Demebürch lohanne eiusdem loci preposito promovente. üt autem huius nostre collationis beneflcium nulli veniat in dnbium, preseos scriptum de hoc confectum sigillis nostro et ecclesie ad cautelam fecimus roborari. Testes vero huius rei sunt Vulradus prepositns Montis, Hartmannus scolasticus, Heidericus^) cellerarius, Theodericns cantor, lohannes plebanus, Sigebodo de Scartvelde, Heinricns de Driburch, Halte de Weie canonici nostri, magister Godefridas cano- nicus ecclesie sancte Crucis^ Heinricus de Lapideo monte, Ekbertos camerarius, Ludolphus de Borssem et filius suus Everhardus, Liip- poldus et lohannes de Escherte, Bertoldus Pyl, lohannes de Bemiggerod, Conradus de Elyedhe, Bruno de Gustede, lohannes de Sudtherem, Hoyerus de Piscina milites, Bernardus de Antiquo foro, Bertoldus Krane, Hermannus de Dershem, Heinricus Scippe, Theo- dericns de Rothinge, lordanis de Escherte, Albertus de Osem servi et alii quamplures. Actum Hildensem anno gratie m^. cc9. R viii^., iüi^ nonas iulii, pontiflcatus nostri anno primo.

Or. im Kgl, St'A, zu Hannover, Demeburg Nr. 16. Siegel des Bistikefs und Bruchstück des Kapitelssiegels. Regest Doebner, ÜB. I, S. ISO Nr. 262.

*) So das Or.

1258. 685

1079w Bischof Johann übereignet dem Kl. Wienhatisen den Zehnten in Oppershausen (Osbenieshusen), den ihm Ritter Johann von Aden- stedt resigniert hat Hildesheim 1258 Jtdi 12 (iiiio. idus iulii, ponti- ficatas nostri anno primo).

Testes vero huius rei sunt Wlradus prepositus Montis, Hart- mannns scolasticus, Thidericus cantor, Heidenricas cellerarius, Hen- ricas de Brema canonici nostri^ Thidericos de Boddinghe, Ludolfns de Borsam, Henricas de Lapideo monte, Hermannas de 6andersem, Bertoldus Pyl, lohannes de Bemingherode, Henricus pincerna, Thi- dericns de Tossam, Hoyeras de Piscina milites.

Abschrift des U. Jahrhunderts in Cop, IX, 265 S. 13 im Kgl, St-A. zu Hannover»

1076« Bischof Johann schenkt dem Blasittsstift in Braunschweig den halben Zehnten in Köchingen (Chochinge) mit einer nausstelle, die ihm die BrUder Luthard und Luthard von Meinersen aufgelassen haben. Hildesheim 1258 Juli 22 (xi^. kalendas augusti, pontificatus nostri anno primo).

Testes autem nostre donationis sunt Valradas prepositus sancti Mauritii in Monte, Hartmannus scolasticus, Theodericus cantor, Heidenricus cellerarius, lohannes plebanus, Wemerus prepositus in Alsbürch, magister lohannes domini Volcmari Divitis canonici nostri, magister GodeMdus notarius noster et Ludolphus de Bruneswic canonici ecclesie sancte Crucis, Heinricus et Asquinus filius suus de Lapideo monte, Bertoldus Pyl et Gonradus frater suus, Hermannus Lepel, lohannes de Escherte, Ludolphus de Borssem, Hermannus de Gandersem milites.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, st. Blasii Nr. 46. Beschädige Siegel des Bischofs und des Dotnkapitels, In einer undatierten Urk. resignieren die von Meinersen dem Bischöfe obigen Zehnten, Or. a. a. 0, Nr. 45.

low« Bischof Johann überträgt dem Bla»iusstift in Braunschweig den dritten Teil des Zehnten in Gross -Wohle (in maiori Waledhe), den ihm Heinrich, Sohn des verstorbenen Heinrich voti Wedtlenstedt (Wethlenstede) resigniert hat. Hildesheim 1258 Juli 22 (xi^. kalendas augasti, pontificatus nostri anno primo).

Testes vero huius rei sunt Vulradus prepositus Montis, Hart- mannas scolasticus, Theodericus cantor, Heydenricus cellerarius, lohannes domini Volcmari, lohannes plebanus, Wemerus prepositus

636 1258.

in Alsburch, Oodefridns notarius noster et Lndolphas de Branswic canonici ecclesie sancte Crucis, Heinricus et Asquinus filios saus de Lapideo monte, Bertoldas Pyl et Conradus frater saus, Hermannns Lepel, lohannes de Escherte, Ludolphus de Borssem, Hermannus de Gandersem milites.

Of, im Landeehauptarchiv zu Wol/enbüttel , sL Blasii Nr. 47. Gut erhaltene Siegel des Bischöfe und des Domkapitels.

1078« Bischof Johann überträgt dem Moritzstift drd Hufen und eine Hofstätte in Machtsum, die der Bürger Johann votn Damme den Grafen von Wbhldenberg und diese ihm resigniert haben. Hildesheim 1258 Juli 27.

lohannes dei gratia Hildensemensis episcopns omnibns hoc scriptum inspicientibus salutem in nomine Ihesn Christi, i) Anc- tentica scriptnra ideo consulte conflcitnr, at res gesta memoriter habeatnr. Notnm itaque sit presentibus et fatnris, quod, postquam Conradus dictus de Dampmone civis Hildensemensis nobilibus yiris comitibus de Wäldenberch Burchardo et Heinrico fraüibus, Her- manno; Heinrico et Hoyero fratribus tres mansos et unam aream in Mattheisem libere resignasset, iidem nobiles viri comites de Wälden- berch eosdem tres mansos et aream in manus nostras liberaliter resignarunt. Nos autem huiusmodi resignatione facta petentibos predictis nobilibus comitibus iam dictos tres mansos cum area pro remedio anime nostre contulimus dilectis in domino . . preposito, . . decano et capitulo montis sancti Mauritii, quos auctore domino in- tendimus semper speciali gratia prosequi et favore. Testes resigna- tionis comitum sunt Ludolphus prepositus maior, Theodericns de Levedhe, Lodewicus, Hildebrandus et Conradus fratres de Lindedhe, Heinricus de Iliesen, Theodericns de Redhen, Heinricus de Knistede milites et alii quamplures. Testes vero nostre coUationis sunt Vnl- radus prepositus Montis, Hartmannus scolasticus, Theodericns cantor, Heidenricus cellerarius, Heinricus de Dribürch, magister Godefridos notarius noster canonicus ecclesie sancte Crucis clerici, Heinricas de Lapideo monte, lohannes de Escherte, Hermannus de Gandershem, Bertoldus Pyl, Hermannus Lepel milites et alii quamplures. Ut autem hec nostra collatio nuUi veniat in dubium, presens scriptum de hoc confectum sigillis nostro et capituli nostri, de consensa caias antedicta collatio est facta, mandavimus roborari. Actum Hildenseoi

') Or. Xpicti mit dem Ahkürzungsstrich darüber.

1268. 537

anno gratie m^i cc^. lo. vüR^ vi^. kalendas augusti, pontificatus Dostil anno primo.

Or, im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Moritzstifl Nr. 22, Siegel des Bischofs und des Domkapitels, liegest Doebner, ÜB, I, S, 131 Nr, 263, Die Rcsignationsurk, der oben genannten fünf Grafen mit den genannten Zeugen a, a, 0, Nr, 23,, d, d. 1258 ohne Tagesangabe, Die fünf Siegel beschädigt.

1079« Bischof Johann erteilt allen, welche zur Herstellung der durch Alter baufällig gewordenen Oebäude des Maria-Magdalenenklosters beitragen, vierzig Tage Ablass, Hildesheim 1258 Juli 28 (v^. kalendas augusti, pontificatus nostri auno primo).

Or. im Kgl, St.'A, zu Hannover, Mar.-MagdaL Nr, 69. Siegel verloren. CIrk. beschädigt. Regest Doebner, ÜB, I, S. 131 Nr, 131 Nr. 264.

1080* Rat und Bürger von Bramischtveig bekunden, dass die Wittwe des Hennann Holtnicker drei Hufen bei Timmerlah, die dein Kreuzstift zinspßichtig sind, käuflich erworben habe. Braunschiveig 1258 Juli.

Honorabilibus dominis L(udolfo) decano ecclesic saucte Cinicis Hil- densemensis totiqae capitulo eiusdem loci consules et burgenses civitatis Brnniswicensis bonam ad eorum beneplacita voluntatem. Notam esse volamus, quod domiua Elizabeht vidua domini Hermanni Holtnikker constitnta coram nobis recognoyit, quod consentientibus vobis et de bona volnntate vestra comparaverit sibi et iustis heredibus suis tres mansos sitos ad villam Tymberlo iuxta Bruniswic solventes ecciesie vestre singulis annis unum talentum et xv denarios iu festo Mychaelis sine difficultate qualibet persolvendos. Becognovit etiam iam dicta domina, quod ipsa et heredes sui iam dictos mansos quiete possi- debunt y qnamdiu ecciesie vestre iam dictum censum persolveririt expedite in tcrinino siipradicto. Cavit etiam coram uobis pro se et heredibus suis, quod eosdem mansos inter diversas personas non divident, ne nuncius ecciesie vestre iam dictum censum cogatur exigere a diversis. Ne igitur super liiis in posterum dubitetio oriatur, presens scriptum inde confectum sigillo nostre civitatis duximus roborandum. Datum Bruniswic anno domini m^. cc^. R viü^., mense iulio.

Of'. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 108. Zerbrochenes Stadtsiegel, Gedr. Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 544 Nr. *1S3.

1081. Bischof Johann bekundet, dass Konrad und desseti Schwestern mit ihren Söhnen allen Ansprüchen an drei Hufen in Oedelum entsagt

688 1268.

und in die Hände der Ritter Konrad von Elbe und Justaz versprochen haben, das KL Loccum derentwegen nicht weiter zu belästigen. Sarstedl (Chyarstede) J258 August 26 (vii. kalendas septembris, pontificatas üostri anno primo).

Presentes vero erant lohannes Westfalus canonicus Montis^

inagister Godefridus canonicus ecclesie sancte Crucis, lohannes cano- uicus sancti Andree Hildensemensis, lohannes sacerdos dictus Hud- dissein, lohannes de Escherte^ Gonradns de Elvede et Gonradns fllins eins, lustatios milites, Olricus de Olem, Gerardus camerarius, Bodo et Wedekinus camerarii, Ludolphus de Boltessem, Borchardos de Wackerwinckele, Ernestus Hake servi.

Or, im Archiv des Kl, Loceum mit dem beschädigten Siegel des Bist^fi, Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 140 Nr. 201.

1082. Bischof Johann schreibt an die Äbtissin Ida von Herford. Poppenburg 1258 September 5 (? nonas*) septembris, pontificatns nostri anno primo).

Vgl. Westfäl. ÜB. IV, S. 406 Nr. 756 das Nähere. Der hthaU des Sckreihens ist nicht erhalten.

1088. Bischof Johann vertauscht mit dem Domkapitel Tafelgüter gegen Güter in Gielde, Ödelum mid Wehre. Hüdesheim 1258 Sep- tember 11.

lohannes dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns universis presentem litteram andituris salntem in omnium salvatore. Qae gernntur a viiis prudentibus, ne qua possint attemptari calumpnia, litterarum solent testimonio perennari. Noverint itaque tarn pre- sentes quam posteri, quod, quia nonnunquam secondum diTersos Situs bonorum diversi plusve minusve utilitatis recipere poteriint ab eisdem, deliberacione diligenti prehabita et utilitate tarn nostra quam ecclesie nostre evidenti pensata cum capitulo nostro ad nostram tandem in hac parte voluntatem et consilium inclinato commutacionem bonorum facere decrevimus subscriptorum. Nos itaque ipsi capitulo bona nostra ad mensam episcopalem pertinencia videlicet dedmam in Reiden et ibidem allodium de quatuor mansis et sex mansos litonum in commutacione pro aliis bonis infra scriptis ad ipsum capitulum spectantibus assignamus et dimittimus libera et soluta ab eodem pleno iure, quemadmodum nos possedimus, perpetois tem-

0 Cop. nono.

1258. 689

poribns possidenda. Litones etiam cum dictis mansis ad capitulnm transire debent et eodem iure quo litones prepositure maioris amodo censebuQtur. Hec autem sunt bona ad prebendam fratrum perti- oencia, que in commutacione pro predictis bonis assignatis eisdem recipimus nostris de cetero usibus applicanda videlicet quatuor mansi in Gelede, quinque mansi in Odelem et bona eomm in Werre. In cuius commutacionis testimonium presentem litteram scribi et sigillis nostro et ecclesie nostre fecimus communiri. Acta sunt hec Hildensem in die beatorum martirum Prothi et lacincti anno domini mülesimo ccPlviü^. presentibus prelatis et canonicis nostris Hartmanno scolastico, Hedenrico cellerario, lohanne plebano sancti Andree, Henrico dicto de Brema sacerdotibus, Volrado preposito montis sancti Mauricii, Theoderico cantore, Sibodone de Scartvelde, Henrico de Sealkenberge, preposito Wemero de Alsburch, magistro lohanne domini Wolcmari diaconibns, Henrico de Driburch, Hermanne de Woldenberg, Hildebrando de Uslaria, Hermanne de Dasle et magistro Leonio et aliis quampluribus subdiaconibus, laicis vero Henrico de Lapideo monte, Ecberto camerariO; Ludolfo de Borshem, Bertoldo dicto Pil.

Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover, Dotnstift Hildesheim Nr, 205. Siegel des Bischofs und Bruchstück des Siegels des Domkapitels an roten und gelben Seiden- fäden. Regest Doehner, ÜB, /, 8. 131 Nr. 265,

1084. Bischof Johann überträgt dem KL Riddagshausen sechszig Morgen in. Farmsen (Vermerssen), welche die Brüder Johann und Eckehard von Bilm (Bilnem) der Jutta, Wütwe des Bertold, de Antiquö /o9'o, und deren Tochter Bertha, und darauf diese ihm aufgelassen haben. Pappenburg 1258 September 12 (ii. idus septembris, pontifi- catus nostri anno primo).

Testes huius rei sunt lohannes Westfalus canonicns Montis, magister Godeftidus canonicns ecclesie sancte Crucis, lohannes cano- nicns sancti Andree, Ecbertus camerarius, Aswinus de Lapideo monte, Heinricas Grubo, Gerardus de Lutthere, Gerardus et Bodo camerarii.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttelf Riddagshausen Nr. 132. Be- schädigte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden.

lOHS» Anno, Brost des Herzogs von Brau7ischiveig , gibt dem Bischof Johann als Ersatz für einen Hof in Ofensen einen Hof mit drei Hufen in Thiede und die Vogtei über eine andere Hufe. 0. D. (zu 1258 September 27).

540 1268.

Omnibas hoc scriptum videntibas vel visnris Anno dapifer daci£ de Brnneswic cum obsequio promtam et bonam ad omnia yoluntatem. Notum Sit omnibas hoc scriptam videntibas et presenti littera pro- testamar, qaod nos venerabili domino uostro lohanni Hildensemensi episcopo in restaarum carie Offenhasen; quam dominus noster epi- scopus nobis dedit et nos eam pro salute anime patrui nostri Balde- wini de Blankenborh et etiam pro nostre anime salute damus claustro WinhuseU; damus curiam nostram sitam in villa Thithe cum tribus mansis propriis ad eandem attinentibus et advocatiam de uno manso extra curiam sitam, que non attinet ad curiam supradictam, sicnt nos et heredes nostri habere hactenus consweyerunt. Ne autem aliquis hanc bonam nostram yoluntatem super hoc facto infringere valeat yel mutare, hanc litteram inde conscriptam sigillo nostro fecimus conflrmari. Et sicut illa de yestra gratia habuimus bona, ita ista bona de yestra yolumus gratia obtinere.

Or. im KgL St.-Ä, zu Hannover, Domstiß Hildesheim Nr. 202, Beschädigtes Siegel des Ausstellers an dem von der Urk, geschnittenen Pergament^treifmp zeigt rechts springenden Hirsch mit Decke auf dem Bücken: f SIGILL . ANNONIS . DA DVClö.DB.BR... .

1086. Bischof Johann überträgt dem Kl. Wienhausen den Zehnten in Gross- und Klein- Eicklingefi (in duabus yillis Ecleghe) und den halben Zehnten in Habighorst (Hayekhorst) , die ihm Hermann von Ellessen, und einen Hof in Offensen (Oflfenhusen), den ihm Anao^ Drosi des Herzogs von Braunschtveig, resigniert hat. Hildesheim 1258 S<5p- teinber 27 (v^. kalendas octobris, pontificatus nostri anno piimo).

Testes sunt Wlradus prepositus Montis, Hartmannus scolasticos, Heidenricus cellerarius, Voltwinus prepositus Angarie canonici nostri, Johannes Westfälus cauonicus Montis, magister Godefridns canonicus sancte Crucis, Heinricus et filius suus Asquinus de Lapideo monte, Ecbertus camerarius, Hermannus de Ganderssem, Bertoldos Pjl, Heinricus pincerna, Gerardus de Lutthere milites.

Or, im Archiv des Kl, Wienhausen, Nr. 51, Beschädigfes Siegel des Bischof* und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden. Hermann von Ellessen resigniert die Zehnten dem Bischof Johann und teilt die Resignation dem Domt- kapitel mit in undatierten Urkunden, Abschrifi des 14. Jahrhunderts im Cop. IX, 265, S. 19 bez. 20 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover.

1087. Bischof Johann verkauft dem neuen Hospital m Ga^ar fünf Hufen in Gross - Wehre (in magno Wen^e) auf Veranlassung df$

1258. 541

Heinrich von Dornten (Dhoniedhe). Hildesheim 1258 Oktober 16 (xyii<>. kalendas novembris, pontificatus nostri anno primo).

Testes sunt Reinnerus decanus, Alexander scolasticus,

Bertoldus Honestus, magister Fredericus dictus de Brema, lohannes dictus de Gosa canonici beati Mathye, lohannes fori, Heinricus sancti lacobi, Heinricus sancti Stephani ecclesiarum rectores in Gos- laria, magister Godefridus notarius noster canouicns ecclesie sancte Crucis in Hildensem, Bertoldus et Ainoldus fratres dicti de Gowish, Heinricus de Lapideo monte, Bertoldus Pyl, Conradus advocatus dictus de Piscina, Olricus et lohannes fratres de Bylsten, Godescalccus sacerdos de Dhomede.

Or. im Stadtarchiv zu Goslar» Siegel des Bischofs und des Domhapitels an roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Bode, ÜB. II, S. 140 Nr. 48.

1.0HHm Herzog Albert von Braunschweig verspricht in Gegemcart des Bischofs W(olrad) von Halberstadt und des Markgrafen Johann von Brandenburg dem Bischof Johann Sicherheit für seine Person und sein Eigentum bis zum Sonntage nach Pfingsten (Juni 8) und schliesst hierin deti Burchard von Wolfenbiittel, Johann von Esche^rle und Ekbert von Lutten' ein. Braunschireig , im Egidienkloster 1258 Dezember 17 (xvi. kalendas ianuarii).

Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 599 Nr. 1098 im KgL St.-A. zu Hannover. Gedr. Sudendorf ÜB. l S. 34 Nr. 51, Asseburgei^ ÜB. /, S. 203 Nr. 293, teoselbst die alleren Drucke r einzeichnet sind.

1089. Das KL Bingelheim verkauft dem Heinrich von Steinberg zwei Hufen in Esbeck. 1258.

Gerhardus dei gratia abbas totusque conventus in Kinglem Omnibus fidelibus tarn presentibus quam futuris hoc scriptum in- taentibus in eo, qui salus omnium est, salutem. Ea, que geruntur in tempore, ut rata et inconvulsa permaneant, scripturamm debent testimonio conflrmari. Unde yobis notum esse volumus, quod nos unanimi consensu duos mansos in Esbeke sitos, ecclesie iiostre pertinentes domino Henrico de Steinberge pro decem talentis cum i) omni iui*e et attinentiis vendidimus ipsi et suis heredibus perpetuo ^) possidendos. Ne igitur super eo inposteruni alicuius erroris oriri possit scnipnlus, hanc paginam ad hec conscriptam sigillorum nostrorum duximus munimine roborandani. Testes huius rei sunt Gerhardus

*) Cop. in. 2) (jQp^ perpeta.

542 1258.

abbas in Kinglem, Heuricas abbas in Cella, Thidericns prior, Gode- fridus, Florentins monachas^) in Binglem. Acta sunt hec anno domiui millesimo duceutesimo quinquagesimo octavo.

Abschrift des 15, Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrich Winschius im Archiv zu Ringelheim S. 75. Gedr. Falke, Tradit. Corb. addit. S. 891. Regest Bode, ÜB. II, S. 149 Nr. 55.

1090. Ludolfvon Ahrbergen, einst Priester im Alten Dorf bei Alfeld, verspricht^ dem Kl. Lamspringe alle Ausgaben an den ihm von diesem auf Lebe^iszeit übertragenen Gütern in Warzen zu ersetzen. Alfeld 1258.

Ludolfus sacerdos Veteris ville apud Alvelde quondam dictns de Areberge omuibus hoc scriptum iuspicientibus salntem in domino. Tenore presentium protestor, quod ego omnes expensas, qnas in bonis ecciesie de Lamspringe sitis in Wardessen michi ab eadem ecclesia temporibus vite mee assignatis in ediflciis sive in aliis ntili- tatibus fecero vel quicquid post mortem meam in eisdem bonis ex parte mei inventum fiierit sive in 2) pecudibus sive in aliis quibos- cumque fructibus, totaliter iam dicte ecciesie pro remedio meonim peccaminum assignavi. Ne autem cuiquam veniat in dubium, hanc cedulam sigillis domini Ar(noldi) plebani in Alvelde et ipsins ciri- tatis supplicavi firmiter roborari. Datum in Alvelde anno domini mOcc^lviü^. Eecognosco etiam, quod de eisdem bonis singulis annis ad coquinam dominarum ipsius conventus quatuor solidos teneor ministrare. Testes s) Arnoldus plebanus in Alvelde, Hinricas de Holt- huseu, Wolterus de Wardessen plebani, Conradus Spado, Ludegerns de Veteri villa et fratres Bertoldus et Bertoldus de Westvelde milites, Olricus Claro et frater suus Tidericus, Wrowinus de Westvelde, Bemardus burgenses in Alvelde.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 26. Siegel des Pfarrers und de7' Stadt Alfeld icenig beschädigt.

1091. Der Rat von Braunschweig bekundet, dass Frau Wemeco dem Kl. Dorstadt eine Badestube auf dem Werder im Hagen (stapam in Indaginis insula constructam) unter der Bedingung überlassen hat, dass es ihren drei Nichten Mathilde, Wemeke und Gertrud, Notmen in Steterburg, jährlieh ein Pfund zahle, ebenso ihren anderen drei Niehien Margarete, Elisabeth und Gertrud, Nonnen in Dorstadt, und dass ts

') Soll tcohl monachi heissen. *) in über der Zeile. ') Von hier ab ivr anderer Hand und mit dunkelerer Tinte.

1258. 543

nach deren Tode diese beiden Pfund zur Comolatio und zu ihretn und ihres ff) Mannes Konrad Anniversar am 2. Mai verübende. 1258.

Gr. im Stadtarchiv zu Braunschireig. Gedr, Hänselmann^ ÜB. der Stadt Braunschtceig II, S, 77 Nr, 175.

1092. Bischof Johann verkauft mit Zustimmung des Domkapitels dein KL Loccum fünf Hufen in Oedelum, von denen drei zur Pfründe der Domherrn und zwei den Scholaren gehören, und die er für Oüter in Reihen von den Domherum eingetauscht hat; eine Hufe davon hatte Rathardus (von Oedelum) dem Burchard von Wolfenbüttel und dieser dein Bischof resigniert, eine andere, zur Kleinen Grafschaft (comitia Dostra minor) gehörige, war vom Grafen Konrad (von Wunstorf) ge- kauft und dem Bischof von Johann und Christian aufgelassen worden. Im Dom zu Hildesheim 1258 (pontificatus nosti'i anno secundo).

Hnius rei testes sunt Heithenricus cellerarias, Johannes ple- banns, Hartmannus scolasticus, Heinricns de Brema sacerdotes, Sibodo de Scartvelde, Heinricns de Scalkenberch, Thidericus cantor de Adenoys, Heinricns de Veteri foro, prepositus Wernerus de Bort- velde, magister Johannes fllius domini Volcmari, Volradns prepositus sancti Mauricii dyaconi, Heinricns de Driburch, Hermannns de Walden- berch, Otto de Eversten, Hermannns de Dasle, Bemardus de Dorstat,*) lasarius de Harlungesberg, Heinricns Mortarius,^) magister Leonius subdyaconi, omnes canonici maioris ecclesie, Heinricns miles de Monte lapideo, Ekbertus camerarius, Ludolfus de Borsem, Bertoldns Pil, lohannes de Snthrem, Conradus de Bernrothe milites.

Or. im Archiv des KU Loccum. Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und grünen Seidenfäden. Gedr. Grupen, Orig. Ilannov. S. 47, Assehurger ÜB. I, Ä 204 Nr. 294, v. Hodenberg, Calenherger ÜB. III, S. 133 Nr. 193, encähnt Westfäl. ÜB. VI, S. 208 Nr. 707, Regest Doebner ÜB. I, S. 131 Nr. 266. Die Resignation des B. v. Wolfenhüttel a. a. 0. 8. 132 Nr. 192, Assehurger ÜB. I, S. 205 Nr. 295. Ueber die Kleine Grafschaft vgl. Lüntzel, die ältere Diöcese Hild. S. 112.

lOOS. Dechant Gerhard, Scholaster Dietrich und das Kapitel des Moritzstiftes genehmigen, dass Bischof Johann als Venvalter ihrer Propstei dem Kl. Loccum einen Hörigen übereignet. 0. D. (1258).

Or. im Archiv des Kl. Loccum, Siegel verloren. Gedr. v. Hodenberg, Cahnberger ÜB. IIL S. 134 Nr. 194.

1094« Die Junker von Pyrmont bekunden, dem Grafen^ von Eber- stein nur eine Hufe in Altersheim verkauft zu haben. 0. D. (1258).

1) Or. Dorsten. ^) So das Or. statt Mortificator.

544 1259.

Nos Hermannas et Hildeboldas fratres cognatasque noster Con- radus dicti domicelli de Perrement tenore presenti publice protestamor, nos nuUa bona in Elersen excepto uno manso comiti Ottoni de Eversteine vendidisse. Si aatem fratres de Amelungirbome in dicta curia eorum aliqua alia bona, que ad nostram hereditatem pertineant, preter supradictum mansum possident, illorum proprietatem a nostris progenitoribus diu ante nostra tempora possederunt, sicut in privi- legiis ipsorum manifestius .contineri credimus ex antiquo.

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop, des Abtes Heinrich Wirsehius im A^'chiv zu ]i Ingelheim S, 65. Darauf die Bemerkung: Obgesetzter Brief, daran wenig gelegen, kumpt nicht diesem, besonder dem closter Amelunksbom zw, tu s. tr. Wegen der Datierung vgl. Westfäl. ÜB. IV, S. 411 Nr. 768, t». SpiUker, Oest^ der Gr. von Eberstein, ÜB. Nr. 112.

1095« Bischof Volrad von Halberstadt tauscht mit dem Abt Ernst des Michaelisklosters Ministerialen. Langenstein 1259 Februar 1.

Volradus dei gratia Halberstadensis ecclesie episcopus universis fidelibus hoc scriptum visuris eterue felicitatis augmentum. Tenore presencium volumus esse notum, quod nos Eylikam et fratrem eias Theodericum dictum Kage ministeriales nostre ecclesie lege commn- tacionis dedimus venerabili viro Emesto abbat! sancti Michahelis in Hildensem in ministeriales ecclesie memorate recipientes Theo- dericum dictum Hake donatum nobis et nostre ecclesie ab eodem abbate in concambium, ut gaudeat libera libertate, qua ministeriaies nostri gaudere noscuntur. Ut autem hec commutacio permaneat inconvulsa, eam conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari. Datum Langensten anno domini m^. c(fi. lix<>., kalendas febmarii, pontificatus nostri anno quarto.

Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 54. Beschädigtes Siegel des Bischofs an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.

1096« Kanoniker Ludolf Comts des Moritzstift^s verkauß dem Stifte die Hälfte seiner Kla%istralkurie. 1259 März 21.

Ludolfus dei gracia canonicus ecclesie sancti Maurieii apnd Hildensem dictus Corvus omnibus, quibus hoc scriptum fnerit ex- hibitum, salutem in domino. Notum esse cupio, quod tractato habito cum decano et aliis fratribus meis yendidi ecclesie sancti Maoricü unam partem curie mee claustralis pro sex libris Hildensemensib monete, quas olim dederat pro remedio anime sue bone memorie domrna lutta dicta de Brema ad mandatum in cena domini in nostra

1269. 545

ecclesia peragendam. Yeram dominus Qherardas decanus et capitolum ecclesie mee de ananimi consensa eandem partem a me venditam michl locaverant pro zii solidis singolis annis exsolyendis, ita quod ego vel qnicumqne pro tempore eandem curiam habuerit, iam dictos duodecim solidos persolvat in cena domini ad mandatum dominicum celebrandum. Actum in capitulo nostro anno domini m^. cc^. lix^., xii. kalendas aprilis, pontificatus domini lohannis HildeDsemensis episcopi anno secundo.

Absehriß des 14, Jahrhunderts im Cop. des Moritzstifles, Ms. 514 foL 15v in der Beverinischen Bibliothek.

1097. Bischof Johann schenkt mit Zustimmung des Domkapitels dem Äbte Thetmar und dem Kl. Isenhagen den Ort Marienrode (Baken- rodhe) mit Gebäuden und 24 Hufen und den Zehnten, damit sie nach Entfernung der unverbesserlichen ("Augustiner-) Mönche ein Cisterzienser- kloster daselbst errichten, und befreit ihre Oüter von aller Vogtei und allen Diensten. Hildesheim in synodo nostra 1259 März 24 (ix^. kalendas aprilis).

Or. im Kgl. 8t.'A. zu Hannover, Marienrode Nr. 16. Siegel des Bischofs von den roten Seidenfäden abgefallen, Siegel des Domkapitels nebst Befestigung verloren. Oedr. Marienroder ÜB. S. 35 Nr. 22, nach Cop. ÜB, des hist. Vereins für Niedersachsen /, S. 36 Nr. 32, Leuckfeld, Antiquit. Poeld. S. 106, Hartzheim, Concüia lU. S. 587. Regest Lüneburger ÜB. V, S. 15 Nr. 33,

1098« Bischof Johann bekundet, dass Hermann von Bethein zwei Morgen in Bethein als den Rest seiner sämüichen dem Moritzstift früher verkauften Besitzungen daselbst dem Moritzstift ebenfalls verkauft und auf die Gesamtheit der Oüter verzichtet hat. 1259 März 31.

Johannes dei gratia Hildensemensis episcopns. Omnibns hoc scriptum visuris perpetuam in Christo salutem. Tam futuris quam presentibus volumus esse notum, quod, postquam Hermannus de Bethenem miles de consensu heredum suorum . . decano et capitulo ecclesie montis beati Mauritii vendidisset universa bona sua, que habebat in yilla Bethenem in agris, nemoribus et in pratis, duo iugera, sicut idem Hermannus assemit, yenditorum bonorum inyendita remanserunt. Predicti yero decanus et capitulum metuentes, quod propter illa duo iugera deberet eis per heredes ipsius Hermauni tempore successiyo incomodum proyenire, dederunt pro dictis duobus ingeribus unum talentum eidem, ut nichil communitatis haberent cum eo in bonis superius memoratis. Et ne nichil crederetur esse

HUddih. ÜB. n. 85

546 1259.

actum, quamdin aliquid restaret agendum, sapradictus Hermaiums renunciavit en altera vice publice coram uobis omnibus bonis, que aliquando habnerat in villa Bethenem et protestatione manifesta et publica proclamabat, quod Universum ius illorum bonorum recogno- sceret . . decano et capitulo antedictis. Isti autem renunciationi presentes erant et pro testibus advocati Heinricus de Alvelde, Ludolphus Corvus, Theodericus scolasticus dictus de Honovere canonici montis ecclesie sancti Mauritii, Heinricus de Lapideo monte et fllius suus Ascwinus, Grubo fllius Ascwini, Conradus et Gerrardos fratres dicti de Lutthere, Hermannus de Gandershem, Theodericus de Tossem milites^ Gerrardus de Reden et alii quam plures, quorum nos turba fatigat. Ut autem hec renunciatio non intereat temporis yetustate, presens scriptum de hoc scribi fecimus^) et sigilli nostri munimine roboraii. Actum Hildensem anno domini m^. ccO. Wifi., pridie kalendas aprilis, pontiflcatus nostri anno secundo.

Or, im Kgl, SU-A. zu Hannover, Moritzstifi Nr. 24. Siegel des Bisehofi zur Hälfte abgefallen,

1099. Graf Heinrieh von Roden resigniert dem Bischof johann die Güter des Hennann von Bethein in Beihein. 0. D, (zu 1259 März 31).

Venerabili domino suo Io(hanni) Hildensemensi episcopo H(eD- ricus) comes de Kothen paratum in omnibus obsequium. Bona, qua dominus H(ermannus) miles de Bethenem a nobis tenuit in villa Bethenem sita, testimonio litterarum presentium in manns vestras libere resignamus.

Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Moritzstift Nr. 2$, Siegel des Grafm, spitzoval, zeigt zwei mit dem Bücken gegen einander gekörte, widerbliekemde umd »ich schnäbelnde Pfauen, zwischen den beiden Hälsen eine Lilie: SIOILL BSN- RICI COMITIS DELEVENR . . . Ebenso resignieren Mitter Johann von Blanken^ bürg und GrafL(udolf) von Limmer dem Bischof die Oüter, Absäir^ des 15. JUbr- hundei'ts im Cop. des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 18v. bez. 19 in der Beterinistkem Bibliothek zu Hildesheim.

1100. Pctpst Alexander IV. beauftragt den Abt (Ernst) und dem Prior (Burchard) des Michaelisklosters , die zur Tafel des Erzbisckofs von Bremen gehörigen aber verpfändeten oder sonst veräusserten Omter

*) Auf Bustir mit dunklerer Tinte.

1269. 547

Virer Bestimmung zurückzuführen, Anagni 1259 April 27 (v. kalendas maiiy pontiflcatus nostri anno qainto).

Or, im Kgl, 8t,' A. zu Hannover ^ Erzatift Bremen Nr. 142. Bleibulle von den Hanfschnüren verloren,

1101. Papst Alexander IV. beauftragt den Prior (Hartmann) des Godehardiklosters, die widerrechtliche Überweisung der Stadt Ham- burg durch den verstorbenen Erzbischof G(erhard) von Bremen an die Grafen Johann und Gerhard von Holstein wieder rückgängig zu machen, Anagni 1259 Mai 11 (y. idus may, pontiflcatus nostri anno quinto).

Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop, III, 43 Nr. 14 und 18 im Kgl. St.-A. zu Hannover.

U02* Abt Ludold des Godehardiklosters überträgt mit Zustimmung seines Kapitels dem Kl. Frankenberg den Zehnten von drei Hufen in QrosS'Nauen (in maiori Noen), den ihm Ritter Lippold (von Lutter), Sohn des Andreas, und sieben Hufen und eine Hausstelle in Mahlum (Maldem), die ihm Konrad von Story (Sthoringe) aufgelassen hat.

HUdesheim 1259 Mai 16 (xvii^, kalendas iunii, pontiflcatus

lohannis HUdensemensis episcopi anno secnndo).

Or. in der Bibliothek des hist. Ter, für Niedersachsen zu Hannover. Beide Siegel verloren. Gedr. Bode, ÜB. II, S. 146 Nr. 59.

IIOS* Bischof Johann genehmigt den Verkauf von zwei Hufen und einer Hausstelle in Wesseln durch das Kl. Marienrode an den Pfarrer in Detfurih. Geschehen 1259 (1257) Mai 24, gegeben HUdes- heim Oktober 15.

lohannes dei gratia HUdensemensis ecclesie episcopus omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino sempiternam. De negociis et contractibus consulte scriptura conflcitur, ut res, que sab oculis modemorum geritur, testimonio scripture ad noticiam faturorum cercius prorogetur. Notum igitur sit omnibus tarn posteris quam presentibus, quod, cum ecclesia Backenrodensis ob sui inopiam eguisset quadam pecunie quantitate, Thetmarus prepositus et con- yentus iam dicti loci domino lohanni plebano in Thetforde duos mansos et aream in Westenem ab omni advocacia liberos yendide- runt cum omni utilitate et iure, quod in eis sibi dicta ecclesia yendicayit, ita quod habet liberam facultatem dandi^) eos pro remedio

') Cop. dando.

85*

548 1259.

anime sne yel alias pro necessitate sua distrahendi et faciendi de ipsis, prout sibi videbitur expedire. Testes autem hoias rei sunt Hartmannus scolasticus, magister lohannes domini Volcmari canonici Hildensemenses, lohannes Gallicus, Hinricas de Bervelthe, lohannes de Monte, Albertus de Indagine, Albertus et Hinricus fratres dicti loci, Hermannns plebanus Novo civitatis, Hermannns de Breynem sacerdos, Ludolfus de Borsem miles et alii quam plures. Huic itaque contractui consensum damus et assensum ipsumque conflr- mantes yolumns inviolabiliter observari. Ut autem huic facto per maliciam hominum non possit impedimentum aliquod provenire, illnd presenti scripto et sigillo nostro roborari fecimus ad cautelam. Acta sunt hec anno domini m^. cc<>. Ivü^., is9. kalendas iunii, datum antem Hildensem idus octobris pontiflcatus nostri anno secundo.

Abschrift des 15. Jahrh, im Cop, VI, 106 S. 29 im Kgl, SL-Ä, zu Hannover, Regest Doebner, ÜB, I, S. 125 Nr. 250 zu 1257, was wegen der PUmtifikatsjahrt und des Todestages des Bisehofs Heinrieh (stirbt 1257 Mai 25) nicht möglidt ist.

1104. Papst Alexander IV. befiehlt dem Abt (Ernst) und dem Prior (Burchard) des Michaelisklosters auf die Klage des Erzbischofs (Hildebold) von Bremen, dass sein Vorgänger 0(erhard 11.) ohne Zu- stimmung des Domkapitels die der Bretnischen Kirche gehörige Stadt Hamburg dmn Grafen Adolf von Holstein, jetzigem Minoriterüfruder, verliehen und auf dessen Söhne und Neffen übertragen habe, diese Ver- leihung für ungültig zu erklären und die Grafen zur Auslieferung der Stadt an den Erzbischof zu veranlassen. Anagni 1259 Juni 18 (xiv*. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno quinto.

Gedr. Orig. Guelf, IV, S. 125, Lappenberg, Hamburger ÜB. S. 526 Nr. 6i0, Hasse, Schleswig - Holstein - Lauenburg. Reg. und ürk. 11, S. 78 Nr. ISO w. 9. Regest Fotthast, Reg. pont. 17612, Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr, 9:i03.

1105. Papst Alexander IV. beauftragt den Abt (Ernst) und den Prior {Burchard) des Michaelisklosters, den Rat und die Getneinheii dn Stadt Hamburg bei Strafe des Interdiktes und der Exkotnmunücaüon zu veranlassen, dass sie von den Grafen Johann und Oerhard von Holstein ablassen und zur Treue und Unterwürfigkeit der Bremer Kirche zurückkehren. A^nagni 1259 Juni 20 (xii^. kalendas iolii^ pontiflcatus nostri anno quinto).

Gedr. Orig. Guelf. IV, S. 126, Lappenberg, Hamburger ÜB. S. 526 Ar. «i. Hasse, Sehlesung - Holstein - Lauenburg. Reg. und Urk. II, S. 78 Nr. 181. Itepest Potthast, Reg. pont. 17613.

1269. 549

1106. Propst Burchard, Prior R(einer) und der Konvent des Marienstiftes in Magdeburg inachen mit Propst V(olrad), Dechant G(erhard) uiid dem Kapitel des Moritzstiftes eine Gebetsbrüderschaft. Magdeburg 1259 Juni 28 (in vigilia beatoram apostolonun Petri et Pauli).

Abschrifl des 14. Jahrhunderts im Cop, des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 35 in der Beverinischen Bibliothek zu HUdesheim.

U07« Bischof Johann Überträgt mit Zustimmung des Domkapitels dem Kl. Loccum vier Hufen Landes und zwei Hausstellen in Oedelum, welche ihm Johann und Friedrich, Söhne des verstorbenen Johann von Stedere, und deren Oheim Friedrich resigniert haben. Hildesheim in pomerio nostro 1259 Juli 3 (quinto nonas ialii, pontificatus nostri anno secnndo).

Huius rei testes sunt Ludolphus prepositus maior, Wolradus prepositus Montis, Hartmannus scolasticus, Heindericus celrarius, Heinricus de Brema, Sigebodo de Scartvelde, Heiniicus de Sealken- berg, magister lohannes domini Wlcmari, magister Leonius diaconi, Heinricus de Driburg, Otto de Eversten, Hildebrandus de Uslaria, Hermannus de Dasle, Lippoldus de Antiquo foro, Heinricus Moriii- ficatoris, Heinricus de Piscina, Hoyems Wlfgrove subdiaconi, canonici nostri, Heinricus de Lapideo monte et fllii sui Aswinus et Con- radus, lohannes de Escheri;e, Beri;oldns Pil, Theodericus de Tossem, Heinricus pincema et fllius suus Emestus, Hogerus de Piscina, Hugo de Holthusen, Theodericus de Bodthinge milites, Theodericus et Emestns de Stokkem, Heinricus Acco et fllii sui duo lohannes et Wolmarus.

Or. im Archiv des Kl. Loecum. Siegel des Bischofs an blauen und weissen Zicim^ und roten Seidenfäden ^ des Domkapitels an weissen und blauen Zwirn- und roten und grünen Seidenfäden. Gedr. v. Hodenberg, Calehberger ÜB, HI, 8. 141 Nr. 202. Regest Doebner, ÜB. I, S. 132 Nr. 267. Encähnt Westfäl. ÜB. VI, S. 210 Nr. 715. Vgl. die Urk. desselben Inhalts und von demselben Datum a. a. 0. Nr. 203; die Zeugen sind dieselben, nur ist an dritter Stelle Albertus prepositus ecdesie sancte Cracis hinzugefügt.

1108« Arnold und Heinrich von VorenhoUe resignieren dem Bischof Johann den Zehnten in Achem zu Gunsten des Kl. Escherde auf Er- Stichen des Propstes Heinrich. Poppenburg 1259 Juli 17 (xvi^. kalendas angusti).

550 1259.

Hains rei testes sunt dominus Tidericus dictus de Adenoys cantor Hildensemensis , Heinricus sacerdos de Escherte, Heinricus sacerdos de Poppenburch, Tidericus de Kothinge, Hfermannus de Stemne, tres fratres qni dicuntnr Hirci et Emestus de Beteuern milites.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover ^ Escherde Nr, 35, Schildförmiges Siegel des Heinrich von Vorenholte an weissen geflochtenen Hairfschnüren, zeigt schwebendes Andrextskreuz mit Ringen in den Winkeln,

1109. Ritter Rudolf von Dahlum verkauft mit seinen Söhnen d^n Godehardikloster den Zehnten in Ohlenrode, 1259 (vor August),

Universis Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit, Rodolphus miles dictus de Dalem, Rodolphus et lohannes filii einsdem in vero salutari salutem. Que geruntur in tempore ne labantur simid cum lapsu temporis, necesse est, ut a viva voce testium vel a scripti memoria recipiant flinnamentum. Noverint igitur tam posteri quam presentes, quod ego Rodolphus dictus de Dalem et filii mei Rodolphus videlicet et lohannes decimam in Aldenroth monasterio sancti Gode- hardi Hildensemensis pro centum et sedecim talentis Hildensemensis monete yendidimus et fldem dedimus, quam Hugo de Holthusen et Thidericus de Gramme milites nobiscum dederunt super eo, quod eandem decimam dicto monasterio resignabimus quam cito proprie- tatem eiusdem decime dictum monasterium a domino nostro Hilden- semensi episcopo potuerit impetrare. Hoc promissum fidel receperont ex parte dicti monasterii dominus Ludoldus abbas eiusdem monar steril cum suo conventu, Heinricus de Lapideo monte, Hermannus de Gandersem, Ekbertus camerarius, Ludolphus de Borsem, Theo- dericus de Tossem milites. Ne autem huiusmodi yenditionem nostram postmodum alicuius yaleat impedire calumpnia, presentem inde paginam cum eorum nominibus, qui eidem yenditioni cum fieret affuerunt, conscripsimus et sigilli nostri flrmayimus munim^ito. Nomina yero testium sunt hec: Heidenricus de Sulinge cellerarios maioris ecclesie Hildensemensis, Wemherus de Bortvelt canoniciis ibidem et in Olsborch prepositus, lohannes plebanus in lesen , Eä- bertus de Lüttere miles, Heno marscalcus et Conradus frater suns, Heinricus Grubo et Baldewinus de Lapideo monte, Eyerardos de Borsem, Hildebraudus Monachus, Daniel Bemere, lohannes filius Thegenhardi, Hermannus fllius Thegenhardi et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini m^. cc^. lo. ix^.

1269. 651

Or» im KgL St,'A, zu Hannover, st. Godehard Nr. 25, Schüdßrmiges Siegel der von Dahlum an weissen g^flo^Uenen Zwims€hnüren , geteilt, im unteren Felde zwei Pfähle gewölkt: f S. KODOLPl . KT . EGHELBERTI. Regest Doebner, ÜB. I, 8. 134 Nr. 274. Die Urh. ist vor August anzusetzen, weil später Heinrich als Propst von Oelshurg erscheint

lllO. Bischof Johann schenkt den Cisterziensem des KL Marien- rode sämtliche Besitzungen der daraus verwiesefien Äugustinermönche mit Ausnehme des halben Zehnten in Hahghem, des halben Zehnten in Barfelde (Bervelthe), zweier Hufen in Bohre (Sodhere) und der Güter in Qnicburne, die er dem Domstiße vorbehält. Hildesheim 1259 August 1 (kalendas augusü, pontiflcatas nostri anno secundo).

Huic yero facto presentes erant et pro testibus advocati Lndol- phns maioris ecclesie prepositns^ lohannes decanus, Wiradas pre- positns ecclesie Montis^ Albertos prepositus ecclesie sancte Cmcis, Hartmannus scolasticus, Heidenricns cellerarios,. lohannes plebanus, Heinricas de Brema, magister lohannes domini Yolcmari, magister Leonias, Hermannas de Dasle, Hildebrandas de Uslaria, Heinricas de Driborch, Lappoldns de Antiqno foro, Heinricus Mortiflcatoris, Cesarins et Heinricus prepositas^) in Alsborch et alii omnes canonici nostri, lohannes Westfalns canonicns Montis, magister Qodefridus notarius noster canonicns ecclesie sancte Gracis, lohannes canonicns beati Andree clerici, Heinricas et Aswinus et Conradns filii sai de Lapideo monte, Hermannas de Oandersem, Ludolphus de Borssem, Ekbertns camerarius, Bertoldus Pil, Heinricus pincema et Ernestus filius suus, Theodericus de Rothinge, Hermannns Lepel, lohannes de Escherte, Conradns et Qerardus fratres de Lutthere, Hogerus de Piscina, Theodericus de Tossem, Conradus Pil milites, Theode- ricus et Gerardus et Bodo camerarii, Bernardus de Antiquo foro, Albertus de Osede, Ernestus Hake, Aswinus de Lutthere, Theode- ricus de Rodthinge, Ludolphus Coquus, Heinricus Scippe, Hillebrandus Monachus, Engeleko servi.

Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Marienrode Nr. 17. Beschädigte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Leuckfeld, Antiq. Poeld. S. 107, Heineceius Antiq. Goslar. S. 278, Marienroder ÜB. S. 37 Nr. 23, Begest Doebner, ÜB. I, 8. 132 Nr. 268.

Uli* Die Brüder von Biewende übertragen dem Kl. Ueiningen ihnen resignierte Guter in Oross-Biewende. Braunschweig 1259 August 1.

>) Or. propositas. *) Or. prepositi.

652 1259.

In nomine domini amen. Helmoldus et Oanzelinus fratres de Biwende omnibus hoc scriptum yisaris in vero salutari salntem. Ne rei geste dubietas oriatnr in posteris, non inmerito ea que genmtnr in tempore scriptis anctenticis perhennantar. Sciant igitnr präsentes et posteri; quod Conradus Steckemesces et nxor sua Margareta de beneplacito nostro et voluntate mansum et dimidinm et aream nnam cum Omnibus attinenciis sitis in Westerbiwende, que de manu nostra racione homagii tenuerunt, vendiderunt domino Theoderico deEissen- brugge burgensi in Bruneswic pro yiginti marcis ezaminati argenti resignantes ea bona nobis iibere et solute, et nos accipiente« tres marcas de eodein argento pro voluntate prius positi Theoderici dedimus liberaliter prememorata bona dilecto nobis claustro beati Petri in Henigge in vere proprietatis perpeituam possessionem pro- inde etiam dei misericordiam exspectantes cum eiusdem claustri benefactoribus universis. Ut autem supradicta vendicio et resignado ac nostra donacio rata permaneant, presentem paginam nostro sigillo roboratam dedimus in testimonium super ipso. Huius rei testes sunt dominus Luthmarus sacerdos in Vimmelhusen, Lud^ems de Osterroth, Heiniicus de Kissenbrugge milites^ burgenses vero Hein- ricus Eggelhardi,!) Hermannus, Heinricus Boneken fratres, Heinricos et Conradus Stapel, lordanus apud sanctum Paulum, Heinricus Thimmonis, Herbordus Pape, Conradus Stike, Daniel Monetarius, lohannes de Eissenbmgge, lohannes de Orem, Wicpertus Gallina, Johannes de Burnem, Werherus Burmester et quam plures alii. Acta sunt hec in Bruneswic apud forensem ecclesiam anno domini m^. cc<>. 1. nono, kalendas augusti, lohanne tunc temporis in Henigge preposito fideliter procurante.

Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Heiningen Nr, 20. Das gemeinsame, sekäd- förmige Siegel der Aussteller y am Rande beschädigt, zeigt drei (2:1) Birnen mit Stengel: t S. H(EL)MOLDI . ET . GV(NZELI)NI . DB . BIWENDE. Gedr. Hänsti- mann, ÜB. der Stadt Braunschweig U, 8. 83 Nr. 187.

lUft. Bischof Johann bekundet, dass der Dompropst Luddf, Domdechant Johann, die Äbte Ernst des Michaelis- und Ludald da Godehardiklosters, Volrad Propst des Moritzsüftes mit ihren Konvenim^ die Kanoniker des Johannisstiftes, Dietrich von Rössing, Ekhert Käm- merer, Heinrich Schenk und Ekbert von Tossem ihm den Rotsbery (Westerholt, que habet ad orientem Lapideum montem, ad aquilonem

0 Or. EggehardL

1259. 558

montem sancti Manritii, ad aastrum yallem Eovoldesdal, ad occasnm vero yillam, qne Sudtherem appellatur) geschenkt haben zur Bezahlung der Schulden, welche der Ankauf und Unterhalt der Festen Peines Depenoe und Lutter verursacht haben, und überläset dem KL Marien- rode davon 22 Hufen mit Zehnten. Hildesheim 1259 August 7 (?) (septiino nonas^) augosti, pontificatns nostri anno secundo).

Testes autem hnius rei sunt dieselben Geistlichen wie in Nr. 1110, dann: Heinricas, Asquinus et Gonradns filiisui de Lapideo monte, Hermannas de Ganderssem, Ladolphos de Borssem, Theodericas de Bodthinge et Theodericas cognatas suas, Ekbertus camerarius, Heinricas pincema, Ekbertns de Tossem, Bertoldas Pil et Gonradns frater snas, Hennannas Lepel, Johannes de Escherte, Gonradns et Gerrardas fratres de Latthere, Hogems de Piscina et Heinricas filias saas, Theodericas de Tossem milites, Emestns de Maio monte, Gerrardns, Theodericas et Bodo camerarii, Albertas de Osede, Ber- nardns de Antiqno foro, Emestns Hake^ Aswinns de Lutthere, La- dolphas Gocas, Heinricus Snippe, Engeleko, Hildebrandus Monachus.

(h; im Kgl, St-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 18, Von den neun Siegeln an weissen Zwimfäden das letzte verloren, von den anderen nur Bruchstücke erhalten. Gedr. Vogell, Geschlechtsgesch. der v. Schwicheldt S. 13, Aaseburger ÜB. I, S. 130 Anm. Nr. 21 , Leibniz, Scrip. rer. Brunsv. II, S. 436, Leuckfeld, Antiq. Poeld. S, 110, Struben, Ohserv. iur. S. 79, Marienroder ÜB. S. 39 Nr. 24. Regest Doebner, ÜB. I, 8. 132 Nr. 269.

U18* Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels dem Kl. Wienhausen den Zehnten eines Hauses in Helmerkaynpy den ihm Ludolf von Wackerwinkel resigniert hat. Hildesheim 1259 August 10 (iiii<>. idas augasti).

Or* im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 52. Siegel des Bischofs stark be- schädigt, das des Domkapitels verloren,

1U4* Ritter Johann von Blankenburg überträgt dem Kl. Escherde drei von diesem gekauße und ihm resignierte Hufen in Bethein. Hildes- heim 1259 August 15.

Johannes miles dictns de Blankenborch omnibas hoc scriptum visuris salatem. Notum esse cupimas tam presentibns qaam fiituris,. quod Heinricas secandns prepositas ecclesie in Escherte comparavit ab Emesto dicto de Betenem tres mansos sitos in eadem villa, qnos

1) So das Or., wohl für idos.

554 1250.

tenait a nobis in feodo, et hoc fecit de beneplacito nostro et con- seusa heredam uostrorum, et nos rcsignatione ab eo nobis facta donavimas eos iam dicte ecclesie iure perpetuo possidenda ad usus videlicet sanctimonialium deo et beate Marie die noctuqae ibidem deservientinm. Hains rei testes sunt Lothiwigns de Engelborstelber, Johannes de Sutherem, Ludolfns de Borssem, Amoldns de Hethessem, Conradns et Tidericns fratres de Stokem milites» Symon Puntronge, Berti*ammas et Yolcmarus fratres de Domo, lohannes de Gfoslaria et alii quam plnres. Ne igitnr in posterum super hoc dubitatio^ oriatur, scriptum hoc inde confectum sigillo nostro muniri fecimos. Datum in civitate Hildensem anno domini m^. cOcO. Iviiii., octavo i9. kalcndas septembris.

Or, im Kgl, St-A. zu Hannover, Eacherde Nr» 37, Beschädigtes Siegel des Ausstellers, mit Spitzen geteilt.

1115. Abt Gerhard und der Konvent von Ringelheim rerzidUen zu Gunsten des KL Neuwerk bei Goslar auf Güter in Söderhof{CliereAhc), welche ihnen Graf Hoier von Wohldenberg geschenkt hatte. Ringelheim 1259 August 22 (xi^. kalendas septembris).

Huius rei testes sunt Bodingerus quondam plebanus forcnsis ecclesie, lohannes plebanus forensis ecclesie, lohannes plebanus de Haringe, Bemardus capellanus Novi operis, magister Heinricas de Geismaria derlei, Thidericus de Barem roiles, Borchardus de Len- gede miles.

Gedr, nach Cop Bode, ÜB. II, S. 148 Nr. 61,

1116. Bischof Johann überträgt dem Kl. Escherde den Zeknkn in Achem, Escherde 1259 (1258) September 14.

Johannes 2) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns omnibus presentes litteras intuentibus salutem in omnium salvatore. Ut a rebus gestis excludatur obliyio et de ipsis scripture testimonio memoria habeatur, notum esse volumus et constare, quod, can Engelardus miles dictus Surink receptis a H(enrico) preposito ei conventu sanctimonialium in Escherte xl taleutis medietatem deciiae in Achem domino Henrico militi de Vomholt, a quo eam tenebat in feodo, i^esignasset, idcm Henricus recepit sex marcas Bremensis argenti a preposito et conventu predictis et nobis totam decioiam dicte yille Achem consentientibus suis heredibus resignavit» nosque

') Verbessert aus dubutatio. *) Verlängerte Schrift,

1269. 556

decimam ipsam contolirnns propter deum preposito et conventui prelibatis. Testes hamm resignationnm nostreque coUationis sunt Ernestns sancti Michaelis et Ludoldus sancti Qodehardi abbates, Henricus et Brema et Leonias canonici Hildensemenses, Wernerus de Lamspringe et Henricas de Wolyenkhnsen prepositi, Bodo de Betenheim et Eckehardns de Bervelte plebani, Henricas fllius fratris prepositi et Henricas de Brak sacerdotes, Theodericas de Bothinge, Theodericns de Thossem, Ecberi;as camerarias, Theodericas de Bedhen et Theodericas Alias eiasdem^ Beri^oldas Pil milites, Bernhardas frater prepositi et Bernhardas de Coven et alii quam plares tarn clerici qaam laici. üt aatem hec, que premisimus^ yigorem debite firmitatis perpetais temporibas valeant obtinere et ne aliqaa in posternm saper prefata decima preposito et conventui sepedictis possit qaestio suscitari, eos presentibus litteris munivirnus sigillis nostro et ecclesie roboratis. Acta snnt hec in choro Escherte in presentia totins conventas dominica infra octavam nativitatis beate Marie anno domini m®. cc^. loviii^., pontificatas nostri anno secando.

Or. im Kgt. SU-A. zu Hannover, Escherde Nr. 34, Beschädigtes Siegel des Bischofs an weissen geflochtenen Hattf schnüren. Das Siegel des Domkapitels hat nie daran gehangen. Im Datum steckt ein Fehler, denn 1258 fällt nativ. Marie selbst auf einen Sonntag. Die Pontifikatsjahre weisen aber auf 1259, in welchem der 8. September ein Montag ist und demnach innerhalb der Oktave der nativ. Marie ein Sonntag fällt.

1117. Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes bekunden die Über- Weisung zweier Lathufen in Freden durch den Scholaster an die Tochter des Liten Meinhard, deren Zugehörigkeit zum Stift sie nachweisen. Hildesheim 1259 Oktober 2.

Ladolfus dei gratia decanus et capitalam sancte Crucis Hil- densemensis omnibus lianc cartam inspectaris salutem in domiuo. Notam esse volamas, quod magister Gerhardas scolasticus ecclesie nostre obedienciarius in Wredhou recognovit duos mansos litonum iure peili- uentes ad allodiam in pai-vo Wredhen singnlis annis solventes xvi solidos fllie Meinardi litonisse ecclesie nostre et daobus filiis eiusdem, quos habet ex lohanne litone nostro fllio Wasmodi de Wredhen, recepto ab eadem fidelitatis debite iuramento. Et nt evidens sit omnibus imposteram, qaod predicta mulier et prcfati filii eias sint de familia ecclesie nostre, statum eorum presenti pagina duximas declarandum. Cam enim prefata mulier olim faisset litonissa sancti Michahelis, sicat pater eius, nnbens lohanni predicto litoni nostro persoluto

666 1269.

iure pudicicie abbati sancti Michahelis sequens familiam mariü sui translata est ad las et proprietatem ecclesie nostre secandnm con- suetudinem approbatam. Datum Hildensem aimo domini m^. cc^ hj9., vi®, nonas octobris.

Or, im Kgl, St.'A, zu Bcmnover, Kreuzstifl Nr. 109. Beschädigtes Konvents- Siegel.

1118« Bischof Johann überträgt dem KL Latnspringe die Vogtei daselbst für 250 Mark. Hildesheim 1259 Oktober 25.

lobannes^) dei gratia episcopus Hildensemensis ecclesie omnibas inperpetuum. Que geruntur a viris prudentibus, ne aliquam processa temporis recipere possint caliimpniam, scriptis solent auctenticis per- ennari. Eapropter ad noticiam omnium pervenire volumus, quibos hoc scriptum videre contigerit vel audire, quod, cum nos pro ecdesia nostra essemus onere debitorum gravati, habito consilio, cum ad solucionem eorum non posset alia via melior inveniri, advocadam in Lamspringe vacantem nobis et a nobis possessam aliqaandia pacifice et quiete ecclesie sancti Adriani in Lamspringe receptis ab ipsa ducentis quinquaginta marcis puri argenti contulimns ab eadem quiete et libere cum omni integritate et iure perpetuis temporibos possidendam. In huius coUacionis nostre de consensu capituli uostri facte evidenciam presens scriptum sigillorum nostri et capituli nostri indicio et bonorum virorum^ qui presentes aderant et quorom nomina sunt subscripta, testimonio roboratum dedimus predicte ecclesie in perpetuum munimen et memoriam, quod de cetero in omnibas bonis suis ab omni advocati iure et dominio plane et plenarie sit exempta, quinimmo de ipsa advocacia per sc gandeat pleno iure. Presentes erant et testes sunt Ludolfus maior prepositus, lohannes decanns, Hart- mannus scolasticus, Hedenricus cellerarius, lohannes plebanas forensis ecclesie, Henricns de Brema, magister lohannes domini Volcmari, Leonius, Hermannus de Dasle canonici ecclesie nostre, Ecbertos camerarius, Henricus de Steinberge et Ashwinus filius eins, Her- mannus de Gandershem, Bertholdus dictus Pil et Conrados frater eins milites et lohannes dictus de Goslaria^) civis Hildensemensis ac alii quam plures clerici et laici. Datum et actum EUldensem anno ab incamacione domini ufi. c(fi. quinquagesimo nono, pontifi- catus nostri anno tertio, in die bcatoiTim martimm Crispini et Crispiniani.

*) Verlängerte Schrift. «) Or. Golaria.

1259. 567

Or. im Kgl, SL-A. zu Hannover, Lamspringe Nr, 27, Siegel des Bischofs und das nur zur Hälfte erhaltene des Domkapitels an roten Seidenfäden. Regest Harenberg, Hist. Gandersh, S. 780, Doebner, ÜB, I, S. 133 Nr. 270,

1119. Bischof Johann verordnet, an welchen Tagen die Weihe der Altäre in der Kirche Johannes des Täufers vor dem Bamtnelsberge bei Goslar feierlich begangen tverden solle, und verheisst den Besuchern der Kirche einen vierzigtägigen Ablass. Burg Lutter 1259 (1260) Dezember 27 (in die beati lohannis ewangeliste).

Or. in doppelter Ausfertigung im Stadtarchiv zu Goslar. Von beiden das Siegel an roten und gelben Seidenfäden verloren, Oedr, Bode, ÜB, II, S. 152 Nr. 69.

IISO. Bischof Johann bestätigt die Brüderschaft an der Kirche Johannes des Täufers vor dem Bammelsberge bei Goslar zum Nutzen armer Bergleute und verleiht den Unterstützem der Kirche vierzig Tage Ablass. Burg Lutter 1259 (1260) Dezember 28 (in die Innocentum).

Or. in doppelter Ausfertigung im Archiv der Stadt Ooslar, An beiden Siegel des Bischofs an gelben Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB, II, S. 157 Nr. 70,

llSl* Ritter Ludolf von Cramme verkauft mit Zustimmung seines Bruders Burchard dem Kl, Frankenberg in Goslar zwei Hufen und einen Hof in Mahlum (Maldem). 1259.

Or. im Kgl, St,-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 28. Siegel des Ausstellers, drei (2 : 1) Lilien, und des Arnold von Ootcische, Schrägrechtsbalken, an weissen Hanf schnüren , nur wenig beschädigt. Gedr. Bode, ÜB, II, S. 150 Nr. 65 nach dem Copiar des Kl. Lamspringe.

112S* Bischof Johann Mitsiegler der ürk., in welcher Propst Albert, Dechant Konrad und das Kapitel des Stiftes auf dem Petej^s- berge bei Goslar dem Bat von Ooslar eine Mühle bei der Stadt, eine Hufe Landes beim Walde Ol und eine Wiese beim Sudmerberge (apud montem Sutborch) verkauß. 1259.

Or. im Stadtarchiv Ooslar. Siegel des Bischofs stark beschädigt, Oedr. Bode, ÜB. II, S, 156, Nr. 64.

1128. Domherr Hennann vmi Dassel, Ärchidiakon in Barum, bekundet, dass der Pfarrer Ulrich in Barum eine Hausstelle und zwölf Morgen in Flachstöckheim (Stockem) dem Kl. Neuwerk bei Goslar verkauft hat. Hildesheim 1259.

Or.- in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Siegel zur Hälfte ver- loren. Oedr. Bode, ÜB, II, S. 149 Nr. 63.

658 1259.

1124. Propst Albert, Dechant Ludolf und das Kapitel des Kretas- Stiftes verkaufen den Bürgern eine Wiese gen. Wolfswerder. 1259.

Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 868. Beschädigtes Siegel des Propstes und des Kapitels. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 133 Nr. 272.

1125* Abt Ernst und das Kapitel des Michaelisklosters bekunden, d<iss der Prior Burchard und der Küster ihres Klosters dem KL Wülfinghauseti vier Hufen ebenda verkauft haben. 1259 (ordinationis nostrc anno quiuto).

Testes huius rei sunt Heynricus de Goslaria, Widekindas, Tide- ricus Acco, Hermannus de Alegrimmessem, lohannes de Homborch.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, KL Wülfinghausen Nr. 32. Stark he- schädigtes Kapitelssiegel an weisser Hanfschnur. Qedr. v. Hodenberg ^ Galen- berger ÜB. VIII, S. 27 Nr. 31. Regest Doebner, ÜB. I, 8. 133 Nr. 271.

1126. Arnold von Vorenholte bekundet, dem Ernst von Bade nichts von dem Zehnten in Achem übertragen zu haben. 0. D. (1259).

Arnoldus de Vornholte Ernesto de Novali salutem. Pervenit ad noticiam nostri, attestari vos et confirmare hoc, quod partem decime in Achem a nobis receperitis, quod omnimodis negamos, qnia ignoramus umqnam vos vidisse aut noticiam yestri habuisse. ünde et verissime negare possumns aliquid ex eo vobis porrexisse. Pre- terea et cessare vos de hoc verbo volumus.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 36. Beschädigtes Siegel an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.

1127. Domscholaster Hartmann von Minden macht sein Testament 0. D. (vor 1260).

elegi et constitui testatores meos Heidenricom cellerarimii,

Johannem plebanum, magistram lohannem Wolcmari et Wlradum

de Goslaria, prepositus Veraerus ii talenta et vi solides

X talenta choro sancti Godehardi ad comparandum bona. Curiam meam confero beate Marie ad remedium anime mee. Domino Ho(iero)

cognato meo et Hen(rico) fratri meo confero prebendas meas

fratribus Minoribus culcitram et cussinum, scolaribus in dormitoriam

cappam nigram, superpellicium et culcitram testatoribus mas

cuilibet ipsorum ii ollas et mannterium parvum, dominabns sancie Marie Maddalene ii scistas et mensale i et ii lagenas, fratribus maioribus ii lagenas et mensale, fratribus Minoribus mensale

1260. 569

domino Her(manno?) vicario episcopi tedale, patella, ferra iiii, cum

quo 1) balmatm* testatoribos meis cappam et fibolam choralem

sancte Marie pro etema remaneracione, decanus maior michi x solidos, Otto de Svanebeke^) quicquid a debitis superest totum ecclesie detur. Preterea pontiflcalem anulnm beate virgini.

Or, im KgU SU-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 211. Oedr. Doebner, ÜB. I, S. 138 Nr. 287, woselbst das Nähere. Enrähnt auch Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 80 Nr. 180.

1128. Bischof Johann überträgt dem Kl. Riddagshamen den Zehnten in Bründeln (Bnmdelen) , der dem Domkapitel gehört, und entschädigt letzteres durch ein Allod in Essern. Hildesheim 1260 Jantwr 12 (pontificatus anno tertio, pridie idus iannarii).

Hnius rei testes sunt Lndolfus maior prepositas, magister lohannes decanns, Hedenricas cellerarius, Henricus de Brema, Theodericns cantor canonici, Henricus de Steinberge, Hermannus de Gandersheim, Bertoldns Pil et Conradns frater snns, Hermannas

Lepel milites, und Bürger. Datam per manam Leonii notarii

nostri.

Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl. Riddagshausen Nr. 143. Wenig beschädigte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB. I, S. 135 Nr. 276.

1139. Bischof Johann gibt dem Domkapitel für den Zehnten in Bründeln ein Allod in Essern in Tausch. Hildesheim 1260 Januar 12.

lohannes^) dei gratia Hildensemensis episcopas omnibus in per- petanm. üt a rebus gestis excludatur oblivio et de ipsis scripture testimonio memoria habeatur, notum esse yolumus universis, quibus hoc scriptum videre contigerit vel audire, quod nos de consensu capituli nostri tandem ad hoc per multam instanciam nostris pre- cibus inclinati dedimus eidem in commutacione pro decima in Brun- delen allodium nostrum in Essem de quatuor mansis cum omni in- tegritate et iure ab ipso quiete et libere ab omni advocati iure et dominio et onere serviciorum inmune perpetuis temporibus possi- dendum, quinimmo ad prebendam fratrum sine diminucionc qualibet suorum proventuum convertendum, cupientes, ut in hac commuta- cione capitulum sit indempne. Huius rei testes sunt Henricus de Steinberge et Aschewinus filius suus, Hermannus de Gandersheim,

*) So das Or, *) Or. Sannebeke. ») Verlängerte Schrift.

560 1260.

Bertoldns Pil et Conradus frater suns, Hermannns Lepel, Burchardus de Goslaria, lohannes de Escherte milites, Henricas Acko, HenricuB de llinda, Hermannas de Lapidea domo cives Hildensemenses et alii quam plures. Ne autem hoc factnm nostrum alicuius invertat malicia inposterum, litteram hanc inde conscribi et sigillis nostro videlicet et ecclesie nostre fecimus communiri. Datum Hildensem anno domini mo. cco. 1x0., pontificatus nostri anno tercio, pridie idus iannarii.

Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover , Domstift Hildesheim Nr, 206. Siegel des Bisehofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden, Regest Doehner,

ÜB. I, S. 135 Nr, 275,

IISO« Bischof Johann überträgt dem Kl. Marienrode mit Zu- stimmung des Domkapitels die Hälfte des Zehnf^en in Barfelde (Ber- velte). Hildesheim 1260 Februar 10 (in die beate Scolastice).

Huius rei testes sunt Henricus de Brema et magister Leonius canonici Hildensemenses, Henricus et Aswinus et Conradus fllii sui de Steinberge, Bertoldns Pil et Conradus frater suus.

Or, im Kgl, St,-A, zu Hannover, Marienrode Nr, 19, Beschädigte ^gti des Bischofs an Pergamentstreifen und des Domkapitels an roten und gelben Seiden-^ fäden, Gedr, Marienroder ÜB. S, 42 Nr, 25, ÜB, des hisU Vereins für Nieder- Sachsen 1, S. 37 Nr, 33,

llSl* Abt Ludold und der Konvent des OodehardUdosters ver- kaufen dem DotninikanerMoster zwei Hofstellen im Brühl. 1260 Februar 10 (in die beate Scolastice virginis).

presentibus venerabili domino Johanne Hildensemensis ecclesie

episcopo, canonicis eiusdem ecclesie domino Harthmanno scolasticD, domino Heinrico de Brema et domino Leonio, presentibus eciam militibus domino Heinrico de Stenberch et domino Bertoldo qai cognomine Pyl vocatur.

Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr, 1234 c. Siegel verloren. Gedr. Beiir.. zur Hild, Gesch. II, S. 313, Doehner, ÜB. I, S. 135 Nr. 277.

11813. Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels

dem Kl. Marienrode das Eigentum von viertehalb Hufen in Fartnsen (Vermerssen) und zwei Hufen in Clauen (Clowen). HMesheim 1260 März 5 (iiio. nonas martii).

Testes huius rei sunt Hartmannus scolasticus, Henricus de Bremis, magister lohannes Volcmari ecclesie nostre canonici, Henricus de

1260. 661

Stenberge, Hermaniias Lepel, Bertoldns Pil, Conradus Pil ecdesie ministeriales.

Or. im Landeahauptarchiv zu Wolfenbüttel, KL Biddagshauaen Nr. 144, Siegel des Biaehofs und des Domkapitels stark beschädigt.

1188. Abt Johann, Prior Johann und der Konvent von Marien- rode übereignen detn KL Riddagshaasen das Eigentum von viertehalb Hufen in Farmsen (Vermersen) und zwei Hufen in Clauen (Clowen). Riddagshausen 1260 März 5 (iii. nonas martii).

Testes vero sunt monachi domus nostre lohannes prior, Rein- fridas subprior, Albertus cellerarius, Henricus camerarius, Marcwardus, Conradas de LafEorde, Balduinus.

Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl. Biddagshauaen Nr, 145, Siegel an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen verloren,

1184. Bischof Johann überträgt dem Godehardikloster den ihm resignierten Zehnteti in Ohlenrode, Hildesheim 1260 März 18,

lohannes^) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus in perpetanm. Ut a rebus gesüs excludatur oblivio et ipsarum noticia sive memoria scripture testimonio habeatur, ad noticiam omnium cupimus pervenire, quibus hoc scriptum videre contigerit vel audire, quod, postquam Rudolfus de Dalem miles fidelis noster receptis centum et sedecim talentis ab . . abbate et conventu monasterii sancti Godehardi Hildensemensis nobis de consensu heredum suorum, Bodolfi scilicet et lohannis fratrum, decimam^) in Aldenrode fratribus eisdem ipsi decime renunciantibus resignasset, nos decimam eandem nobis liberam et plenarie expeditam contulimns . . abbati et conventui supradictis propter deum in anime nostre remedium ab ipsis quiete et libere perpetuo possidendam. In quarum collacionis et resigna- cionis ac renunciacionis evidenciam presens scriptum sigilli nostri indicio et bonorum virorum, quorum nomina sunt subscripta, testi- monio fecimus communiri. Testes sunt Ludolfns maior prepositus, Hedenricus cellerarius, Hartmannus scolasticus, Theodericus de Adenhus cantor, Henricus de Brema, magister lohannes domini Volcmari, Hildebrandus de Uslaria, Hermannus de Dasle, magister Leonius canonici HUdensemenses, Henricus de Steinberge et Aswinus et Conradus filii sui, Hermannus de Gandershem, Conradus de Elvede, lohannes de Sutherhem, lohannes de Escherte, Bertoldns dictus Pil

*) Verlängerte Schrift, *) Vor decimam ist nobis getilgt. HUdMh. ÜB. II. 36

562 1260.

et Conradus frater sims^ Hugo de Holthusen, Conradus dictus Spade, lordanus de ntene et alii quamplares tarn clerici quam laici. Datum Hildensem anno domini millesimo cc^. sexagesimo, pontificatus nostri anno tercio, quintodechno kalendas aprilis.

Or. im Kgl, SU-A. zu Hannover, at. Godehard Nt\ 26, Siegel des Bischofs an dunkelbraunen Hanffäden. Gedr. Behrens, Geneal. Vorstellung (1703) Beilage KK. Regest Doebnei% ÜB, /, S. 136 Nr. 278.

118S» Bischof Johann erteilt altert, welche an bestimmten Fest- tagen die Peterskirche in Braunschweig besuchen und beim Kirchenbau unterstützen, vierzig Tage Ablass. Braunschweig 1260 April 4 (pridie nonas aprilis, pontificatus nostri anno iii^'.).

Or. im Stadtarchiv zu Braunschweig, Siegel von den rot-weisseti Seidenfäden verloren» Gedr. Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschtreig II, S. 85 AV. 190,

1186. Bischof Johann übereignet dem Marienhospital in Braun- schweig anderthalb Hufen in Wat^nstedt (Wadenstede), die ihm Bernhard von Hagen aufgelassen hat. Braunschweig 1260 April 5 (nonas aprilis, pontificatus nostri anno tercio).

Testes huius sunt Hartmannus scolasticus, Henricus de Brema, Leonius canonici Hildensemenses, Henricus de Steinberge, Bertoldos Pil, Theodericus de Barem milites, Conradus domine Sophie, Hen- ricus dictus Holtnickel.

Gr. im Stadtarchiv zu Braunschweig, Siegel des Bischofs und Bernhards vom Hagen, Gedr. Pistorius, Amoenit. i)olit,'jurid. VIII, S. 2360, Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 85 Nr. 191.

1187* Bischof Johann überträgt auf Bittest der Herzogin Mathilde von Braunschweig dem Kl, Wimhausen fünf Hufen in Lobke (Lobeke) nach Besignation des Heinrich Buce und. den halben Zehnten in Süd- gleidingen (Suitgledinge) , den Heiso, Bürger von Braunschweig, dem Bittet' Johann von Geitelde (Geitlede) und dieser ihm resigniert hat. Hildesheim 1260 April 19 (xiii. kalendas maii, pontificatus nostri anno tercio).

Huius rei testes sunt Hartmannus scolasticus, Hemicus de Brema, Leonius canonici maioris ecclesie, Johannes West?aliis canonicus sancti Mauricii, lohannes canonicus sancti Andree Hfl- densemenses, lohannes de Escherte, Henricus de Steinberge, Ber- toldus Pil milites, Hermannus Boneke, Henricus domini Engelhaiili,

1260. 563

Hermannus domini Wolframmi, Hermannns dictus Papa, Heraiannus filius domini Bertoldi de Qowise.

Or. im Archiv des Kl. Wienhausen ^ Nr, 55. Stark beschädigtes Siegel des Bischofs und kleines Bruchstück des Kapitelssiegels an roten Hanffäden, Oedr, Orig, Quelf. IV, S. 252.

1188. Ptxpst Alexander IV. nimmt das KL Marieiwode mit allen Besitzungen in seine^i Schutz. Anagni 1260 April 25 (vii. kalendas maii, pontiftcatus nostri anno sexto).

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 20. Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Marienroder ÜB. S. 44 Nr. 27. Vgl. Potthast, Reg. pont. 17839.

1189* Domdechant Johann, Dotnkellner H(eidenreich), Sßgebodo) von Scharzfeld, Johann, Sohn des Volkmar, und U(einnch) von Drie- burg, Archidiakon in Solschen, Domherrn, bekunden den Vergleich des KL Loccum mit dem Pfarrer in Oedelum. Hildesheim, in maiori claustro 1260 April 30 (pridie kalendas maii).

Or. im Archiv des Kl. Loccum. Die fünf Siegel verloren. Oedr. v. Hoden- berg, Calenberger ÜB. III, S. 145 Nr. 210.

1140* Bischof Johann übei^trägt dein Kl. Loccum drei Hufen in Oedelum, die ihm die Brüder Hermann und Ludolf von Dinklar, Ritter, resigniert und auf die Hugo von Assel verzichtet hat. Hildesheim 1260 Mai 28 (y^. kalendas iunii, pontificatus nostri anno iü^.).

Huios rei tcstes sunt Lndolftis maior prepositns^ lohannes decanus, Heinthenricus cellerarins, lohannes plebanns, Hartmannus scolasticns, Henricns de Brema, Sigebodo de Scartvelde, Henricus de Scalkeberge, Theodericus cantor, lohannes domini Volcmari filias^ Volradus prepositus sancti Mauricii, Henricus de Driborch, Her- mannns de Waidenberge canonici maioris ecclesie, Henricus pre- positus de Escerthe, comes Henricus de Waidenberg, Bertoldus Pil, Lippoldus de Escerthe, Hugo de Stenberge, Henricus de Bothinge miiites.

Or. im Archiv des Kl. Loccum. Siegel des Bischofs und des Domkapitels an weissen, roten und blauen Hanffiiden. Gedr. v. Hodenberg, Calenbei'ger ÜB. III, S, 146 Nr. 211.

1141* Bischof Johann überträgt dem Maria -Magdalenenkloster drei Hufen in Sossmar. Hildesheim 1260 Juni 2.

36*

664 1260.

lohannes dei gi*atia Hildensemensis episcopus omnibus in per- petuom. Ut a rebus gestis excludatur oblivio et ipsaram noticia scripture testimonio habeatur, tenore presencium notum facimas universis, quibus hoc scriptum videre contigerit vel audire, quod, postquam Bruno prepositus et conventus sororum penitencium ecclesie sancte Marie Magdalene Hildensemensis duos mansos sitos Satherem prope Hamele a Henrico de Wagenschelle et unum mansnm ibidem situm a Methilde vidua de Bomhem et Gonrado filio eins empcionis titulo comparassent, et iidem Henricus mansos duos primos Sifrido de Ruthenberge seniori ac Sifrido ipsius fllio, Methildis yero et Conradus natus eius Theoderico et Emesto fratribus de Stochern mansum tercium resignassent , nos mansos illos dicto preposito id fideliter procurante nobis a iam dictis Sifrido seniore et Sifrido nato eius et a Theoderico et Emesto de Stochem fratribus resig- natos ac plenarie expeditos prefato conventui sororum penitencium in anime nostre remedium contulimus perpetuo possidendos. Testes huius sunt Ludolfus maior prepositus, Yolradus prepositus Montis, Gerhardus decanus Montis, Henricus de Alvelde canonicus ibidem, Theodericus de Rothinge, Theodericus de Toshem, Theodericus de Barem, Hugo de Holthusen, Bertoldus Pil milites et alii quam plures clerici et laici. In quarum eciam resignacionum ac coUacionis evi- denciam dedimus sepe dicto conventui presens scriptum sigillis nostro et capituli nostri plenum ad premissa consensum adhibentis roboratum in perpetuam memoriam et munimen. Datum Hildensem anno domini m^. cc<>. h9., quarto nonas iunii, pontificatus nostri anno tercio.

Or. im Kgl, SL-A. zu Hannover, MaK-MagdoJ. Nr. 70, Beschädigtet Siege} des Bischofs und des Domkapitels an weissen Zwirnßden.

1142* Das Moritzstift einigt sich mit detn Propste wegen (Ur Verteilung dei' Einkünfte einiger Güter. Moritzberg 1260 Juni 5.

G(erhardus) dei gratia decanus totumque capitulum ecclesie montis sancti Mauricii apud Hildensem omnibus presens scriptum visuris salutem in domino. Notum esse volumus et presentibus protestamur, quod honorabiles domini H(eidenricus) ceUerarius et H(artmannus) scolasticus, Io(hannes) plebanus et magister lohannes canonici Hildensemenses ad ecclesiam nostram accedentes cum frateme caritatis afFectu quedam, que in dubium venire et materiam discordie suscitare poterant, de nostro consensu unanimi taliter ter-

1260. 566

minarunt. Dominus noster prepositus reditus advocatie bonorum ecclesie nostre capitulo nostro faciet presentari equis poitionibus secundum prebendas singulas dividendos, emendas vero et penas pro duabus partibns capitulum nostrum recipiet, tercia parte domino nostro preposito remanente. Prenominatus item dominus noster prepositus ex nunc in antea prebendam diligenter requiret et quic- quid de illa receperit^) sine dilatione fideliler amministrabit. Mansum etiam in Heymdesdore, quem prepositus Conradus ad anniversarios sui*) et fratrum suorum peragendos contulerat, qnamdiu sub se habere voluerit, quinque denarios in quolibet anniversario predictorum firatribus dabit Liberum etiam est ei dictum mansum, si haberd voluerit, uni de fratribus nostris relinquere cum honere supradicto. Bona de novo comparata aut adhuc comparanda de precio bonorum nostrorum in Odhelem^) in locum et yicem eorundem bonorum hoc modo succedent. Fructus dictorum bonorum per unum de fratribus, quem ad hoc dominus noster prepositus deputare curaverit, fideliter colligentui*, a quo dominus noster prepositus oventiones suas antiquas recipiet. Prebendam etiam consuetam in denariis ebdomodalibus dictus amministrator debitis temporibus ministrabit. Dominus Lu- dolfus Corvus etiam loco beneflcii a predicto amministratore quinque talenta Hildensemensis monete in feste sancti Michahelis recipiet annuatim. Si vero per casum fortuitum dictorum bonorum proventus contigerit impediri, antedictus Ludolfus pro rata recipiet portionem. Si quid autem superexcreverit pro numero prebendarum equaliter dividetur, ita tamen ut sepedicti amministratoris laboribus satisfiat. Cum vero dictorum bonorum precium per omnia fuerit persolutum et exinde aliquid predium ecclesie perpetuo fuerit comparatum, ad omnia que premisimus memorati domini de nostro consensu et con- silo reditus singulos et perpetuos deputabunt. Ut autem hec ordi- natio inviolabiliter observetui-, presens scriptum sigillis prememora- torum dominorum et nostro fecimus communiri. Actum anno jßP. cc<>. 1x0. incarnationis domini, in capitulo ecclesie montis sancti Mauricii apud Hildensem in die beatorum martyrum Bonefacii et sociorum eins.

Or. im Kgh St,-A. zu Hannover, Moritzatifi Nr. 27. Die sechs Siegel ver- loren bis auf ein BmehstOck des Kapitelssiegels und kleine Rester von dem des Dechanten und des Kellners. Regest Doebner, ÜB. I, S. 136 Nr. 280.

*) Or. reciperit. *) Bui et fr. suor. im Or. doppelt geschrieben. •) Es scheint im Or, Odheilem zu stehen.

666 1260,

1148« Bischof Johann bekundet das Versprechen des Grafen Hoier von Wohldenberg, innerhalb eines Jahres das Eigentum von drei Hufen in Ringelheim dem Kloster daselbst beim Herzog von Braunschtceig zu erwirken. Hildesheim 1260 Juni 16,

loannes dei graüa episcopus Hildensemeusis universis litteram presentem audientibus salutem in vero salutari. Tenore presentiam protestamar, quod comes Hoieras de Woldenberg in nostra et nostii capituli presentia constitutus promisit fide data, quod a feste beati loannis baptiste nunc instante infra annum procurabit proprietatem trium mansorum sitornm in Ringelheimb a domino dnce^) de Braon- schwieck Bingelheimensi ecclesie conferri ab ipsa perpetuo possi- dendos. Sin autem, ipse comes ex tnnc intrabit Goslariam non exiturus, donee perfecerit quod promisit vel maneat in gratia dicte ecclesie. Saper eo nos et milites, quorum subsequuntur nomina, fidem suam recepimus Henricus de Steinberge, Henricus pincema, Sebertus de Toshem, Beitoldus Pyll, quod, si idem comes morte, quod absit, preventus fuerit vel alias premissum suum non tenaerit in hac parte, fratres sui Hermannus et Henricus comites de Wolden- berge nobis et dictis militibns promiserunt, quod fratris sui comitis Hoieri sepe dicti ad premissa omnia teneantur. In cuius rei testi- monium presentes littere sunt sigillis nostro et nostre ecclesie robo- rate. Datum Hildesheim anno domini millesimo ducentesimo sexa- gesimo, in crastino beati Viti, pontificatus nostri anno quarto.

Abschrift im Cop» des Jahres 1714 S. 18 im Archiv zu Ringelheim,

1144* Bischof Johann übereignet dem Kreuzsüft vier Hufen in Wackenstede, die die Brüder von Barenroth diesem verkauft und ihm resigniert haben, Poppenburg 1260 Jtdi 1,

lohannes^) dei gratia Hildensemeusis ecclesie episcopus onmibus hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Constituti in presentia nostra Conradus et Heinricus fratres dicti de Bai*enroth proposue- nmt, quod quatuor mansos sitos Wackenstede, quos a nobis in feodo tenebant, yendidissent ecclesie sancte Grucis Hildensemeusis pro octoginta talentis petentes a nobis, quod iam dicta bona eidem ecclesie curaremus conferre, et ut hec ipsorum petitio plenum sor- tiri posset effectum, idem fratres Conradus et Heinricus et Beatrix uxor eiusdem Heinrici et duo filii eorum Conradus et Bertrammos

') Cop. dicte. ^) Verlängerte Schrift,

1260. 567

et duo filii fratris ipsorum Bertrammi defuncti scilicet Conradus et Ber- trammns predictos iiii mansos cum omni iure, quo ipsos predicti duo fratres habebant, in manus nostras insimnl resignarunt. Nos igitur predictorum fratrum precibus annuentes ob reverentiam sancte Crucis predictos iiii mansos cum decima proveniente ex ipsis et areas pei- tinentes ad ipsos cum omni iure, quo idem fratres ipsos habebant in Villa, in campis, in nemoribus consensu capituli ecclesie nostre maioris accedente transferimus ad ius et proprietatem ecclesie sancte Crucis iure perpetuo possidendos. Et ut perfecte cautum sit in futurum ecclesie sancte Crucis, sepedicti fi*atres Conradus et Hein- ricus data fide promiserunt in manus nostras, quod, si quisqnam in posterum in predictis bonis sibi aliquid iuris addicendo impetat ecclesiam sancte Crucis, ipsi eam ad evictionem obligati eximere tenebuntur. Fideiussores etiam dedernnt Harthuugum de Aulica et Emestum de Betenem, qui idem in manus nostras flde prestita pro- miserunt. Nos igitur predicta bona ecclesie sancte Crucis iusto titnlo acquisita sub banno nostro confirmamus sub pena excommuni- cationis proliibeutes, ue quis ipsam ecclesiam ullo umquam tempore in predictis bonis audeat molestare. Testes liuius rei act« coram nobis sunt magister Leonius notarius noster, lohaunes canonicns sancti Mauritii, Fridericus, Walthems, Ludolphus, Gerardus sco- lasticus, Bertoldus, lohannes, lohannes canonici sancte Crucis, Tide- ricus de Redhen, Hermannus de Ösen, Bertoldus de Netelegen, Gerardus camerarius. Ne igitur super hiis dubitari contingat in posterum, presentem cartam super hoc negotio confectam sigilli nostri munimine duximus roborandam. Datum Poppenburhc anno domini nfi. cc<^. Ix^., pontiflcatus nostri anno tercio, kalendas iulii.

Or. im Kgl, Staatsarchiv zu Hannover, Kreuzstift Nr» HL Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB, F, S. 136 Nr, 281,

1145. Bischof Johann iiberträyt dem Kl, Marienrode den Zehnten und vier Hufen in Quicborne, die früher zum Kloster gehört haben. Hildesheim 1260 Juli 2 (in die Processi et Martiniani, pontiflcatus nostri anno quarto).

Testes huius sunt Henricus de Steinberge, Ecbertus camerarius, Bertoldus Pil et Conradus frater eins milites, Henricus dictus Acke, lohannes de Goslaria, Hermannus de Lapidea domo.

Or. im Kgl. St,-Ä, zu Hannover, Marienrode Nr, 21, Siegel des Bischofs und Bruchstück des Siegels des Dotnkapitels an roten Seidenfäden, Gedr, Marien-

668 1260.

roder ÜB. S. 45 Nr. 28, ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen I, S. 38 Nr. 34. Regest Doebner, ÜB. I, S. 137 Nr. 283.

1146* Bischof Johann et'neuert die Schenkung seines Vorgängers Konrad von fünf Hufen und dem Zehnten in Bettmar (Bethmare prope Hildensem), welche Heinrich Äcko letzterem resigniert hatte, an das Kl. Wienhausen auf Bitten des Herzogs Albert und dessen Mutter M(aihilde). Hildesheim 1260 Juli 2 (in die beatorum martiram Pro- cessi et Martiniani, pontiflcatus nostri anno qaarto).

Testes huius sunt Ludolfus maior prepositus, Hedenricns celle- rarius, Hartmannas scolasticus, lohannes plebanns sancti Andree, Sibodo de Scartvelde canonici Hildensemenses, Henricus de Stein- berge, Henricus pincema, Theodericus de Rotiiinge, Bertoldus Pil, Lippoldos de Escheite, lohannes de Escherte.

Or. im Archiv des KU Wienhausen, Nr. 51. Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden gut erhalten. Gedr. Orig. Gueif. IV, S. 253. Regest Doebner, ÜB. I, S. 137 Nr. 282. Die Urk. betr. Heinrich Aceo 9. oben Nr. 393.

1147« Das Domkapitel genehmigt die Übertragung von vier Hufen in Wackenstede durch Bischof Johann an das Kreuzstift Hüdesheim 1260 Juli 4.

Ludolphtts dei gratia prepositus, lohannes decanus totmnqne capitulnm maioris ecclesie Hildensemensis omnibus, qnibus hoc scriptum fiierit exhibitum, salutem in domino. Nosse volomas tarn posteros quam presentes, quod venerabilis pater noster lohannes episcopus ecclesie Hildensemensis de nostro beneplacito et consensu iiii mansos sitos Wackenstede, quos Conradus et Henricus fratres dicti de Barenroth ab ipso nomine ecclesie nostre in feodo tenuerant, post resignationem eorundem mansorum ab ipsis factam com con- sensu heredum ipsorum cum omni iure pertinente ad eosdem trans- tulit ad ins et proprietatem ecclesie sancte Crucis Hildensemensis ab eadem ecclesia iure perpetuo possidendos, et hoc litteris pre- sentibus protestamur. Datum Hildensem anno domini m^ cxP. 1x5^., iiii<>. nonas iulii.

Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 121. Beschädigtes KapiteU- Siegel an roten und gelben Seidenfäden,

1148. Bischof Johann bekundet den Verzicht des Schwestersohnes der Brüder von Barenroth auf die Hufen in Wackenstede, welche die$e dem Kreuzstift verkauft haben. Hildesheim 1260 Juli i.

1260. 669

lohannes*) dei gratia Hildenseroensis ecclesie episcopus omnibus hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Cum Conradus et Hein- ricus fratres de Barenroth heredes suos producerent ad renunciandum iiii mansis sitis Wackenstcde, qnos idem fratres yendiderunt ecclesie sancte Crucis, petebant canonici sancte Crucis produci similiter Godefridum fllium sororis eorundem fratmm, nt et ipse consentiret in eo, quod predicta bona transirent ad ins et proprietatem ecclesie sancte Cmcis. Quapropter predicti fratres produci fecerunt prefatum Godefridum in Aulica, qui coram Walthero custode et Johanne cano- nicis sancte Crucis in audientia multorum protestatus fnit, quod venditionem predictorum bonorum in Wackenstede gratam et ratam haberet et super ipsis numquam impeteret ecclesiam sancte Crucis. Presentes autem erant lohannes sacerdos in Aulica, Conradus de Wlvinge, Bodo milites, Bodo, Ekbertus de Beteuern, Lambertus de Selethe. Ut igitnr huius negotii memoria indeficiens habeatur, presens scriptum inde confectum nostro sigillo munivimus ad cau- telam. Datum Hildensem anno domini m^. c(fl. lx\ iiä^. nonas iulii, pontificatus nostri anno üi^.

Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 112, Siegel des Bischofs,

114fl* Bischof Johann überträgt dem KL Marienrode zwei Hufen in Eitzum (Eyscheim), tvelche ihm Bitter Budolf von Dahlum (Dalem) und dessen Söhne Budolf und Johann und diesen wieder Johann von Sievershamen resigniert hat, Hildesheim 1260 Juli 4 (anno ponti- ficatus nostri quarto, üü^. nonas iulii).

Testes sunt Conradus de Rothinge et Hermaunus de Vurden sacerdotes, Hermannus de Gandershem et Bertoldus dictus Pil milites, und Bürger.

Or, im Kgl, St,-A, zu Hannover, Marienrode Nr, 23, Beschädigtes Siegel des Bischofs und Bruchstücke des Kapitelssiegels an roten Seidenfäden, Gedr, Marien- roder ÜB. S. 4.1 Nr, 31, liegest Doebner, ÜB, I, S, 137 Nr, 284, Die Resignation derer von Dahlum ohne Datum gedr, a, a 0. S, 46 Nr. 30 nach dem Or, a, a, 0, Nr, 22 mit dem unkenntlichen Siegel Rudolfs an dem von der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen; die Resignation Rudolfs allein in Ms» XXI H, 767 foL 49 in der KgL Bibliothek in Hannover, gedr. a, a, 0, Nr, 29,

IISO. Das Kreuzstift verpflichtet sich, detn Michaeliskloster den diesem zustehenden Zins von Gütern in Wackenstede, die ersteres ge- kauft hat, zu zahlen. Hildesheim 1260 Juli 5.

0 Verlängerte Schrift.

670 1260.

Albertus dei gratia prepositus, Otto decanus totamque capitnlum ecclesie sancte Crucis HildeDsemensis omnibas, quibus hoc scriptom faerit exhibitum, salutem in omnium salvatore. Notum esse volnmus et constare, quod nos comparavimus quedam bona sita Wackenst<;de a Conrado et Henrico fratribus dictis de Barenroth, de qoibos idem fratres conventui sancti Michaelis Hildensemensis xi solidos annis singulis exsolvebant. Verum quia eadem bona ad ecclesiam nostram transiernnt, ad prefatnm ceusum xi solidorum conventui sancti Michaelis amodo persolvendnm pro annua pensione in feste sancti Michaelis nos litteris prcsentibus recognoscimus obligates. Datum Hildensem anno domini m^. cc^. Ix^., tercio nonas iulii.

Or, im KgU St.-A. zu Hannover, Michaeliski, Nr. 55. Beschädigtes Siegel des Kreuzstiftes.

1151. Das Michaeliskloster gefiehmigt, dass das Kreuzstift Güter in Wackenstede von den Brüdern von Barenroth kauft, doch mit der Bedingung, dass es den von diesen ihm zu zahl^iden Zins übernimmt. Hildesheim 1260 Juli 5.

Ernestns dei gratia abbas, Thidericus prior totusque conventus monasterii sancti Michaelis Hildensemensis omnibus, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem in domino. Notum esse cupimns, quod de consensu et beneplacito nostro et conventus nostri ecclesia sancte Crucis Hildensemensis comparavit quedam bona sita Wacken- stede a Conrado et Heinrico fratribus de Barenroth, de quibus idem fratres nobis xi solidos annis singulis exsolvebant, ita tarnen, quod iam dicta ecclesia sancte Crucis prefatnm censum xi solidorum nobis pro annua pensione in feste sancti Michaelis amodo persolvere teneatur. Datum Hildensem anno domini m^. cc^. h9., HR nonas iulii.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 119. Siegel des Abtes und Konventes. Erwähnt Doebner, ÜB. I, S. 137 Nr. 285 Anm. zu 1263 Juli 7.

1152. Papst Alexander IV. befiehlt dem Bischof rofi IVierland, das Kl. WöÜingerode vor Belästigern zu schützen. Anagni 1260 Juli 6.

Alexander episcopus servus servorum dei venerabili fratri epi- scopo Vironensi salutem et apostolicam benedictionem. Sub religionis habitu vacantibus studio pie vite ita dcbemus esse propitii, ut in divims beneplacitis exequendis malignorum non possint obstaculis impedirL Cum itaque dilecte in Christo filie abbatissa et conventus monasterii de Waltingrode Cisterciensis ordinis Ildensemensis diocesis a nonuullis,

1260. 671

qui nomen domini recipere in vacuum non formidant, graves desuper possessionibns et aliis bonis snis, sicnt accepimns, patiantur molestias et iacturas, nos earum providere qiiieti et malignorum maliciis ob- yiare volentes fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, qaatenns easdem abbatissam et conventum pro divina et nostra reverentia favoris oportuni presidio prosequens non permittas, eos contra indulta privilegiorum apostolice sedis ab aliquibns indebite molestari molestatores hninsmodi per censnram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo, presentibus post qninqaennium minime valituris. Datum Anagnie secundo nonas iulii, pontificatus nostri anno sexto.

Abschrift des 16. Jahrhunderts in Cop. VI, 115 S. 33 im KgL SL-A. zu Hannover,

1158. Papst Alexander IV. erlaubt dem KL Wöltingerode, die- jenigen Güter dei' Nonnen, welche diesen rechtmässig zti/allen und über die sie frei verfügen könnest, ausser den LehnsgiUem, an sich zu tiehmen, Anagni 1260 Juli 6.

Alexander >) episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabns . . abbatisse et conventui monasterii de Waltincgerode Cisterciensis ordinis Ildesemensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Devotionis vestre precibus inclinati presentinm vobis aactoritate concedimus, ut possessiones et alia bona mobilia et immobilia, qne liberas personas sororum vestrarum mundi relicta vanitate ad vestrum monasterium convolantium et professionem facientium in eodem iure successionis vel alio iusto titulo, si reman- sisset in seculo, contigissent et ipse potnissent aliis libere erogare, rebus feudalibus dumtaxat exceptis, valeatis petere, recipere ac etiam retinerc. Nulli ergo u. s. w. Si quis autem u. s. u\ Datum Anagnie ii. nonas iiilii, pontificatus nostri anno sexto.

Or. im KgL St,-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 32. Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden,

1154. Papst Alexander IV. beauftragt den Scholaster des Kretin- Stiftes mit der Entscheidung des Streites zmschen detn Kanoniker Rodherus des Stiftes st. Cyriaci in Braunschweig und Egidius von Braunschweig j Heinrich und anderen Laien der Diözese Hildesheim und Verden. Anagni 1260 Juli 7 (nonas iulii, pontificatus nostri anno sexto).

0 Verlängerte Schrift,

672 1260.

Or, im Kgl, St.'Ä, zu Hannover , Kreuzstift Nr, 114. Bleibulle an Hanf- schnüren, Gedr, Hänsehnann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 544 Nr. *191.

1155. Ritter Johann von Adensen übereignet dem KL Marienrode einen Hof und zivei Hufen in Quecborne, welche ihm die Brüder Albert und Gieselbert von Qxiecbome resigniert haben, nachdem ihnen der lVop«< des Klosters, Johann, achtzehn Pfund ausgezahlt haL 1260 Juli 8 (octavo idus iulii).

meo sigillo et sigillis patruorum meorum videlicet domini

Tiderici Hildensemensis cantoris et prepositi Everwini feci presentem cartulam communiri. Testes huius rei sunt dominus Hermannna de Stempne miles, und Bürger.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 24. Die beiden ersten Siegel stark beschädigt, das dritte verloren. Gedr. Marienroder ÜB. S. 54 Nr. 40, Rsgest Doebner, ÜB. I, S. 152 Nr. 314, beide zu 12(i8 Juli 15. Die Urk. gehSrt aber zweifellos ins Jahr 1260, einmal wegen der Datierung im Or., die deutlich octaTO von sexagesimo durch einen Punkt scheidet, ferner weil 1268 Dietrich ran Adensen nicht mehr Domkantor war. Evenoin ist Propst des Bonifaciusstiftes in HaXberstadt.

11 56« Papst Alexander IV. nimmt das Kl. WöUmgerode mit allen Besitzungen in seinen Schutz. Anagni 1260 Juli 11.

Alexander 9 episcopos servus servorum dei dilectis in Christo filiabus . . abbatisse et conventui monasterii de Waltiggerode Gisterciensis ordinis Hildesemensis diocesis saiutem et apostolicam benedictionero. Cum a nobis petitor quod iustum est et honestam, tarn vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per soliicitadinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecte in Christo fiiie, vestris iustis postulationibus grato concnrrentes assensu personas vestras et locum, in quo domino estis obsequio mancipate, cum Omnibus bonis, que impresentiarum rationabiliter possidetis aat in futurum prestante domino iustis modis poteritis adipisci, sab beati Petri et nostra protectione suscipimus, specialiter autem terras, possessiones, molendina et alia bona vestra, sicut ea omnia laste ac pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio commnnimiis. Nulli ergo u. s. w. Si quis autem u. s, tv. Datum Anagnie v. idos iulii, pontificatus nostri anno sexto.

Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 33. Bleibulle an roiem und gelben Seidenfäden.

0 Verlängerte Schrift.

1260. 673

U57« Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels dem KL Loccum 20 Hufen in Mölme (Muilnem), von denen elf Bertold von Gadenstedt, drei Ludolf von Bortfeld, drei Werner von Borsum und drei Johann von Salder dem Kloster verkaufi und dem Bischöfe resigniert haben y wofür das Kloster jährlich vier Pfurid Wachs dem AUare der h. Maria liefern soll. Hildesheim 1260 August 21 (ponti- ficatns nostri anno quarto, in yigilia Thimothei et Symphoriani martirnm).

Presentes erant et testes sunt Ludolfus maior prepositus ecclesie nostre, Hedenricus cellerarius, Hartmannas scollasticus^ i) Henricus de Brema, Sibodo de Scartyelde, magister lohannes domini Volc- mari, Theodericus cantor, Leonius, Henricus de Driborch, Hermannus de Woldenberg, Hildebrandus de Uslaria, Hermannus de Dasle, Lippoldus de Antiquo foro, Henricus de Olmaiz et alii canonici ecclesie nostre, Henricus de Steinberge, Asquinus et Conradus nati eins, Bertoldus et Conradus fratres dicti Pil, Theodericus de Barem, Hermannus dictus Hircus milites.

Or, im Archiv des Kl, Loccum. Siegel des Bischofs an blauen, grünen, roten und weissen und des Domkapitels an grünen und roten Seidenfäden, Gedr, r. Hodenberg, Calenberger ÜB, IJI, S. 148 Nr. 214. Die Resignation des von Gadenstedt a. a, 0. Nr, 212, des U. von Bartensieben namens seiner Frau a, a. 0, Nr, 213.

1158. Bischof Johanvn tauscht mit dem Bäcker in Sossmar Land daselbst gegen solches in Aichchem ein und überträgt es detn Maria- Magdcdenenkloster. Hildesheim 1260 September 3.

lohannes dei gratia episcopus Hiidensemensis universis Christi fidelibus presentes litteras audituris salutem in omnium salvatore. Ad noticiam omnium cupimus pervenire, quod, cum nos haberemus yiginti agros iacentes in Aichchem et pistor noster haberet alios yiginti agros sitos Suttherem prope Hamele ad suum officium per- tinentes, placuit utrobique pro commodo utriusque permutacionem de agris facere supradictis. Nos vero viginti agros predictos sitos Sut- therem, quos in commutacione pro aliis viginti recepimus, ut est dictum, et mansum unum ibidem iacentem nobis a lohanne pistore nostre curie resignatum contulimus cum omni iure ecclesie sororum penitencium Hildensemensium de consensu capituli nostri perpetuo possidendos. Ut autem hec permutacio et nostra collacio firme maneant, presentes littere inde confecte sunt et sigillis nostro scilicet et capituli

J) So das Or.

674 1260.

nostri in testimonium roborate. Datum Hildensem anno domini m9. cc^. hP., pontificatus nostri anno quaito, tercio nonas septembris.

Or, im Kgh St.-A, zu Hannorer, Mar.-Magdal. Nr. 71. Besehädigtes Siegel des Bischofs und des Domkapitels an weissen Zwimfäden.

1159. Bischof Johann iibey'lässt dem Moritzstifte für 100 Pfund 21 Hufen Wald am Westerherg zur Rodung. Hildesheim 1260 September 4.

lohannes dei gratia episcopns Hildensemensis uniyersis Christi fidelibus presentes litteras audituris salutem in virginis filio lesu Cliiisto. Quia labente tempore labitur a memoria quod in ipso geritur, expedit^ nt rei geste noticia scripture testimonio roboretar. Ea propter ad noticiam omninm cupimus pervenire, quibus hoc scriptum yidere contigerit vel audire, quod, cum ecclesia montis sancti Mauricii nobis centum talenta, que pro necessitate et utilitate ecclesie nostre expendimus, mutuasset, nos, nt ipsam ecclesiam de credita nobis pecunia reddemus indempnem, pro dictis centum talentis viginti et unum mansos in loco sibi propinquiori et magis commodo de montc, qui Westerbercli vulgariter nuncupatur, ab hiis quomm intererat nobis in subsidium dato eidem ecclesie assignari fecimns et tradidimus perpetuo possidendos, ti'es mansos preposito, qui sue curie et agris directius opponuntur, unum decano et decem et septem inter canonicos iuxta personarum et prebendarum numerom ipsius ecclesie universaliter et equaliter dividendos, ut, si placuerit, fi'utices et arbusta extirpari faciant et ad usus suos novalia preparari. Huius testes sunt capitnlum nostrum, Henricus de Stenberge et Aschwinus filius eins, Bertholdus Pil et Conradus frater suus, Theodericus de ßothinge, Theodericus de Toshem, Ekbertus de Toshem, Hugo de Holthusen, Henricus pincerna, Wernerus de Borsem, Ekbertus came- rarius, Ludolfus de Borsem milites et alii quam plures elend et laici. Ut autem hec, que premissa sunt, firma permaneant et per- petuis temporibus perseverent, ut nee ea oblivio deleat vel alicuius malicia subvertat imposterum vel infinngat, dedimus presentes litteras sigillo nostro signatas ecclesie sancti Mauricii prelibate in perpetnom testimonium y memoriam et munimentum. Datum Hildensem anno domini idP. c(fiAj9., pontificatus nostri anno quailo, pridie nonas septembris.

Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 11 der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Bischof Johann stirbt am 14. Septetmber, vgl. Vaterland. Archiv 1843 S. 45 und Mon. Germ. SS. VT, S. 863. Nach VateH. Archiv 1849 S. 403 starb er am 16. September.

Nachträge und Berichtigungen

zum

ersten Bande.

Nachtrag: e.

1. Utto Hiltinensis episcopus unter den Urhebern (quomm iadico et auctoritate id comprobatnm est) und Zeugen der Urk,, in welcher Bischof Hennann von Augsburg den Domherrn daselbst die Güter in Straubing und Geisenhausen restituiert. Regensburg 1104 Januar 14 (xviiii. kalendas februarii).

Gedr. nach dem Or, Nagel, Orig. domus Boieae II, S, 276.

2. Uto Hildin. episcopus unte^' den Zetigen der Urk. der Kanoniker Konrad und Walther in Augsburg für das Kapitel daselbst betr. das Vogteirecht in Straubing und Geisenhausen. Regensburg 1104.

Qedr. Man, Boica XXXIII p. 1. S. 13 Nr. 15.

3. Bischof Udo unter den Zeugen der Bestätigungsurk. des Kaisers Heinrich V. für das Kl. Schaffhausen. Mainz 1111 September 4 (iL nonas septembris).

Gedr. als Transsumt einer Urk. Kaiser Heinrichs VIT. i>on 1309 Mai 31 bei Fickler, Quellen u. Forsch, zur Oesch. Schwabens und der Ost-Schtceiz Ä 99. Stumpf Nr. 3077. Die Urk, ist verdächtig.

4. Äbtissin Bertha von Gandersheim überträgt in Gegenwart des Bischofs Bertold (in presentia domni Berhtolfl venerabilis Hildens- heimensis ecclesie episcopi) dem Kl. Clus drei Hufen und Zubdior in Lutolflsun. Gandersheim 1127 Juni 17 (xv. kalendas iulii).

Gedr. Harenbet^g, Hist. Gandersheim. S. 704, Leuckfeld, Antiquit. Gandersh. S. 176.

5. Propst Bertold (des Kreuzstiftes) unter den Zeugen der Urk. des Bischofs Rudolf von Halberstadt, in welchem dieser einen Güter- tausch ztvischen detn Johannisstift in Halbei'stadt und detn Stift auf dem Petersberge bei Goslar genehmigt. 1139.

Or. im Kgl. SU-Ä. zu Magdeburg. Gedr. Schmidt, ÜB. des HotheHftei Haiherstadt I, 164, Bode, ÜB. I, 8. 225 Nr, 194.

1141—90. 577

6. Bischof Bernhard bestätigt dsm Michaelükloster den Besitz eines Gutes in Heisede. 1141.

In nomine sancte et individue trinitatis. Notum sit omnibus Christi fidelibos, qnaliter Liutoldos sanct§ Marie ministerialis predium saom hereditario iure possessnm in villa, que dicitur Hesede, cenobio s. Michahelis, cuius etiam advocatus erat, loco vadii dedit acceptis a domino Theoderico eiusdem loci abbate xxx marcis igne probati.^) Et ne forte in posterum contradictio huic pacto a cognatis illius oboriretur^ flrmatum est coram multis testibus et asstante et annu- ente legitima berede sua filia scilicet Liudgarde^), ut absque inquie- tudine predium illud eidem deserviat monasterio, donec ab ipso vel berede sua denominato solyatur precio. Transactis autem sex annis huius pactionis contradictio quedam oborta est, qu§ eousque venti- lata est, donec superadditis priori argento dccem talentis in pro- prietatem ecclesi^ perpetuam idem predium, quod prius erat vadium, consentiente itidem berede predicta^) cederet. H§c autem acta sunt presente Thiedvinos cardinale ßomanQ sedis legato. Unde ego Bem- hardus sancte Hildensheimensis QCclesiQ dictus episcopus eiusdem loci abbatis petitione presentem actionem sigilli nostri auctoritate TOuniri feci, ne forte obliyionc vel dissimulatione faciente gravamen aliquod loco postmodum proyeniret. Actum anno dominicQ incama- üonis voP. c^. xli^., indictione v. Huius rei testes sunt Bertholdus prepositus, Bruno canonicus s. Marif , Sifridus de Monte, Lambertus de s. Cruce, Lambertus capellanus, Thidcricus de Riclinge, Berin- geros et Fridericus de Poppenburg, Hildebold de Rode, Arnold de Cantelessem, Ekbertus camerarius^ Emest de Rothinge, Liuppod^) et Hugo fratres Liudoldi advocati, Wichman de Harlesse, Arnold, Wipertus, Arnold, Thideric et Beringer de Lusbike, Hecelo de Essim et alii plures.

Or. im Archiv der Stadt Düren mit gut erhaltenem auf der rechten Seite der Urk. befestigtem Siegel des Bischofs Bernhard, Oedr. nach dem Cop. Janicke, ÜB. l S. 203 Nr. 222. Vgl. auch Neues Archiv 23 S. 765 Nr. 222.

7. Bischof Adelog tatischt das dem Kl. Amelunxhom gehörige ÄUod Reinwardessen von dem Ökonotn des Klosters, Wilhelm, gegen eine aus der bischöflichen Münze zu zahlende jährliche Abgabe von sechs Pfund ein. 0. D. (1171—90).

*) So das Or, *) Liadgarde mit dunkelerer Tinte auf Rasur nachgetragen. ^ predicta über der Zeile mit derselben Tinte nachgetragen.

mideah. ÜB. n. 87

578 1177—90.

Ähaehrift des 13. Jahrh. im Cop. des Kl, Antdunxham VIT B. 111 fol, lOv im Landeahauptarchiv zu Wolfenhüttd. Gedr. Zeitschrift 1897 8. 92.

8. Bischof Adelog bekundet, dass Abt Heinrich von Königslutter von dem Domdechanten Erewbert in Goslar einen an seine Mühle grenzenden Platz gegen eine jährliche Zahlung von einer halben Mark eingetauscht hat. Goslar 1177.

Testes autem huius actionis sunt . . . (Coiira)dus sancti Georgii

preposituSy Heribordus, Ovo, Hugoldus, Udo canonici therns,

Erembertus, Hedenricas, L(iappold)as advocatus Hildenesheimensis, Fridericus et

Or im Landeshaupiarchiv zu Wolfenhüttel^ Königslutter Nr. 2. Siegel des Bischofs an grauer Hanfschnur. Gedr, Zeitschrift 1897 S, 91.

9. Stiftsherr Wolframm in Ichtershausen erhält von Propst Osto und Äbtissin Hedwig von Stbtterlingenburg Reliquien des A, Godehard, die Propst Amebold von Bischof Bernhard erhalten hat. 1178 (nath Juni 18).

Regest Dobenecker, Reg. hist. Thur, H S. 101 Nr. 536. Vgl auch Janieke ÜB. l Nr. 435 und 437 und Dobenecker a. a. 0. Nr. 742.

10. Propst Wolframm von Ichtershausen bekundet, Reliquien des h. Oodehard von Gerhard, Propst in Steterburg, die dieser vor neun Jahren von Dompropst Otto (!) erhalten hat, bekommen zu haben. 1186 Juli 16.

Regest Dobenecker, Reg. hist. Thur. 11, S. 141 Nr. 743.

11. Oiso, Kanoniker in Fritzlar, und sein Bruder Rudolf, Dom- hetr, unter den Zeugen der ürk, des Erzbischofs Konrad van Mainz, Bischofs von Sabina, für Kl. Walkenried. ErfuH (1189) FOnnar 25 (v. kalendas martii).

Oedr. ÜB. des Kl. WalkenrUd (ÜB. des hist. VerHns für Ntedersaduem B) Nr. 30. Regest v. Heinenuinn, Cod. dipL Afihalt. I, S, 488 Nr. 665, Dobetutker, Reg. hist. Thur. IT, S. 154 Nr. 814, Böhmer-Will, Reg. Mag. Nr. 907, u. ö.

Vim Domdechant Bemo unter den Zeugen der ürk. des Erzbisc^fi Konrad von Mainz, Bischof von Sabina, für das Kl. Ichtershausen^ Erfurt (1190) März 8.

Oedr. AnemüUer, ÜB. des Kl. PaulinzelU Nr. 34 u. ö. Regest Bl^tmer-WiH Reg. archiep, Magunt. 227. Dobenecker, Reg. hißt. Thur. II, S. 160 Nr. 845, u. 3^

1193. 679

18« Papst CSUstm IIL nimmt das Michaelikloster in seinen Schulz und bestätigt ihm seine Besitzungen und Rechte. Lateran 1193 Jaguar 27.

Gelestinns episcopns servns servoram dei dilectis flliis Theo- derico abbat! ecclesie sancti Michaelis Hildesemensis eiusqne fra- tribas tarn presentibns quam futoris regulärem yitam professis in Perpetuum. 1) Quoüens a nobis petitur quod religioni et honestati convenire dinoscitur, animo nos decet libenti concedere et petentium desideriis congruum su£Eraginm impertiri. Eapropter, dilecti in domino fllii, yestris iustis postnlationibus clementer annuimus et prefatam ecclesiam sancti Michaelis Hildesemensis, in qua divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus imprimis siquidem statuentes, ut ordo monasticuSy qui secundum deum et beati Benedicti regulam in eodem loco institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inyiolabiliter observetui*. Preterea quascumqne possessiones , que- cumqne bona eadem ecclesia inpresentiarnm iuste et canonice pos- sidet aut in futurum concessione pontiflcum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, flrma v6b\s vestrisqne successoribus et illibata per- maneant. In qmbus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: locum ipsum, in quo prefata ecclesia sita est, cum omnibus suis pertinentiis; universa, que beate memorie Bemowardus quondam Hildesemensis episcopus ipsi ecclesie a prima sui fundatione con- cessit et bone memorie Benedictus^) papa suo privilegio conflrmavit; capellam etiam sancti Lamberti eo iure, que memoratus Bemwardus episcopus ecclesie vestre sie univit, ut altare illius inter altaria monasterii numeretur et, sicut hactenus est observatum, sacerdos donum illius altaris ab archidiacouo non recipiat, sed in abbatis Sit arbitrio, utrum per monachum vel alium in ipso altari divina faciat celebrari; in Hessem decem mansos cum decima, quinque mansos in Iggenem, quatuor mansos in Ingeleye, quinque mansos in Haddenstede, duos mansos in Verdessem, quatuor mansos et decimam in Ouddenem super unam domum, in Wlvecusen duos mansos, in Dhrothen octo mansos, in Rodhinge quadraginta et dno iugera, in Tbossem quinque mansos cum molendino et uno manso in Wackenstede et uno manso in Sudhere, in Hor^m Septem mansos cum areis attinentibus, in Illedhe tres mansos, in Wennerde

*) Bi€ hier verlängerte Schrift, *) Bened. verl Schrift.

37*

680 1193.

duos mansos, in Medele quinque mansos cum decima, in Harberge duos mansoR, quos dedit Albertus clericnS; et alios duos mansos cum areis, in Holdendhorp quinque mansos et quatuordecim ingera cum decima et duabus areis, in Drismenstede decem et octo ingera cum una area, ecclesiam in Holthusen cum dote sua^ in Levedlie duos mansos, in Beinelevessen mansum unum et quedam ingera, in Himedhesdur septem mansos, in Dennestorp quinque mansos, in Hedessem tres mansos et bona in Bosenhusen culta et inculta, in Stochem mansum unum^ in Honhamele mansum unum et undecim ingera cum duabus areis, in Gesem tres mansos et viginti ingera, que resignayit Godescalcus ministerialis ecclesie yestre, et bona in Helvede et quecumque tuo studio, Ali T(heoderice) abbas, et ante- cessomm tuorum et sollicitudine faciente ipsi ecclesie sunt adaucta, et universa, que in silvis, pascuis, pratis, aquis aquammve decursibus, molendinis, piscationibus, planitiebus, montibus, ten*is cultis et in- cultis, vineis seu rebus aliis possidetis. Libertates etiam et immuni- tates in ecclesia vestra tam in baptisterio, sepultura ministerialiam maioris ecclesie et aliorum fidelium et in missamm soUempnüs celebrandis loco episcopi, cum absens fuerit) yel in rebus alüs a longis retro temporibus: hactenus sine inquietatione servatas per- petuis temporibus illibatas permanere censemus. Sub interminatione quoque anathematis ai*ctius inhibemus, ne quisquam ecclesie vestre advocatus in bonis ipsi ecclesie tua sollicitudine, Ali abbas T(heo- derice), ac labore adauctis vel in aliis rebus ipsins ecclesie pre- sumat exactionem indebitam exercere vel yos super bis temere fatigare. Cum autem generale interdictum terre fnerit, liceat vobiB clausis ianuis exclusis excommunicatis et interdictis non pulsatis campanis suppressa voce diyina offlcia celebrare. Sepulturam pre- terea ipsins loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extreme voluntati, qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte ex- communicati vel interdicti sint, nuUus obsistat, salva tamen institia illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assomontar. Obeunte yero te nunc eiusdem loci abbate yel tuorum qaolibet successomm nuUus ibi qualibet surreptionis astutia seu yiolentii preponatur, nisi quem fratres communi consensu yel fratmm pars consilii sanioris secundum dei timorem et beati Benedict! regulam proyiderint eligendum. Decernimus ergo, ut nuUi omnino hominun fas Sit, prefatam ecclesiam temere perturbare aut eins possessiones auferre yel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet yexaüonibas

1193. 681

fatigare, sed omnia integra conserventur eoram, pro qaomm guber- natione ac snstentatione consessa sunt, usibus omnimodis profiitura^ salya sedis apostolice auctoritate et diocesani episcopi canonic& iustitia. Si qua igitur in fdtonim ecclesiastica secularisye persona hanc nostre constitntionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secondo tertiove commonita nisi reatnm siium congma satisf actione correxerit, potestatis honorisque sni dignitate careat reamqae se divino indicio existere de perpetrata iniqnitate cognoscat et a sacratissimo corpore et sangoine dei et domini redemptoris nostri Ihesn Christi aliena iiat atque in extreme examine divine ultioni subiaceat. Canctis autem eidem loco sua inra servantibns Sit pax domini nostri Ihesu Christi, qnatinns et hie fructnm bone actionis percipiant et apnd districtnm indicem premia eteme pacis inveniant. Amen.^) Amen. Amen.

(B.) Ego Celestinus catholice ecclesie episcopus ss. (M.)

f Ego Albinns Albanensis episcopns ss.

f Ego Octavianns Hostiensis et Velletrensis episcopus ss.

f Ego lohannes Prenestinns episcopns ss.

f Ego Petrus Portuensis et sancte Bufine episcopus ss.

f Ego Pandulfus basilice xii apostolorum presbiter cardinalis ss.

f Ego Melier sanctorum lohannis et Pauli presbiter cardinalis tit. Pamachii ss.

f Ego lohannes tit. sancti Clementis cardinalis Viterbiensis et Tuscanensis episcopus ss.

f Ego lohannes Felix tit. sancte Sussanne presbiter cardinalis ss.

f Ego Romanus tit. sancte Anastasie presbiter cardinalis ss.

f Ego Hugo presbiter cardinalis sancti Martini tit. Equitii ss.

f Ego lohannes tit. sancti Stephan! in Cello monte presbiter cardinalis ss.

f Ego Cinthius tit. sancti Laurentii in Lucina presbiter cardi- nalis SS.

f Ego Gratianus sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardi- nalis SS.

-{- Ego Soffredus sancte Marie in via lata diaconus cardinalis ss.

•f Ego Bemardus sancte Marie novo diaconus cardinalis ss.

-f Ego Gregorius sancti Georgii ad velnm aureum diaconus car- dinalis SS.

f Ego Nicolaus sancte Marie in Cosmidyn diaconus cardinalis ss.

^) Amen A. A. verlängerte Schrift,

682 1194-97.

Datum Laterani per manum Egidii saneti Nicolai in carcere Tulliano diaconi cardinalis vi. kalendas febniarii, indictione xi*., incarnationis dominice anno m^. (fi xc^. ü., pontiflcatus vero domini Celestinii) pape iii. anno secundo.

Or. im KgL St,'Ä. zu Hannover, MiekaeliakU Nr» 17a. Bleibulle an roten und gelben Seidenfäden. Sota fmit dem Spruch Perfice gressüs meos in semitis tnis) und Monogramm, dazmeehen Unterschrift des Fapstes von der Ibnd des Schreibers, darunter die eigenhändigen Unterschriften der Kardinalbischöfe, links davon die der Kardinalpricster, rechts davon die der Kardinaldiakone, Vgh im Übrigen Janicke, ÜB. I, S. 467 Nr. 492. Die Urk, ist zweifellos echt.

14* Papst Cölestin III. beauftragt die Pröpste von Hadmersl^en, Kaltenborn und (Gerhard) von Lamspringe, einen Streit zwischen dein KL Riechenberg und dem Stift auf dein Georgenberge bei Goslar zu entscheiden. Lateran 1194 April 21 (xi. kalendas maii, pontiflcatus nostri anno qnarto).

Or, im diplöm. Apparat der Universität Göttingen. Gedr. Bode, ÜB. h 8. 367 Nr. 343.

l(i. Domkellner Bruno und Scholaster LitUhard des MoritzsH/Us (canonicus saneti Mauricii et scolasticus in Monte) unter den Zeugen der Urk., in welcher Bischof Gardolf von Halberstadt dein Stift auf dem Petersberge bei Goslar den Besitz von vier Hufen in Siröbeck bestätigt. Bei Osterwiek 1194.

Or. im Stadtarchiv zu Goslar. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 364 Nr. 3S8, Schmidt, ÜB. des Hochstiftes Halberstadt I, 317.

16. Bischof Konrad L, imperialis aule cancellarius, rekognosziert die ürk. des Kaiset^s Heinrich VI. für den Erzbischqf und die Kirche in Capua. Messina 1197 September 24.

Vgl. das Transsumt des kaiserliehen Diploms in der BuUe des Btpstes Nicolaus IV. hei Langlois, Les registres de Nieol. IV., S. 717 Nr. 5164.

17. Bischof Konrad L, kaiserlicher Kanzler, rekognosziert das Diplom Kaiser Heinrichs VI., in welchem er den Bürgern von Luce6 dasselbe Recht verleiht, welches die IHsaner am Zoll in allen Häfen des Königreichs Sicilien haben. Messina 1197 Septetnber 27.

Gedr. nach Transsumt in der Bulle des Papstes Alexander IV. d. d. Nmf^ 1255 Januar 28 Mon. Germ, epist. pont. III. S. 330 Nr. 364. VgL Stmnpf, Reichskanzler Nr. 6080.

») Gel. Verl. Schrift.

1197^1906. 688

18« Domherr mcy. Hugo unier den Zeugen der Urk,^ in welcher Erzbischof Ludolf von Magdeburg, Abt Reinbodo von Berge und Propst Ludolf von Kaltenbom als von Papst Cölestin IIL eingesetzte Schieds- richter einen Streit der Kloster Pforte und Goseck über 16 Hufen ent- scheiden. (1197.)

Gedr. Böhme, ÜB. des Kl. Pforte f, S. 66 Nr, 48, v. Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. I, Nr. 721, SchöUgen, Anal. Fortens. 8. Vgl. Dobeneeker, Beg, hist Thur. IT, 8. 203 Nr. 1065 das Weitere.

19* Pc^st Innocenz IIL befiehlt dem Erzbischof (Ludolf) von Magdeburg und seinen Suffraganen, den Bischof Konrad, der ohne päpsäiche Erlaubnis seine Kirche verlassen und nach Würzburg gegangen sei, falls er innerhalb 20 Tage seinen Befehlen nicht nachkomme, für exkommuniziert zu verkünden. Spoleto 1198 August 21 (xii. kalendas septembris, pontiflcatns nostii anuo primo).

Vgl. Potthast, Reg. pont. 3b2. In derselben > Weise an den Bischof Konrad, den Klerus und die Laien von Würzburg, an Erzhisehof (Adolf) von Köln und dessen Suffragane, Erzhisehof (Ädalhert) von Salzburg und dessen Suffragane, den Bisehof (Thimon) von Bamberg und den Scholaster Peter von Mainz.

SO* Bischof Hartbert bekundet, dass Chraf Bernhard von Poppen- bürg in Wennigsen (Wenekessen) vor dem Pfalzgrafen Heinrich, den Grafen A(lbert) von Everstein, Ä{dolf) von Schaumburg, (den Edeln) Berthold von Schönberg, Bernhard von Horstmar, (den Grafen) Konrad und Hildebold Brüdern von Roden, Ludenger von Wohldenberg, Moritz von Oldenburg und Heinrich von Schwalenberg nach Empfang von 24 Mark auf die Verwaltung des vom KL Amelunxbom seinem Vater Albert Übertragenen Salzwerkes in Svalenhusen bei Hemmendorf ver- zichtet hat. 0. D. (1199—1206).

Abaehrifi des 13, Jahrhunderts im Cop. des KL Amelunxsbom, VlI, B, lU, foL 10 im Landeshauptarchiv zu WolfetibüUel Gedr. Zeitschrift 1897 S. 93, woselbst auch wegen der Datierung.

fty. Dofnherr Rudolf bittet den Bischof (Hartbert?), einen Kanoniker des Kreuzstiftes wegen Geburtsfehlers als Domherrn nicht zuzulassen. O. J. (Ende des 12. Jahrhunderts).

Vobis, venerande pater, significo ego Rodolfusi) Hildensemensis ecclesie canonieus, quod, cum canonici sancte Crncis in ecclesiam nostram utpote maiorem ad staciones faciendas venire soleant,

1) Bodolffns A.

684 1201.

qaendam snum noviter electum Beynoldum nomine conventni nostro nituntur inserere, quem, quia infamia publica notatnm agnovi, ntpote genitom a sacerdote regularis professionis preposito scilicet in Baken- roth de matre sanctimoniali eiusdem loci, ego^) vicem ecclesie dolens eum a consorcio nostro removere decrevi, ne per talem per- sonam ecclesia nostra infametur aut scandalum paciatnr. Pete ergo a sancta patemitate vestra, qnatinos hanc causam viris discretis discuciendam et') iuris^) equitate terminandam committere dignemini, ita nt; si de predictis eis constiterit, prefatam personam propter scandalum ecclesie removeant. Procuratorem menm in hac causa Hermannum subdyaconum latorem presencium constitui ratnm habi- turus, quitquit per eum et cum eo fnerit ordinatum.

Abschr. des 15. Jahrh. in Cop, VI 11 S. 686 Nr. 1320 (A) «. S. 767 Nr. 1569 (B) im Kgl. St.-A. zu Hannover. Ein Domherr Rudolf erscheint 1181—1203, ein Subdiakon Hermann 1146—1203, Die Urk. dürfU demnach noch an das Ende 4^s 12. Jahrhunderts gehSren.

22. G., Magdeburger Domherr, achreibt an den Hüdesheimer Domherrn R(udolf?). J. D. (vor 1200).

Special! suo domino B(udolfo?) canonico Hildensemensi O. suus deyotus canonicus in Magdeburg obsequium et in Christo devotas oraciones. Ex radice karitatis que in vobis pullulat emanare non dubito, quod me indignum et immeritum tanto affectu litteramm yestrarum dignabamini visitare. Proprium siquidem karitatis est, ut ad desiderandum bonum cuiuslibet proximi sui dilatetur. Sane arbori fructifere yos iuste comparaverim, que diversis suis officüs diversa commoda multipliciter impartitur: arbor enim avibus erra- bundis et parturientibus ramos suos expandit et frondium densitatem accommodat, fructus sui amministracione prodest, ameuo virore delectat, odore reflcit, gratum eciam umbre sue beneficium omni venienti communicat et largitur. Ad umbram ergo illius, de qua loquitur Salomon in Canticis: sub umbra illius quem^) desiderabam sedi, pro vobis invicem orando pervenire mereamur prestante domino nostro Ihesu Christo. Valete et bonis operibus habundate.

Ahschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 438 Nr. 668 im Kgl. St.-A. su Hannover. Die Stelle der Vulgata findet sich Cant. 2, 3.

28« Kardinalbischof Guido von Präneste bekundet, dass die dfiixA den Bischof (Bernhard) von Paderborn im Kl. Corvey vorgenommtm

') ccce A. *) et fMt A. «) virig B. *) Cop. quam.

1201--1208. 586

Weihe des Bischofs (Hartbert) van Hildesheim auf seinen Befehl ge- schehen sei und d(zss daraus für spätere Zeiten dem genannten Kloster keine Bechtsschmälerung erwachsen solle. Corvey o. D, (1201 August).

Gedr. Abel, Phüipp S. 278, Weatfäl. ÜB. III, Äddii. S. 72 Nr. 86. Regest Böhmer-Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 9974.

24. Dompropst Johann, Domdechant Hilarius und Propst Ludolf des Kreuzstiftes entscheiden als delegierte Richter einen Streit des Kl. Obemkirchen mit Hermann von Ämheim. 1203.

Im Auszuge gedr. Wippermann, ÜB. des Stifts Obernkirchen S. 8 Nr. 27a. Vgl. auch Nr. 27h.

24»« Papst Innocenz HI. bestätigt dem Domkapitel den Besitz einiger Hausstellen. Rom 1205 Mai 5.

Innocentius sorvus servorum dilectis flliis chori ecclesie beate Marie Hild. salutem et apostolicam beuedictionem. Solet annaere sedes apostolica piis votis et honestis petencium precibus favorem benivolam impertiri. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris instis postttlationibus annaentes areas nuper vobis intuitu pietatis coUatas sicut eas inste et pacifice possidetis^ auctoritate vobis apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Bome apud (sanctum) Petrum tertio nonas maii, pontiflcatus nostri anno octavo.

Abschrift des 16. Jahrh. in Ms. 197 fol. 221 (Copiar der Domvikarien) in der Beverin. Bibl. zu Hildesheim.

25. Dompropst Bertold spricht als delegierter Richter dem Kl. Northeim das Gut Hnserbergh zu. Huserberch 1208 Juli 7 (die nonis iolii).

Regest Bode, ÜB. I, S. 391 Nr. 375.

29« Beilegung eines Streites zuischef} Herrandus und seinem Schwestersohn Albert wegen Erbschaft. 0. D. (spätestefis 1208). ,

Ego Herrandns notnm esse cupio omnibus pagine presentis in- spectoribus, qnod^ cum Albertus sororis mee fllius quinque marcas ex parte avie sue et duas ex parte Grerlagi decani montis sancti Mauricii in Hildensem et unum pelliciumi) varium et xxv oves et ollam eream a me requireret et ego, quia de hiis omnibus michi

^) Verbessert aus palliom.

686 1209.

concius non eram, penitus negarem et me saper hoc iodticie ez- sponerem, dominus Hugo de Herste et dominus Robertus maioris ecclesie canonici et magister Megenwardus pro bono concordie partes suas interposuerunt, quorum consilio et ordinatione compositum est sub hac forma. Ego Herrandus dedi Alberto xviii oves et vi solides, dedi etiam xxx solidos dominis nostris in restaumm, quia eos dampnificaverat in bonis suis in Vredon^ ut dampno resarcito ipsnm in voluntate ecclesie ab excommunicationis vinculo facerem absolntum. Hec quidem pro bono pacis et concordie dedi, cum tamen amplius quam ad x marcas me dampniflcaverit Albertus. Modo autem ipse Albertus et eins uxor in facie ecclesie constituti publice confessi sunt, quod iniuste me impetiverant et omnibus hiis, que a me requi- siverant, penitus renunciaverunt. luraverunt etiam, ne deinceps a me quicquam requirerent nee de hiis nee de aliquibus hiis similibus me aliquatenus molestarent. Huius ordinacionis et compositionis testes sunt hü: Hugo, Erekembertus , Wicboldus canonici maioris ecclesie, magister Megenwardus, Themarus, lohannes de Waltdorpe, Heimannus scolasticus, Adolfus, Daniel, Wemherus canonici sancte Crucis; Volcmarus, Tidericus Advocatus burgenses in Hüdensem, Tidericus dapifer prepositi maioris, Gunzelinus quondam dapifer comitis Hermann], Hildebrandus de Dammone.

Or, im KgL St-A. zu Hannover, DamsHfl Hilde$heim Nr. 159 mit a*rfi Siegeln, das erste, von dem nur etwa ein Viertel verhanden ist, zeigt ganze Figur:

SIQ VGON 0 (?}, das zweite spitzoval utUen unter Rundbogen

knieende Figur, darüber Maria sitzend mit dem Chriettishinde : f ROBERTO DI GBACIA QVOD EST. liegest Doebner, ÜB. I, S. €0 Nr. 117 zu um 1230. Die Urk. gehört aber nach Schrift und Zeugen einer früheren Zeit an, vgl. ÜB. £, Nr. 635, 734 u. 754, ICO mehrere der Zeugen fast tn derselben Reihenfolge wie oben genannt werden ; Dechant Gerlach des Moritzstiftes ist nur bis 1208 urkundUth beglembigi.

27. Domkaivtor K(onrad) und Domscholaster L(tUhard) als vom Papste delegierte Richter bekunden, dass Hennann vofi Rode (de NoTali) auf seine Ansprüche an den halbeti Zehnten des Kl. Walkenried in Obernfeld verzichtet hat. (1209.)

Regest ÜB. des Kl. Walkenried (ÜB, des hist, Vereine für Niedereaekeem II) Nr. 75, Dohenecker, Reg. hisL Thur. II, Nr. 1446. Vgl. auch Nr. 74 u. 76 bez. 1451 und 1452 und Bode, ÜB. I, Nr. 381 und 382.

28. Rodolfus sacerdos Hildensemensis unter den Zeugen der Urkunde des (Grafen) Konrad von Roden betr. Schenkung eines Gutes

1216. 687

gen. Almannesbrohc an das KL Marienwerder. Lauenrode 1215 Mai 35 (yiii. kalendas ionii).

Or. im KgL St-A. zu Hannorer, Maritmctrder Nr. 2, Gedr. r. Hodenbergt CaUnberper ÜB. VI, S. 5 Nr. 4.

39« C. schreibt dein Domherrn R(udolfJ, wegen des beklagens- werten Zustandes der Hildesheimer Kirche vorerst dieser die Kräfle zu widmen, da sie ihn nötig habe, und später zum Studium nach Paris zu kommen. Er sehne sich nicht nach Hüdesheims Leckerbissen und unerlaubten VergnUgungen und schicke ihm ein Käppehen, 0. D. (vor 1216?).

Dilecto ac diligendo domino et precordiali amico suo B. Hil- densemensis ecclesie canonico C. homilis et per omnia suas cum debito sae dilectionis affecta optabilem diviDi amoris fervorem. Inspectis litteris vestiis iteram iterarnque perlectis quid in animo meo succreverity deiis seit, nee ad presens sed adhuc in posternm intimabo. Gnm in prioribns litteris meis vos ad Studium citaverim et vobis sicut vere est vita sanctissima vitam bonorum scolarium laadayerim, vos legitimis causis detentum cognovi. Quapropter cum mnltum vestrum desideraverim adventum, malui tarnen hac vice propter multimodas ecclesie necessitates, pro quibus gemitibus in- cessabilibus suspiro, remanere, quoniam vos utilem ecclesie certissime scio fore. State virilitery agite, et confortetur cor vestrum deus pads et tocius consolacionis consoletur vos in omni tribulacione vestra. Post annum vel duos, cum dominus hanc abstulerit ab ecclesia sua tribulacionem, veniatis, michi tamen ante, ut vobis locum mansionis preparem, demandate; me enim adhuc Parisius iii vel iüi annis mansurum spero. Studium, locus, bona societas et gracia dei et hominum, qnam magnam inveni, me multum delectat. Non me^) illa refectorii trahit gulositas, non illa quam Hildensem ezercui revocat caniis illicita^) voluptas; obediencias et alia bene- flcia Uli qui appetunt accipiant, ego alia quero et appeto. Pilliolum licet parvi precii tamen ex maximo affectu vobis ad presens trans- mitto considerans non quantum sed^) ex quanto. Dominus Heidenricus Nuwenburgensis mecum moratur, qui vobis de magno affectu vestro gracias agens salutat. Valete, karissime domine Bodolphe.

ÄbBchr. des 15. Jahrh. im Cop. VI, 11, S. 768 Nr. 1575 im KgL St-A. zu Hannover. Der Verfaseer des Briefes ist vielleicht derselbe C, tcelcher in der Urk. ÜB. I, Nr, 684 als aus Paris zurückgekehrt bezeichnet wird.

0 Cop* noune. *) Cop. ülioitas. *) Cop. qaantnsqae.

688 1216-21,

80. Dechant und Kapitel des Andreasstiftes bestimmen Über die von den Gläubigen der Kirche gestifteten Gelder. 0. D, (1216—20).

C(oiLradas) dei gratia decanus totnmqne capitolum sancti Andree in Hildensem omnibns hanc paginam inspitientibas caritatis donnm ad eterne vite premium conseqaendnm. Notum esse desideramus Omnibus, qnod ad commune bonum omnium ecclesie nostre tarn futurorum quam presentium canonicorum in talem unanimiter compro- missionem vota nostra contulimus et consensum, ut, si a quoqaam fldclinm quantulacumque summa pecunie ecclesie nostre fiierit ero- gata, si Sit marca vel due marche vel iii, tertia pars daü cedat fratribus tantum presentibus dividenda, relique vero due partes ad conquisitionem prediorum eidem ecclesie nostre deponantur in armario reservande. Si autem id, quod datum fuerit, iiii marche sint vel amplius, nulla portione ad distribuendum inde sublata totalis summa ad antedictos usus ecclesie in aimario recludatur. Si vero minus quam marcha conferatur, tunc totum id, quod datum est, cedat distribuendum inter presentes nuUo fratrum contradicere presumente, nisi forte ab ipso dante id quod dat ad aliquos speciales usus ecclesie deputetur. Preterea a prenominato C(onrado) decano hac gratia gaudere fratribus et concessum, ut quicumque in ecclesia nostra sire etiam in tota parrochia petiturus admittatur, talis terciam partem eins, quod ibidem petit, ad utilitatem ecclesie nostre habendam porrigat fratribus nulla se contradictionis excusatione defendendo. Ne igitur huic ordinationi quisquam fratrum ansu temerario contra- boando presumat obyiare,^ hoc scriptum inde datum munimine sigilli nostre ecclesie duximus roborandum. Testes huius rei sunt Nicholans, Benignus, lordanis, lohannes sacerdotes, Winandus, Willems diaconi, Daniel, Albertus subdiaconi, omnes ecclesie nostre canonici.

Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim, Museum Nr. 8. Siegel verloren. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 84 Nr. 171 zu 1218-40. Ich möchie die-Urk. nach Zeugen und Schrift kaum nach 1220 ansetzen.

81. Bischof Siegfried bekundet, dass der Domherr Ludolf «m Hessen (Hessenheim) den zur Zeit seiner Minderjährigkeit durch seinen

Vater Dietrich vorgenommenen Verkauf von vier Hufen Landes in Bruchschauen (Brockschowen) an das KL WaJkenried gutkeisse. 0. D. (1216—21).

') Or, oviare.

1216—19. 589

Nur im Regest erhalten, vgl. ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histor, Vereins ßlr Niedersachsen II.) S. 383 Nachtr. Nr. L Hegest auch Doenecker, Reg- hist. Thur. II, 8. 352 Nr. 1936.

8Jd. Bischof Siegfried bekundet, dnss sein Bruder Werner von Lichtenberg (frater noster Wernerus de Lichtenberch) dein Jacobi- kloster hei Halbersfadt zwei Hufen in Quensfedt verkauft hat. 0. D. (1216—21).

Gedr. Schmidt, ÜB. der Stadt Haiherstadt /, S. 585 Nr. IV aus Niemans Excerpten im Staatsarchiv zu Magdeburg, Die Urk,, deren Or. sich vielleicht in der bisher sticht zugänglichen Hechf sehen Sammlung in Halberstadt befindet (s. Schmidt a. a. 0. Vorwort S. xi), ist insofern von besonderem Interesse, als sie den Familiennamen Siegfrieds I. feststellt.

88« Donnkantor Konrad von Bodenstein bekundet, die Kirche in Beuren, die sein Grossvater gegründet, aber weder dieser noch seine Söhne Otto und Konrad eine7n bestimmten Orden unterworfen haben, von seinen Brüdern Johann und Otto und seinen Verwandten über- kommen, kurze Zeit mit Erlaubnis des Metropolitanen geleitet, und mit Zustimmung des Kardinals Guido, Bischofs von Präneste, und mit dem Abte Heinrich von Walkenried und dem Abte von Reifenstein dxtselbst dsterziensemonnen aus dem Kl. Wöltingei'ode , die Bischof Hartbert gesandt, unter Bestätigung des Papstes Innocenz HI. und des Erz- hischofs Siegfried von Mainz eingesetzt und den Nonnen bei ihrer An- kunft seine Höfe und Hofstätten in Erfurt, anderthalb Hufen in Ohm- feid (Onvelde) zu seifietn und seiner Mutter Woltswidis Anniversar am 22. Juli, einen Hof bei st. Johann in Erfurt unter Vorbehalt der lebens- länglichen Nutzniessung für Godehard, den Sohn seines Bruders Otto, geschenkt und später 'noch fünf Hufen mit Zubehör in Geilenrothe zu Messen, sowie seine in einer besonderen Kiste niedergelegten Bücher ve)-- macht zu haben. 0. D. (um 1217).

Gedr. GhidenuSj Sylloge 306, Wolf Cotnment. de archidiacon. Heiligenstad. 29 il. 5. Vgl. Regest Dobenecker, Reg. hisL Thur. II. S. 324 Nr. 1775.

84. Abt Volkard des Godehardiklosters, Domkellner Robert und Dotnscholaster Konrad bekunden einen von ihnen gefällten Schiedsspruch in dem Streite des Propstes Hildeward von Wildeshausen und des Osna- brücker Ministerialen Hugo Bar tvegen des Zehnten und des Meierhof ts in Haien. Hildesheim 1219 Januar 30 (iii. kalendas februarii).

Testes huius ordinationis suut Wilbrandus maior prepositus Hildeshemensis, Hermannus Verdensis scolasticus, lohannes Marcus

590 1269.

prepositus Bartwieensis, Wilhelmus canonicus HildeshemensiSy ma- gister Godescalcas Bremensis, Henricus sacerdos de Satherem, Henricus sacerdos capellanus episcopi Verdensis, Bodericos de Hamelen.

Gedr. Westfll, ZeUsehnft VI, 8. 241, Phüippi, Osnabr, ÜB. II, 8. 80 Nr, 109.

85. Papst Honorim IIL beauftragt den Dofndeehanten , Dom- scholaster und Domkantor, den bereits exkommunizierten Anhängern des ehefnaligen Erzbischofs Waldetnar von Bremen die kirchlichen Ein- künfte zu entziehen, Lateran 1220 Dezember 23.

Honorius episcopus servos servorom dei dilecüs flliis decano et scolastico et cantori Hildensemensibus salatem et apostolicam benedictionem. Ex parte Hamenborgensis capitali fnit propositnm coram nobis, quod, cum boue memorie I(nnocencias) papa predecessor noster in Waidemarom tanc ecclesie Bremens! intrasnm, ÜE^ntores suos et commnnicantes eidem excommanicacionis sentenciam pro- tnlisset, et S.^ I. et quidam alii canonici Bremensis ecclesie, coi eorum ecclesia est nnita, communicantes ei sentenciam incnrrissent eandem, ipsi nondom absolucionis beneflcium, licet moltnm temporis effluxerit, postolaront a celebracione divinomm et illorom partidpio, qui favendo prefato W(aldemaro) predictam incnrremnt sentenciam, non cessantes in animamm soamm pericnlum et eomm preiadidam et gravamen. Unde provideri snper hoc per apostolice sedis con- silium postolarunt. Cnm ergo illi merito proventus ecdesiastici subtrahantur, cui communio ecclesiastica denegatnr, discredoni vestre per apostolica scripta mandamus, qnatenns eisdem canonids usque adeo auctoritate nostra sua beneficia snbtrahatis, donec ad cor redeant et imploratnm cum hnmilitate absolucionis benefidnm assequantar. Quod si non omnes hiis exequendis potneritis inter* esse, duo vesti*um nichilominus exequantur. Datum Laterani i. kalendas ianuarii, pontiflcatus nostri anno quinto.

AbMchr. den 15, Jahrh. in Cop, VI. 11 8. 470 Nr. 762 im KgL Ä.-J. » Hannover^

Berichtig* ung*en.

Nr. 28. Ober die Echtheit der Urk. vgl. auch Moti. Oerw. DD. 11, S, 58 Nr. 49.

Nr. 36 ist auch gedr, Mon. Qerm. DD. II, S. 489 Nr, 81 und Krühne, ÜB. der Klöster der Grafschaft Mansfeld (ÜB. der Provinz Sachsen XX) S. 535 Nr. 1.

Nr. 39 und 67 und 69 ist das im Regest als wüst bezeichnete Wosthalmcsbnsen teohl zweifellos Wöllnwrshausen so. von Oöttingen.

Nr. 41. Die yilla Darnede in pago Leriga ist nicht, wie im Regest und int Register angenommen wird, DOhren bei Hannover, sondern Dornten oder wohl noch richtiger Gross- und Klein-Döhren n. r. Goslar.

Nr. 72. Vgl. hierzu die Bemerkungen Giesebrechts in s. Gesch. der D. Kaiser- zeit, 5. Aufl. II, S. 710.

Nr. 120. Das (!) hinter ei kann getilgt werden, da peccare mit dem Dativ im Kirchenlatein vielfach sich findet, z, B. misereie mei, quia peccavi tibi.

Nr. 139. Das Verzeichnis der deutscheti Bischöfe, welche sieh von Gregor VIL lossagen, ist neuerdings nach Ms. 195 der Faulineschen Bibliothek zu Münster i. W, gedr. «oH Finke in der Westfäh Zeitschi-ift B. 44^ S. 205-6.

Nr^^ 145 Z. 29 lies super tecta statt semper recta und vergl. zu der Stelle Matth. 10, 27: Qaod dico yobifl in tenebris, dicite in lumine, et qnod in anre auditis piaedicate snper tecta.

Nr. 152 hat Finke, Westfäl. ÜB. V, 8. 34 für eine Fälschung des 12. Jahr- hunderts aber mit echtem Siegel erklärt.

Nr, 153. Wegen der Fälschung dieser Urk. vgl. auch v. Uslar-Gleichen, Udo, Gr. V. Reinhausen, Bisch, v. Hild. 8. 13.

Nr. 158 lies im Regest Schlanstedt.

Nr. 159 lies: Inseriert in die Urk. K. Friedrichs I. votn 21. Juni 1156.

Nr. 161. Die Urk. wird von Stumpf RK. S. 484 Nr. 3029a genauer datiert: Merseburg 1108 Ende Mai.

Nr. 164, Z. 32 ist mit dem Or. ab abavo im Sinne von a proayo, Urgrossvater, zu lesen; das würde Konrad II. bezeichnen, auf den wirklich die Anfänge des Georgenberges zurückgehen.

Nr. 174 ist im Regest 24 Morgen zu lesen.

Nr. 176. Nach dem Texte Z. 23—24 ist in Gandersheim nicht die Wahl, sondern die Ungültigkeitserklärung der Wahl Brunings vorgenommen worden. Da- nach ist das Regest zu verbessern.

592

Nr. 185, Über den Ort Dnidenberch vgl v, Uslar-Gleichen, Udo, Qrafv. Rein- hausen S. 17 Antn, 1.

Nr, 210. Im Regest fehlt der Ausstellungsort Hildesheim,

Nr, 222, Die Jahreszahl am Ende der Urk. muss heissen m9, c^. xl.

Nr, 240 ist bereits gedruckt Doebner, ÜB, /, S. 8 Nr, 21,

Nr, 241, Die Urk, häU Heinemann, Beitr, zur Diplomatik, S, 75 für eine nach dem Tode des Ausstellers gemäße Neuausfertigung,

Nr. 253, 8, 236 letzter Zeuge ist zu lesen Heinthenricns de Asie.

Nr, 340, Das Or, dieser Urk, befindet sich nicht im Diplomatischen Apparat der Universität Gottingen, sondern im Stadtarchiv zu Goslar, CäcüienkapeUe Nr, 2, vgl, Heinemann, Zeitschr, 1897 S, 90,

Nr. 342 lies: Gedr. Doebner I, S, 13 Nr. 33.

Nr, 343 lies im Regest Wittwe statt Vetter,

Nr. 365 will Heinetnann, Zeitschr. 1897 S, 89 wegen einer grösseren Anzahl gleicher Zeugen une in Nr. 368 in das Jahr 1074 setzen, wozu auch die Indiktions- und die Ordinationsjahre passen,

Nr, 399, Das Datum im Regest muss heissen : Dezember 18.

Nr, 430 (und 599). Die hier im Transsumt gegebene Urk. des Bischofs Adelog befindet sich im Original im Diplomatischen Apparat der Universität GÖttingen Nr. 70, vgl. Heinemann, Zeilschrift 1897 S. 90,

Nr. 431 lies im Regest: eine halbe Hufe.

Nr, 456 zu 1187 gesetzt, ist in den Annal. Stederburg., Mon, Germ. XVI, S, 220 zum Jahre 1190 angeführt, Lüntzel, Gesch, I, S 475 setzt die Urk, in das Jahr 1189.

Nr, 555. Das Or, befindet sich jetzt im Kgl. Staatsarehiv zu Hannover, MichaeliskL Nr. 22a. Die Urk, ist, zugleich mit dem Or, von Nr, 492, aus dem Nachlasse Seibertz' nach der Herausgabe des 1. Bandes erworben.

Nr, 570, „Seines Amtes entsetzt*' im Regest ist nicht korrekt; saspenaio ist nicht vollständige Beraubung der Stelle oder des Amtes (depoaitio, amotio, remotio, prlyatio, auch wohl degradatio), sondern bedeutet nur zeitweilige Verhinderung in der Ausübung der Amtsbefugnisse, wobei der Behinderte im vollen Besitze des Amtes selbst bleibt,

Nr, 582, Z, 20 dürfte die Bezeichnung des Schreibfehlers (!) nicht an der richtigen Stelle stehen. Die Reihenfolge der Ordinanden ist, wie noch heute, acoliti, snbdiaconi etc. Demnach wird in diesetn Absätze das erste snbdiftconi {Z. 19 Mitte) verschrieben sein statt acoliti.

Nr. 647. Die Einkünfte im Regest ist unrichtig. Der Text besagt vielmehr > Die vier Hufen gehören dem Dotne, sie sind mit einer Obedienz vereinigt worden, deren Inhaber die Einkünfte erhält, jedoch mit der dinglichen Belastung, von den Einkünften ein servicium (Abgabe, Charität, PräsenzgebührJ an bestimmten Fest- tagen den Stiftsherrn von st, Andreas zu leisten.

Nr. 649 lies: Zeitschrift . . . 1868 S. 107.

Nr, 690 im Regest lies 34 Mark.

Nr. 698 S. 666 Z. 3 steht, dem Or, entsprechend, Hereboldesscni. Dennoch dürfte Gereboldessem zu lesen und das heutige Garbolzum (im Regest Garhdlzen} gemeint sein, das zu dem in derselben Nr. genannten Sillium der Lage »uicA besser passen würde. Hereboldessem wüst bei Kreiensen ist daher im Register zu Hlgen,

593

Nr, 737 könnte im Begest besser Provinz Mainz statt Erzdiözese gesetzt werden.

Nr. 751 ist auch gedr, Hannov. Gelehrte Anzeigen III, Sg. 1427 ff.

Nr. 763, Der S. 716 Z. 13 genannte Northwaol ist höchsticahrseheinlieh der ehemalige Noixluxüd zunschen Lehrte und Peine, jetzt Hämeler Wald genannt, und der ehemalige Steinwedeier Wald, vgl, Correspondenzblatt des Oesamtvereins Jahrg. VI, (1858) Nr. 6, S. 68.

Nr, 765. Heinemann, Zeitschrift 1897 S. 91 vermutet in Budolplnip notarins einen Schreibfehler für den öfter genannten Ludolphns notarins.

Zum zweiten Bande.

S. 1 unten lies: Hildesh. ÜB. IL statt Klosterurkunden.

Nr. 25 Z.3V.U lies de statt äg.

Nr. 275 Z. 4 v, o. lies Böbber statt Löbber.

Nach Nr. 360 ist folgende Nr. einzuschieben:

860a* Papst Oregar IX. beauftragt den Bischof (Konrad) und den Domscholaster fOerwich), nachdem der Prior der Prediger und der Domdechant und -Scholaster von Bremen durch den Kardinallegaten Otto tit. 8. Nicolai in carcere Tulliano als Vtsitatoren der Diözese Bremen bestdlt waren, und der genannte Prior in dem Prozesse gegen den Propst L. von Reepsholt wegen Symonie nach der Appellation des Propstes an den apostolischen Stuhl die Entscheidung detn Papste über- lassen hat, die Angelegenheit kanonisch zu entscheiden. Lateran 1233 Juni 4 (ii. nonas iunii, anno septimo).

Regest nach dem Vatikan. Registerbande Auvray, Les Registres de Chrigoire IX., I, Sp. 764 Nr. 1365.

Nr. 363 letzte Z. lies Hartmannas de Monte.

Nr. 574 ist als Dublette von Nr. 664 zu tilgen.

Nr. 631 ist gedr. Wolf, Gesch. des Geschlechts von Hardenberg I, Nachtr. S. 4.

Nr. 703, S 356 Z. 3 v. o. lies responsnm.

Nr. 934 gehört nach dem Jahre 1254, in welchem Graf Ludolf d. Ä. von Hallermund noch als lebend bezeichnet wird, vgl. Nr. 943.

HUdadi. ÜB. IL 88

Personen- und Orts-Reglstep.

A,, Laie (1228) 264. Vgl. Dassel, y.

-- Heisterbach mon. Soest, canon. Aachen 48 A. ecclesia 178 A. AbbeUhnsen, trüat zw. Eherholzen u. Sib-

h€iie 102.

unhestimmt 855.

Abbenrode, -rorh, so. Vienenburg, prepos.

Heinrich (1256) 1001. Accipiter, Hermann, ciy. Hild. AccO| Acko, Acke, Dietrich, monach., cel-

lerar. st. Michaelis. Heinrich (1284)

894. Heinrich u. Ss. Johann u. Vol-

mar (1259) 1107. Heinrich, ciy., cons.

Uildesh. Accon, episcop. Jacob (1226) 185. Achem, Acheim, Aichcheim, Ahghem,

wüit bei Eddinghausen 802, 803, 844,

845, 857, 858, 1067, 1108, 1116, 1126,

1158. Achilles s. Eniestedt, y. Achim, Achem, Engelbert y. (1238-89)

509, 541. Hermann y., ciy. Brannschw. Achtnm, Ahtem, Agtem, ö. Hildesheim,

112, 291, 307, 778, 851.

fnagister civ. Bernhard (1224) 112. cives: Bertramm, Wichmann y. Ach tum, Hermann, Johann y. Uppem, Ulrich n. Heinrich y. Einnm, Werendagas, Diet- rich yillicns (1224) 112. villieua Al- bert, 9. Fr. Irmgard u. Kinder Thegen- hard, Albert, Heinrich, Immeka. Ma- thilde, Irmgard, Bikaza (1224) 112. sacerd. Albert (1224-85) 112, 416. campanarius Albert (1224) 112. par- ochiani 112.

von: Albert, canon. st. Manricii. Bernhard (1224) 112. Hoier S. des Lndolf (1230) 291. - Wiebmann, ciy. in Achtnm.

Addenhem, Addenem, pons, Ausstellungs- ort 927.

von: Bertold (1239) 539. Bruno, mü. (1226) 188.

Adela, Adhela vgl. Gramme, y., Dahlom, t.

Adelheid, Adelbeidis, Athelheithis, Alhei- this, Adcledis, Aleidis, domina (1228) 262. Schw. d. DK M. (1225) 141.

Fr. des camerar. Lndolf (1288) 51&

Fr, des Heinrich (um 1240) 609. u. S. Konrad (1243-46) 701. Frau des Heinrich, Hörige des Kreuzstißs {um 1230) 810. Vgl. Bettmar, y. Bierbergen, y. Brflggen, y. Diyes.

Dorstadt, y. Hessen, y. Hisce.

Hnldelsem, y. Jense, y. Kissen- brück, y. Lebenstedt, y. Lewe, y.

Minden, y. Niger. Ordenberg, y. Bonneberg, y. Salder, y.

Sorsnm, y. Spiring. TosewUe.

Wehre, y. Wettebom, y. Wöl- tingerode, abbat, priorissa, mtg. in- firm. — Wflifingen, y.

Adelindis vgl. Hanteln, y. Adelogns s, Hildesheim, episc Adelwardeshnsen s. Nicolaosbnig. Adensen, Haddonois, Adenois, Addonoja, Adenos, Kr, Springe 235.

von: Dietrich, mil. (1224— km 1242) 111, 144, 285, 249, 294, 425, 55S, «. Fr. Hedwig (enr. 1239-42) 553, s. Ss. Dietrich canon., cantor Hild., areki- diacon. in Elze, und Eyerwin canon. Hild., prepos. st. Bonifac. Halberst. Johann S. des Dietrich {enr. 1239—41) 553. Johann, Neffe des Eyerwin «. Dietrich (1243-60) 705, 933, ^7, 966, 1155. Johanns Witttre Mamrete (1246) 783. - Ulrich mil. (um 1240- 1254) 609, 717, 956. lHo der v. 705.

Adenstedt, Haden-, Adenst«de, Ade- stissen, Adensten, Adestessen, Jifr. Springe 508, N. 13.

Kr. Alfeld 1064.

von: Albert {erw. 1247) 790. Bnrchard, S. des Johann, mil. (1242) 661. Eilika, Schw. des Johann, Wittwe des Bernhard y. Thidessen, Fr. des Steppe y. Mahner (1236) 452.

Adersheim Alfeld.

595

Gottschalk (1227—41) 287, 243, 262, 269, 825, 887, 868, 406, 409, 486, 627. - Heinrich (1282-86) 887, 368, 445, 452.

Heinrich, S. des Albert (1247) 790.

Heinrich, 8. des Johann (1282) 337. - Johann, mil. (1226-58) 188, 296, 831, 832, 837, 357, 391, 452, 511, 514, 525, 534, 643, 661, 710, 744, 860, 872, 1021, 1035, 1075. Johann, S. des Albert (1247) 790. Ludolf (1226- 32) 198, 287, 243, 340.

Adersheim, Adersem, Amt Wolfenhüitel, 446.

Adolf s. Dannenberg, y. Dassel, y. Hildesheim, st. Crncis canon. Kölo, archiep. Osnabrück, episc. Schaum- barg, com. y.

Adyocatisse, Heinrich, canon. Hild.

Adyocatos, Alexander (1224) 109. Arnold (1244) 719. Dietrich (um 1240) 606. Dietrich, ciy. Hild. Heinrich, ciy. Brannschw. Heinrich, ciy. HUd. Johann (1240) 596, 606.

Winand (1251) 883.

Agnes 5. Beknm, y. Celle, dnc.

Sachsen, com. palat. Agrestis, Dietrich, seryns (1240) 564.

Heinrich, armiger (1254) 956. Agtem s. Achtom. Ahghem s, Achem. Ahrbergen, Harberge, Aerberghe, Are-

berge, Arberge, s. v. Sarstedt 304, 817,

559, 674, 964, 1070, N. 13. von, Ludolf, sacerdos im Altendorf

b. Alfeld. Ahstedt, Asenstide, Kr. Marienburg 402,

403, 615 u. A., 676. villiH des

Godehardikl. Dietrich und Heinrich

(um 1240) 615. Ahtem s. Achtum. Aichchem s, Achem. Alardus, frater domus Theuton,, ufo?

(1228) 268. - Vgl. Burgdorf, y. -

Minden, Predicat. lector. Alatri, Ausstellungsort, 45, 46. Albano, episeop. Albinos, cardin. (1193)

N. 18. - Pelagius (1223) 73. *.

cleric. Heinrich (1223) 73. Alberge, viUicus Bernhard (1224) 112. Albero, gandersh. Ministerial (1226) 198.

•— Vgl. Amelunxbom, prior. Ble-

deln, y. Hildesheim, st. Maur. canon.

Wansleben y. Alberstadensis s. Halberstadt. Albert, Albrecht fam. (1241) 640.

sacerdos s. Lauterberg, canon. cleric. (1198) N. 13. Schwesters. des Her- rand (vor 1208) N. 26. servus pre- positi in Escherde (1240) 556.

Vgl. Achtom, sacerd. campanar^ yillic, y. Adenstedt, y. Angarie dox. Biewende, y. Bock. Braonschw., dox. Burmester. Dammone, de.

Dorstadt, conyers. Eibe, y. Eyerstein^ com. y. Heinin|gen, sacerd., frat. Hüdesheim, mag. ciy., st Andr. canon., st. Qodeh. monach., st. Mich, monach. Hottein, y. •— Uten, y. Indagine, de. Kissenbrttck, ciy. Königslutter, abbas. - Laatzen, y. Lauterberg, canon. ^ Leim, y. Lobke, y. Magdeburg, archiep., st. Sebast prepos. Marienrode prepos., cellerar., frater. Osede, y. Poppen« borg, com. y. Quickbume, v. Sachsen, dox. Salzburg, archiepisc.

Spoie. Stendal, prepos. Ther. . ., V. Tossem, y. Trient, episc. Wehmingen, yillic, y. Wehrstedt, y.

Winnigstedt, y. Wülfingen, y.

Wülfinghausen, y.

Albinos vgl. Albano, episc. cardin.

Albus s. Boyenden, y.

Aldenburch s, Oldenburg.

Aldendorp, Ludeger y. (1240) 580. Jo- hann V., mil. (1252) 907. Konrad y., canon. st. Bonifac. Halberst.

s. Ohlendorf. Aldenrod s. Ohlenrode. Aldrup bei Wildeshausen 839. Alebrand (1237) 482. Vgl. Bolzum, v. Alecforde, Lage ? 469.

Alemannia s, Deutschland.

Alcna vgl, Depenoe, y. s. Helene.

Alethe s. Alten.

Alexander u. S. Hermann (um 1240) 605.

Ministerial der Edeln y. Dorstadt (1232) 855. Vgl. Adyocatus. Bosseleye, canon. Camerarius. Hildesheim, st. Mauric. scolast. Hope* gast. Friso. Goslar, st. Mathie scolast. Magdeburg, y. Northeim, st. Blasii abbas. Oldenburg, comit. camerar. Päpste. Schlewecke, der. Spiegelberg, pleban. Wackeur stede, V. Wehre, y. Werte, y.

Alfeld, Alyelde 364, 494, 649, 1090. Aus- stellUDgsort 996, 1090. plebani: Richard, mag. (1236) 445. Arnold (1250-58) 837, 868, 1090. cives: Ulrich u. Dietrich Claro, Brdr., Frowin y. Westfelde, Bernhard (1258) 1090. provisor puerorum Herwich (1240) 585,

von: Bertold, seryus (1242) 665. Heinrich canon. st. Maoricii, capellan. prepos. Hild. Johann miL (1285) 415. - Ludeger, mil (1285-61) 441.

88*

696

Alferde Arnold.

Alferde, Kr, Springe 618. von: Johann

(1254) 966.

AUgrimm «. Ibnig^, y.

Algermissen, Alegremessen, Alegrim- messem, n, Hildesheim 404, 598 A. Klein- 754.

ton: Hermann, monaeh. st. Michaelis. Allersehl, Olerdesem, Kr, Isenhagen 760. Allersheim, Elersen, Amt Holzminden 1094. Almannesbrohe, bei Marientcerder zu

suchen, N. 28. Alremnnt s, HaUermnnd. Alsbrok, Alesbnrg s, Oelsbnrg. Alsblürch, icüst hei Rotenhirdien 525. Alsith und Frau Wichmot (1240) 587. AlCa domo, Heinric de, u. Fr, Bra

(1255) 980.

Alta fago «. Hohenbfichen.

Altaich, Altahensb, Niederbaffem, Kloster 379. abbas Dietmar, fratres V. u, G. (1288-42) 379.

Alten, Alethe, Dietrich y., (enr. um 1280), s,*T, die Fr. des Bmno y. Gnstedt 296. - Dietrich y., mü. (1248) 691. ~ Sberhard y., mU. (1280-89) 285, 404, 414, 445, 584.

Altenselle, Kloster, Diözese Meissen, 110a n, A.

Altesdorf, Vetns yiUa, Holdendhorp, wüst bei Alfeld, 558, 585, N. 18. sacerdos Ladolf y. Ahrbergen (1258) 1090. von: Dietrich w. Stephan, Brdr. (1235) 890. - Hildebrand (1243-46) 696. Johann (1226) 164. Lndeger, mit (1258) 1090.

Antiqna yilla, wüst bei Hildesheim 558, 980. mag. civium Bothmannus (1224) 112.

Altkloster, Vetns monasterinm ,' bannns

1033. Altmarkt y., s, Veteri foro, de. Alto pnteo, Lndolf. de, ciy. Hild. Alyench s, Hannoyer, oiy. AWessem, Bertold y. {um 1235) 433. Alwardns, Brdr. des Otmar, lito des

Krenistifts (1247) 795. Ambeiga, comitia in, gehört den Grafen

von Wohldenberg 872. Ambleben, Ampeleye, Ladolf y. (1246)

765. Ambrosins s, Goslar, st. Sim. et Jnd.

decan., Frankenberg, pleban., Nenwerk,

conyers. - Heere, y. Amelnng s. Lippe, y. Westerhoye, y. Amelnnxbom, Amelnngesbnmen, -gir-

bome, Kloster, 746, N. 7, 20. abbas

Dietrich (1245) 746. ungenannt (1222)

46, 49, (1223) 91, (1227) 235A., (1^

812, (1258) 1056. - prior Albero

(1282-33) 353a, 368. - Johann (1245) 746. ceUerar. Komrad y. Kemnade (1245) 746. fratres (1258) 1094.

Ammenhnsen wüst zw. Lamspringe und Wohlenhausen 119, 396, 399, 550, 631.

s. Ammensen.

Ammenscn, Ammenhnsen, Ami Qreene 102. ecdesia 102.

Ampeleye s, Ambleben.

Amplede, -dhe, -the, Heinrich y. (1282) 387, 340. ^ Thetmar, y. (1234-88) 394, 511.

Anagni, Ausstellungsort 39, 88, 226, 227, 230, 233, 341, 842, 313, 344, 350, 362, 358, 367, 368, 369, 870, 533, 686, 687, 994, 1100, 1101, 1104, 1105, 1138, 1152, 1153, 1154, 1156.

Andreas s. Banekenfeld, y. Lnttor, y. Sehlde, y.

Aneboldessem, Thetmar, y. (1227) 249.

Angaria s. Eniger.

Angarie dnx Albert (1223) 66.

Angerstein, Kr, GöUingen, 866. von: Graehto, mH (1241) 631.

Anhalt, comites s. Ascharia.

Anno (1227) 220. s. Brannschweig, St. Blasii canon., dncis dapiL Heim- bnrg, y.

Antiqna yilla s, Altesdorf.

Antiqno foro, de, s, Veteri foro, de.

AoIAls s. Werte, pleban.

Appolde, Appolt, Apolt, Dietrich y., canon. Hild.

April, Lndolf, aynnonL des Ernst y. Elbe, u, s. 8. Arnold (1235) 430.

Arbeke s. Arpke.

Arberge s. Ahrbeigen.

Arbipolensis s, Würsbnrg.

Area, Dietrich de (1238-48) 521, 818 1. A.

Amöboid vgl, Stötterlingeborg, prepos.

Amebnig, Amsbnrg?, archidiaeon. H. (1253-58) 940.

Amheim, Hermann y. (1203) N. 24.

Arnold prepos, wo? {um 1240) 60B. zwei d, N. (1141) N. 6. - fam. (1241) 640. mag. (1226) 192. -^ u. Fr. Margarete, Liten des Krenastifles (1256) 984. - Vgl Adyoeatns. Alfeld, pleban. April. Bleeken* stedt, y. - Brannschweig, stCpiac. canon. Bnrgdorf, y. (3albe, y. Cantelsem, y. Cioyot. Danunone, de. Dorstadt, y. Einnm, y. Elbe, y. Escherde, prepos. fam. Garmissen, y. Gowisch, y. Halbe^ Stadt, decan. Hannoyer, ciy. Hastenbeck, y. Heere, y. Heme- dhesen, y. Hethessen, y. Hildes-

Arnsbexg Bureiuode.

597

heim, st Crncis decan., canon., der., st Joh. canon. Holle, y. Jeinsen, T. Indagine, de. Minden, v. Porta, de. -— Riddagshansen, abbas. Biga, prepos. Bnfus. Santberge, T. Seat st Scrvätii, canon. Trier, archiep. Vomholte, v. Wfllfingen, t. Wfllfinghansen, ▼.

Arnsberg, Amesberich, Amisbeig. West f., com. Gottfried {um 122t 1255) 81, 974. Ministerialen dee 81, 074, vgl. Ense, ▼.; HessMi, y.; Hugo; Johi^.

Arpke, Arbeke, Johann y., mil. (1250) 882.

Arthns, Artas $. Borsam, y. Elze, y. - Ooltem, y.

Asbeke, wüst bei Rehhurg 478.

Aflchaffenbnrg, Ausstellungeart 176.

Ascharie, Ascarie comites (1249) 814. Heinrich (1222-28) 48, 68. Heinrich inn. (1248) 818 u. A.

Aschwin, Essewinns, Sscwinus, Asch- winns, Esqninns, Eswinus, Escniniis, Aswinus, Asqoinas, Eswicnns, Esche- winns, Ascawinns, Esqninns, Assyinns mit (1240) 557. Vgl. Hareboldessen, y. HoUe, y. Goslar, st. Simon, et Jad. canon. Grube. Lntter, y. Mahner, y. Steinberg, y. Wallmoden, y.

AseJ, Asle, n. Hildesheim, 76. van: Johann u. Ss. Johann u. Heinrich, ciyes Hild. Heinrich, cons. Hild.

Asenstide s. Ahstedt

Asle s, Asel und Assel.

Assebnrg, Bnrchard y. d. (1240—54) 595, 614, 864, 921, 952, 962, 968, s. Brd. Ekbert inn. (1240-57) 595, 684, 928, 1017. Ekbert, 8. des Gnnzelin, Vogt des KL Heimngen (1240) 595, 596. Ekbert (1232-53) 382, 446, 818 o. A., 916, s. Fr. Bertha (erw, 1253) 916. Vgl. WolfenbütteJ, y.

Assel, Amt Salder 76. van: Hngo (1285-60) 458, 1140, «. Brdr. Johann und EiBO (1235) 458. Siegfried (1243-46) 696. Vgl. Bargassel.

Assilliensis epiffcop. o. N. (1221—46) 87.

Asaisi, Ausstellungsart 256, 257, 258, 259, 426, 427, 949.

Astenbeck, -beke. Kr. Marienburg 164, 751, 752, 842.

van: Dietrich (1224-37) 112, 222, 676, s. Brd, Eckehard (1227) 222. - Segehard (1226) 164.

vgL Hastenbeck. Athelheithis s. Adelheid. AtHeyessen s. Atsom.

Atsom, Attleyessen, n. Wolfenbüttel, pleban, Johann (1234-35) 407.

Aaceps, Engelbert (1249) 816. Johann {um 1280) 809. ^ Vgl. Yinkelere.

Aolica s. Elze.

Aogsba];g, episcap. Hermann (1104) N. 1. Sibodo (1235) 411, 426. - Domkapitel N. 2. canan. (allgem.) N. 1. Kourad tt. Walther (1104) N. 2.

Aagastiner (1259) 1110. Orden 519, 1097.

B.

B. (1231-83) 828. - (1238?) 878. - Vgl. Bndi, abbas. Hallermond, not com. Hildesheim, st Crncis canon.

Lübeck, scolast Yelber, y. Babarie dnx 0. (v. Braunschweig?)

(1235-46) 440 A. Backenroth, -rode 1097. ecclesia 1084.

Vgl. Marienrode. Baddockenstedt, Badekenstede, Kr. Ma-

rienburg, 629, 1030. van: Heinrich (1226) 164.

Badenleben, Badesleye, Conemann y., mil. (1236) 466.

B&ntorf, Bedingtorpe, Kr. Hameln, sacerd, HUdebrand {um 1240) 609.

Bär, Ursos, Hago u. T. Helwif (1221-24) 24. Hago, osnabr. Minister. (1219) N. 34.

Bake, Bertold (1284) 398.

Baldensele s. Boldensel.

Baldnin, Baltwinas, Bälde winns (1260) 1183. cleric (1236) 446. 8. d. marscalc. Konrad, s. y. Emmerke. Brd. des dapif. dacis Saxon. Jordan (1222) 50, 8. desselb. (1258) 1072. Vgl. Blankenborg, y. Braanschweig, st Blasii canon., dacis marsc. Dah- lam, y. Emmerke, y. Hannoyer, y.

Lapidea domo, de. Marienrode, frat Steiuberg, y. Wenden, y. Wendhansen, y. Winthem, y.

Balga, Ostpreussen, Ausstellungsart 564.

Balke, Heinrich (1280) 283, 284.

Bamberg, episc. Thimon (1198) N. 19A.

Banekenfeldt, Andreas y., mlL (1247) 791.

Banteln, Bantelem, Adelinde u. S. Ber- told y., gandersheimer, dann hild. Mi- nisterialen {um 1290) 300.

Barbecke, Berbeke, Amt Salder, sacerd. Johann, s. Brd. Lippold {um 1240) 615.

Burdowiek, Bardwicensis, Fürsten -Ver- sammlung (1224) 107, 112. prepa- situs Johannes Marens (1219—27) 193, 237, 243, 244, N. 34.

Barem s. Barom.

Barenrode, Bamroht, Barenrothe, -rodh, -roth, Berenrode, Bertramm y., hild. Ministerial (1236-53) 469, 880, 937,

698

Baifelde Benstorf.

1042, {enc, 1260) 1144, 8. Sa. Konrad u. Bertramm (1260) 1144. Heinrich, mil., Brd. des vor. (1233—60) 516, 880, 1144, 1147, 1148, 1150, 1151 . - Konrad, ndl., Brd. des tor. (1238-60) 516, 880, 1092, 1144, 1147, 1148, 1150, 1151, s. Fr. Beatrix u. Ss. Konrad u. Bertramm (1260) 1144, 9. Schwesters. Gottfried (1260) 1148.

Barfelde, Bervelte, -velthe. Kr, Gronau, 102, 336, 658, 964, 1110, 1130. - pleban. Eckehard (1259) 1116.

^ von: Bertold (1254) 942. Bertramm (1237-44) 494, 518. 541, 655, 557, 560, 572, 579, 581, 627, 637, 641, 647, 663, 717, camerarius (1231-58) 322, 501, 508, 639, 643, 661, 665, 752, 760, 763, 765. 767, 772, 783, 951, 1048. - Eckehard, Brd. des vor., (1233-40) 363, 414, 572. Gottfried (1256) 995.

Heinrich, Brd. des Bertramm (1236 -41) 450, 494, 511, 547, 557, 579, 627, 641, 663, camerarius (1231-40) 826, 851, 591. Heinrich cleric. (1240) 572. Heinrich, frater in Marienrode.

Heinrich fil. camerarii, canon. Hild. (hierher?; Ulrich (1254) 942. Walther, hild. MinisUrial (1241—54) 634, 637, 942.

Barienrode, Bemingg-, Bemingerodhe, •rod, -roht, Bemiff-, Bemiggerod, s. v. Hildesheim, 347, 712.

von: Johann, hild. Ministerial (\2il— 58) 629, 661, 689, 1042, 1074, 1075.

Konrad (1227) 223. - Siegfried (1222-46) 47, 112, 222, 223. 416, 699, 753. - Siegfried serv. (1235) 416. - Ulrich (1227 um 1242) 223, 237, 248, 263, 271, 292, 296, 307, 336, 674.

Barkenvelde, Heinrich y. (1232) 837.

Barkhansen, -hnsen, Bichard u. Jordan V., mü., Brd. (1256) 987.

Barmmestede, Heinrich y., mil., u. Otto y. (1251) 873.

Bamardns s. Bernhard.

Bameyelde, Hermann, Heinrich u. Die- trich y., Brd. (1230) 283, 284.

Bamstorf, Amt Schöppenstedt 477.

Bamten. Barenthen, s. v. Sarstedt 650.

Bare mil. 9. Ursin, y.

Bars, Johann (1257) 1017.

Barsinghansen, Kloster 316. Krenz- altar 316. prepos. Bnrchard y. Bick- lingen (erw. 1231) 816.

Barthenem, Jordan, Jodolf u. Thetmar y. (1235) 417.

Bartensieben, H. y. (1260) 1157 A.

Bartholomens s. Lebns, scolast

Barom, Barem, Baiheim, Baren, Barim, Amt Salder, 365. Arehidiakonat 992. archidiacon. Hermann y. Dassel (1259) 1128. pleban. Ulrich (1259) 1123.

von: Dietrich, mil. (1242—60) 672, 737, 1027, 1060, 1115, 1136, 1141, 1157. Dietrich Stms, mU. (1242) 673. HeriBO (1266) 979. Herxo, ciy. Goslar. - R. (1225 - 27) 145. - Siefried canon. Hild. Sigebodo (1241) 641. Ulrich {um 1225-27) 145, 164.

Basel, episcop. 37 Var. Heinrich

(1221-26) 3, 9, 10, 78, 177. eapi-

tulum 73. Basilins liber (1231) 322. - Vgl Esekerde,

y. Freden, y. Geitelde, y.

Osterode, v. Wendhausen, y.

Wennerden, y. Werle, y. Bazhem, dominus de (1252) 911. Beatrix vgl. Barenrode, y. Lamspringe,

priorissa. Wolfenbtlttel, y- Beanyais, episcop. (1226) 177. Bechen, Bechenem s. Beknm. Beckein, hei Harpstedt 839. Beddingen, Bedinge, -gen, Amt Wolfen-

hütiel 865, 577, 911. von: Johann

(1254) 958. Bedingtorpe s. Bftntorf. Behrensen, Bemersen, Dietrich y. (1229)

276. Beinberch, Volcmar (1229) 274. Beinum, Beinom, Benem, Kr. Ooslar,

134, 185, 476, 538, 876, 1072. Beinyiethc, Marqnard y. (1251) 878. Beka, Ulrich y. {um 1240) 607. Bekam, Bekehem, Bekam, Bechern, Bee-

kem. Kr. Peine, 102, 588, 589, 907,

909, 910.

von: Agnes, T. des Babodo, Aolfer- munder, dann hild. Ministenalin {um 1250) 853.

Beleke s. Harbke, y.

Benedict s. st Seryacii canon. Wacken-

stede, y. Benedict! regnla 443, N. 4, 13. ordo

574, 664, 779, 789, 794, 869, 873, 896,

914, 969, 970, 985, 1004, niger ordo

635. Benedictns vgl. Päpste. Benem s. Beinnm.

Benignus vgl Hild., st. Andr. canon. Bennenhusen, wüst bei Einbeck 324. Bennere, Ludolf y. (1224) 112. Bennigsen, Benekyssem 457. Bennoburg, wUst b. Hildesheim, 825. Benrode, Kr. Burgdorf, 391. Benstorf, -torpe, ö. v. Hemmsndorf, Aus-

Stellungsort 642.

Borbeke Bertold.

699

von: Heinrich Institor gen., ci?. Hild.

Thegenhard, Ministerial der Qr, r. F6pp€t3>urg, dann des Michaeliski, {um 1230) 301.

Berbeke s, Barbccke.

Berbero, Berborge s, Bierbergcn.

Berchingehosen, unbestimmt, 102.

Berel, Beile, Berile, Amt Salder, 696, 698. Obedientiar des Krensstifts Gerhard soolast (1243-46) 696. in: Heinrich u. 8. Bernhard (1243-46) 696.

von: Dietrich (1289-41) 534, 650. - Johann (1288-40) 518, 555, 567 (mr. um 1250) 851.

Berengar, Boringar vgl, Poppenbnrg, com.

V. Losbike, v. Berge, com. s, Monte, de.

hei Magdeburg, abbas Beinbold (1197) N.18.

Bergen, unbestimmt, 1011.

Bergrep, Lndeger (1227) 24L

Berhnsen «. Bemhnsen.

Berknm, Berken, Berkem, Birkem, Kr.

Peine 710

fwi .-'Eberhard (1250-52) 835, 907.- Hermann (1244-52) 710, 872, 907. iiildebrand (1248--46) 699. Johann, mlL (1251-54) 872, 907, 919, 920, 922, 959. - Konrad, mU. (1240-54) 560, 832, 907 (zwei d. N.), 919, 920, 922, 959. - Wedego (1248-46) 699.

Velbert u. Udo, Brdr. (1282?) 357. Berlin, archidiaeon. Simeon (1258-59)

940.

Bemere, Bemero, Daniel (1259) 1109. Johann und Johann inn. ciyes Hild.

Bernersen s, Behrensen.

Bernhard, Bemardos, Bamardns (1247) 787. Brd, des Heinrich in Klanen (Min 1230) 310. S, des Heinrich in Berel (1243-46) 698. Brd. des prepos. Heinrich in Escherde (1286— 59) 468, 640, 1116. - Brd, d, prepos. Helmwich in Marienrode (1251) 881. Brd, des Marqnard (um 1240) 608. - lito st Gmcis {um 1240) 608. in Bledein (mim 1240) 602. in Bockenem (1225) 119. in Klanen (1247) 787. Vgl. Achtnm, v. Alfeld, civ. Bethein, y. Brannschweig, st. Blasii scolar. dnc Buchten, ▼. cardi- nales. Coling. OoUerbeck, v. Cove, V. Cnmme, v. Dannen- berg, com. v. Decanns. Disel- dissem, v. Domesle, v. Dorstadt, ▼. Emmerke, v. Esbeck, v. Escherde, prepos. fam. Forste, pleb.

Goslar, Neawerk, capellan.

Halchter, ▼. Hardenberg, ▼. ^ Hary, y. Hiddestorf, y. Hüdeiheim, episc, canon., st Andr. acolit -*• Horst- mar, y. Idestorp, y. Indagine, de. Kaldnn. Kissenbrflck, pleban.

Lewe, y. Monetarins. Moyali, de. Paderborn, episc Pattttisen, y. Poppenbnig, com. y. Quedlin- burg, marsc. Spiegelberff, y. Steterbarg, prepos. Stnckh. Teigeier. Thidessen, y. Veteri foro, de. Walkenried, abbas. ^ Wölpe, com. y.

Bemhnsen, Berhnsen, von: Giseler (1246)

763. Kothard (1254) 943. 8.

(1242) 669. Bemingerod s. Barienrode. Bemo vgl. Hild. docan. Bemolfns, Johann (1240) 686. Vgl.

Hildesheim, st. Mich, prepos., monach. Bemrothe s. Barenrode. Bemward s. Hildesheim^pisc— Kemme^y. Beromttnster, prepos. Dietrich (1223) 69. Bertha vgl Assebnrg, y. Gandersheim,

abbat Hisce. StOckheim, y.

Veteri foro, de. Bertold (1236) 446. - Bertold, S. des

(t) Bertold (mhi 1250) 846. (1240)

586. yillan. in Solschen (1227) 188.

dapifer s. HoUe, y. adyocat s. de Veteri foro. Vgl. Addenhom, y.

Alfeld, y. Alyessem, y. Bake.

Banteln, y. Barfelde, y. Bier- bergen, y. Bihn, y. Brakel, y. Brannschweig, not nrbis. Brixen, episc Broitcem, y. Gopstede, y.

Grane. Desle, y. Domo, de.

Dorstadt prepos., conyers. Sime, y. Einbeck, cnstos. Forste, y. Gadenstcdt, y. -^ Gleidingen, y. Goslar, st. Sim. et Jnd. canon. Go- wisch, y. Grus. Hannoyer, st Egidii sacerd. Heere, y. Heyer- snm, y. Heiningen, nat Hildes- heim, episc. prepos., cnstos, canon., st Andr. canon., st Cmcis prepos, canon., st Godeh. monach., st Johann, canon., st. Manric decan., st Michael, monach. HoUe, y. Homburg, y. Honestus. Httddessum, y. ftere, y.

Ibemei, y. Insula, adyoc Kaltenbom, prepos. Lehndorf, y. Lehtene, y. Mahner, y. Mercator.

Nettlingen, y. Noyali, de. Olestesen, v. Pil. Beden, y. Bemlingen, pleban. Bössing, y. Scharafeld, y. Schönbeig, y. Seesen, pleban. Sellenstedt, y. st Seryacii canon. Sorsum, y.

600

Bertteda ^ Bilm.

Spiring. Stemmen, yicar., ▼. SteteiSnrg, prepos. Strassburg, piepos. Siilta, de. Tossem, ▼. TackeTot Uderde, ▼. Veteri foro, de. Wadendorf, ▼. Waldeisbnig, ▼. Wano, ▼. Wedtlenstedt, ▼. Wehmingen, in. Wehre, ▼. Wer- nigerode, com. T. Westfelde, ▼. Wn^groye. Bertrada, -dis, vfl. Linde, ▼. Oster- lant. Qnedlmbarg, abbat, prepos.

Sohwanebeck, t.

Bertramm (12d9) 548. - (1240) 667. hm. (im 1240) 611. - in Bettmar (um 1240) 611.

camerarins s. Barfelde, t. lito des Joh. ▼. Adensen, dann des Michaeliskl. (1243-46) 705. - u. Brd. Winand (1234) 404. Vgl Achtnm, civ. Barenrode, ▼. Barfelde, t. Bock.

Bobram, sacerd. Clamator. Domo, de. Geitelde, cleric. Hildes- heim cItIs, st. Manric. cast, canon. Hoym, T. - Inferno, de. Eroppen- stedt, V. Langein, ▼. Lobke, ▼.

Promo. Qnerembeche, ▼. Roden, ▼. Sehlde, ▼. Velthem, ▼. Wehmingen, in. Wfllfingen, ▼. ~ Wfllfinghansen, ▼.

Berrelte «. Barfdde.

Berward vgl. Heimsen, ▼.

Berwich vgl. Lechstedt, t.

Bessingen, Besinge, Dietrich t. (1280) 283 284.

Betheb, Betenlm, Betenem, Bett-, Bethe- nem. Kr. Gronau, 102, 470, 488, 835, 858, 964, 1062, 1098, 1099, 1114. - Aus- steUungaart, 835. ecclesia 102.

Mühle 0 1062. Wald Ecla 470. -~ pleban. (allgem.) 469. Bodo (1259) 1116. «acenfo^Tancradns (1286) 469.

vm: Bodo (1260) 1148. Bernhard (1225-51) 119, 372, 398, 857. Die- trieb (um 1250) 831. Ekbert (1236 - 60) 469, 636. 637, 1148. - Engelhard Snring T. (1250) 844. Ernst, S. d. Hermann (1251) 878, 879, 881. Ernst (1258-60) 1062, 1108, 1114, 1144. - Hermann, 8. des Hermann (1230—58) 293, 469, 857, 878, 879, 881, 937, 962, 968, 1062, 1098, 1099, advocat. episcopi 937. Konrad (1237-51) 483, 636, 637, 881, 8. Brd. Walther (1235-41) 416, 483, 636, 637. Lndolf, Hermann u. Bernhard, Brdr. gen. Collinge (1237) 482.

Bettmar, Betmere, Beth-, Bebt-, Bedmere, Behtmare, Kr. Marienburg, 21, 242, 292, 394, 436, 525, 530, 160, 564, 611,

676, 701, 703, 898, 1146. - pladtnm 525, 530, 564. - Wald bei 564. Au88teUung8ortb2b. rillicas st Grads Dietrich (um 1240) 611.

Amt Vechelde 425, 436, 830, 929, 959, 1068.

von: Hermann «. Dietrich (1243—52) 703. Johann (1251-66) 875, 989, 8. Brdr. Ulrich (1256) 939. Werner, 8. Fr. Adelheid, 8. Se. Dietrich, Walther u. Konrad, deren Oheim Johann (1240) 560.

Beoren, ecdes. N. 33.

BcTelthe, wUst bei Cfieeen 346.

Bia vgl Cantelsem, y. Dorstadt, y. Komme, y.

Bienrode, Bigenrode, Bienrodhe, Amt Riddagshaueen, ecdesia 354. rectar ecclee. Wieland (1232) 354. mm: Lndolf (1236) 459, 460.

Bierbergen, Berbeige, -bergen, -bereghe, -bere, -berehe. Kr. Peine, 390, 590. eacerd, Heinrich (1226) 188. vorn: Adelheid (1243-52) 704. Bertold, S. dee Hermann (1235-46) 416, 417, 661, 665, 689, 775. - Hermann (1285 -43) 416, 417, 419, 689. Eikc, mlL (1243) 688.- Heinrich (1226) 188. Hermann (1226— um 1240) 188, 292, 308, 809, 310, 357, 416, 419, 447, «», 610. Johann, monach. st QodehardL

Biewende, Biwende, Biwinde,^ifi< Wolfen- büttel 821. "pUban. Gottschalk (1237) 490. eacerdoe Florentins (1233-37) 875, 490.

Gross-, Westerbiwende 916, 1111.

Klein-, Ost-, Osterbiwende 261, 432.

pleban. Heinrich (1228—37) 261, 407, 490. comitia dee Halto v. B. 261. gograv. Marqnard, seultheL Bobert, preco Bndolf (1228) 261.

von: Albert (1233) 375. Bonifai (1240-49) 596, 684, 815. - Christiaii, Heinrich, Marqnard, Friedrich, mlL

(1237) 490. Friedrich (1249) 815. Halto (1226-37) 207, 261, 281, 375, 490, tHU in den Deutschen Orden (1258) 1059, 8. 88. Helmold (1228-59) 261, 375, 490, 512, 582, 684, 815, 1059, 1111 und Ganselm (1258-59) 1069, 1111. - Konrad (1222-58) 50, 382, 1059, 8. cognat Konrad (1258) 1069.

Themar (1249) 815. Walther

(1238) 512. Mlnisterial <i«r y. B. 375. Bigenrode e. Bienrode.

Bilm, Billenhem, Bilnem, ton: Bertold^s 8. Heinrich, hild. Miniet, (1233— 4Q 380. Eckehard und Johann, Brär. (1252-58) 908, 1084.

BilsteiB Miwtun.

601

Bilsteln, Bristen, Johann t. (1258-58) 925, 1087, s. Brdr. Ulrich (1258) 1087.

Bingen 8, Flngaensis.

Birkem «. Berknoi.

Bischofrode, Ar. WorhU, N. 11.

Bischopesdorp, Bnrchard y. (1240) 597.

Biscopingeroth, Hermann v., servns (1251) 873.

Bisüden (unhestimnU) 976.

Biwende b. Biewende.

Bix, Konrad (1284) 898.

Blankenbnrg, -bnrch, -borh, comites v,: Baldoin (1289-55) 580, 813 n. A., 823, 928, 972, (erw. 1258) 1085. -- Johann (1258-59) 1062, 1099A., 1114.- Jordan, canon. Hild. Siegfried {um 1221-29) 28, 101, 223, 229.

von: Insarius iun. (1221-29) 2a Ludwig (1226-27) 207.

Bleckede, Austeilungsort 106, 107. Bleckenstedt, Blickem-, Blicken-, Blekken- stede, -stide, Amt Salder, 428, 781, 904.

von: Arnold (1232-39) 337, 550. Emat (1227-52) 222, 223, 263, 307, 386, 416, 906.

Bledeln, Blethenem, Bledenem, Bledhe- nem, Blithenem, Bletene, nö. v. Sar- stedt, 47, 604, 763, 964. obedientiar. St. Cmcis Daniel (um 1240) 604. in: Konrad, Bernhard, Thedolf, Johann {um 1240) 604.

von: Hartbert (1251) 875. Heinrich, mU. (um 1225-1258) 146, 598, 676, 787, 795, 1035. Johann, 8. der (f) Hildburg (um 1210) 604. Ulrich, Brdr, des Heinrich (1225-47) 121, 229, 244, 296, 402, 428, 430, 452, 463, 464, 574, 598, 664, 787, 790, s. Ss, Ulrich (1227-40) 244, 598, «. Albero, Ulrich, Hartbert (1240) 598.

Bleidenstadt, Nassau, Kloster 462.

Biese, Konrad, mil. (um 1230) 310.

Blesinck, Hermann (1230) 293.

Blickenstide s. Bleckenstedt.

Blithenem s. Bledeln.

Bobelte, Bodo (1235) 416. vgl Bo- yenden.

Bobente, Bobentun s, Bovenden.

Bock, Bok, Boc, Harens, Buc, Bhc, Caper, Albert (1251-59) 857, 878, 880, 881, 1062, 1108. Bertramm, Brd, des vor. (1251-59) 857, 878, 880, 881, 1062, 1108. Dietrich (1256) 993. Friedrich (1238) 511. Heinrich (1244?) 707. - Hermann, Brdr. des Albert u. Bertramm (1240-60) 576, 595, 609, 678, 685, 689, 857, 878, 880, 881, 903, 908, 937, 962, 1035, 1062, 1108, 1157. Johann, S. des Dietrich (1256) 993.

▼. Wfllfingen, Hermann (1241—58) 634, 914. - Vgl. y. Wülfingen.

Bockel, Bochle, Bocle, Kr. Isenhagen,

760. ecclesia 813 u. A. Bockelarii, Bokelar, Heinrich u. Hermann

(1246-51) 767, 871. Bockenem, Bukenem 555, 918 u. A.

Ausstellungsort 119, 898. sinodus

(1284) 398. domus Bemhardi 119.

eodesia 898. sacerdos Theo- dolfus (1284) 898. von: Heidenreich (1256) 987.

Bocla, wüst hei Sehladen, iudictum 958.

advocatus Michael (1254) 958. Bocthe s. Buchten.

Bodcllus, Thomas (um 1230) 810. Bodenburg, -burch, von: Giseko, sery. (1240) 570. Haold, sery. (1242) 665.

Heinrich, fam. prepositi st Cmcis (1243-46) 697. Stececo, S. des Suider (1227) 244. - Wicker, hild. Minist. (1228) 262.

Bodenhusen, wüst bei Bheinhausen,

sacerd. Dietrich (1253) 926. Bodenstein, -stene, Amt ijutter a. B., 557.

von: Konrad (1232) 387. Sigebodo (1225-27) 145. Sigebodo, canon. Hild. Konrad, cantor Hild., Johann u. Otto, Ss. der Woltswidis, Qodehard, S. des Otto, Otto u. Konrad Brd. (um 1217) N. 33. Wicbold, canon. HUd.

Bodo, Bode (1282) 340. (1284) 403. (1240) 564. - S. des Simon (1221-29) 28. - camerarius (1230-60) 289, 851, 452, 501, 508, 541, 567, 629, 689. 641, 668, 870, 1081, 1085, 1110, 1112. - mil. (1260) 1148. - Vgl. Bethein, pleban., y. Bobelte. Bönnien, y.

Btmdheim, y. Elze, y. Qlei- dingen, y. Heiscde, y. Hildesheim, canon. Homburg, y. lanitor. Uten, y. Minden, canon. Muldinge, y. Salder, y. Sutor. Uetze, y.

Wanzleben, y, Wibbecke, y. Böbber, Kr. Springe, 274.

Bönuien, Bonigge, Buninge, Bonnigen, Bonegge, Kr. Marienburg, 119. cleric. Hermann (1234) 398.

von: Bodo (1225-27) 119, 135, 217.

Haold, Brdr. des vor. (1225) 119.

Gerung nobil. (1226-40) 193, 581.

Konrad (1225) 119. - Widekind (1225) 119.

Börssum, Borseme, Borsinem, Borsne, Borshem, Borsem, Bursem, Amt Wolfen- hüttel, 50, 58, 207, 459, 460, 478, 480, 565. ecclesia 50, 928. pleban. Hermann (1240) 568. parochiani 50.

602

Bogingtthasen BrakeL

Bo^gehnsen, unbestimmt 102, 469. Boineburg, Boyminibnrch, com. Friedrich

V. (1221) 4. Boyngehasen 8. Bovingeh. BoitzaiD, Bntzem, Kr. Springe, 956. Bokfel, Johann, civ. Nild. Bolanden, Boniant, Werner y., imper. aale

dapifer (1221-23) 7, 61. Boldenkoven, bei Eodenbeck zu suchen,

167. Boldense], Baldensele, Konrad y. (1236)

469, 460. BoUensen, Werner, Konrad u, Walther t.

(1244 - um 1250) 713 A., 852. Bolznm, Boltessen, -sem, -seme, n. r.

Hildesheim, sacerd. Bertramm (1256—

57) 1006, 1032.

von: Alebrand (1252) 903. Dietrich {um 1232-40) 357, 604, «. 5. Ulrich (um 1240) 604. Lndolf, Brdr. des Alebrand (1252) 903. - Lndolf (1225

- 52) 146, 674, 837, 903, 1081. Boneke, Boneco, Bonecho, Boniko, Hein- rich (um 1240-52) 602, 912. Hein- rich, civ. Brannschw. Hermann (1260) 1137. Hermann, civ. Brannschw.

Bonifacius vgl, Biewende, v. Langn-

illia, de. Boninge, Bonigge s. BOnnien. Bonostns vgl, Goslar, st. Sim. et Jnd.

canon. Bonstide, Johann v., monach. st Michaelis. Boppard, 461, 484. Ausstellungsort 484. Borchdorp s, Bnrgdori Borge San Donino, Borgom sancti Dom-

nini, Ausstellungsort 173, 174, 175,

179, 180, 181, 182, 183, 184 n. A.,

185, 186. Bomeholt, silva, bei Flöthe, 596, 632. Bomhansen, Bomemehnsen, Amt Seesen,

101. Bomnm, Bnmom, Bomem, Bomhem,

Bumhem, Amt Wolfenbüttel, 220, 355,

382, 436, 594, 886. sacerdos Heinrich

(1233) 375.

Bomem, «. v, Bockenem, 436, 676. sacerdos Ulrich (1234) 398.

von: Heinrich (1227) 217. Heinrich, mil. (1253-57) 919, 922, 1021. - Jo- hann, Braunschiü, Minist, (1226—27) 207, 220. Johann, civ. in Brannschw.

Lndolf, zicei Ss, des, hild,, dann braunschw. Minist, (1243) 695. Ma- thilde, Wittwe, u, S. Konrad (1260) 1141.

Borsinem, Borsem, Borsne s, Börssnm.

Borsnm, Borseim, nd, v, Hildesheim, 282, 283, 284, 560. gogravius Eilhard (1224) 112.- advocat, Hngo (1224) 112.

von: Artns (1227) 223. Eberhard, hild. Minist,, (1222-59) 47, 121, 144, 145, 188, 249, 291, 296, 1074, 1109. - Lippold (1229) 274. - Lndolf (1227- 60) 249, 274, 336, 536, 564, 575, 598, 676, 685, 754, 787, 858, 868, 872, 903, 909, 966, 988, 1009, 1021, 1023, 1042, 1062, 1063, 1074, 1075, 1076, 1077, 1083, 1092, 1103, 1109, 1110, 1112, 1114, 1159. Siegfried, hikL Minist, (1225-44) 121, 188, 222, 229, 237, 243, 281, 285, 291, 296, 327, 836, 337, 351, 365, 890, 414, 446, 598, 616, 719, s. S. Siegfried (1240) 598. - Ulrich (1225-27) 146. - Werner (1240-60) 564, 674, 714, 837, 1035, 1157, 1159.

Bortfeld, Bort-, Borth-, BoretTelde, von: Friedrich u, s, Brd, Lndolf (1229) 269.

- Gebhard (1236—57) 446, 459, 460, 480, 635, 780, 813 n. A., 864, 928, 929, 1017, advocat. in Lichtenberg 780. Lndolf, Brd, des vor., (1236-60) 446, 459, 460, 480, 635,864, 892, 1017, 1157.

- Lndolf (1225-33) 134, 135, 207, 365. Lndolf invenis, minister, dncis Sax. (1222) 50. Werner, canon. Hild. M. prepos.. in Oelsbnrg.

Bomth vgl, Lebns, scolast. Bosenhnsen, wUst b. Mehle, N. 13. Bossenleye, Basseleve, tvü^t bei Halber-

Stadt, Kloster 40, 582. prepos.

Eyerwin (1240—44) 582, 713. - canon.

Alezander, Bmno, Heinrich, Wilhelm,

Winand (1222) 40.

Bote, Lndolf (1233) 363.

Botel, Lndolf u. Friedrich, Brdr. (1239) 524.

Bovenden, Bobenton, Boblethem, Boyente, Bobente, von: Günther, sery. (1236) 452. Gttnther, mil., u, Ss, Bnrchard, Günther, Hermann, Otto (1241) 63L Günther albns (1229) 276. Günther calyns (1229-41) 276, 631.

Boyingehnsen, Boyngehnsen , jetzt Haus Escherde, 102, 469, 881.

Boyminibnrch s, Boiuebniig.

Boz, Dietrich, castellan. u. adyocaL in Lüneburg (um 1230) 311.

Braak, Brach, Brak, s. v. Stadtoldendorf, sacerdos (oder in Escherde?) Heinrich (1259) 1116. - von: Heinrich (1245) 746.

Brabant, duc. Sophie (1251) 859.

Brakel, Bracle, Braclo, von: Bertold (1227) 235. Heinrich, prepos. in Bnsdorf, s, Paderborn. Johann, canon., ceUerar., cnstos, episc. Hild, prepos. st Manricii, prepos. in OeU-

Braken Brannsohweig.

603

bnrg. Werner, Brdr. des Bertold (1227-40) 235, 555.

Braken, Brake, Udo v. (1221-24) 24.

Brandenburg a, d, Havel, Ausstellungs- ort 940.

tnarchiones: M. (1235—46) 440 A. Johann (1249-58) 814, 1088.

episcopi: Gerrand (1223—25) 61, 62, 72, 128. - Rutger (124S) 810.

von: Johann, sery. (1240) 570. Braunan, abbas o. N. (1245) 790. Brannschweig, Bronswick, Brnneswich,

Bronswic, firwonvic, Brnneswic, Stadt 79, 140, 187 A., 412, 446, 469, 460, 678, 700, 847, 864, 983, 1021, 1080. - Aus- steUungsort 79, 135, 206, 220, 253, 460, 465, 480, 521, 635, 818, 814, 890, 891, 892, 899 a. A., 901, 906, 957, 1002, 1008, 1072, 1080, IUI, 1135, 1136. - Qeid 355, 432, 476, 848, 849, 876, 988. pondas, modins 459. stnpa in indaginis insnla 1091. Marienhospi- tal 821, 1136.

advocatus dncis: Gottfried (1226 -27) 134, 135, 207. Hermann (1246) 776.

Bat, consnles 821, 1008, 1060, 1091.

Calbe, Arnold y. (1254) 957. Cimiterinm, Heise inzta (1254) 957. Domo, Konrad. de, (1254) 957. Eico (1254) 957.

Engelhardi, Heinrich (1254) 957. Gandersheim, Bnrchard y. (1254) 957. Holtnicker, Henemann (1254) 957. Longns, Heinrich (1254) 957. Michaelem, Heinric. inxta sanctnm

(1254) 957. Olricnm, Bndolf inxta sanctnm (1254)

957. Sophie, Eonrad (1254) 957. Timmonis, Heinrich (1254) 957.

notarins: Bertold (1254) 957. -— rector scolarnm 992.

cives, bnrgcnses 528, 1080.

Achim, Hermann ▼. (1228) 253. AdYocatns, Heinrich (1253) 931. Boneco, Heinrich (1246—59) 776,

957, 1017, IUI, s. Brd, Hermann

(1259) Uli. Bornnm, lohann t. (1259) Uli. Bnrmester, Werner (1259) Uli. Breiten Strasse, Wolframm v. der

(1228) 253. CJimiterio, Lndolf. de (1240) 597. Domo, Eonrad. de, u. S. Heinrich

(1253) 931. Eckbert {um 1240) 602. Edelems (1246-53) 776, 931. EUas (1240) 597.

£ngelhardi,Heinrich (1258-60) 1072,

Uli, 1137. Flöthe, Rndolf y. (1256) 1004. Gallina, Wiebert (1259) 1111. Heiso (1260) 1137. Holtnicker, Heinrich (1246—60) 776,

1136.

- Konrad (1254-56) 957, 993. Kissenbrtlck, Dietrich u, lohann ▼.

(1259) Uli. Longns, Heinrich (1253-56) 931, 957, 993.

lohann (1252-57) 912, 1017. Lncklam, Hildebrand y. (1228-54)

268, 597, 912, 957. St. Michaele, EUnann. de (1228) 253.

lohann. de (1246) 776. Monetarins, Daniel (1269) Uli.

- Hoier, (1228) 253. Ohrnm, lohann y. (1259) Uli. Pape, Herbord (1259) Uli. Pattenson, Bernhard y. (1228) 253. stPanlnm, Jordan, apnd (1259)1111. Bembnrgis, Johann (1^^) ^3- Sophie, Konrad (1260) 1136. Stapel, Heinrich u. Konrad (1259)

Uli. Stike, Konrad (1259) Uli. Thegelere, Bernhard (1228—40) 253,

597. Thimmonis, Heinrich (1259) 1111. Vallstedt, lohann y. (1253) 931. WlYerammi, Hermann (1252—64)

912, 957.

Parochial- und KonYentnal- Kirchen 994. eUrieus Widego (1221-46) 33.

st. Blasii Stift, st. lohann. bapt., Blasü et Thome 133, 140, 191, 206, 207, 469, 460, 465, 478, 480, 521, 594, 738, 769, 796, 864, 892, 973, 1068, 1076, 1077.

vicedomini:

ungenannt (1225) 139, 140.

Werner (1236) 459.

prepositi: Burcbard y. Wohlden-

berg (1226-34) 29, 193, 393.

Rudolf (1238) 521.

Heinrich (1256) 995. deeani:

ungenannt (1225) 139, 140.

Herwich (1236) 459, 460, 465, 478 {wohl falsch Heinrich).

ungenannt (1237) 480.

Winand (1238) 521. custos:

lohann (1235-38) 412, 469, 521.

canonici:

Anno (1236) 459.

604

Biaimschweig Bremen.

Baldnin (1236) 459.

Brnnsrode, Werner y. (1243—46)

700. Florin (1236) 459. Johann (1236) 459. Lndor (1236) 459. Lttnebnrg, Friedrich ▼. (1227) 220. Oesingen, Heinrich y. (1227) 220. Bodendicke, lohann y. (1227) 220. Bnbbo, Dietrich (1236) 459. Stephan (1232) 354. Werner, yicedom. (1236) 459. Wienhanson, lohann y. (1227) 220. Wilhelm (1236) 459. Willikin (1236-59) 459, 928. Winand (1236) 459. Zacharias (1228- um 1257) 253,

459, 830, 960, «. cleric. lohann

(1249-52) 830.

scdares dueisae: Bernhard (1237) 480. Lnder (1237) 480.

Stendal, Heinrich y. (1237) 480. Cyriacistift 642, 683, 690.

prepositi:

Crachto (1232-36) 354,446,459. Thietmar (1253) 928.

decani:

Hartmann (1243) 683. Lndwlg (1251) 864.

rector seolar. Lippold (1256) 993.

canonici: Arnold (1256) 993.

Dietrich, mag.

Hermann (1243) 683.

Johann (1243) 683.

Konrad (1241) 647.

Lader, mag. (1225-56) 139,

140, 993. Boder (1260) 1154.

- vicarii:

Heinrich (1256) 993. Hermann (1256) 993.

- Egidiikloster 779, 906, 1088.

- abbatea:

ungenannt (1222—26) 46, 191. Dietrich (1228) 253. nn^nannt (1239—41) 528, 635.

- Katharinenkirche, pleban, an- genannt (1239) 528.

- Kreazkloster bei (1253) 909.

- Martiaikirche, pleban, Johann (1246) 776.

- Minoriten 814.

- - firUer: Lndolf (1241) 635.

- Peterskirche 1002, 1135. Altar. St. Marie et Johann, bapt^ 1002.

- Herzogtam {seit 1235) 423. Haas 508.

daces {auch y. Lflneborg, vgl, auch Sachsen).

Heinrich, Pfalzgr.b. Rhein, s, Sachsen.

Otto (1222-49) 43, 68, 79, 269, 359, 374, 385, 386, 440 a. A., 444, 446, 459, 460, 469, 477, 478, 480, 502, bOß a. A., 504, 506, 521, 530, 531, 564, 598, 619, 635, 691, 695, 780, 788, 806, 818 a. A., 814, 819, 828, {erw. 1253) 928, {erw. 1255) 976, 8. Frau MathUde (1236-60) 459, 460, 480, 521, 1058, 1137, 1146, «. T. Helene Fr. d. Lander. Hermann y. Thflringen (1238) 503.

Albert (1251-60)^4, 928, 929, 983,986,995,1072,1088,1143,1146.

Johann, Brd, des Albert (1258) 1072.

dncam capellani: Johann u. Welt- mann (1237) 480. notarii: Johapn (1228) 253. Jordan (1253-58) 928, 995, 1072. camerar.: Ladolf y. Hon- lage (1236-37) 459, 460, 480 dapiferi: Jordan (1232-38) 332, 394, 446, 459, 460, 480, 521, s. 8. Anno (1236-58) 459, 460, 480, 598, 6%, 813 n. A., 995, 1072, 1085, 1086. marscalc.: Willikin (1229-38) 269, 446, 459, 460, 480, 521. Baldnin (1236) 446. pineeme: lasarios (12^6-48) 459, 460, 530, 737, 813 u. A. Jordan (1256) 995. ministerial.: 26, 440, 619, 695, 874, 883, vgl. y. Bomam, Gogreye, y. Holle, y. Modem, y. üetae.

von: Eckbert (1240) 567. Egidios (1260) 1154. - Heinrich (1251) 872.

Johann, 8. d. Elias (1257) 1009, vgl. Elie. Ladolf, canon. st Grads.

Badolf, canon. Hild. Windelbarg (1236-40) 447, 567, 568, {env. 1249- 52) 830?, ihr 8. Johann der. (1240) 568.

Bredelem, Kr. Goslar 773.

Bredighe, Kloster 779.

Breinnm, Breynem, Kr, Alfeid 111, 510.

sacerd. Hermann (1259) 1103. Breiten Strasse, Wolf ramm y. der, ciy.

in Brannschweig. Bremen, Brema, Stadt 1105. Geld 645, 839, 1040, 1116.

proyincia 124. priores Predicator. in (1243) 687.

diocesis 344, 528.

Stift 79, 1105, N. 35. - Tafelgttter 1100.

arohiepiscopi:

Waldemar (1220) N. 35. Gerhard (1222-48) 53, 80, 127, 741, 793, 810, {erw. 1259) 1101, 1108. HUdebold (1259) 1103.

capitnlam: 53, 1045, 1052, HOL

Brenem BnrgasseL

605

prepos. maior.: (1222) 89. (1258)

- pre 1046.

canon. maior.:

mag. Oottsehalk (1219) N. 84.

S. u. J. (1220) N. 85.

WoDstorf, «om. Hildebold ▼. (1256—

57) 1006, 1032, auch prepos.

RnstriB^e.

Ansehariistift 89.

Jacobikirohe 39.

Willehadistift 39.

von: Friedrich, canon. st. Math, in Goslar. Gottfried, canon. st. Cnicis.

Heinrich (1258) 1047. - Hebrich diacon. (1258) 924. Heinrich, canon. Hild. Heinrich, canon. st Andree.

Jntta, geb. y. Escherde (1229-59) 274, 1096.

Brenem (?) S. ▼., sanctimon. in Dorstadt Breslau. archidLao., decan. u. cantor

(1241) 630. Brindisi, Bnmdnsinm, AussUUungsart

289 A., 245, 246, 247. Brixen, episcop. Bertold (1223) 61, 62, 72. BrochoTe, Otto ▼., mil. (1240—50) 645,

839, 8. S. Konrad (1250) 889. Bröckel, Broclede, Kr. Celle, eccles. 891.

pleban. Hermann (1284) 891. Broiehane, Lnder (1282?) 857. Broitaem, Brotsem, Broschem, Bratsem,

Amt Veehelde, clerie. Lambert (1246) 776.

von : Bertold ,miL (1237- 41) 486, 643. Bmchschanen, Brockscowen, Kr. Oster-

vnek, N. 81.

Bmchmachtersen, Machtersem prope Lichtenberg e, Mehtersen, Ami Salder, 597 o. A., §}2. ecdesia 802, 856. Vgl. Machtersen.

Brtlggen, Bmken, Brachen, Brackem, Brokim, Amt Gronau, 640, 658. von: Adelheid, Fr. dea Manegoid, hild., dann ganderah. Miniat. (1226) 198. Dietrich, serr. (1288) 518. - EUhard, m. HUd.

Johanna, Sehw. dea Heinrich und Hermann, ganderah., dann hild. Miniat. (1226) 198. Manegold, Brd. der Adelheid (1226-56) 198, 199, 997, a Fr. Lefgarde ▼. Bethen (1226) 199.

Brflndeln, Brandelem, Kr. Peine, 485,

492, 1128, 1129. Broilone, Megenward. de, civ. Hild. Brokim «. Brtlggen. Brnne, lohann Jerw), die Brdr. aeiner

Fr. midebrand u. Heinrich (1282?) 357. Brancshasen, wHat b. Steinberge, U9^2. Bmningerod, ufHat bei Hannover, 917.

obedientiar. st Cracis Friedrich (1253)

917.

Brankenhasen, Ulrich t. (1282) 337. Brano sacerd. (1238) 514. u. S. La- dolf (1258) 927. Vgl Addenhem, ▼.,

BosseiüeTe, canon. Gostedt, ▼. Hildesheim, cellerar., canon., st Mar. Magd, prepos. Meissen, episc. Neastadt, t. Bosenthal, capelian. Salsdahlom, t. Schaamborg, com. ▼.

Branshansen, Bransteshosen. Amt Oan- deraheim, prepoa. lohann (1256) 997.

Bnmsrode, Brnnesrod, -rothe, Bmnisrode, Amt Eiddagahauaen, von: Hermann (1243—46) 700, a. Brd. Werner can. st Blasii in Brannschw. lohann (1225-53) 146, 828, 929.

Bronsten, fam. (1289-74) 554.

Bmnward a. Schwerin, episc.

Brataem a. Broitiem.

Bncel, Bndsei a. Bnzel.

Bnch, tc. V. Meiaaen, dbbaa B. (1234—35) 397,420.

Buchten, Bochte, Bernhard ▼. (1288) 863.

Btthle, Bnle, Kr. Northeim, aaeerd. Gott- schalk (1241) 681.

Bttltnm, Bnlthem, Kr. Marienburg, 887, 88a - clerie. Herbord (1234) 398.

Blindheim, Bnntem, Bodo ▼., mil. (1251) 875.

Büren, Hermann ▼., mil. (1241) 645.

Bngenstide, wüat bei Halfter, 439.

Bifenem a. Bockenem.

Bnndeschin, Heinrich, ciT. Hild.

Bnnenrod, u>üat bei Oaterode, 371.

Bnninge a. Bdnnien.

Bnntem a. Bündheim.

Bnrchard, Borhhardos, Borch-, Borcardns, mil. (1255) 962, wohl ▼. d. Assebaig.

Vgl. Adenstedt, ▼. Asseborg, ▼. d. Bischopesdorp, y. Bovenden, V. Gramme, ▼. Domo, de. Dos. Gandersheim, camerar., ▼. Glinde, t. Goslar, st Sim. et Ind. canon., ▼. Halberstadt, yicedom. Hary, t. Helmstedt, ▼. Hildes- heim, st Gmcis rect scoL, st Godeh. monacL, st Michael prior, camerar., monach., capelL, stManric. canon. Hnldelsem, ▼. lechabnrg, prepos. Lengede, ▼. Liedingen, ▼. Lntter- beig, com., ▼. Magdeburg, st Marie prepos. Oldenburg, com. ▼. Otes- haden, ▼. Parvns. Bicklingen, ▼.

Salder, ▼. Schanfeld, ▼. Schiaden, pleban. SchGnebeig, ▼. Wackerwinkel, ▼. Wohldenberg, com. T. Wolfenbttttel, ▼.

Bargassel 451. Vgl. AsseL

606

Bnigdoif CaTaleabö.

Bnrgdorf, Borchtorp, -dorp, Bnntorpe, Amt Salder, 696. viUic. ducis lobann (1248-46) 696. eivea 696.

Kreis Ooalar, 488, 434. phban. Wilhelm (1282- um 1285) 855, 488.

von: Alhard (1227-45) 217, 332, 887. 512, 515, 711, 787, 8. S. Arnold (1244 -45) 711, 787. Heinrich (um 1240 -51) 602, 815, 847, 876. Thegenhard {um 1285) 438.

Bnigos, Spanien^ 297.

Boi^nd, com. Stephan t. (1285) 423 A.

Bnrmcster, Albert u. Heinrich, Brdr., ciy.

Hild. Werner, civ. Brannschw. Bnmem $. Bomnm. Bnrsem s, Borsnm u. Börssnm. Bnsdorf «. Paderborn. Bnsseberg, BoBsiengrand, hei Pyrmont,

167. Basseleve s. Bosseleye. Bntsem a. Boitznm. Bnxtehnde, Altkloster 829 n. A. Basel, Bashcel, Bacel, Badsd, Bosseel,

Heinrich (1282— um 1242) 881, 536,

564, 674. Hildebrand, canon. Hild.

- Thegenhard, mU. (1285) 416.

C (vgl. K).

C. (vor 1216) N. 29. - Vgl. Diabolas. Isenkagen, v. Mahner, v.

Calbe, Calve, Arnold v., cons. in Braan- schweig.

Calbicht, Golcbechte, Amt Salder, 1072.

Calvos vgl Bovenden, v.

Cambrai, epiacop, Gottfried (1226) 175 A., 177.

Gamerarios, Alexander, mil. (1241) 645.

Gerhard, oiv. Hild.

Camin, epiacop, Hermann (1225—27) 975, 1025.

Camp, Rheinland, 462 A.

Canno, Heinrich, frater Predicat. in Hild.

Canthelsem, Kantheisem, Cantilsem, Can- telseheim, irüst zw, Demehurg u. Hockelem, 476, 783, 951, 1048. * von: Arnold (1141) N. 6. Dietrich (1227 -40) 237, 296, 887, 402, 464, 475, 509, 570, 8. Mutter Bia, «. Fr, Rikesa (1240) 570.

Capella, Heinric. de (1257) 1028.

St. lacobi, Heinric. de, s. Fr, Lat- gard u, S, Heinrich, civ. Hild.

Capellam, Heinric. iaxta (1244) 721.

Caper s, Bock.

Cappelstokkem, Kleinstöckheim, eacerd,

Siegfried (1243-46) 700. Capaa, Aasstellangsort, 60, 61, 62, 63.

archiep. und eccles. N. 16.

cardinalos 64, 192. Albinos Albanens. episc. (1193) N. 18. Bemhardns st Marie nove diao. card.

(1193) N. 18. Cinthins tit st Laarentii in Lncina

presb. card. (1198) N. 13. Dietrich, Rom. sedis leg. (1141) N. 6. Qratianas st Cosme et Dam. diac. card.

(1193) N. 13. Gregorlas st Geoigii ad velam aar.

diac. card. (1193) N. 13. Gaido episc. Prenestin. (1201— um 1217)

N. 23, 88. Hogo, tit st. Sabine presbiter cardinafia,

apostol. sedis legatas (1252—55) 888,

889, 891, 893, 894, 885, 896, 897, 898,

899 XL A., 906, 918, 930, 973.

presb. card. st Martini üt Eqoitii (1193) N. 18.

Johannes Prenestin. episc. (1193) N. 18.

üt st. Clementis Viterb. et Tnscan. episc. (1193) N. 13.

Felix tit st. Sassanne presb. eard. (1193) N. 18.

tit st. Stephani in Celio monte (1193) N. 13.

Konrad, episcop. cardinal. Portnensis et st Rafine (1224—27) 51 A., 97, 103, 107, 108, 124, 126, 127, 128, 129, 182, 139, 140, 150, 154 a. A., 155, 156, 157, 159, 162, 186, 189, 226, 227, 238, 8, capellan. Rudolf, canon. st Maoricii (1227) 226, 227, 280, 288.

Melior st lohannis et Pauli presb. card. tit Pamachii (1193) N. 18.

Nicolaos st. Marie in Cosmidin, diac card. (1193) N. 18.

in carcero Tolliano diae. card. (1193) N.18.

Octavianns Hostiens. et Velletr. epise.

(1193) N. 18. Otto, tit st Nicolai in carcere Tolliino

diacon. cardiu., apostol. sedis legatas

(1229-45) 272, 273, 352, 789. Pandalfas bnaiL xii apost. presb. eard.

(1193) N. 13. Petras Portaens. et st. Rafine episc

(1193) N. 13.

tit st Georgii ad velom aarenm diacon. cardinal., apostol. sedis legm- tas (1247) 730 A.

Philippas episcop. Ferrariensis, apostol.

sedis legatas (1246—49) 758,758,814.

Romanas tit st. Anastas. presb. card.

(1193) N. 13. Soffredas st Marie in via lata diae. card. (1193) N. 13. Caram, Amt Vechta 889. Cavalcabö, marchio v. (1226) 17a

Gedlia Cianime.

607

Cecili& pgl. Dontadt, soror.

Gecns, B. (1225-27) 144, 145.

Celesün s. Päpste.

Cella s. Zellerfeld.

Celle, Schelle, duc. Agnes, a. Sachsen.

Gesarias, mehrere d. K (1228—40) 68,

351, 469, 460, 514, 525, 598. Vgl.

Hildesheim, canon. Lobke, ▼.

Wohle, T. Gheninge, Zeheninge, trüst b, Kl.-Bhüden^

680, 989. Gherede s, Söderhof. Ghiaravalle, bei Mailand, Kloster 178 A. Ghyaistide s. Sarstedt. Ghochinge e, Eöchingen. Ghramme «. Gramme. Christian (1258) 1092. mU. (1233)

375. Vgl. Biewende, ▼, Emmerke,

T. Esekenrode, t. Heiningen,

prepos. •— Nettlingen, ▼. Nienhagen,

V. Bodewald, ▼. Woltwiescho, t. Christine, Witttee, in Emmerke (1255)

978. Chnr, episcop. Budolf (1226) 177. Gimlteno, Heinric. de, S, des Heinrieh

Dives (1241) 638. Ludolf. de, civ.

in Brannschw. Gimrterinm, Heise inxta, civ. in Brannschw.

Hiidebrand inxta, u. S. Hildebrand, cives in Eldagsen.

Cinthios vgl, eardinales. Gircipanien, Mecklenburg, 975. Cymrdicas, Gerhard (1256) 993. Cistereiensis ordo 255, 360, 519, 635,

812, 970, 1056, 1097, 1110, 1152, 1153,

1156, N. 33. aritate, Thideric. de (1235) 416. Glamator, Bertramm, mil. (1236) 445.

Volcold mU. (1234-42) 404, 445, 662, Glaro, Ulrich u, Dietrich, civ. in Alfeld. ClaTiger, Clavier, Gerhard (1242) 669.

Timmo (1237) 494. Clawenberg, -berch, -berh, Sdaveber^,

Heinrich y. (1227-55) 241, 269, 307,

887, 399, 607, 672, 731, 787, 844, 909,

910 979 Glericiis, Thithard (1250) 835. GletUnge, Botger t. (1236-37) 459, 460,

480. Glettenberg, Konrad ▼., canon. st Bonlf.

in Halberstadt. Glincke, Bothard u, Ekbert (1246) 763. Clot, L. (1242) 669. Clowe 8. Klanen. Gins, bei Qanderaheim, Kloster 508 N. 4.

abbas Konrad (1266) 997. monach, Konrad (1238) 508.

Gnisstede «. Kniestedt.

Gochel, Hildebrand (1243-46) 696.

Gochinge a. KOchingen.

Cocns 8. Goqnns.

Goiarde a, Kaierde.

Colcbechte a. Calbicht

Goldane a. Kaldnn.

Geling, Golink, Hermann (1236) 469. Lndolf, Hermann u. Bernhard y. Bethein, Brdr., gen. (1237) 482.

Gollerbeck, Bernhard u. Friedrich y., Brdr, (1241) 655.

Colocsa, epiac. Ugrinns (1227) 214 A.

Comitia maior 312, 414, 445, 714. minor 285, 414, 445, 1092.

Conemann vgl. Badenleben, y.

Cono 8, Kono.

Constantin vgl. Hildesheim, yicar.

Gonstanz, Auaatellungsori 154, 155, 272, 273.

Cop, Kizo de (1247) 797.

Copstede, wüai zw. Bültum u, Bönnien, Bertold y. (1225) 119. Konrad y. (L234) 398.

Coqnina, Konrad. de {um 1240) 608.

Goqans, Cocns, Dietrich (1246) 765. lohann sery. (1242-44) 665, 717. - Lndolf sery. (1259) 1110, 1112.

Corria, Konrad (1240) 586.

Corvey, Kr. Höxter, Stift 522, 779, 903 A., N. 23. abbates {allgem.) 1012. Hngold (1222) 43. Hermann (1223- 54) 81, 95, 522, 955. portenarius Hermann tnrd Abt (1223) 81. mini- aterialea 95, 522, 955, vgl. y. Hnldel- sem, y. Lobke, Spade, y. Wimmenhnsen.

Goryus, Lndolf, canon. st. Manricii.

Goye, Coyen, Bernhard y. (1250—59) 845, 1116.

Goyinge, Hermann u. Gottschalk y. (1235) 417.

Covot, Knynt, Arnold, (1227- um 1240) 224, 612. Simon mil. (um 1230-50) 296, 612, 613, 614, 847.

Crachto, Crahto, CrcJicto, Krath, Craafto (1235) 890. Vgl. Angerstein, y. Brannschweig, st. Cyriac. prepos. Ebbelenstede, y. Himmelsthür, y.

(^amme. Kramen, Ghramme, Amt Salder 912.

tH)n: Bernhard (1225) 119. Bnrchard, Brd. dea Lndolf, miL (1243—50) 691, 1121. Dietrich, Brd. dea Lndolf (1236-59) 446, 464, 568, 1021, 1109. - Lndolf, Hild. Miniai. (1227-59) 217, 237, 248, 410, 446, 464, 676, 737, 763, 995, 1109, 1121, 8. Fr. Dangburg (1246) 763, 8. Kinder Lndolf (1227-46) 217, 763, Bnrchard, Hngo, Adela, Dangburg (1246) 763.

608

Craae Demebnrg.

Crane, Bertold (1240-58) 557, 581, 641, 663, 714, 767, 860, 1074.

Creatora, lohann, eapell. st. Nicol. in d. Altstadt Hild.

Cromona 177, 178 A., 184 A., 192. Aus- stellungsort 178.

Cripta fenata, Ausstellungsort 573.

Crispus, lohann, ▼. Stockem (1253) 989.

Croppenstide s, Kroppenstedt

Crak, lohann, serv. (1241) 634.

Crntneintorpe s, Neindorf, Klein-.

Cnlingerode, wüst bei Abbenrode u. Loch- tum 737.

Cnltellns, Dietrich, monach. st Michaelis.

Curia, Gerhard de, Gandersh. Minist, (1226-56) 198, 283, 284, 299, 300, 997, s. Fr. MathUde (um 1230) 299, 8. Ss. Qerhard u. Hermann (1256) 997.

Heinrich, Brd. des Gerhard (1226 -38) 198, 283, 284, 299, 300, 505, «. Brd, lohann, Gandersh, Minist. (1230 -38) 299, 800, 505, 509.

1>.

D. vgl. Frankenhaosen, prepos. Dänemark, Dacia 74. rex Waldemar

(1223-25) 82, 87, 104, 131. nngen.

(1249) 814. Dahlnm, Dalem, Dalheim, Dallem. von:

Adhela, T. des Engelbert (1238) 500.

Baldnin (1256) 995. Baldoin advocat (1226) 207. Engelbert, hild. Minist. (1224-36) 101, 121, 223, 229, 281, 322, 336, 337, 436, 445, {erw. 1238) 500. Engelbert, Brd. des Rndolf (1227-56) 229, 239, 262, 289, 337, 845, 347, 366, 415, 436, 445, 467, 505, 524, 541, 676, 989. Engelbert, S. des Engelbert (1238) 518. ^ Engelbert, ;S'. des Rndolf (1239) 541. - Hüdbnrg, T. des Rndolf sen. (1238) 500.— Johann, ;S'. des Rudolf (1256-60) 989, 1109, 1184, 1149 n. A. Rndolf, zwei d. N. (1227-56) 239, 262, 289, 337, 345, 347, 351, 366, 415, 467, 500, 505, 541, 562, 563, 629, 680, 709, 754, 863, 870, 903, 914, 964, 966, 989, 1021, 1042, 1109, 1134, 1149 u. A. - Rudolf, S. des Rndolf (1238-60) 500, 1109, 1134, 1149 u. A.

Dalsen, Dalenhusen, n. v. Bockenem 237.

Damiette 437.

Damme, am Dümmersee, 839.

Dammone, Dampmone, de: Albert, Arnold, Eonrad. die Brd. Hildebrand u. Mein- hard, cives Hild. Hildebrand u. Ss. Hildebrand u. Albert, ciyes Hild. HUdebrand (vor 1208) N. 26. Konrad

canon. st Crucis. ^ Johann canon. St. Michaelis. Mathias, cons. Hild.

Dangburgis vgl. Oramme, y.

Daniel (erw. 1233) 516. Vgl. Bemere. EQldesheim, j^conom. episc, st Andr. canon., st. Crucis canon. Hflddessum, y. Monetarius. Uetie, y.

Dannenberg comit. von: Adolf (1256) 995. - Bernhard (1227) 250.

Dannhorst, Kr. Celle, 7ia

Dassel, Dasle, Dassle, u. Nienoyer, comites von: A. comitissa u. S. Ludolf (1231) 317. Adolf (1222-41) 52, 207, 817, 337, 402, 480, 458, 464, 509, 562, 563, 617, 653, s. der. Heinrich, s. £un. Dietrich (1241) 658. Hermann canon. Eüld., arohidiac in Barum. Ludolf, ;S'. des Adolf (1231, erw. um 1240) 317, 617. Reinholdf canon., prepos. Hild., prepos., archidiac. st Andree, archidiac. in Reden. Sigebodo, Brd. des Rein- hold, canon. Verden.

Decanus, Bernhard gen., deric. (1244) 712.

Dedelessem s. Diehnissen.

Def^the, Deingthe s. Denkte.

Deithard s. Lebenstedt, y. Vgl. Diet- hard.

Dellenem s. Dillenem.

Deuker, Johann, notar. (17. Jh.) 561 A., 564 A.

Denkems (1228) 262.

Denkte,Degthe,Dhecte,Dengthe,Deingthe, Amt Wolfenbüttel, ^O.^AussUüungs- oH 670. pleban.: Luder (1234-85) 407. - von: Eberhard (1240-49) 596, 684, 815.

Denstorf, Dennestorp, w. v. Braunschw., N.13.

Depenoe, -nowe, -noy, wüst bei Stein- wedel, 1036, 1039, 1040, 1041, 1048, 1112.

Über von: Dietrich, nobil. (1226-43) 137 A., 164, 193, 244, 291, 304, 891, 404, 416, 417, »^6, 564, 638, 685, hOd. Minist. 291, s. Fr. Alena (1234-40) 404, 416, 536?, 564, s. Schw. (?) Helene (1239) 536, s. Ss. Volrad (1234-57) 404, 416, 417, 536, 537, 564, 638, 686, 828, 1017, und Heinrich (1234-48) 137 A., 404, 416, 536, 537, 564, 685.

Demeburg, -burch, -borch. Kr. Marien- bürg, Ort 56. Kloster, ecdes. st. Marie, Andree et Servatü, 55 56, 111, 117, 222, 277, 287, 468, 475, 510, 618, 514, 570, 603, 638, 751, 752, 754, 842, 1074. prepositi: Werenboldns quon- dam (1222-24) 55. Johann sae. (1224 -58) 111, 116, 222, 276, 277, 287, 468,

Dernewaldo Dietrich.

609

475, 510, 603, 638, 752, 1074. - in- firmaria uiigeu. (1238) 510. sancti- moniales 56, 227, 287, 458, 510.

Dernewalde, unbestimmt, 102.

Dersem, Dershcm, HoTmann y., serv. (1258) 1074. - Widekind v. (1226- 27) 207.

Desle, Bertold v. (1236) 469.

Detf iirth, Thetforde, Detf ordla, Kr.Marien- burg, Ausstellungsort 337. pleban, lohann. sacerd. (1256—59) 98S, 1014, 1015, 1103.

Deutscher Orden 60, 69 A., 165, 238, 280, 397, 1059. -^ magister Ilermann v. Salza (1226-36) 165, 280, 448. - fratres 288, Alardus (1228) 263. Die- trich (1232) 337. Snlingen, Dietrich y. (1227-41) 244, 415. 635. Thüringen, Landgr. Konrad v. (1234) 397.

Deutschland, Deutsches Reich, Imperium, Alamannia, Teutonia, 44, 62, 122, 168, 237, 262, 395, 418, 859. Fürsten, Grosse 64, 418. Geistliche, Pr&laten 18, 226, 257, 258, 259, 418, 479, 895. Ministerialen 9, 61, 829. Predi- catorum prior proviucial. Heinrich (1233) 368, 870. ungen. (1287-43) 489, 687. fratres 489. Minoriten 489 A., 750. general., proyincial., cn- stodes, ministri (1246) 750. minister lohann (1238) 520. Maria- Mugda- lenen-Orden 256, 257, 258, 259, 272, 273, 334, 335, 339, 341, 342, 343, 350, 435, 479, 487, 488, 489, 498, 739, 809. prepos. Rudolf quondam (1237) 479. 8t. (1229-37) 272, 341, 479. Sekten u. Kotzer 362, 368, 370.

Dentz, Dnscen, a. Mein, Kloster 779.

Devard vgl, Würzburg, canon.

Dhegte s. Denkte.

Dhrothen irüst bei Ruthe u. Coldingen 8. Drote.

Diabolus, G. u. Reinhard (1242) 669.

Dldcrkingehusen s. Wrisbergholzen.

Diekholzen, Holthuscn, Kr, Marienburg, 1(»2.

Dielmissen, Dedelessem, Dietrich y., ciy. in Hannover.

Diemarden, Dimerde, Kr. Göttingen, 400, 453 u. A., 454.

Diepenowo s. Dopeuoe.

Dietenbom, stc, v, Sondershausen, ecclos. N. 11.

Diethard «. Papa. Vgl, Deithard.

Dietmar s. Tbietmar.

Dietrich, Tidericus, Thco.loricns, Thide- ricus, Thedericus {um 12B5) 433. (1240) 586. (1259) 1111. castollan. in Lüne- burg {um 123C) 311. - S. des Leonard UildoBb. UB. JI.

(1229) 269. Brd. des Hoyer (1244) 711. Brd. des Simon (1246) 758. Brd. des Dh. M. (1225) 141. Vetter des Ludolf (1252) 904. S. der Christine in Emmerke (1255) 978. Brd. des Domh. M(arcolfus?) (1225) 141.

Brd. des camerar. Ludolf (1231-83) 327, 365. frater dom. Teuton. (1232) 337. yillicus st Crucis in Bettmar (um 1240) 611. fam. des com. Adolf y. Dassel (1241) 653. magister (um 1240-50) 608, 854. - mil. (1243) 690.

camerar. (1250-59) 837, 1110, 1112.

dapifer prepos. maior. (vor 1208) N. 26. Vgl. Acco. Achtnm, ciy. Adensen, y. Adyocatus. Agrestis.

Ahstedt, yillic. Alten, y. Altes- dorf, y. Amelunxbom, abbas. Appolde, y. Area, de. Astenbeck, y. Bameyelde, y. Bamm, y. Behrensen, y. Berel, v. Bero- münster, prepos. Bessingen, y. Bethein, y. Bettmar, y. Bock. Bodenhusen, sacerd. -- Bolzum, y. Boz. Braunschweig, st. Gyriac. canon., St. Egid. abbas. Brüggen, y. Gantheisem, y. cardinales. Ciyi- tate, de. Claro. Coquns. Gramme, y. Cultellus. Depenoe, y. Dentschorden, frat. Dielmissen, y. Dolberge, y. Domo, de. Dorreworth, y. Dorstadt, capell., canon., convers. Drispenstedt, y. Eccleyl. Echeke. Elbe, y. Eldint^on, y. Elmesborch, pleban. Elze, sacerd , yillic. ~ Engelborstel, y.

Escherde, y. Foresto, de. Fuscus. Gandersheim, pleban., ca- pellan. abbat., y. Goslar, y. Hacheim, y. Hake. Hannover, v.

Harlingerode, y. Harsum, yillic.

Hasserode, y. Heersum, y. Heiningen, prepos. Herzingerodh, y.

Hessen, y. Hildesheim, ciyis, St. Bartholom. prepos., canon., st. Gode- hard. monach., st. Michael abbat., prior, monach., st Mauric. deean., canon., yicar., y. Höxter, y. Holle, y. Hoyemeier. Huldelsem, y. Kage.

Kcmme, y. Kissenbrück, y. LafiEerdc, yillic. Lamspringe, sacerd.

Lauenstein, y. Lechstedt, y. Lchndorf, v. Lengede, y. Lowe, v. Losbcke, y. Lühnde, pleban.

Magdeburg, y. Mahner, y. Marienwerder, prepos. Michaele, de siincto. -— Minden, y. Monte, de.

Mudzeyal. Musekoye. Naum- burg, episc. Northeim, st Blasii

39

610

Dies Dorstadt

prior. Novali, de. NoTem fontibns, de. Oberg, v. Oedelom, v. - Oesingen, v. Ordenberg, t. Oster^ wiek, ▼. Othfresen, t. Ottbergen, sacerd., t. Overbode. Ovili, de.

PiL Piscina, de. Prome. Pnsteke. Qnedlinbnrg, dap., pinc.

Reden, ▼. Bedinkyshnsen, ▼. Ricklingen, ▼. Bicmauneshosen, v.

Riecheuberg, prepos. Ringelbeim, prior. Rode. Rodestock. Rös- sing, V. Rotolarins. Rabbo.

RuBt Rnsteberg. Salder, v. Schiaden, ▼. Schwanebeck, t.

Schwerin, episc Seryatii canon.

Sorsnm, ▼. Stedegem, v. Stenem, v. Sterne. Stöckheim, ▼.

Stokelet. Stnrz. Snlingen, v.

Torrevelde, v. Tosewlle. Tos- sem, V. Trier, archiepisc Walle, V. Wallenstedt, v. Wallmoden, V. Wehmingen, in. Wehre, v. Werthe, v. Wrisbergholsen, v. Wnlfinge.

Diez, Dhiez, com. Qerhard (1221) 4.

Dillenem, Dellenem, Dellem, trüst bei Bledeln u Lühnde, 356, 357, 607.

Dimerde 8. Diemarden.

Dingelbe, Eivedhe inzta (prope) Netelege, Kr. Marienhurg, 365, 1060.

Diugelstedt, Thingel-, Dinghelstede, Eber- hard, V. (1231-~40) 327, 469, 575.

Diuklar, Tinkeler, Thingelere, Thinkelere, Thinkele, Kr. Marienburg, 606, 693, 694. obedient. st. Cracis Lndolf (1243) 694. colloctor decime st Cmcis Heinrich (1243) 694.

von: Heinrich (1243-53) 697, 927. Hermann mU. (1232-60) 351, 390, 416, 458, 485, 491, 492, 605, 609, 610, 643, 678, 696, 699, 787, 795, 1021, 1035, 1140, 8. servns Eonrad (1227— um 1240) 241, 610. Eonrad (1227) 241. - Lndolf mil., Brd. des Hermann (um 1230-60) 296, 351, 390, 458, 643, 696, 697, 815, 1140. Reinhard gen. Impe- rator (1243) 693, 694.

Diseidissem, Bernhard y., Hüd. Minist. (1230) 291.

Dives, Divitis, Volcmari, Heinrich u. «. S. Heinric. de Cimiterio (1241) 638. lohann. canon. Hild. Volomar mil. u. S. Heinrich (1227) 244. Volcmar, 8. Fr. Adelheid m. Kinder Heinrich, Volcmar u. Adelheid, cives Hild. Volcmar, canon. st. Manricii.

Dedenbroke, Siegfried y. (1239) 550.

Dornten, Dhomode, n. v. Goslar, sacerdoa

Qottschalk (1258) 1087. ton: Hein- rich (1258) 1087.

Döteberg, Thodeberge, Kr, Linden bei Hannover, 306.

Dötzheim 8, Thnssenheim.

Dötznm, Dotessem, Dothessem, Kr. Gronau, 964.

Dolberge, Dietrich ▼. (1230) 292, 296, s. Brd. Herebrand (1230) 292.

Dolgen, Dolgem, Kr. Burgdorf^ 102. von: Werner (1255) 979.

Domesle, Bernhard ▼. (1236) 446.

Domo, de, y. Hanse, Bertold (1240— um 1250) 586, 669, 720, 850, 8. Fr. Sibnrg (um 1250) 850. Bertold dy. Hild.

Bertramm (1240—46) 589, 690, 696, 699. Bertramm, ciy. Hild. Bnrchard (1233) 372. - Dietrich (1284-35) 398, 401, 410. Eier (1251) 872. - Friedrich (1245) 733. Heinrich (1240 -50) 624. Hüdebrand (1240) 589 A.

Eonrad, ciy. in Braonsohw. Richard (1226-51) 217, 237, 243, 269, 337, 399, 408, 409, 509, 572, 733, 870.

Richard canon. st Sim. et lüde in Qoslar. Volcmar, Brd. des Bertramm, ciy. Hild.

Domo lapidea, de, s. Lapidea domo, de.

Deren, Gerhard y., castellan. in Lüneburg (nm 1230) 311.

Dorin (Döhren, Kr. Goslar?), Gerkin y., mil., minist, dncis Sax. (1222) 50.

Dorreyelt s. Tonreyeld.

Dorreworth, Dietrich y. (1236) 459, 460.

Dorstadt, Dorstat, Dnrstade, s. v. Wolfen' büttel, Ort, yilla 93, 269, 311, 355, 375, 406, 432, 466, 594, 595, 596, 626, 632, 657, 815, 822, 848, 849, 957, 958, 981. Anstellnngsort 567, 568. 960.

sethelhof, curia domesliea der y. Schiaden 855. cives 822. preeo Günther (um 1285) 488. ecclesia parochialis 355, 456, 471. plebani: Johann (1282) 855. Wideklnd (1266) 998. capella Heinrici de Scbladen 355. capellan. Dietrich (um 1234— 35) 407 433.

Eloster b. yirginis 92, 93, 114, 224, 253, 261, 269, 311, 832, 354, 355, 875,

406, 407, 431, 433, 434, 447, 456, 466, 471, 490, 499, 535, 567, 568, 594, 595, 596, 597 n. A., 601, 602, 626, 632, 657, 779, 782, 802, 815, 821, 822, 830, 847, 848, 849, 855, 856, 867, 910, 912, 957, 958, 960, 981, 985, 1001, 1016, 1072, 1091. altare in medio monasterio 867. Camera, Eämmerei 830. missale 354. preposiii: (allgetm^

407, 456, 597. ongen. (1223—24) 92,

Dramfeld Eberhard.

611

lU. Walther (1224-83) 144, 191, 253, 261, 311, 382, 354, 356, 375, qaondam (1234-85) 407, (erw. um 1235) 434. G. (1234-35) 407. Otto (1235 -36) 433, 434, 456, 466. Walther (1237-40) 490, 499, 567, 568, 594, 596, 597, 601, 602. Bertold (1249- 52) 821, 830, 848, 849, 855, 867, 912. Eonrad (um 1254-1257) 960, 981, 985, 1001, 1016. priotHsse: Jutta (1228— um 1235) 253, 407. Gertrud ▼. Winzen- bnrg (1240) 567, 594. Johanna (1249 -51) 821, 867. Oda (1252-57) 912, 1016. 8(yrore8, domine 431, 447, 456, 568. Brenen(?), S. t. (1234-35) 407. Gecilia (1240) 594. Elisabeth (1258) 1091. Eofemia (1261-52) 867, 912. Flöthe, zwei Tt, des Simon t. (1249— 52)830. Gerborsr (1240) 594. Gertrud (1240-58) 594, 1091. Hoburgis (1251) 867. Hohnstein, Lnttmd com. t. (um 1250) 848. Johanna (1240) 594. Kissenbrttek, Adelheid y. (1251) 867. Lehre, Mathilde und Windelbnrg v., Schw. (1251-52) 867, 912. Mahner, M. ▼. (1234r-85) 407. Margarete (1258) 1091. Nigra, Gertrud (1251) 867. Oda (1240-51) 594, 867. Sophie (1252) 912. Winsenburg, Gertrud y. {um 1234-1251) 407, 821, 867. Wittenyils, Oda w. Cecilie y. (1249) 821. Wolfen- bttttel, Beatrix y. (um 1234) 406. fratree^ canon. regulär, : Dietrich sacerd. (1240-55) 594, 595, 596, 981, 985. Eberhard sacerd. (1240-52) 594, 596, 867, 912. Johann (1249-52) 830. - fratres conversi: Albert (1233-52) 375, 407, 490, 594, 821, 867, 912. Bertold (1^-52) 375, 867, 912. Dietrich (1240-52). 594, 912. Gerlach (um 1230-35) 407, 433. Heinrich (1252) 912. Hermann (1234-40) 375, 407, 594, 601. Jordan (1249-52) 821, 867, 912. Luder (Mm 1234-1249) 407, 594, 821. Ludolf, zwei d. N. (1240) 594. Reiner (1255) 981, 985. Rudolf (1251 -52) 867, 912. Volcmar (1240) 594. Winand (1249) 821. - nobilea von: Adelheid, Bia u. Lutgard, Tt. des Bernhard (1236)446, Adelheid's Mann Johann {um 1235) 434. Arnold, S. des Bernhard (1229-37) 269, 355, 365, 446, 447, 480. - Bernhard (1223 —46) 90, 207, 220, 269, 296, 332, 355, 365, 371, 433, 434, 446, 447, 458, 459, 460, 480, 506, 521, 564, 598, 635, 756. Bernhard canon. Hild. Konrad, S. des Bernhard (1282-58) 355, 488, 434, 446, 447, 564, 597, 601, 602, 756,

815, 847, 866?, 867, 928, 929, 958, 995 1072, oasteUan. in Lichtenbeig 6()2, s. Fr. Gertrud (1251) 867. Mimatenal. der V. D. 353.

Dramfeld, Kr. Oöttingen, 1029. Dreileben, Drcleye, Gerhard y., canon.

St. Mauricii. Drieburg, Triburch, Heinrich y., canon.

Hild., archidiac. in Solschen. Drispenstedt, Drismen-, Dristnen-, Dris-

pen-, Drespenstide, n. v. HUdesheim,

640, 578, 915, N. 13. yiUicus ffilde-

brand (1224) 112. - von: Dietrich (1240-49) 624, 744,

816, 885. Herbord, Brd. des vor. (1227-49) 223, 292, 330, 624, 650, 744, 816. - HUdebrand (1224-54) 112, 274, 428, 539, 574, 578, 587, 624, 664, 671, 676, 723, 766, 915, 942, 947, 8. Frau Heilradis (1240-42) 574, 664.

Drobe s. Trobe.

Drote, Dhrothe, wüst hei Ruthe, 964,

907. N. 14. Drttbeck, Dhrubeke, nw. v, Wernigerode,

Kiost^ 779 848. Drütte, Truttethe, Amt Wolfenbüttel, 261. Dru|:esilyor, lohann (um 1230) 309. Dudtnge s. Duthingne. Dttnamflnde, in Livland, Kloster 838 A. Dttngen, Düngern, Dunehem, Kr. Marien-

bürg, Gross- 222. Klein- 222, 610.

von: Heinrich (1250?) 831. Düngstrup, bei Wildeshausen, 839 u. A. Daensen, Dudenszen, Kr, Hameln^ 167. Dumeko, Eilhard u. Fr, Helemburg, ciy.

in Hannoyer. Dus, Duas, Burchard u. Hartwich, Brdr.

(1251) 878. Duscen s, Deuts. Duthingne, Dudinge, Hartmann y., mil.,

u. S. Siegfried mU. (1238) 516. Dux, Konrad, ciy. Goslar. Konrtd

(1245) 729.

E. ygl. Harbke, y.

Ebbelenstede, (Jrachto y. (1232) 338.

Ebelingeroht, -rot, -roth, Rudolf u, Ulrich V., Brdr. (1229-46) 270, 271, 366, 772.

Eberbach, Oberfranken, abbas Erkenbert (1221-28) 27.

Eberhard, S. des Luder (1242) 670. Vgl. Alten, v. Berkum, y. Borsum, y. Denkte, y. Dingelstedt, y. Dorstadt, canon. Gandersheim, offi- ciat. Jerze, v. Lutter, y. Milnem, y. Northeim, st. Blasii abbas. y. Odem. Ringelheim, abbas.

89*

612

Eberholzen Ekbert

Salder, y. Salzbarg, archiep. Seesen, pleban. Steterbnrg, prepos.

Warendorf, v.

Eberholzen, Eilbereholthnscn, Kr, Gronau, 556.

Eberstein s. Everstein.

Eboldshansen , Elboldeshnsen, Kr, Oste- rode, 997.

Ebrach, Kloster 84.

Ebstorf, Kloster 250.

Ecbere, Jordan ▼., mil. (1257) 1032.

Ecbertas s, Ekbert.

Ecclevi, Dietrich, civ. Hild.

Echeke, Dietrich m. ä Heinrich (1221— 29) 28.

Echim, Echzem s, Eitznm.

Eckere, Heinrich y. (1231) 316. Jordan y., mil. (1256) 1006.

Eckehard, Eggehardos, vgl, Astonbeck, y.

Barfelde, pleban., v. Bilm, y. Kissenbrück, ciyis. Lebenstedt, y.

Lenthon, y. Lühude, y.— Marchio.

Merseburg, episc. Mtincb. Neneukirchen, y. Oestorf, y. Rnfns.

Swihtomere. Wallenstedt, v. Eckehard], Eggehardi, Heinrich, ciy. in

Branuschw. - Ludolf, ciy. Hild., s. Rnfns.

Eda, silya, hei Beihein, 470.

Ecleghe s, Eiklingen.

Eddessem, Hedessem, untst hei Hild., 964, N. 13.

Eddinghansen, Ethiuge-, Ettiugehnsen, Kr. Gronau, 469, 482, 586, 636, 637, 880.

Edelems, Ethelems, s, Wittwe Margarete (erw. 1243-52) 702. Vgl. Braun- schweig, ciy.

Edemissen, Etmissen, Kr, Einheck, ple- ban, Hermann (1253) 920, 921.

Egelmar, dapif. comit. do Pyrmont (1253) 933.

Egenstedt, -stede, s. v. Hild., 102, 1006, 1032. Ausstellungsort 222.

Egestorf, Esodestorp, Kr. Springe, 316.

Eggelsem s. Hohcnoggclscn.

Eggersen, Egersom, Eyersem, s. v, Salz- hemmendorf, 102. von: Johann (1251) 857.

Egidius vgl. Branuschweig, y.

Eichstedt, episcop. (1221—49) 37 Var.

Eico, Eiko, Heico, Eicho, Eike, vgl, Bier- bergen, y. Braunschweig, cons. Hildesheim, st. Johann, proyis. hospit, canon.

Eyersem, s, Eggersen.

Eyeshusen 964.

Eihem, Eigcm a. Eime.

Eiklingen, Gross- und Kloin-, Ecleghe,

Kr. Celle, 982, 1086. Eilbert canon. HUd. u. prepos. wo f (1231)

319. Eilboreholthnsen a. Eberholzen. Eilbredcn, hei Pymwni und Griessem zu

suchen, 167. Eildagessen s. Eldagsen. Eileringehnsen, icHat hei Diekholzen, 102. Eilhard, Eilardus (um 1230) 309. (1246)

816. fam. des Herrand canon. se.

Crucis (1240-50) 610, 848. fam.

des Konr. y. Hsede (1243-46) 701.

Ministerial y. Qandersheim (1226) 198.

seryus des Eyerw. y. Adensen (1238) 516. Vgl. BoiBum, gogray. Brttggen, y. Dumeke. Ganders- heim, y. Heisede, y. Hiidesheim, ciyis. Hsede, y. Lapidea fosaa, gogray. Lauenrode, ciyis. Rös- sing, y.

Eilika vgl. Adenstedt, y. Kage. Eilstringe, Eilestringe, Ustrige, wüst hei

Rosenthal 90, 346, 445, 661, 922. Eimbsen vgl. Embehusen. Eime, Eiem, Eihem, Eigem, w. v, Gronau,

275, 516. villicus Wicker, s. Fr.

Immeka, s. T. MathUde (1223) 76.

von: Bertold, sery. (1234-41) 404, 694.

Gisicho u. Otto, Brdr. (1238) 516. Einbeck, Eynbike, Em-, Ein-, Eimbecke,

324. Ausstellungsort 866. Stift st. Alexandri 134, 185. ins patronat 135. preposit. Ottrayen (12^-26) 134, 147, 148, 151, 152, 153 u. A. decan. Udo (1225) 134. scolast, Lu- dolf (1225) 184. - custos Bertold (1225) 134. canonici: Hermann, Konrad, Otherayen, Wigmann (1225) 184.

von: Ludolf, mag., canon. Hild.

Einum, Einem, d. v. Hild,, 112. tum: Arnold Rufus (1224) 112. Heinrich (um 1240) 608. Heinrich ciy. in Achtnm. Heinrich Longus, lito episc. (1224) 112. - Helmold (um 1230-40) 310, 608. Heuzo u, Johann (1244) 717. Ulrich, ciy. in Achtum.

Eitznm, Echim, Ethsem,Echzem,Ei8cheim, n, V. Gronau, 102, 541, 1149. von: Gisoler (1226) 179, 180, 181.

Eizo vgl. Assel, y. Cop. Stednm, v.

Ekbert, Ekkebertus, Hecbertus (1236) 469. (1242) 670. camerarius (1141) N. 6; (um 1225-126Ö) 140, 239, 555, 557, 640, 684, 689, 712, 714, 717, 767, 835, 837, 861, 909, 914, 929, %2, 964, 968, 1009, 1021, 1027, 1042, 1062, 1063, 1068, 1074, 1088, 1085. 1086, 1092, 1109, 1110, 1112, 1116, 1118,

Ekkelsen Emmerke.

613

1145. 1159. S, des camerar. Ludolf (1238-41) 518, 557, 570, 579, 591, 629, 641. - fam. (1251) 881. - über (1281) 322. hild. Ministerial. (1221) 8, 9. (1258) 1042. - Vgl. Assoburg, V. d. Bothein, v. Braunschweig, ciyis. Clincko. Esaem, v. Freden, v. Heiningen, prepos. Hildesheim, st Godehard. monach. Knikke. Lnttcr, v. Niger. Ndrten, canon. Novali, de. Oste- rode, ▼. - Pica. Spade. Tossem, V. -— Wallenstedt, v. Wöltingerode, frater. Wolfenbttttel, v.

Ekkelsen «. Hoheneggelsen.

Ekmolen 566.

Elbe, Albia, die, 445, 795. partes Trans- albine 795.

~ Elvede, Elvedhe, Elvete, Helvedhe, Kr. Marienhurg, 480, 547, 591, 605, 774, 775, 792, 1024, N. 13. -— yilücua st. Crucis Eonrad (1246) 775. minor, Klein- 679, 729, 875.

von: Albert (1240) 560. ~ Arnold (1235-44) 430, 717. Dietrich (1234) 430. Dietrich, S. des Arnold (1244) 717. Dietrich, S. des Ernst (1235) 430. Dietrich, S. des Arnold, civ. Hild. Neustadt. Ernst u. S. Ernst (1235) 430. Eveza, T. des Arnold (1244) 717. Halte, S. des Arnold (1244) 717. Konrad, hiJd. Minist. (1228-60) 262, 289, 322, 327, 337, 338, 345, 863, 865, 366, 415, 430, 518, 591, 629, 681, 709, 903, 989, 1021, 1042, 1060, 1074, 1081, 1134, s. S. Konrad (1231--58) 827, 1081. - Lndolf canon. st. Gmcis. Lndolf, S. des Arnold (1235) 430. Lndolf, Brd. d. Konrad (1241-56) 629, 681, C96, 709, 872, 983, 989. Sophie, T. d. Ernst (1235) 430. ~ Thegenhard (1227-51) 237, 243, 327, 331, 332, 381, 539, 641, 661, 688, 710, 860, 863. Thetmar (1227-35) 237, 243, 410. Volcsidis, T. des Ern«t (1235) 430.

Elbere s. Olper.

Elboldeshnsen s. Eboldshansen.

Eldagsen, Eildagessen 609. Ansstellnugs- ort 933, 956. civis Hildebrand, iuzta Cimiterinm u. S. Hildebrand (1254) 956. archidiacon. Hngo prepos. st Cmcis (um 1240) 609. plebani: lohann (um 1240) 609. Heinrich (1251) 857. sacerdos Nicolaus (1251-54) 857, 956.

Eldlngen, Eidinge, Dietrich v. (1232-33) 337, 363. - Wübrand t. (1232) 337.

Elersen s. Allersheim.

Elgerus mil. (1247) 791. Vgl. Hohen- stein, com. v. Goslar, st Sim. et lud. prepos. Grone, v.

Elias, vgl. Braunschweig, civis, v. Esbeck, v. Uten, v. Institor.

Elle, Gerhard canon. st Crucis. Hein- rich civ. Hild. lohann, v. Brann- schweig (1257) 1009.

Elisabeth, Hilsebe, vgL Dorstadt, soror.

Holtnickcr. Spade. Thüringen, Landgr. Wackersieben, v. Wim- menhusen, v.

EUece s. Elze.

Ellessem, Ellesen, Elsen, wohl Elze Kr. Burgdorf, Hermann V. (1240-58)598, 599,* 982, 1017, 1086 u. A., s. Ss. Her- mann u, Friedrich (1240—44) 698, 599, 712, s. T. Mathilde, cellerar. in Qued- linburg.

Elmannus vgl. Michaele, de sancto.

Elmenstat s Helmstedt.

Elmcsborcb, Helmesborg, Elmesburg, wüst bei TwiefUngen, ecclesia 207. plehan. frater Dietrich (1240-41) 56?, 638.

Elsass, com. Sigebert v. (1221) 4.

Elvede s. Elbe.

iuzta Neteloge s. Dingelbo.

Elvelingerodhe, Ludwig v. (1236) 465.

Elze, Aulica, EUece, Kr. Gronau, 293, 753, 1148. ecclesia st. Pctri 549. archidiacon. Dietrich v. Adensen (1239

41) 549, 651. vilUcus st Crucis Simon u. Brd. Dietrich u. Konrad (1246) 753. sacerdotes: Dietrich (1239) 549. lohann (1260) 1148. von: Arthus u. Gerhard (um 1240) 674. Bodo (1251 -53) 870, 933. - Härtung (1250-60) 885, 880, 933, 1144. 1148. lohann (1230 44) 293, 717. - Siegfried (1227-40) 217, 562, 563. Ulrich (1249) 885.

Embehusen, oh Bimsen? 102. Embeke, -bike s. Einbeck. Emdesdoro s. Himmelsthür. Emmen, Emeiiem, Kr. Isenhagen, 760. Emmer, die, 167.

Emmerke, Emberko, Embriko, -breke, -bereke, w. v. Hild. 837, 860, 873, 978.

von: Bernhard (1225-30) 144, 249, 294. lohann, S. des Christian (1255) 978. Konrad (1230-43) 290, 327, 332, 361, 394, 403, 419, 445, 450, 472, 475, 511, 518, 555, 557, 567, 568, 579, 643, 661, 662, 663, 665, 684, marscalcus, mehrere d. N. (1221-52) 3, 9, 47, 121, 164, 188, 222, 223, 229, 237, 243, 244, 263, 265, 269, 281, 285, 287, 290, 291. 292, 296, 322, 325, 326, 327, 331, 332, 336, 345, 347, 351, 381, 390, 391, 394,

614

Emmern Escherde.

406, 409, 414, 419, 426, 445, 446, 447, 463, 464, 465, 467, 485, 486, 491, 492, 508, 512, 514, 517, 528, 525, 530, 534, 536, 541, 547, 548, 555, 556, 557, 558, 559, 560, 561, 562, 663, 564, 570, 572, 578, 579, 589, 591, 598, 607, 616, 227, 629, 661, 676, 678, 679, 680, 688, 690, 707, 710, 712, 719, 722, 732, 733, 738, 744, 763, 767, 776 u. A., 797, 835, 860, 868, 868, 870, 902: Söhne des marsc. Konrad: Baldoin (1836-57) 445, 446, 539, 557, 591, 860, 868, 872, 1021, Konrad (1257-59) 1021, 1036, 1109. Lndolf (1257) 1021, Heino (1239-51) 534, 555, 570, 629, 710,712, 767,860, 872, marscaleus (1259-59) 907, 919, 920, 929, 1021, 1035, 1109, Bruderss. dess. Siegfned (1239) 534. Bicbodo, Brd. des Konrad (1232) 851. - Widold (1235) 416. Wübrand, Brd. des Konrad [1232] 332, 351.

Emmern, Embere, Hembere, Heimbere, Kr, Hameln, 662. sacerd. Hermann (1256-57) 1006, 1032.

Emne, Empne, Empna, wüst uro jetzt Cfronau, 208, 509, 616, 629, 737. ~ Tillicns episcopi: Konrad u. S, Wemo (1246) 753. von: lohann, cons. Hlld.

Volkold, clv. in Lanenrode. Bnelissen, unbest, 500. Enekenrode s. Engerode.

Engelbert, llggelbertns (1255) 966, 968.

aerma epiac. (1256) 964. Vgl, Anceps. Dahlnm, t. Hacheim, t.

^ilde8heim,capellan. episc, st. Andr. canon. KOln, archiep. Leim, y.

Lenthen, y, Osnabrück, episc. Bhttden, y. Bingelheim, pleban. Rosenthal, y.

Engelberti, Ludolf fil. (1232) 337.

Engelborstel, Engeleborstelde, Endelinge- Dorstolde, Engelengebnrstel, Engel- borstelber, von: Dietrich (1242) 662. ^ Lndwig (1240-59) 564, 845, 1114.

Engelbnrgis (1236) 469.

Engeleko, Engelike, seryns (1259) 1110, 1112. Vgl. Lenthen, v.

Engelhard, ;S'. des Hermann (1232) 354.

Vgl. Beknm, y. Nanekessen, y.

Nanmbnrg, episc. Snring. Engelhard!, Engellardi, Heinrich, ciy.,

cons. in Brannschw. lohann, canon.

st. Andree. Enger, Angaria, Kr, Herford, prepos.

Volqnin y. Sohwalenberg, canon. Hild.

(1258) 1086. dux s. Sachsen. Engerode, Enekenrotho, Amt Salder,

&1A. AnssteUnngsort 731.

Ense, Hermann's y. T. Oertnid, ams- berger, dann hild. Ministerialin (1255) 974.

Erbach, Rheingau, 462.

Erembort (1177) N. 8. Vgl. Goslar, s. Sim. et Ind. decan.

Erfnrt 10 A., 33. Ausstellnngsort 359, N. 11, 12. st. lohann 33.

Erich, Ericns (um 1235) 433.

Erk s. Tork.

Erkenbort vgl Eberbach, abbas. Hildesh. canon.

Erkle, Thegenhard y., mU. (1246) 754.

Ermentmdis s. Jrmtmd.

Ermgardis s, Inngard.

Ernst, Amest, Emestns, t#. S, Ernst, miüt. (1250) 837. dapifer u. hild. Minister, (1222-26) 47, 112, 160. s. Brd. Heinrich (1224) 112. Vgl. Bethein, v. Bleckenstedt, y. Elbe, y. Gleichen, y. Hake. Hildesbeim, st Michael, abbas, prepos., monach. Lobke, y. Meienbeig, V. Nette, y. Noyali, de. Bössing, y. Stenem, y. Stöckheim, y. Uslar, y. Veteri foro, de. Wohlen- hansen, y. Wfilfingen, y.

Erpo lito des Kl, Heiningen (1253) 932.

Esbeck, Esbeke Estbeke, tr. v. Gronau, 665.

8. V, Gross 'Freden 1089.

von: Bernhard (1233) 363. Elias (1243) 689. Friedrich (1226-41) 207, 433, 434, 459, 460, 511, 685. - Heinrich (um 1236) 433, 434. - lo- hann (1226) 193. - Lndolf <1238-41) 521, 635.

Escherde, Escerte, Esscherte, Escfaere, Eskorte, Esscerte, Escerthe, Eskert, Escherte, tr. v. Hildesheim, 274, 880, 977, 1007. AnssteUnngsort 637, 1026, 1057, 1116. antiqnnm, yetos 467, 468, 469, 708, 977. - noynm 947, 1025. parynm 1063.

Kloster 274, 308A., 467, 468, 469, 470, 482, 483, 556, 636, 637, 640, 658, 807, 808, 836, 844, 845, 846, 857, 858, 878, 879, 880, 881, 933, 934, 947 n. A., 977 1026, 1057, 1108, 1114, 1116. cimitermm 467, 468. cnstona 274 A. prepositi (allgem,) 469. Heinrich <1236-60) 467, 468. 469, 470, 686, 636, 637, 640, 708, 808, 844, 845, 846, 857, 858, 879, 983, 947 n.A., 977, 1007, 1026, 1067, 1108, 1114, 1116, 1140, s, Brd, Bnrchard. s. das., s. fa^ muH Arnold, Konrad (1251) 857 und Bernhard (1250 51) 844, 857. camerar. Heinrich (1250) 845. eustos

Escheishansen Florinns.

615

(allgemj 274. castoria 274 A. so- cerdotes: Heinrich, Brdraohn, des pief, Heinrich, u. Heinrich t. Braak (1259) 1108, 1116. - Insarins in E.? (1236) 469. conver8. lordan (1265) 977. servi prepos. Lndolf u. Albert (1240) 556.

von, die (1240) 556. Basil, Brd. des Lippold, hild. Miniaterial (1225— 58) 146, 416. 463, 467, 469, 482, 483, 486, 586, 540, 664, 578, 640, 658, 676, 712, 807, 837, 845, 870, 1057. - BasU, Brd. des lohann (1258) 1042. - Die- trich, Brd. des Lippold (1225-44) 121, 274, 281, 881, 469, 676, 691, 708. - Dietrich, Brd. des Lippold {erw. 1236) 467, 468. lohann, S. des Dietrich (1244) 708. lohann, hild. Ministerial (1243-60) 691, 832, 861, 1039, 1040, 1042, 1074, 1076, 1077, 1078, 1088, 1107, 1110, 1112, 1129, 1134, 1137, 1146. - lordan serv. (1258) 1074. - Intta T. Bremen, Schtv. des Lippold u. Dietrich (1229) 274. Lippold, mehrere (1222-60) 47, 121, 146, 188, 223, 239, 244, 270, 271, 274, 281, 289, 307, 337, 345, 346, 365, 390, 401, 402, 403, 416, 463, 467, 468, 469, 482, 483, 540, 578, 579, 607, 676, 679, 712, 832, 887, 872, 902, 903, 909, 910, 914, 1057, 1074, 1140, 1146. Lippold iun. (1234-36) 402, 417, 430, 467, 469. - Lndold, Brd. des Lippold u. Dietrich, abbas st. Godehardi.

Eschershansen, Esscheres-, Eszershnsen, in Braunschweig, cives: Heinrich Richardi, Heinrich Rothardi, Gottfried Pistor (1246) U6.—pUban. Wilbrand. de Insnla (1253) 921. von: lohann, yicar. Hild. lohann cleric. (1236) 452.

Escninns, Esqninas s. Aschwin.

Esekenrothe, Christian y. (1228) 261.

Esesdorpe s. Egestori.

Esici fil. Walther, ciy. in Lanenrodo.

Essem, Essim, Hessem, wUst bei Steuer- wald, 455, 558, 559, 574, 587, 648, 664, 882, 914, 1128, 1129, N. 13. Ansstel- Inngsort 568, 559. von: Ekbert (1251 -63) 860, 920, s. S. Ekbert (1253) 920. Hecelo (1141) N. 6.

Es8lin£;en, Ansstellnngsort 395.

EstivaUs, lohann (1242) 662.

Eswinns s. Aschwin.

Ethelems s. Edeler.

Ethellellas (1242) 670.

Ethsem s. Eitznm.

Ethzienrod (wohl Essenrode), lohann y., mü. (1241) 639.

Etmissen s. Edemissen.

Ettingehnsen s. Eddinghansen.

Ettsiem s. Itznm.

Eafemia vgl. Dorstadt, soror.

Eva vgl. Alta domo, de.

Eyeningeroth 964.

Eyerode, Eyelingeroth, Kr. Alfeld, 548.

Everold vgl. Woltwiesche, t.

Eyersdorp, lohann t. (1250) 844.

Byerstein, comites v.: (1226-27) 208, 235. Albert canon. Hild., prepos. st. Cmcis «. st. Petri in Goslar. Albert (1199-1206) N. 20. - Friedrich, Brd. des vor., prepos. in Nörten, prepos. st. Bonifac. in Hameln. Heinrich (1223 -24) 61, 109. Hermann (1226-57) 167, 832, 879, 1029. - Konrad (1221 -57) 4, 90, 109, 832, 879, 1029. Ludwig (1241-57) 629, 659, 790, 832, 879, 956, 1029, s. S. nngen., cleric. (1242) 659. - Otto (1223-58) 90, 109, 572, 832, 1028, 1094. - Otto canon. Hild. Ministerial der 109.

Everwin vgl. Adensen, v. Bossenleye, prepos. Schwanebeck, y.

Eyeza vgl Elbe, y.

F (ygl. V).

F. s. Isenkagen y.

Fago, de s. Hohenbüchen.

Farmsen, Vermersen, Vermersse, Wer-, Vermerssen, Kr. Marienburg, 529, 534, 589, 691, 714, 962, 1084, 1132, 1133.

Feldbergen, Veltberge, von: Thetmar sery. (1235) 416.

Ferentino, Ansstellnngsort 66 A, 69, 70, 72.

Ferrara, elect. Philipp apost. sed. leg. (1246-49) 758, 759, 814.

Flachstöckheim, Stockem 353?, 1123.

Flamingns, Eonrad (1242) 662.

Flöthe, Vlotede, Ylothede, Kr. Goslar, 433, 434, 499, 595, 596, 612, 632, 782, 876, 1004. capella 224. sacerd. Philipp (um 1240) 612. Klein-, Ost- ylotede 224, 568. silya Bomeholt bei 596, 632.

von: lohann (1241) 627. Intta (1230-46) 313. Rndolf. ciy. in Brannschw. Simon mil. (um 1240 —52) 602, 830, «. Tt. Nonnen in Dor- stadt. — Werner, armiger (1254) 956.

Florentins (1239) 543. - Vgl. Biewende, sacerd. Hildesheim, der. episc, canon., st. Andree canon. Nörten, canon.

Floria s. Kemme, y.

Florinns vgl. Brannschweig, st. Blasii canon.

616

Forste •— Gandersheim.

Forste, Vorsethe, Vorsate, Vorsatnin, Vorsede, n. v. Hildesheim, 291, 296, 301, 346, 403, 445, 446, 564. Ans- Stellungsort 290, 321, 322, 323, 327, 391, 394, 400, 4(^3, 419, 450, 505, 511, 544, 546, 555, 556, 557, 561, 579, 581, 638, 641, 648. caminata episcopi 579. Insel Rossewerder hei 304. pleban, Bernhard sacerd. (1236—41) 445, 543, 556, 5S1, 612, 638.

von: Bertold (1224) 112. Lambert mil. (1240) 579. Widekind u. lohann servi (1241) 637.

Loggia, Ausstellungsort 192.

Folkmar s, Volcmar.

Foresto, Thideric. de {um 1240) 617.

Foro, de, Markte, vom: lohann, canon. st. Mauricii. Ludolf, civ. Hild. Volcmar (1227) 193, 237, 243.

Frankenberg, Heinrich v. (1236-51) 445, 873.

Kloster, s. Goslar. Frankenhausen, prepos. D. (1234) 397. Frankfurt 3. Ausstellungsort 9, 383,

384, 887.

Frankreich, Francia, 141, 809.

Fredelsloh, Kr. Northeim, Kloster, 52.

Freden, Verdenem, Freyden, Vriden, Vrethen, Vredene, Frieden, Fredhen, Wredhen, Kr. Alfeld, 780, N. 26. Gross-, ecclesia 102. sacerdotes: Bantwich M. Heinrich (1251) 8S1. Obedienz St. Crucis 923. obedientiar. Gerhard scolast. St. Crucis (1259) 1117. homo ducis Werner (1246) 780. Klein- 1117.

von: Basü, 5. des Ekbert (1241-51) 629, 665, 870. Ekbert, Hild. Mini- sterial (1228-51) 262, 289, 322, 345, 347, 351, 505, 517, 541, 629, 661, 663, 665, 680, 709, 870, s. Fr. Gertrud (1231- 51) 322, 870. Ekbert, S. des vor. (1240 -42) 562, 563, 665. Hermann (1232 —54) 355, 568, 602, 957. lohann, S. (20« Hermann (1254) 957. Lippold, S. des Ekbert (1251) 870. Ludolf (1256) 989. Walther, Brd. des Ek- bert sen. (1241-42) 629, 663, 665. Wasmod'« S. lohann, s. Fr. die T. des Meinhard, liton. st. Crucis (1259) 1117.

Friaul, Ausstellungsort 333.

Friedberg, Vriberg, -berch, Konrad v,, canon. Hild. u. electus in Olmütz.

Frieden s. Freden.

Friedrich, Frethericus, Fri-, Fredericus (1177) N. 8. - mil. (1233) 375. - Vgl. Bioweude, v. Bock. Boineburg, V. Bortfeld, v. Botel. Bremen, V. Collerbeck, v. Domo, de. Ellessem, y. Esbeck, y. Eyerstein,

com. y. Friso. Goslar, st. Bim. et lud canon. Halberstadt, episc.

Heere, y. Heisedo, y. Helm- stedt, prepos. Hcrsleve, y. - Hildes- heim, canon., st. Cruris canon., st. Godehard. monach., st. Manne, dccan., canon. Indagine, de. Kaiser. Leiningen, y. Lengden, y. Lüne- burg, y. Magdeburg, decan. Pop- peuburg, y. Rössing, y. Sarstedt, y. Schwerin, com. y. Stedere, y.

Steiniah, sacerd. Templarius. ■Tossem, y. Walkenried, abbas. Winnigstedt, y.

Friso, Alexander, mil. (um 1250) 847. Friedrich (1232-54) 355, 450, 512, 524, 815, 822, 958. - Heinrich (1254) 957, 958. Ludolf, Brd. des Friedrich (1232-54) 355, 847, 957.

Fritzlar, Frislariensis , prepos. ^ decan., custos ungenannt (122r>) 130. canon. Giso (1189) N. 11. Ludold (1242) 601».

Frose, Vrose, nw. v. Aschersleben, so- cerd. lacob (1240—50) 625.

Frowin, Wrowin vgl. Wostfelde, v.

Fttmmelso, Vimmelse, Vemel-, Vimel- husen, Vimmellessom , Amt Wolfen- hüttel, 1061. - sacerdos Luthmar (1259) 1111. von: Hugo, canon. st. Crucis.

Konrad, Brd. des Hugo, mil. (um 1230-1258) 311, 797, 800, 883, 939, 990, 992, 999, 1000, 1C61.

Fulda, Ausstellungsort 318, 789. abbas

Konrad (1235) 411, 426. Fuscus, Dietrich, ciy. Hild.

G.

G. laicus (1228) 264. T. der lulU {um 1240) 615. Vgl. Altaich, frater.

Dorstadt, prepos. Hildesheim, St. Mauric. canon. Isenkagen, v. Blagdeburg, canon.

Gadonstcdt, Godenstedo, Kr. Peine, 406.

von: Bertold (1258-60) 1072, 1157. Gakonholte s. Gockenhois.

Galgano, st., abbas lohann (1223) 6o.

Galle, Gallo, lohann (1233— um 1250) 365, 624.

Galliens, lohann, frater, in Marienrode? (1257) 1014, 1015, 1103.

Gallina, Wieport, ciy. in Brannschweig.

Gamsen, Gamenhusen, Amt GifhofTtj 813 A-, 828.

Gandersheim, Ghan-, Gandersem, Aus- stellungsort 692, 991, N. 4. - pleban. Dietrich (1256) 997.

Stift, ecclesia 79, 670, 918, 991. 997, 1064. abbatisse: Bertha (1127)

Oarbolznm Gerhard.

617

N. 4. Bertba (1222-43) 46, 198, 199, $99, 300, 692. Margarete (1256) 991.

canonici: Paderborn, Heinrich u. Volquin t., Brd., u. Wildeshansen, Heinrich v. (1256) 997. Wnnstorf, lohann t. (1256-58) 997, 1064. canonica: B. v. Velber (1239) 543. capellan. abhatisse Dietrich (1256) 997.

officiatu8 Luder u. S. Eberhard (1242) 670. camerarii: Bnrchard (1226-30) 193, 283, 284, 299, 300. Heinrich (1256) 997. vicedapifer Oiselbert (um 1230) 299, 300. - mtnisterialea 198, 199, 299, 3C0. Vgl Aibero ; Banteln, ▼. ; Brttggen, y. ; Chiria, de; Eilhard; Giselbert; Heisede, v; Beden, v.; Bobert; Wacljerwinko]; Weltebom, t. litones 670, 692.

ton: Bnrchard (um 1240) 602. Bnrchard, cons. in Brannschweig. Dietriih (1258) 1064. - Eilhard u. Fr. Walbnrg (1238) 508. Gerhard, Brd. des Nandwig v. Wülfingen (1253) 914. - Giselbert (1230) 283, 284. Hermann, canon. Hild. ~ Hermann mil. (1231-60) 327, 345, 415, 591, 602, 629, 665, 680, 709, 922, 929, 989, 997, 1060, 1075, 1076, 1077, 1078, 1086, 1098, 1109, 1110, 1112, 1118, 1128, 1129, 1134, 1149. - lohann, canon. st. Bonifac. in Halberstadt. lohann (1230) 289. Konrad mil., Brd. des Hermann (1223—56) 91, 436, 676, 997, 8. Kinder Konrad, Intta u. Lippold (1243) 676. Walther, Brd. des Hermann (1226 56) 164, 327, 345, 509, 997.

GarboJznm, Gorboldissem, Kr. Marien- burg, 89, 287.

Garbsen, UtTboldessen, Germersen, Kr. Neustadt a. i?. 89, 306.

Gardolfns vgl. llalberstadt, cpisc.

Garlebseu, Gerlcvcsscim, Heinrich v. (1234) 391.

Garmisscn, Germardissem, Gcnncrdessem, Germ wardessen. Kr. Marienburg, 287, 615, 967. Obedienz des Doracap. 967.

von: Arnold (1256) 987. lohann (1230- wm 1240) 287, 615, s. Brd. Thegenhard (1230) 287.

Garsncbnttle s. Gerstcnbüttel.

Gattersleben, lohann v. (vor 1224) 96.

Gebhard, Gevcbardus, Giyehardns (um 1235) 433. Vgl. Bortfeld, v. Gei- telde, pleban., v. Hildesheim, canon.

Kissonbrück, v. Lüneburg, v. Ostcrwick, v. Wernigerode, com. v.

Gehrden, Gerdeneim, Kr. Warburg i. TT., Kloster 779.

Geilenrothe wüst b. Ober-Gebra, N. 33.

Geisenhausen N. 1, 2.

Gcismar, 6. Göttingen, 531. von: mag. Heinrich, cleric. (1259) 1115.

Geitelde, Getlethe, Geitlede, Getledhc, AnU Wolfenbüttel, 580, 776, 911. ecclesia, sacrarium, parochiani 23. pleban. Gebhard, auch canon. Hild. (um 1221) 23. cleric. Bertramm (1246) 776.

von: Basil u. Gunzelln, Brd , u. Basil (1230) 283, 284. Gebhard canon. Hild. ~ lohann mil. (1260) 1137. Lndolf mU., zu:ei d. N. (1237-55) 486, 577, 580, 776, 931. - Ludolf « Wittwe (1246) 776, deren T. Nonne in Stetcr- bnrg.

Geldern, com. Gerhard y. (1228) 69 A.

Gelede s. Gielde.

Geltmar vgl. Heiningen, prepos.

Genua 187.

Georgio, Georio, Helmold. de sancto, ciy. Hild. Hermannns de sancto (1226) 193.

Gerbert vgl. Hildesheim, st Godehard. monach. Salder, v.

Gcrboldessem s. Garbolzum u. Garbsen.

Gerbrand (um 1230) 310.

Gerburg vgl. Dorstadt, soror. Lüchow, com. V. Pyrmont, com. v.

Gerdeneim s. Gehrden.

Gerechze, Gerretche s. Jorze.

Gereco s. Gerhard u. Gerold.

Gerenroth s. Gernrode.

Gerhard, Gerardus, Gereco, -ko, (1240) 579. (um 1240) 612. - (1259) 1109.

u. Fr. Werenburgis (um 1230) 308.

camerarius (1227—60) 239, 268, 322, 326, 340, 345, 347, 351, 394, 403, 419, 450, 472, 486, 494, 505, 508, 518, 557, 567, 581, 591, 627, 634, 639, 641, (143, 647, 661, 663, 665, 717, 752, 753, 757, 763, 767, 837, 870, 921, 964, 966, 1»89, 1081, 1110, 1112, 1144. - cleric. (1236) 446, 457. Vgl. Bremen, archiep.

Camerarius.— Cyrurdicus.— Claviger.

Curia, de. Dietz, v. Deren, v.

Dreileben, v. Blie. •— Elze, v.

Gandersheim, v. Geldern, com. V. Goslar, Petersberg canon., t. Gustedt, T. Hacheim, sacerd. Halbcrstadt, canon. Hardehausen, abbas. Hermanni. Himmelsthür, Y. Hildesheim, capellarius episc, st. Crucis scolast., canon., st. lohann canon., st. Michael, custos, st. Mauric. decan., canon. Hoya, com. t. Hokinch. Hoyerdesseu, y. Buken.

Lamspringe, prepos. Lengede,

618

Qerkin Qodeliardo.

cleiic. Lewe« ▼. Lobke, t, LoidiiighoTe. T. Latter, t. Mainz, archiep. Kienover, t. Plesse, t.

Qnerembeche, t. Beden, t. Biechenberg, canon. Bingelheim, abbas. Bosenthal, t. -- Schanmbnrg, com. V. Sehlingdorf, t. Steter- boig, prepos. Ummate. Wedem, T. Wehrstedt, v. Wernigerode, T. Winninghaasen, t. Wohle, v.

Zeilerfeld, abbas. Gerldn vgl. Dorin, y.

Gerlach, Gerlacns. -gas, vgl, Dorstadt, conyers. Hildesheim, Dammstadt, adTOcat , st. Manric. decan. - Haldel- sem, T. Lobke, t.

Gerlevisseim «. Garlebsen.

san Germano, Aasstellangsort 64.

Germann* 8. S. lohann (1221—29) 28.

Germerdessen, Germardissen 9. Garmissen.

Germersen s, Garbsen.

GermersleTe, Heinrich ▼. (1234) 382.

Germwardessen s, Garmissen.

Gemrode, Gerenroth, lohann ▼. (1228 -30) 262, 289.

Gerold, Gereco {um 1230), 301. mil. (1237) 490. Vgl Hildesheim, decan., canon. lernsaiem, patriarch. Marienrode, prepos. Minden, st. Martin, canon, v. Oyle, t. Ban- stedt, ▼. Sievershaasen, sacerd. - Silstide, y. Solchen, archidiac. VOlksen, gogray. Wallenhasen, y.

Gerrandns vgl. Brandenbarg, episc.

Gerstenbttttcl, Garsnebnttle, Ladeger u, Wedekind y.. Brdr. (1258) 1067, 1068.

Gertrad (1236) 469. - übera (1231) 822.

ancilla des canon. st CJrnds Her- rand (1250) 848. Fr. des Thoffen- hard u. Ss. Thegenhard, lohann, Her- mtainjHallermund,,dann desMichaeliskl. Minister. (1244) 720. - Vgl. Dorstadt, soror., y. Bnse, y Freden, y. Lebenstedt, y. Nigra. Oddinge- hasen, y. Sorsam, y. Steterbarg, monial. Winienbnrg, y. Wolt- wiesche, y.

Gerangas,-cha8 vgl, BOnnien, y. Giesen,

y. Störy, y. Trobe. Geryasins vgl, Hambarg, canon. Gerward vgl. Goslar, ciyis, Neawerk,

procar. Gerwich, -wicas, -wigas vgl. Hildesheim,

decan., scolast, canon., st. Cracis scolast. Genen s, lerze. Gesen s, Giesen. Gestorf, Gestorp, Herbord y., mil. (1225)

125, 8, Ss. Wilbrand und Herbord y.

(1225-30) 125, 294.

Gethere s. Saljsgitter.

Getlede s Geitelde.

Getlethe propeVolcmeressen, Lage? 1035.

Gevehardas s, Gebhaid.

Gielde, Geledo, lelethe, Geledhe, Kr. Ooslar, 450, 512, 1027, 1083.

Giesen, Gesem, Gesen, lesen. lese, lesem, Ibesen, n. v, Hildesheim, 416, 417, 491, 800, 851, N. 13. saperior 491. ecclesia 416. 417. pUban. lohann sacerd. (1227-59) 244, 309, 458, 613, 797, 1109.

von: Gerang (1280—46) 293, 753. Heinrich mU. (1233-58) 797, 800, 831, 989, 999, 1077. - lastai (1252) 908.

Giften, Giftenem, Gnifthene, bei Sarstedt, 77, 83, 346, 463, 644, 645, 646, 658, 807, 808. - von: Heiniich (1235) 416.

Gisela vgl, Bodo. Schwanebeck, y.

Giselbert, Giseko, Gisicho, Brd, des Volc- mar (1245) 733. gandersL MiniBter. (1226) 198. Vgl, Bodenbarg, y. S&ne, y. Gandersheim, yicMap., y.

Goslar, adyoc, ciyis, Neawerk. con- yers., y. Hayerlah, v. Hildes- heim, ciyis, scolar. Oanabrack, castos. Qaicbame, y. Boden, y. Wimmenhasen, y.

Giseler val. Bemhasen, y. Bitsam, y.

Zeilerfeld, v.

st Gislen, Hennegau, abbas angen. (1235)

423 A. Giso vgl. Fritslar. canon. Giyehardas s, Geobard. Gladebeck, -beke, Hermann y.. Hüd.

Minist. (1229-83) 276, 366. Gleichen, com, Ernst y. (1247) 788.

788. Hermann y., postaL Hild.

(Gegenbischof) . Gleidingen, Gledinge, -ghe, n, v, Sarstedt,

Sfld-, Saitgledmge 1137. pleban.

Heinrich (1260) 837.

- von: Bertold, mU. (1226-46) 193, 408, 409, 545, 581, 671, 753. Bodo (1246) 754. Heinrich, canon st Cracis. Heinrich sery. (1240) 564.

Glinde, Glindere, Ottoy. (um 1235) 438,

434, s. Bd. Barchard, canon. Magde-

barg. Glithe, Hermann y., prepos. s. Baitholo-

mei, archidiacon. in Lühnde. Glttsingen, Kr. Harburg, 329 n. A. Gnifthene «. Giften. Gockenhols, Gaken-, Gockenholte, Kr,

Celle, 639, 647. Godefridas s. Gottfried. Godehardo, de sancto : Lippold, dy. Hild.

Lippold, mü. (1222-35) 47, 112,

OodehardiiB Qoslar.

619

223, 244, 807, 417. - Megenward „ibidem'' (hierzu? 1235} 417.

Godehardns vgl Hildesheim, episc.

Oodenstede s, Gadenstedt.

Gödnngen, Goderinge, nd, v. Sarstedt, 964.

GOttingen, lohann t., docan., pleban. st. Androe.

Gogreye, Heinrich'^ Fr. Lntchard, Hild.y dann Braunschtc, Miniaterialin (um 1240) 619. - TL (1225-27) 144.

Golcica 8. Solschen.

Golteni, Goltdorne, -thorne, -torne, von: Arthns (1256) 987. Heinrich, mil. (1242-56) 669, 808, 987, s. S. lohann (1256) 987. Heinrich cleric. (1256)

Gose, Gosa, lohann y. der, canon. st.

Sim. et Ind. in Goslar. Goseck^ nö. v, Naumburg, Kloster N. 18. Goslar, Goslaria, Gosslaria, Stadt: 82,

149, 150, 151, 195, 196, 202, 847, 983, 1122, 1143. Ansstellnngsort 269, 371, 731, 734, 742, 772, 924, 979, N. 8. - scriptor regia lohann (1231-32) 325, 340.

advocati: Giselbert (1223— 27) 91,

189, 229, 238, qnondam (1229) 269, 8. Brd.Volcmar (1223-26) 91, 169, 229. Koniad. de Piscina (1246-58) 772, 1087.

Rat: 341, 1122.

civee: 169, 189, 771.

Bamm, Herzo y. (1246) 772. Dnx, Konrad (1246) 772. Gerward (1246) 772. Giselbert miL a, adyocat.

Stifter u. KlOster.

A. Domstift, st Simonis et lade, st. Mathie, st. Marie, 122, 147, 148, 149,

150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 159, 162, 169, 170, 173, 176, 189, 190, 195, 196, 202, 215, 247, 251, 477, 742, 827.

capitulum: 51, 154A., J59, 169,

170, 173, 195, 196, 202, 204, 210, 211, 213, 305, 310.

prepositi:

Biger (1223-26) 70, 159, 169,

170, 173. Lndolf y. Wohldenberg (1238-51)

509, 675, 690, 773, 869, 875.

decani:Mlgem.)34tO. Dechanei340.

Erembert (1177) N. 8. Hartmann (1223) 77. nngenannt (1226) 159, 169,170, 173. Ambrosins (um 1226-32)204,210,

211, 212, 213, 269. Ulrich (1232-38) 340, 515. Hartmann y. Minden (1248-50)

812, 837.

Beiner (1254-58) 946, 1087. custodea:

Hoier (1222- um 1226) 45, 204. 8cola9iic%:

Hngoldns {um 1221-1230) 28, 291.

Alexander (1237—58) 515, 517, 805, 946, 1087.

- iHeedominue:

Aschwin y. Mahner (1225 40) 134, 185, 191, 555.

- canonici: 189.

Aschwin a, yicedom. Bertold (1231-54) 825, 946. Bonostns (1254) 946. Bremen, Friedrich y., mag. (1254

-58) 946, 1087. Bnrchard (1226-32) 211, 212, 213. Domo, Bichard de (1248) 805. Friedrich (1249) 827. Gose, lohann y. d. (1258) 1087. Honestns, Bertold (1258) 1087. Hngold, mag. (1227) 214. lohann, mag. (1226-32) 202, 203,

211 212. Kono 0226-27) 196, 247. Konrad (1222-23) 40, 77. Lowe, lohann y. (1226) 191. Lippold (1222-38) 45, 325, 416?,

0. (1228) 264.

Osterode, Lippold y. (1226) 191. Beiner (1245) 788. Bndolf (1226-38) 191, 871. Ulrich (1227) 244. Wernigerode, Heinrich y. (1282) 840.

- B. Frankenberg, st^Marie Magdal., St. Petri et Panli 323, 405, 506. 523, 562, 666, 680, 681, 682, 755, 877, 924, 918, 989, 1008, 1102, 1121. - Altarlehn 666, 675. erhält die Peterakirche (1242) 666 A.

prepoaiti (allgem,) 755.

Petins (1242-45) 666, 675, 742.

plebani:

Ambrosins (1232-33) 355, 371. Petms (1242) 666.

/ sacerdoUa: Heinrich, Petms, Hein- rich, lohann (1253) 924.

- C. Georgenberg 147, 148, 229, 290, 515, 779, N. 14.

- prepoaiti:

Konrad (1177) N. 8. nngenannt (1225) 129. Henrich (1227) 229. Heinrich (1238-45) 363, 378?, 439, 738, 742.

- D. Neu werk, Noyi Operis, Marien- g^nen 28, 71, 72, 75, 120, 13S, 229,

620

Gottfried Qottschalk.

290, 825, 851, 450, 486, 512, 515, 517, 572, 629, 679, 732, 733, 734, 772, 877, 1027, 1030, 1115, 1128. AussteUongs- ort 733. Eemnade 772.

prepositi:

Heinrich (1222-24) 51 n. A., 59,

71, 72, 103, 107, 108. unfi:enannt (1225) 129. lohann (1227—51) 229, 363, 486, 505, 511, 557, 742, 772, 877.

abbatiase:

ungenannt (1223) 72. OfiSmia (1251) 877.

capellan: Bernhard (1259) 1115.

procurator Gerward, civ. (um 1221

-1246) 28, 772.

eonversi: Amforosios, Giselbert,

Heinrich, lohann, Eonrad,Marqaoif , Swither, Ulrich, Ulrich Longas, Volcmar, Wühelm (1225) 120.

- D. Petersberg, Mons st. Petri, 368, 736, N. 5, 15. Ausstellungsort 363.

capitulum 1122.

prepositi:

Burchard t. Wohldenberg (1222— 32) 55, 121, 136, 151,222,223, 224, 225, 277 U.A., 316, 325, 337, 338, 348, 353. Albert y. Everstein (1230? 1234 —59) 287 u. A., 400, 436, 467, 485, 491, 492, 516, 598, 634, 676, 682, 737, 742, 764, 773, 1122, auch canon. Hild.

- decani:

T. hierzu? (1221-40) 80. Hoidenrcich (1240) 557. Eonrad ^(1259) 1122.

CU8t08:

Ludolf (1233) 863.

canonici 353.

Gerhard (1233) 363.

Goslar, Heinrich v. (1237) 485,

491 492 494. Heidenreich (1235-40) 415, 611,

518, 525, 547, 555, 556, 557,

auch capellan. episc. Heinrich (1237-41) 494, 505, 511,

547, 556, 629, auch capell. episc. lohann (1233) 363. Volrad (1253) 924.

- archi diacon. 666, 771.

- Eirchen: 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 159, 162, 170, 173, 177, 185, 186, 189.

Dom 202, 340, vgl, Domstift

forensis ecclesia, Marktkirche, 164.

plebani: ungenannt (1221—46) 38? lohann (1229-38) 269, 290, 325, 363, 486, 517. Botger (1245

-58) 732, 783, 772, 928, quondam

(1259) 1115. lohann (1258-59)

1087, 1115. eccl. st lacobi, pleban. ungenannt

(1221-46) 38. Hugold (1238)

505, 517, auch archidiac. in Seesen.

Heinrich (1245-58) 732, 733, 1087. eccl. st lohannis bapt vor dem

BammeUberg 1119, 1120.

eccl. st. Mathie s. Domstift

eccl. st Petri «. Frankenbeig.

eccl. st Stephan], reetor Heinrich

(1258) 1087. saeerdoß Womems

hier? (1224) 111.

eccl. St. Thome 147, 148, 149, 150,

151, 152, 153, 155, 156, 159, 162, 189.

Eapellen:

st Gecilie (ecdes.) 928.

st Viti, inclusa E. (1231—33) 328.

Hospitäler:

Neues Hospital 392, 1009, 1087.

des deutschen Ordens 238.

von: Burchard, mU. (1260) 1129. Dietrich serr. (1231-37) 322, 351, 363, 394, 450, 452, 475, 494, 505, 511, 518, 541, 555, 567, 563, 627, 637, 638, 641, 643, 647, 665. - Gerhard (1230) 289. Giselbert od. Giseko, cons., civ. Hild. Giselbert {um 1280-1242) 296, 392, 450, 669. Heinrich (1230 -53) 289, 394, 445, 932. Heinrich, canon. st Petri in Gfoalar. Heinrich, monach. st Michaelis. Hermann, mag., canon. Hild. lohann (1230) 293. lohann, Brd. des Giseko, cIt. Hild. - Eonrad (1234) 394. - Eon- rad, canon. Hild. lappold (1242— 45) 672, 676, 679, 729. Lippold, cleric. (1285) 416, ob der canon. st. Sim. et lud.? Volcmar (1236—38) 450, 517. Volrad, canon. Hild.

Gottfried, Gode-, Gotefridus, (um 1285) 434. Vgl, Arnsberg, com. v. Ba- renrode, v. Barfelde, v. Braun- schweig, adyocat Bremen, t. Gambrai, episc. Halbcrstadt, capell. episc. Hildesheim, capellan., not. episc, scolar , st Andr. scoiast, canon , st Crucis canon., st. lohann. canon., st Michael, cantor. Lamspringe, custos. Oelsburg, canon. Pistor.

Visbeke, t. Vorsfelde, v. Wunstorf, t.

Gottschalk, Godcscalcus, -scalccns, Ift- nisUr. des Michaeliskl. (1173) N. 13.

Vgl, Adenstedt, v. Biewende, pleban. Bremen, canon. Bllhle, sacerd. (Geringe, t. DOmton,

Gowisch Halbentadt

621

sacerd. Hildesheim, st, Michael. abbas, prepos., prior, cnstos. Honi- hwrgy pleban. Pyimont. com. y. Plesse, T. Ratsebnrg, episc.

Oowisch, Gowisc, -wis^, -wis, -wish, -wisce, -wise, Honwis, von: Arnold (1236-59) 460, 711, 733, 772, Ö79. 1087, 1121 A., 8. Brd. Bertold (1229 -60) 269, 450, 517, 711, 729, 782, 733, 772, 927, 928, 979, 1087, 1137. Hermann S. des Bertold (1260) 1137.

Grafeide, Grafle, Kr. Alfeld, 525, 964.

Grafschaft s. comitia.

Grasdorf, Grayestorpe, Kr. Marienburg, 452. cleHc. lohann (1235) 416.

Gratianas vgl. cardinales.

Grecns, lohann (1242) 669.

Greene, Grene, u?. v, Oanderaheim, 275.

von: Heinrich (1228-38) 262, 518. Gregor s. Päpste. cardinales. Grelle, Konrad (1256) 987. Grenstide, Gronstede, tvüat bei Gustedt,

638, 733.

Griessem, Grlsme, Gryszem, Kr. Hameln^ 167. von: Hermann (1239) 550.

Grone, Elger y., mil. (1250?) 831.

Gropere, Lnthard de, mil. (1255) 972.

Gmbe, Gmbo, inyenis (1236)446. Asch- Win (1238-47) 518, 787, s. S. Heinrich (1225-69) 146, 309, 518, 608, 610, 611, 629, 721, 722, 731, 787, 813 u. A., 927, 1084, 1109. Vgl. y. Steinbeig.

Gnis, Bertold, sery. (1253) 920.

Gnddenem, unbeat. N. 13.

Gümmer, Gnmmere, Kr. Linden, 306.

Gttnther, Gonthems, vgl, Boyenden, y.

Dorstadt, preco. Hardenberg, y*

Eefemberg, y. Komme, yillic, Güstrow, Mecklenburg, Ansstellongsort

166. Kloster 166, 975.

Gnmpert vgl. Hildesheim, st. lohann. canon.

Gnncelin, Gnncelinns, dapifer s. Wolfen- büttel, y. qnondam dap. com. Her- manni {vor 1208) N. 26. Vgl. Asse- burg, y. d. Biewende, y. Geitelde, y. lerae, y. Lengede, y. Oste- rode, y. Peine, y. Schwerin, com. y. Wolfenbttttel, y.

Gnrk, eccles. 245.

Gasted, -stede, -sto, von: Bmno (um 1230 -1258) 296, 760, 942, 1042, 1070, 1074, 8. Fr. die T. des Dietrich y. Alethe (um 1230) 296. - Gerhard (1249) 815. - Heinrich, 8. des Bruno (1227- um 1230) 241, 296. - Ludolf (1229-um 1 230) 296.

H. (1227?) 236. - hild. lito (1221-46) 34. Vgl. Ameburg, archidiac.

Bartensieben, y. Hasede, y. Hil- desheim, canon., ciyis. Soest, canon.

Wimmenhusen, y.

Habighorst, Hayekhorst, Kr. Celle, 982,

Haekenstedt, Hayekenstede, Kr. Marien- burg, 276, 277.

Hacheim, Hachim, Hachen,Hahem,Hagene, Hahghem, wüst beiBockenem, 102, 913, 1110. sacerdos Gerhard (1234) 398.

von: Engelbert u. Dietrich, Brd. (1225) 119. - Engelbert (1238-39) 509, 541.

Hachem s. auch Achim. Haddenois s.. Adensen. Hadenstede s. Adenstedt. Hadeboldes^en, Haddeboldissen, s, Hare-

bold. Hadmersleben, prepos. o. N. (1194) N. 14. Hagen, bei Sprakensehl, 760.

von, s. de Indagine. Hagenau, Ausstellungsort 252, 659. Hagenhusen s. Habausen. Hahem, Hahghem s. Hacheim. Hahausen, Hagenhusen, Amt Lutter a. B.,

517. Hahnensee, Hanese, Hanense, Luder u. Segebodo y., Brd., milit (1243) 691.

Volcold y. (um 1230-1234) 301, 4Ö4. Hake, Dietrich, Minister, des Michaeliski,,

dann des Bisch, v. Halberstadt (1259) 1095. - Ernst, sery. (1258-59) 1081, 1110, 1112.

Hakenbeke 8. Heckenbeck.

Halberstadt, Alberstad., Stadt 847, 984.

Ausstellungsort 114, 124, 512, 932, 1073. Geld, marca 307, 466. 618, 756, 820, 976. dves: Heinrich (1253) 932. Wostenhagen, Herbord y. u. Fr. Zacharia (1253) 932.

diocesis 46, 264, 687, 768. 984, 994.

priores Predicator. (1243) 637.

Stift 40, 41, 79. episcopi: Rudolf (1139) N. 5. Gardolf (1194) N. 15. Konrad, quondam (1223) 78. Friedrich (1222-1235) 43, 48, 228, 318, 429. Ludolf L y. Schiaden (1236-40) 466, 528, 565, 682, (enc. 1249) 822. Mein- hard (1250) 840. Ludolf IL y. Schiaden (1263) 930. Volrad (1258-59) 1073, 1088, 1095. vicedominus Burcharil (1240) 566, 582. notar. episc, Her- mann (1240) 682. capellan, episc. Gottfried (1240) 582. capitulum 92, 114, 840, 1073. prepositus Meinhard (1223-24) 92, 114. decanus Arnold (1223) 92. canonici: Gerhard, Lent- fried, Ischerstede, Konrad y. (1240) 565. Schiaden, Ludolf y. (1232-49)

622

Halchter Harlessem.

355, 565, 815, 822, auch archidiac in Kissenbrttck u, prepos. in Walbeck. ministeriales 1095. Vgl, Hake, Kage.

st Bonifacii 976. preposit. Eyerwin t. Adensen (1239-60) 553, 629, 705, 857, 937, 956, 1155. - acolast. Heinrich (1255) 976. canonici : Aldendorp, Eonrad y. (1255) 976. Clettenberff, Eonrad, y. (1255) 976. Gandersheun, lohann y. (1255) 976. Hersleye, Friedrich y. (1255) 976. lohann, mag. (1246-55) 764, 976. Magdeburg, Alexander y. (1255) 976. Molebnrg, Heinrich y. (1255) 976. Nienhagen, Chriatian y. (1255) 976. Werini, Heinrich (1255) 976. Zacha- rias (1255) 976.

St. lacobi N. 32.

st. lohannis N. 5. prepos* Rudolf (1222-40) 40, 565.

St. Marie 96, 779. canan. Ricbodo (1253) 932.

Halchter, Halhtere, Haiechtere, Bernhard

V. (1249- um 1250} 815, 847. Haleboldissem s. Hareooldessen. Haien, Amt Cloppenburg, N. 84. Halle a. d. Saale, Ausstellungsort 569.

st Petersberg, Kloster 779. Hallendorf, Hedelendorpe, tr. v, Wolfen-

büttel, 692. lito des Michaeliakl. lohann u. S. Hermann (1242) 670. lito des Stifts Ganderaheim Hermann (1243) 692. Hallermnnd, Alremnnt, Halremont, -mnnt, wüst im Deisler, Ansstellnngsort 987.

sacerdos lohann (1230—1848) 294, 609, 803.

comites von: Lndolf (1224—51) 99, 111, 144, 146, 164, 249, 294, 332, 425, 469, 495, 540, 562, 563, 572, 578, 629, 669, 720, 763, 803, 813 n. A., 823, 853, 857, 858, 871, (enc. 1253) 933, 934, {erw. 1256) 987, a. Fr. Ennignnde (1248-56) 803, 857, 858, 8717987. - Lndolf, 8. des vor. (1241-56) 629, 669, 803, 813 n. A., 857, 858, 871, 933, 934, 943, 987, 8. Fr. Intta (1256) 987, a. S. Lndolf (1254) 943. Wühiand (1225 —27) 144. notar. comit. B. (1242) 669. dapifer Siegfried (1251—56) 857, 987. miniateriales 720, 853. villicua in VOlksen (1254) 943. litonea 669.

von: Lnthard (1230) 294. Halmaras, vgl. Wanstorf, comit scriptor. Halte vgl. Biewende, y. Elbe, y.

Hildesheim, canon. Nette, y. Weie, y. Hamburg, Stadt, ciyes, Bat 1101, 1104,

1105. archiepiae., Titel 53. capi- tulum 80, 810, N. 35. prepoa.BtmBSOL (1232) 329 n. A. canon. Geryasins (1251) 873. Hameln, Hamelen, st BoväUm prepoa. Friedrich com. y. Eyerstein (1257) 1029.

8. Hohenhameln.

Hamersieben, -leye, Kr. Aacheralehen, 495.

Hanekenstede 366.

Hanense, Hanese, a. Hahnensee.

Hannoyer, Honoyere, Stadt 983. Ans- stellnngsort 691 , 1006, 1054. advocat. 1017. - civea: Alyerich (1256-57) 1006,1032. Arnold (1256) 1006. Diel- missen, Dietrich y. (1257)1032. Domeke, Eilhard u. Fr. Helembnig (1253) 917. Waltmann, Brd. des Alyerich (1256— 57) 1006, 1032. aacerdoa Heidolf (1236) 457.

st Egidii sacerd. Bertold (1250) 839.

st Georgiif>^6an.Wannann, canon. Minden. (1250-57) 839, 1006, 1032.

von: Baldnin, iS'. dea Lambert (1247) 787. Dietrich, scolast st Manrieii.

- Lambert mU. (1230 -35) 285, 414.

- Lambert (1247) 787.

Haoldns, Haolt, vgl. Bodenborg, y. BOnnien, y.

Harber, Herbere, Hert-, Hertabere, Kr. Burgdorf, 530, 641, 727. von: Kon- rad, pleban. in Leilerde, capell. episc

- Lntbert (1236) 445. Harberge a. Ahrbergen.

Harbke, Hartbeke, von: EermtJOi'aWUhte £. oder Beleke (1227) 228 n. A., 229.

- Otto (1226-27) 207. Hardehansen, Hersedehnsen, abbaa Ger- hard (1248) 801.

Hardenberg, Gflnther u. Bernhard y., Brd. (1229-41) 276, 277, 631, ihr Brd. Hermann, y. 0229— um 1252) 276, 277, 500, 798.

Hardessem a. Harsnm.

Hareboldessen, Hade-, Hadde-, Haie-, Harboldessem , -dissem, von: Aschwin (1236-54) 468, 469, 548, 636. 687, 682, 857, 858, 933, 956. - Lndolf, Brd. des vor. (1236-51) 468, 469, 534, 548, 564, 575, 636, 637, 676, 682, 7», 858. Otto, Brd. des vor. (1243) 682.

- Babodo (1251-56) 857, 937. - Wübrand (1251) 857.

Hary, Heringe, Haringe, w. v. Bockenem, 119, 410. - pUhan. lohann (1259) 1115. - vott: Bernhard (1225) 119, a. Brd. Walther (1225-43) 119, 408, 409, 689. Bnrehard, sery. (1240) 570.

Harlessem, wüst aö. von Hildeaheim, 338.

- von: Wichmann (1141) N. 6.

Harlhöfe Heimsen.

623

HarlhOfe, Herlede, bei Windheim, Kreis Minden, 1, 22.

Harlingeberg, HarloDgeberge, -berch, wüst bei Vienetiburg, castmm 478, 976. advocaU loliann t. {um 1235) 488. Insarins t., canon. Hild. Insaiins y. (1238-66) 611, 711, 928, 968, 976.

Harlingerodo, Herlingerod, Dietrich y. (1234) 446.

Harste, Heiste, von: Helembert (1247) 790. Heinrieb, Brd. des lohann, m. Heinrich, Brd, des Lippold, Uild. Minister, (1238) 866. Hennann (1248—46) 697. Hermann m. Hngo clerici (um 1240) 608. Hugo (vor 1208) N. 26. lohann, Braunsehw,, dann Hild. Minist. (1233-61) 366, 697, 874. Lippold, Hild. Minist. (1233) 366.

Harsnm, Hardessem, Kr. Marienburg^ 798. yillicas episc. in: Dietrich (1246) 763. von: Odde (1224) 112.

Hartbert vfl. Bledeln, y. Hildesheim, ciyis, episc.

Hartesrodhe «. Hasaerode.

Hartmann serriens (1230) 290. -> castellan. in Lüneborg (um 1230) 311. canon. Hild. s. y. Minden. Vgl Brann- Bchweig, st Cyriac decan. Dntingne, y. - Goslar, st. Sim. et Ind. decan. Hildesheim, stGodehard. prior, monach., st Manrlc. canon. Laatzen, y. Minden, y. Monte, de. Oppers- hansen, y. Wohle, y.

Hartmod, Brd. des Robert (1235) 515.

Härtung vgl. Elze, y.

Hartwig (1237) 482. Vgl. Dns.

Haryesse, Herewardessem, Herwardissen, Amt Vechelde, 348, 663.

Harxbüttel, HertesbaÜe, Kr. Oifhom, 527, 642.

Harsborg, com. Hoyer y. (1265) 979.

Hase, Heinrich (1261) 880.

Hasede, Hasen, n. v. Hildesheim, Aus- stellungsort 641, 662, 568. von: H. (1225-27) 146.

Haseke, Heinrich (1246) 746.

Hasserode, Hartesrodhe, Dietrich y., mil. (1240) 682.

Hastenbeck, Astenbeke, Arnold y., mil. (1264-66) 943, 987.

Hayekenstede s. Hackenstedt.

Hayelse, Kr. Neustadt a. R., 473.

Hayerhih, -lo, -la, Kr. Goslar, 102, 184, 186, 538, 655, 627, 876, 1009. - von: Giselbert (1226) 186.

Hecelo t. Heailo.

Heckenbeck, Hakenbeke, Hachkenbike, von: Heinrich (1230) 289, s. Brd.

Ludeger, Hild. Minist. (1280—40) 289, 291, 468, 608 (nobilis), 676. Robert (1268) 1064.

Hecklingen, w. v. Stassfurt, Kloster 1069.

Hekelinge, Sigebodo y., mil. (1258) 1069.

Hedderkessen s, Heersum. Hedelendorpe s. Hallendorf. Hederereshusen s. Hetjershausen. Hedessem s. Eddessem. Hedwig vgl. Adensen, y. StStterlingen-

bure, abbat Hedw^burg bei Wblfenbüttel s. Steke-

lenberg. Heere, Herre, Kr. Marienburg, 688,

minor 979. Die Pepermole in 876,

887.

von: Ambrosius (1227) 229, 237, 248.

Arnold (um 1247-64) 729, 800. Bertold, Brd. des Arnold (1227— um 1264) 222, 867, 729, 800. - Friedrich, canon. HUd. Werner (1227) 229.

Heersum, Heddherkissen , Hedderkessen, Kr. Marienburg, 670. von: Dietrich sery. (1241) 688.

Heico s. Eico.

Heidelberg 27.

Heidenreicb, Heithen-, Henden-, Heiden-, Hedenrieus (1177) N. 8. - (1236) 468.

Nuwenburgensis (vor 1216) 29. canon. Hild. s. y. Sulingen. Vgl. Bockenem, y. Goslar, Peters- berg, decan., canon. Helmstedt, y.

Herbersberge, y. Hetjershausen, y. Hildesheim, capellan. episc, st Chrucis canon. Ottbergen, y. Rock- lum, yillic. Rusteberg, y. Man- lum, cleric Seebuig, sacerd. Sulingen, y. Ummein, y.

Heidolfüs vgl. Hannoyer, ciyis.

Heieringeroth, Hoierinroth, Hogenrodh, wüst bei Bingelheim, 602, 880, 910.

Heyersum, Hoiersem, Bertold y. (1286) 469.

Heiligenstadt, Helegenstat, 444, 581. Ausstellungsort 681. preposit, Hein- rich com. y. Wernigerode (1284-47) 400 784 788.

Heiliges Litnd 64, 127, 137, 163, 168, 179, 180, 209, 282, 236, 246, 288, 361, 370.

Heibadis vgl. Drispenstedt, y.

Heimbere s. Emmem.

Heimburg, Hemburg, Anno y. (1236-39) 466, 680. - Heno y. (1266) 996.

Heymdesdore s. Himmelsthflr.

Heimsen, Hemenhusen, Berward u. Hein- rieh y., miUt (1241) 646.

624

Heinde Heinrich.

Eeinde, Henethe, Henede, Kr, Marien- bürg, 249, 294, 616, 669, 803. Ads- stellnngsort 296. von: Reinhard (1242) 669.

Heiningen, Heiningin, Hennge, Henincghe, Henigge, Heninge, Henighe, Henincke, Kr. Goslar, Kloster st Petri et Pauli, 50, 382, 432, 489, 583, 595, 596, 600, 632, 684, 779, 880, 916, 932, 1111. Ansstellangsort 50, 632, 684. pre- positi: Christian (ertr. um 1235) 432. Heinrich (1222-33) 50, 191, 355, 375. Ekbert (um 1235) 432, 483, 439. Die- trich (1240) 583 (falsch Heinrich), 596 n. A., 600. Qeltmar (1249-53) 815, 932. lohann (1259) nW,-- prior isse: S. (um 1240) 583. 600. Mathilde (1253) 932. saeerdoies: Albert u. lohann (1253) 932. fraires: Albert, Bortold, Hermann (1233) 375. advocati: die Y. d. Assebnrg 595, 596. litones 962.

Heino, Heno, fil. marscalci und marsc. s. V. Emmerke. Brd, des hraunschw, dapif. Anno (1258) 1072. Vgl, Em- m^ke, T. Heimbnrg, v. Lewe, V. Strobeko, v. Watzom, v. Wenden, v.

Heinrich, Henricus, Hinricns, Hoyricns (1226) 124. - (1236) 446. (1237) 482. - (1239) 543. - (1240) 586. - (1255) 966. - (1260) 1154. Brd, des Bernhard, in Clanen (um 1230) 310. in Berel (1243-46) 698. in Brannschweig (1260) 1154. in Leinde, 8. :Fr. Adelheid Toscwlle (1228) 261.

Brd, des dapif. Ernst (1224) 112.

Brd, des Hermann (um 1250) 846.

Brd, des Wasmnd (1243-46) 696.

S. des camerar. Lndolf s. canon. Hild. S, des Alexander (1240) 605.

S, des Volcmar u, der Adelheid (um 1240) 609. - S. des Herbord (1246J 780. S, des Hovicns, lito prepositi (1224) 112. - S, des Rudolf (um 1240) 612. - S, des Segebodo (1246) 780. - S. der Siburgis, civ. Hild. lito st. Crucis, s. Fr. Adelheid, s, Brd, Bern- hard, s. Schw, Hcrradis {um 1230) 810.

S. des H. lit. des Kl, Heiningen (1253) 932. sacerdos (1246) 754. -

subdiac. (1239) 543. cleric. (1236) 446. advocatus s, Hild., ciyes, Ad- Yocat venditor linei panni, ciy. Hild

camerarius s. v. Barieide. camo- rarii fil. s. Hild., canon. pinceitui s, V. Heienberg. mag, machine (1227) 241. Vgl, Abbenrode, prepos. Acco. Achtum, villic. Adenstedt,

V. Adyocatisse. Adrocatus. Agrestis. Ahstedt, villic. Albano, cleric. episc. Alfeld, v. Alta domo, de. Amplede, t. Anscharie com. - Asel, V. Baddeckenstcdt, t. Balko. Barenrode, v. Barfelde, ▼. Barkcnfelde, v. Bannmestede, V. Banievelde, v. Basel, episc. Benstorf, v. Bierbergen, sacerd. Bieweude, pleban., t. BÜm. Blc- deln, V. Bock. Bockelarii. Bodenburg, v. Boneke. Bomum, sacerd., v. Bossenleve, canon. Braak, sacerd., v. Brakel, v. Braunschweig, st Blasii prepos., st. (^riae. vicar., dux, v. Bremen, ▼.

Bräggen, y. Brune. Bunde- schin. Burgdorf, v. Burmester. Busel. Canno. Capeila, de. Capella st lacobi, de. Capellam, iuxta. Cimiterio, de. Clawen- berg, V. Curia, de. Dassel, cleric. der V. Depeuoc, t. Deutschland, prior, provinc. Predicat Dinklar, v. Dives. Dornten, v. Domo, de. Dorstadt, convers. Drieburg, y. Dangen, y. Echeke. Eckerc, y.

Eckehardi. Einum, y. Eldag- sen, pleban. —■ Elie. Engelhardi. Esbeck, y. Escherde, prepos., came- rar., sacerd. Everstein, com. y. Frankenberg, y. Freden, sacerd. Friso. Gandershcim, camerar. Garlebsen, y. Geismar, y. Ger- mersleYc, y. Giesen, y. Giften, Y. Gleidingen, pleban., y. Go- groYO. Goltom, y. Goslar, Fran- kenberg sacerd., Georgenberg prepos., Neuwerk prepos., convers., Petersbei;^ canon., st. lacobi pleban., st. Stephani rector, y. Grccne, y. Grube. Gustedt, Y. Halbcrstadt, civis, st. Bonifac. scol. Harstc, y. Hase.

Haseke. Heckenbeck, y. Heimsen, y. Heiningen, prepos. Heisterbach, abbas. Heleconis. Hevensen, sacerd. Hiddeatorf, y. HildesheiiD, mag. civ., notar., capellan., cleric, ycouom. episcopi, canon., st Crucis canon., st. Godehard. prior., monach., st lohann. decan., st. Mauric. decan., scoiost, canon., st. Michael, cantor. Himmelsthtlr, villic, v. Hisce. Höckelheim, sacerd., v. Hohenhameln, v. Hoja, com. v. Holienstedt, v. Holtnicker. Hom- burg, Y. Horsholte, v. Hottein, v. Howici. Iburg, v. Indagine, de. Institor. Kaiser. Kaldun.

Heinüm Henede.

625

Kemmei TÜlic. Kind. Kirch- berg, T. Kissenbrttck, t. Klanen, villic. Kniestedt, t. Königslutter, abb. Lamspringe, prepos^ sacerd. ~ Lanenrode, com. ▼. Lengden, y.

Lengede, v. Lethebnr. Lewe, V. Lobke, t. Lohden, y. Longns.

Lüchow, com. y. Lttnebnrg, y. Lüttich, elect. Lnpns. Lnthar- dessen, y. Magdeburg, st. apostol. prepos. Marienrode, camerar., frat.

Meienberg, y. Meissen, episc. Merseburg, episc. Minden, st. Mar- tini deean. Moleburg, y. Monte, de. Mortificator. Neindorf, y. Nette, y. Nettlingen, y. Nien- kerken, decan. Nienstedt pleban.

Nif, y. Noretse. Nossen, y. Noyali, de. Oddingeroth, prepos. Oelsburg, prepos. Oddingehusen, y.

Oesingen, y. Oldenburg, com. v.

Olmais, v. Osterland. Pader- born, canon., y. Pattensen, y. - Peine, y. Pica. - Pingnensis. Pyrmont, com. y. Piscina, de. Poppenburg, sacerd. Puntrocke. Quedlinburg; st Wiberti canon. Regenstein, com. y. BichardL Bingelheim, camerar. Rössing, y. Ropert. ~ RothardL Ruce. Ruten- berg, sacerd. Sachsen, com., comit. camerar. Salder, y. Sapiens. Sarstedt, pleban. Sayona, y Sca£

Scelle, y. Schalksberg, y. Scheme, y. Schiaden, y. Schor- lemer. Schwalenberg, y. Schwerin, com. y. Schwiecheldt, y. Scippe.

Seesen, y. Seyn, y. Sieyers- hausen, sacerd. Solschen, pleban., y.

Sorsum, sacerd«, y. Spade. Spiring. Stapel. Steckelenburg, pleban. Stedegem, y. Steinbeig, y. Stendal, y, Stemberg, com. y.

Stöckheim, y. Sulingen, y. Thimmonis. Thtlringen, Landgr. Torrevelde, y. Tossem, y. Trobe.

Tuckeyot. üplingen, v. Velber, y. Verden, capell. episc. Veteri foro, de. Volcmari. Vomholte, y.

Vrilethe, y. Wageninge, y. Wahneberge, y. Walkenried, abbas.

Wehmingen, y. Wedtlenstedt, y.

Wenden, y. WerinL Wernige- rode, y. WestfaL Wiboe, y. Wideshusen, y. Wierland, capellan. episc. Winnigstedt, y. Winning- hausen, y. Winyerii. Winzenburg, capellan. Wohle, y. Wohlden- berg, com., capellan. comit. ~ Worms,

HUd«ih. UB. n.

episc. Wrlsbergholzen, pleban. Willfinghausen, prepos. Wunstorf, com. y. Wulfgroye. Zellerfeld, abbas. Zweibrttcken, com. y.

Heinum, Heynem, so. v. Gronau, 964.

Heisede, Hesede, Hesethe, n. v, Sarstedt^ 964, N. 6. von: Bodo frater (1250) 845. Bodo mU. (1241-56) 650, 989. lohann'tf Ss. Friedrich u. Eilhard, Gandersh., dann Hild. Minister. (1226) 199.

Heiskeshusen , lohann y. u. Pr. lutta {um 1230) 298.

HeiBO vgl. Braunschweig ciyis. Cimi- terium, iuxta.

Heissum, Hoysum, Kr, Goslar, 979.

Heisterbach, ablas Heinrich (1228) 7a

- mmacK A. (1235-49) 437. Heleconis, Heinrich, adyocat (1237) 494. Helembert vgl, Harste, y. Hildesheim,

canon. LafFerde, y. Helena, Alena, vgl. Braunschweig, duc.

Depenoe, y. Helenburgis vgl, Hohenhameln, y. Helle 8. Elle.

Heimarshausen, Kloster 85, 88, 248, 740. ~ abbas ungen. (1245) 740.

Heimerkamp, Kr. Celle, 1113.

Helmesborch s. Elmesburg.

Helmold, Helenboldus miL (1226) 188. Vgl, Biewende, y. Binum, y. Georgio, de sancto. Hildesheim, ciyis. Lttgde, y. Velber, y.

Helmstedt, Elmenstat, Helmenstedt 438, 434. -> Stephanskirche 764. st Marie in Monte 433, 434, 764, prepos. Friedrieh (um 1235) 433, 434.

t^on:Burchard(Mnil235)434. Heiden- reich, dapif. des Kl, Steterburg (1252) 911.

Heimwardeshusen s. Hilwartshausen.

Helmwig, Helmicus, vgl. Bftr. Hildes- heim, st. Mauric. canon. Marienrode prepos.

Helpersen, -ssen, nw. v. Hameln, ecclesia 167.

Helperthe, Holperte, ufüst bei Heisede u. Sarstedt 281, 795, 964. von: Lam- bert« Schw, (1230) 281.

Helyedhe s, Elbe (Ort),

Hembere s. Bmmem.

Hemburg s. Heimburg.

Hemdesdore, Hemethes-, Hemmedesdore s, Himmelsthttr.

Hemedhesen, Arnold y., sery. (1248) 808.

Hemenhusen s. Heimsen.

Hemmendorf su>, v. Hannover, N. 20.

Hemstide s, Himstedt

Henede s, Heinde.

40

626

Henemann Heno.

Henemann vgL Holtnicker.

Heno a. Heino.

Hensenflheim, unbeatimnU 27.

Henzo vgl, Emam, y.

Herandus s, Herrandns.

Herbere s. Harber.

Herberge, von: Hildebrand mil. (1280— 49) 285, 404, 414, 823, s. Brd. Otto miL (1280-49) 286, 414, 662, 748, 823.

Herbersberge, Heidenreich y. (1240) 558.

Herbipolis s, Wttrsbnrg.

Herbord, Heribord, zwei (1240) 586. Sa, des: Konrad u. lohann (um 1250) 846. (1246) 780. Vgl Bültnm, doric. Drispenstedt, v. Gestorf, y. Hildesbeim, civis, canon. Indagine, de. ~ Oestorf, y. Papa.

WOltingerode, frater. Wosten- hagen, y.

Herbrand, Herebrandns mil. (1235) 428.

Vgl Dolbergon, y. Herewardesaem «. Haryesse. Heringe s, Hary.

Herford, abbat Ida (1268) 1082. Herlede «. HarlbMe. Herlingerod a. Harlingerode. Hermann (1230) 292; - (um 1230) 301.

(um 1285) 483. - (1237) 482. - (1247) 787. u. Ss. Engelhard u. Konrad (1232) 354. - S. des Thegen- hard (1259) 1109. Brd, des Heinrich (um 1250) 846. Brd, des prepos. Helmerich y. Marienrode (1251) 881.

8, des Alexander (um 1240) 605.

lito St. Michaelis, vorher des com. y. HaUermnnd (1242-63) 669, 692.

;S^. des Thegenhard u, den- Gertrud (1244) 720. Vgl Accipiter. Achim, y. Achtnm, ciy. Algermissen, y.

Amheim, y. Angsbnrg, episc. Bameyelde, y. Berknm, y. Bethein, y. Bettmar, y. Bierbergen, y. Biscopingeroth, y. Blesinck. Bock.

Bock y. Wfllfingen. Bockelarii.

Bönnien, cleric. BOrssnm pleban.

Boneke. Boyenden, y. Brann- schweig, st (^yriae. canon., yicar. ^ Breinom, sacerd. Brtfckel, pleban.

Brflggen, y. Bmnsrode, y. Büren, y. Camin, episc. -^ Geling.

Coryey, abbas, portenar. Coyinge, y. Curia, de. Dassel, y. Dersem, y. Dinklar, y. Dorstadt, conyers.

Edemissen, pleban. Einbeck, canon. Ellessem, y. Emmem, sacerd. Ense, y. Eyerstein, com. y. ~ Freden, y. Gandersheim, y.

Georgio, de sancto. Gladebeck, y. Gleichen, y. Glithe, y.

Goslar, y. Gowisch, y. Griessem, y. Halberstadt, notar. episc. Hallendorf, y. Hamburg, prepos. Harbke, y. Hardenberg, y. Harste, y. Heiningen, fiater. Hetjers- hausen, y. Hildesheim, Neustadt, St. Lamberti pleban., episc, capellan., cleric. episcopi, cantor, canon., yicar. episc, yicar., st. QmsÄa canon., st. Ghodehard. monach., st. lohann. decan., proy. hospit, st. Manne canon., st MichaeL monach. Hodo. Hoye.

Holtnicker. Home, y. Hoyer- dessen, y. Hilddessum, yillic Ilde, y, Klauen, in. Laicus. Landolf shausen , yillic. Lapidea domo, de. Lebenstedt, y. Leinde, pleban. Lengede, y. LepeL Lethebur. Lowe, y. I^cenm, abbas. Magnus. Marsleye, y. Meringe, y. Nienkerken, scolast

NOrten, scolast Noyali, de. Oddingehusen, y. Ohlum, y. Oyle, y. Oldershausen, y. Osede, y. Paderborn, y. Papa. Pawenyot

Phisicus. Pyrmont, com. y. Plesse, y. Potus. Puntroeke. Quedlüiburg, st Wiberti canon. Reden, y. SaUsa, y. Sattenbeke, y. Scatenberch. ~ Schiaden, y. Schneen, y. Söder, y. Soneman.

Stemmen, y. Stenem, y. Su- lingen, y. Thüringen, Landgr. y. Thnpeke. Uslar, y. Velthem, y.

Verden, scolast VOhnim, sacerd.

Völksen, yillic Wallenstedt, y.

Wehrbergen, y. Wernigerode, com. y. Wesseln, y. Wohlden- berg, com. y. * Wolbrechtshanseii, y.

Wolfenbüttel, y. Wolframmi. Woltwiesche, y. Wülfingen, y. Würzburg, episc

Hermanni, Gerhard (1243—46) 696. Herradis, Schw, des Heinrich u, Bernhard

(um 1230) 310. Herrandns (vor 1208) N. 26. Vgl

Hildesheim, st Cmcis canon. Herre s, Heere. Hersedehusen s, Hardehausen. Hersleye, Friedrich y., canon. st Bonifiic

in Halberstadt Herste s, Harste. Hertbere, Hertsbere s, Harber. Herwich, Herwigus, -cus, vgl Alfeld,

proy. puer. Braunschweig, st Blasü

decan. Hildesheim, canon. Schauen.

y. üetse, y. Waekerwinkel, y. Herzingerodh, Dietrich y. (1288) 517. Herze vgl Banim, y.

HerwaidiBsen Hildeaheim.

627

Herwardlssen a, Hanresse. Hesethe 8, Heisede. Hessem s, Essem.

Hessen, Hessenem, Hesnem, Hossende, Hesem, Amt Schöppenstedt, 863, 866.

von: Dietrich (um 1216—20) N.81.

Dietrich, mil. (1237-55) 490, 711, 815, 847, 981. lohann, mU. (1258) 1059. Lndolf, 8. d. Dietrich, canon. ITild. Ruhen'« T. Adelheid, Hild,, dann Arnsberg, Ministerialin (1255) 974. - Volrad nohil. (1236-45) 466, 711, 787.

Hethebere s. Headeber.

Hethessem, Arnold t. (1250—59) 845, 1114.

Hetjershansen, Hethewers-, Hethegeres-, Hetigeres-, Hederereshnsen, von: Hei- denreich (um 1247—64) 800, 844. - Hermann (1233-34) 372, 899. - lohann, miL, Brd, des Heidenreich (um 1247-64) 800, 844, 883.

Headeber, Hethebere, w. v, Halberstadt^ pUhan, Peter (1234-35) 407.

Heostorf, Hnstorp, hei Apolda^ Kloster 779.

Heyensen, Heyenhnsen, Kr, Northeim, 798. saeerdos Heinrich (1236) 547.

Hesilo, Hecelo, vgl, Hildesheim, episc. Essem, ▼.

Hiddestorf, Hitdes-, Hiddestorpe, von: Bernhard (1251) 858. Heinrich, canon. st. Maoricii.

mddo (1226) 188.

Hilarins vgl. Hildesheim, decan.

Hildebold vgl. Bremen, archiepisc. Hildesheim, canon., st. lohann. canon.

Noyali, de. Pyrmont, com. v.

Wunstorf, com. ▼. Hildebrand, vgl Altesdorf, v. Bäntorf,

sacerd. Berkum, t. Brune. Bazel. Gimiteriom, inxta. Cochel.

Dammone, de. Domo, de. Drispenstedt, TÜlic., t. Herberge, y.

Lapidea domo, de. Lauenrode, comit dap. Linde, y. MüncL Ronneberg, y. Seneca. Sorsom, y. Storm. Snlta, de. Uslar, y. Vrilethe, y.

Hildeborga domina (1221 46) 31. Vgl. Bledeln, y. Dahlnm, y. Hisce. Hildese s. Hillerse.

Hildesheim, i. Stadt, ciyitas, oppidinm 6, 20, 57, 278, 285, 286, 301, 309, 402, 403, 414, 428, 452, 463, 464, 575, 621, 694, 696, 701, 717, 800, 823, 946, 949, 973, 984, 1154, N. 29. Ausstellungsort 1, 22, 40,

41, 108, 109, 116, 121, 136, 198, 201, 224, 229,231,263,268,269,281,287,310,825, 826,336,338,348, 360, 864, 365, 390, 401, 408, 409, 410, 414, 445, 447, 455, 456, 458, 461, 462, 482, 483, 485, 491, 492, 494, 501, 520, 527, 535, 536, 589, 542, 548, 570, 574, 575, 580, 589, 608, 611, 633, 664, 676, 679, 682, 710, 718, 719, 722, 736, 752, 753, 754, 762, 765, 767, 769, 770, 771, 777, 787, 790, 792, 795, 818, 834, 837, 838, 860, 861, 865, 868, 869, 872, 893, 894, 395, 896, 897, 898, 902, 905, 911, 914, 915, 926, 948, 953. 961, 962, 963, 964, 965, 966, 967, 968, 972, 983, 990, 992, 993, 1004, 1005, 1011, 1013, 1023, 1024, 1036, 1087, 1040, 1041, 1043, 1047, 1048, 1049, 1050, 1051, 1053, 1055, 1061, 1064, 1065, 1066, 1071, 1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1079, 1083, 1086, 1087, 1092, 1097, 1098, 1102, 1103, 1107. 1110, 1112, 1113, 1114, 1117, 1118, 1123, 1128, 1129, 1130, 1132, 1134, 1137, 1139, 1140, 1141, 1142, 1143, 1144, 1146, 1147, 1148, 1149, 1150, 1151, 1167, 1158, 1159, N. 34. - Altstadt 770.

- Topographisches: Xarkt 326. Alter Markt 326, 581. Brflhl, Bruüo 377, 438, 951, 1048, 1050, 1051, 1131.

platea sancti Qodehardi 676. Neue Strasse 863A. Stadtthore 676, 818. Burffthor beim Godehardikl. 818. Paubthor 826. Steinthor 954. Steinerne Brttcke 326. die Steine 326. Stadtmauer 818. Stadtgraben 824. Stadtbefestignng 818. pomerium episcopi 2HB1, 452, 675. Michaelisgarten 868. urbs 327, 345, 401, 415, 964.

- Kirchen:

Dom 239, 271. 279, 320, 321, 365, 400, 402, 403, 485, 779, 898, 906, 1021, 1022, 1092, 1127. monasterium 403. claustmm superius ecdesie maioris 1021. hospitale (hier?J 54. Chorus b. yirg. 141. dormitorium 1127. refectorium 346, 347, 452. paradisus 682. rufam ostium in australi plaga 483. capitoUum 40, 408, 414, 580.

vgl. die übrigen bei Stifter u. KlOster.

- Kapellen:

s. Laurentii 193.

s. Nicolai, capellan, lohann Oreatura

(1226-30) 200, 294. claustralis capella s. Pauli 225. s. Silyestri 239. 347. capella episcopi 722.

40*

628

Hildesheim.

- Einielne Häuser: anla episeopi 222. curia episeopi 719. magna domos episeopi 570, 689. Hans des Domkapitels 327. Knrie des Dom- propstes Beinhold 402, früheren Dom- propstes lohann Marens 914. Knrie des Domkellners n. Propstes y. Oels- bni;^, lohann y. Brakel 754, 767. Knne des Dh. Dietrich ▼. Adensen 485, 491, 492, 494, 601. - Knrie des Mar.- MagdaL-Kl. 584. Hans des Krens- stiftes 810, Knrie dess. 611, 787, 790, 795, 800, Hans des Propstes Hngo 810. Knrie des DomschoL Hartmann y. Minden 1127. Hans des hospit. st. lohannis 403. Hans des SiegMed Mordere 696. Hans gen. Woldenberg 788 A. Kanfbnden 777. Mflnce 376, 415, 438, 501, 571, 666, 744, 951, 1048, 1086, N.7. ~ SchnsterhaUen 777.

- Geld, moneta, talenta, libra, Pfnnd 36, 83, 111, 160, 286, 288, 289, 810, 312, 317, 827, 837, 840, 349, 365, 376, 390, 398, 399, 401, 403, 408, 414, 439, 452, 455, 468, 463, 464, 472, 494, 600, 516, 636, 647, 660, 664, 667, 674, 598, 604, 608, 631, 634, 643, 660, 661, 664, 667, 689, 693, 694, 696, 697, 707, 708, 714, 721, 722, 744, 752, 753, 756, 763, 781, 816, 842, 843, 868, 876, 883, 886, 887, 914, 915, 917, 923, 929, 941, 942, 988, 1014, 1036, 1062, 1096, 1109,1142. solidi 604, 608, 631, 634,781.

- Stadtrecht (1249) 826.

- Handwerksämter 416.

- Innnng der Schnhmacher 474. Geistlichkeit 785, 788, 996.

opnlns 788.

'ogt 121, 663, 824. Heinric. Adyo- catns 8. unter ciyes, Adyocatns. magister monete 376. Moneta- rins 8, unter ciyes, Monetär. magistri ciyinm, Bflrgermeister 824.

Heinrich (1240) 577.

Albert (1240) 678. Bat, eonsnles 687, 824, 825, 897,

QQO

Acco, Heinrich (1257) 1023. Asel, Heinrich y. (1257) 1023. Dammone, Matthias de (1267) 1023. Bmpna, lohann y. (1257) 1023. Goslar, Giseko y. (1267) 1023. Lapidea domo, Herm. de (1257) 1023. Pepersao, lohann (1267) 1023. Pnntroke, Simon (1257) 1023. Seneca, Hildebrand (1267) 1023. Storm, HUdebrand (1267) 1023.

z\:

—• ciyes, bnrgenses 67, 109, 121, 263, 271, 294, 818, 830, 877, 387, 641, 568, 659, 621, 671, 764, 777, 818, 824, 892, 916, 988, 1056, 1124, 1128, 1149, die Hildesheimer 621. Accipiter, Hermann (1251) 884. Acco, Heinrich (1222-60) 47, 223,

394, 548, 678, 714, 716, 716, 717,

1129, 1146, 1146. Adyocatns, Dietrich (vor 1208) N. 26.

- Heinrich (1224--43) 109, 121,

292, 387, 866, 526, 634, 676, 578,

687, 606, 663, 674, 696. Alto pnteo, Lndolf. de (1234) 401. Asel, lohann v. (1247-54) 797, 861,

914, 969, 8. 88. lohann u. Heinrich

(1235) 914. Benstorpe, y. «. Institor. Bemere, lohann (1240—64) 574, 606,

664 947. Bertramm (1236) 452. Bokfel, lohann (um 1230) 308. Brtttten, Eilhard inn. y. (1244—67)

717, 1009. Brühl, Megenward y. (1227) 223. Bnndeschin, Heinrich (1264) 959. Bnrmester, Albert (1237-68) 482.

696, 914, 8. Br. Heinrich (1868)

914. Camerarins, Gerhard (1253) 914. Capella, Heinric de (1240) 578.

- sancti lacobi, Heinric. de, 8. Fr. Lntgard, s. S. Heinrieh (1239) 540.

Damme, Albert y. (1261) 884.

- Arnold y. (1249—64) 825, 942, 947.

- Hiidebrand y. (1228-64) 265, 580, 947, 8. S8. Hildebnnd u. Albert (1240) 580.

- Konrad y. (1268) 1078.

- Meinhard y. (1254) 947. Dietrich, posterior adyocatns (1224)

112.

Diyes, Volcmar (1222-57) 47, 249, 301, 414, 416, 458, 464, 482, 494, 526, 634, 536, 639, 664, 575, 578, 648, 653, 674, 720, 721, 790, 1006, 1032, 8. Fr. Adelheid (um 1240) 609, 8. 88. Heinrich (1230-56) 292, 301, 837, 414, 416, 468, 482, 494, 526, 536, 539, 676, 578, 648, 653, 669, 674, 707, 720, 721, 790, 1006, und Volcmar (1244-47) 720, 790, 8. T. Adelheid (um 1240) 609.

Domo, Bertold. de (1227—42) 249, 401, 586, 664, 686, 669.

- Bertramm, de (1222-59) 47, 265, 482, 534, 575, 578, 696, 1114, •. Br. Volcmar (1251-59) 884, 1114.

Hildetheim.

629

Eokehardi s. Bnftts.

EcdeTi, Dietrich (um 1242) 674.

Eilbard (1251) 884.

Elye, Heinrich (1243-52) 696, 797,

861 882. Foro, Lndoli de (1240) 575.

Volcmar. de (1225) 121. Fasciis, Dietrich (1239 40) 586,

564, 575. Geoigio,Helmold. de sancto (1239)584. Giseko (1234) 401. Godehaido, Lippold. de aancto (l227)

OQQ

Goslar, Giselbert y. (1227—40) 249, 575, s. Br. lohann (1227-60) 249, 574. 575, 664, 1114, 1118, 1145.

H. (1221-46) 82.

Hartbert (1236) 452.

Heinricns yenditor linei panni (1251) 884.

Helmold (1222-41) 47. 223, 548, 648.

Herbord (1251) 884.

Hokinch, Gerhard (1236-43) 452, 674, 696.

Home, Lndolf y. u. s, S, Hermann (1248) 808.

Inferno, Bertramm, de (1254) 942.

Institor, Büas (1232) 349.

Heinrich, gen. y. Benstorpe (1240) 577.

loseph (1227) 223.

Lapidea domo, Hermann, de (1260) 1129, 1145.

Marqnard (1251) 884.

Minden, Arnold y. (1232—51) 337, 452, 458, 482, 578, 683, 690, 717, 882, 869, «.TTf^tre Adelheid (1253) 915, 8. Br. Heinrich (1232 60) 337, 452, 458, 482, 717, 869, 1009, 1129.

Minneco, lohann (1286) 452.

Monetanns, Wolfhard (1232) 337.

Mortificator, Mordere, Siegfried (1222-54) 47, 249, 308, 468, 534, 548, 558, 574, 575, 648, 664, 669, 696, 914, 942, 959.

Niger, Konrad (1240-42) 580, 674.

PentiDgns, Konrad (1224—42) 112, 606, 674.

Potna, Hermann (1254) 947.

Pantrogge, Hermann (1237 40) 482, 578.

Konrad (1246) 775.

Simon (1240-59) 574, 580, 664, 884 1114

Rnfosi Sckehard'8 S. Lndolf (1227- um 1252) 249, 414, 416, 534, 610, 797.

Seneca, Hildebrand (1253) 914.

Sibnigis fil. Heinric. (1227) 249. Siegfried (1227) 223. Spoffe, Konrad (1251) 884. Stedegem, Heinrieh y. {um 1240) 610. Stockem, Dietrich y. (1254) 942. Thegenhardi, Hermann (1254) 942. Volcmar (1224-36) 112. 223, 388,

452, 8. Fr. tfathUde (erw. 1232)

338. Vgl Diyes. - (vor 1208) N. 26. Volcmari 8. Diyes. Wesohende, Konrad y. (1282-86)

387, 365, 452. Weat&a, Heinrich (1256) 1007.

thelonearins Meinhard (1249) 816.

II. Neustadt 197, 770, 890.

Kirchen:

8. Lamberti 326, N. 13. phban. Hermann sacerd. (1256-59) 988, 1014, 1015, 1103, aueh Dh.

civis: Elbe, Dietrich v., S. des (f) Arnold (1246) 775.

III. Dammsiadt 330, 757, 766, 1035. der Damm 954.

Kirchen:

s. Nicolai 783 A.

s. Martini, dahin das Johannisstifl verUgt (1246) 757, 762 A., 766.

adyocatns qnondam Bachmann'« iS'. Geriach (1239-41) 552.

ciyes 330, 954.

IV. Hochsiifl, episcopatos, ecdesia 10, 95, 235, 484; vgl. Domstift

Synoden (1221)21,(1224)108, (1227) 223, (1230) 292, (1232) 347, (1284) 402, (12^9) 535, (1243) 676, (1244) 708, (1246) 771, (1268) 1047, (1269) 1097.

Vögte. Vogteien 161, 171, 964.

Archiaiaconate 8. Altkloster^ Ba- rom, Eidagsen, Elze. Goslar, Hildes- heim, Andreasstift, Hohenhameln, Holle, Lengede, Ltthnde, Beden, Seesen, Sol- schen, StOckheim.

Erbämter: pineeme 8. Hoyer, y. Meienberg, Ulrich, y. Wohldenberg. dapiferi 8. Ernst, y. Holle, Sigehard. officinm dapiferatns 160. marscalci 8. y. Enmierke. eamerarii s. y. Bar- felde, Dietrich, Ekbert, Gerhard, Lndolf, Thetmar, y. Tossem, Widekind.

Ministerialen 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 15, 26, 81, 34, 57, 61, 64, 95, 101, 109, 121, 143, 160, 182, 183, 198, 199, 208, 237, 241, 243, 262, 269, 271, 285, 291, 299, 800, 338, 366, 380, 881, 391, 414, 438, 440, 447, 450, 453 n. A., 454, 467, 507, 522, 544, 578, 619, 643, 653, 674, 689, 695, 712, 763, 837, 853, 863, 874, 883, 914, 956, 962, 964, 974,

680

HUdeshdm«

1089, 1040, 1042, 1182, N. 6. 18. - Vgl Altenmarkt, v. Bantem.y. Baifeld, y. Barenroth, v. Barien- rode, ▼. Beknm, ▼. Billenhem, ▼. Book. Bodenbnrg, v. Bor- nnm, ▼. Borsam, y. Braun- sohweiff, V. Brüggen, y. Gramme, y. Curia, de. bahlom, y. DiaeldiBsem, y. Ekbert. Elbe, y.

Bnse, y. Ernst. Escherde, y.

Freden, y. Oladebeck, y. Go- greye. Gnstedt, y. H. Harste, y. Heckenbeck, y. Heisede, y.

Hessen, Himmelsthür, y. Heye. Hohenhameln, y. Holle, y. Holthnsen, y. Hngo. Hul- delsem, y. Insnla, de. lohann. Kemme, y. Eonrad. Ennigonde.

LepeL Lobke, y. Lndold. Modem, y. Meienbeig, y. MflnclL

Niger. Pil. Piscina, de. Beden, y. Bodo. BGssing, y. Bonneberg, y. Bosenthal, y. Bntenberg, y. Salder, y. Sein, y. Sorsnm, y. Spade. Spiiing.

Steinberg, y. Stemmen, y. Stockem, y. Tossem, y. Uetse, y. Volcmar. Wackerwinkel, y. Wettebom, y. Wimmenhnsen, y. Wohle, y. Wrisbergholaen, y. Wnnstorf, y.

Vasallen 287, 289.

officiati 182, 188.

Liten, Hörige 84, 112, 144.

V. DiOceae 5, 40, 41, 46, 99, 100, 129, 182, 216, 255, 264, 278, 820, 821, 844, 408, 499, 804, 812, 946, 949, 970, 973, 984, 985, 992, 994, 1056, 1152, 1158, 1154, 1156.

Geistlichkeit 5, 64, 100, 278, 785, 996*

priores Predicatornm 687 n. A.

VI. Domatift, ecdesia 3, 4, 9, 12, 15, 20, 25, 26, 86, 48, 44, 46, 54, 64, 67, 77, 79, 89, 95, 143, 145, 152, 157, 160, 161, 166, 171, 180, 182, 188, 194, 198, 199, 202, 208, 287, 246, 251, 262, 285, 288, 296, 299, 800, 812, 883, 412, 414, 424, 428, 445, 446, 481, 484, 485, 492, 504, 511, 522, 555, 617, 665, 674, 689, 695, 752, 788, 792, 801, 811, 814, 827, 853, 871, 909, 910, 915, 954, 975, 991, 1017, 1108, 1110, 1112, 1118, 1147, N. 29. Kirchengnt 40, 49, 802. Tafelgttter 57, 1088. ViUicationen 145. Statat über Tonsnr (1224) 100.

episcopi (aügetnj 3, 11, 15, 182, 188, 237, 243, 262, 285, 312, 340, 414,

"^B, 1058.

Bemward (erw. 1228) 265, (ene. 1198)

N. 13. Godehard (erw.) N. 9, 10. Hesilo (eruf. um 1241) 656. Uto (1104-11) N. 1, 2, 3. Bertold (1127) N. 4. Bernhard (1141) N. 6, {erw. 1178) N. 9. Hermann (enc. 1285) 418. Adelog (1171-90) N. 7, 8, {erto. 1244)

711. Eonrad I. (1197-98) N. 16, 17, 19. Hartbert (1190-1204) N. 20, 21, 28,

295, (erw. um 1217) N. 88, (erw.

1222—25) 56, (erw. 1280) 296, {erw.

1250)882. Siegfried y. Lichtenberg (1216—21)

N. 81, 82, gewes. Bisehof (1222—

27) 40, 41, 49, 108, 149, 151. 193,

194, 207, 225, {erw. 1241-45) 657. Sedisyakans (1221) 1, 12, 13. Eonrad IL, magister, capellanns et

Senitentianis pape, (y. Beisenberg? A.), (geweiht 1221 Septbr. 19) lOA., conseryator et tntor ord. b. Marie Magdalene (1245) 739. Bischof (1221-47) 2, 3. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,

II, 12, 13, 17, 21, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 86, 37, 88, 40, 41, 48, 44, 45, 46, 47, 48, 51, 54, 55, 56, 57, 59, 60, 61, 62, 63 o. A., 64, 65 XL A., 66, 67, 68, 69 n. A., 70, 71, 72, 78, 75, 76, 77, 78, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 88, 90, 91, 94, 95, 98, 99, 100, 101, 102, 108, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 110a n. A.,

III, 112, 116, 120, 121, 122, 123, 124, 126, 127, 128, 133, 134, 185, 186, 187, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154 n. A., 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 168 n. A., 169, 170, 171, 172, 173, 174 u. A., 175 n. A., 176, 177, 178 n. A., 179, 180, 181, 182, 183, 184 u. A., 185, 186, 187 n. A., 189, 190, 191, 193, 194, 195, 196, 198, 199, 201, 202, 2(fö, 204, 206, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 217, 222, 223, 224, 225, 228, 229, 231, 232, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 251, 252, 256, 259, 262, 263, 265, 267, 268, 269, 271, 273, 274, 275, 276, 277, 278, 279, 281, 282, 283, 284, 285, 286, 287, 288, 289, 290, 291, 292, 295, 296, 297 n. A., 298, 299, 300, 305, 312, 313, 318, 320, 321, 822, 328, 825, 326, 327, 328, 331, 332, 335, ^6, 837, 339, 340, 845, 346, 347, 348,

HUdesheim.

681

849, 8M)A., 351, 852, 866, 858, 859, 860, 861, 862, 868, 364, 865, 366, 367, 368, 369, 370, 371, 373, 374, 376, 378, 380, 381, 383 u. A., 884, 385, 386, 387, 388, 889, 390, 391, 392, 898, 894, 395, 396, 397, 400, 401, 402, 403, 405, 408, 409, 411, 412, 413, 414, 415, 417, 418, 419, 420, 422, 423 n. A., 424, 425, 426, 427, 429, 430, 435, 436, 438, 440, 444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 454, 456, 458, 461, 462, 463, 464, 465, 467, 468, 469, 471, 472, 474, 475, 479 A., 481, 482, 488, 485, 486, 487, 488, 489 A., 491, 492, 494, 496, 497, 498, 500, 501, 502, 503, 505, 506, 507, 508, 510, 511, 512, 513, 514, 515, 517, 518, 519, 523, 524, 525, 526, 527, 580, 531, 532, 533, 534, 535, 539, 540, 541, 542, 544, 546, 547, 548, 549, 555, 556, 557, 558, 559, 560, 561, 562, 563, 564, 566, 567, 568, 570, 571, 572, 573, 574, 575, 576, 577, 578, 579, 581, 584, 585, 586, 588, 589, 591, 592, 598, 612, 616, 617, 619, 622, 623, 627, 629, 632, 633, 634, 635, 636, 637, 638, 639, 640, 641, 643, 647, 648, 649, 650, 651, 652, 653, 654, 657, 661, 662, 663, 664, 665, 666 u. A., 671, 674, 675, 676, 677, 678, 679, 680, 681, 683, 684, 685, 688, 689, 690, 693, 706, 707, 708, 709, 710, 711, 712, 713 n. A., 714, 715, 716, 717, 719, 722, 725, 727, 729, 782, 783, 734, 785, 738, 739, 740, 741, 744, 746, 747, 748, 752, 753, 764, 755, 757, 758, 760, 762, 763, 765, 767, 769, 770, 771, 772, 778, 774, 776, 783, gewesener Bisch. (1247) 788, 792, (t 1249 Dez. 18) 783 A, (erw.) 827, 829, 901, 919, 922, 951, 964, 1024, 1048, 1050, 1146.

Sedisyakanz (1247) 785, 792.

Hennann v. Gleichen, GegeiAischof (1247-49) 788, 793, 801, 814, 819.

Heinrich von Wernigerode (1246—47) 360 A., 784, 788, 792, 797, 798, 799, 801, 811, 818, 826, 827, 828, 829, 834, 835,836,837,838,841,852,859,860,861, 862, 863, 864, 865, 868, 869, 870, 872, 873, 874, 882, 887, 892, 900, 901, 903, 907, 908, 909, 910, 911, 914, 915, 918, 919, 920, 921, 922, 926, 927, 930, 937, 941, 944, 945, 946, 947, 948, 949, 952, 953, 955, 960, 961, 962, 963, 964, 965, 966, 968, 972, 975, 982, 983, 985, 986, 989, 990, 991, 992, 996, 999, 1000, 1002, 1005, 1009, 1013, 1014, 1015,

1016, 1018 n. A., (t 1247 Mai 25) 1015 A., Certc.) 1017, 1056, 1070.

Sedisvakans (1257) 1016, 1024.

lohann von Brakel {gewählt 1257 Juni 13) 1018 A., 1021. ~ Bischof (1257 -60) 1021, 1023, 1026, 1027, 1033,

1034, 1035, 1036, 1037, 1038, 1089, 1040, 1041, 1042, 1048, 1046, 1047, 1049, 1050, 1058, 1055, 1056, 1060, 1061, 1062, 1068, 1064, 1066, 1066, 1067, 1068, 1070, 1071, 1074, 1076, 1077, 1078, 1079, 1081, 1082, 1088, 1084, 1086, 1886 n. A., 1087, 1068, 1092, 1093, 1096, 1097, 1098, 1099, 1099, 1102, 1103, 1107, 1108, 1110, 1112, 1113, 1116, 1118, 1119, 1120, 1122, 1128, 1129, 1180, 1131, 1182, 1134, 1135, 1136, 1137, 1140, 1141, 1148, 1144, 1145, 1146, 1147, 1148, 1149, 1157, 1168, 1159. Verwalter der Propstei des Moritzstifles (1258)

1035, 1047, 1093.

- Otto (1275) 303 A.

- Weihhischof 37.

- scriptores, notarii episcopi: Gottfried, canon. in Oelshnrg, dann

scolast. st Andree (1237—48) 485, 491, 492, 494, 501, 511, 512, 518, 541, 548, 557, 568, 570, 575, 576, 629, 638, 639, 647, 653, 661, 668, 665, 678.

Gottfried, mag., canon. st Gracis (1244 -59) 709, 989, 1047, 1063, 1064, 1076, 1077, 1078, 1087, 1110, 1112.

Heinrich, canon. st. Cnicis (um 1280) 296.

Heinrich Pingnensis (1280) 290.

lohann, canon, st Andree (1223—36) 77, 289, 331, 890, 891, 894, 408, 415, 419, 422, 425, 466, 475.

lordan (1231-46) 322, 679, 680, 681, 683, 685, 688, 689, 710, 714, 717, 729, 782, 733, 738, 752, 760, 763, 765.

Eonrad (1236) 472 Var.

Leonins (1252-60) 892, 902, 1128.

Lndolf, canon. st. Cmcis (1229—41) 268, 425, 445, 640.

- capellani episcopi 290, 416, 485, 491, 492, 511, 512.

Engelbert (1246) 760, 763. Goslar, mag. Eonrad y. (1227) 243. Gottfned, (1240) 559. Harber, Eonrad y., pleb. in Leiferde

(1237) 485, 491, 492. Heidenreich, canon. st Petri Goslar.

(1238-40) 511, 512, 559. Heinrich, canon. st Petri Goslar.

(1238) 511.

-, canon. st Crucis (1227) 237, 243. , (1224) 110a.

682

HUdesheim.

Hetmann, saoeid. (1244) 717.

lohaim, mtig. (1280) 290.

Eoniad (1280) 285.

Lambert (1141) N. 6.

Marcolphiu (1224) 110 a.

Bichaid, mag. (1290) 290.

—I mag., oanon. st Andree (1227)

287, 243. , mag., canon. st Cracis (1288) 511. Bndolf (1230) 285.

- cleiici episoopi: Floientias (1228) 262. Hermaim (1248) 680, 681, 685. H(6iiuioh?) (1235) 418.

Heinrich, canon. st. Grncis (1228) 262,

263. lohann (1282) 351. Koniad, mag. (1228) 262, 268. Richard, mag. (1228-82) 262, 289,

296, 351.

- aacerdotes episcopi: lohann (1235) 425. Lndolf (1246) 772.

- vicarii episcopi: Her(mann?) {wr 1260) 1127. lordan (1231) 317.

- capellarins episcopi: Gerhard (1240) 555.

- yconomi episoopi:

Daniel und Heinrich (1240) 555. lohann, mag., und Richard (1235) 415.

- thelonearins Meinhard (1249)816.

- coqnns 8. Goqnns und de Coqnina.

- pnticlarins episoopi: Lntbert (1241) 641.

- pistor episcopi: lohann (1260) 1158.

- bedeiins episcopi: lohann (124*^ 795.

- iitones episcopi 112.

- Domkapitel 1, 8, 5, 10, 11, 12, 13, 16, 21, 22, 29, 33, 36, 41, 55, 56, 57, 77, 111, 115, 129, 136, 145, 148, 149, 164, 194, 225, 237, 240, 262, 269, 282, 288, 288, 289, 290, 295, 296, 303, 316, 327, 837, 338, 840, 845, 346, 349, 360, 864, 365, 376, 380, 390, 401, 403, 408, 410, 418, 414, 424, 428, 438, 451, 453 A., 455, 456, 461, 462 n. A., 463, 464, 469, 472, 491, 492, 493, 500, 511, 534, 539, 542, 543, 546, 578, 575, 622, 633, 634, 649, 651, 659, 668, 673, 674, 676, 725, 736, 743, 744, 752, 757, 758, 762, 767, 777, 782, 783, 784, 785, 786, 788, 792, 798, 811, 835, 836, 854, 862, 889, 909, 910, 911, 915, 926, 927, 940, 953, 962, 963, 964, 965, 966, 967, 968, 972, 1011, 1028, 1036, 1039, 1041, 1043, 1046, 1051, 1053, 1066, 1060, 1063, 1064,

1074, 1078, 1088, 1086 u. A., 1092, 1097, 1107, 1118, 1118, 1128, 1129, 1130, 1132, 1143, 1144, 1147, 1157, 1158, N. 24 a.

Dompriores 658.

preposlti maiores (aUgemJ 197, 493, 674, 890, Dompropstei 194, 225, 788, 951, 1048. -^ capellan. pre- poslti Heinrich y. Alfeld (1251—52) 887, 911. dapifer Dietrich (vor 1206) N. 26. ministeriales 747, 748; vgl y. Lengden. serri 556; vgl. Lndolf u. Albert. Iitones 112.

Otto (erw. 1186) N. 10.

Eilbert (1186) N. 11 (wohl Dompropst in Goslar f nicht in HildJ.

lohann (1203-1204) 295, N. 24.

Bertold (1208) N. 25.

WUbrand y. Oldenburg (1219-25) 1, 10, 11, 21, 22, 40, 41, 80, 113, 115, 118, 125, 186, 209 A., N. 34, dann Bischof in Paderborn,

Eonrad (1226-27) 149, 151, 191, 193, 194, 197, 209 (?).

lohannes Marcos (1228—81) 263, 269, (1229 falsch Burchard) 277, 285, 286, 295, 296, 803, 316, (erw,) 914.

Friedrich yon Schwerin (1231) 326, 329 n. A., 332, 387, 338 u. A., dann prepos. Verden u. Bisch, in Schwerin.

Bnrchard yon Wohldenberg (1282) 845, 846, 347.

Beinhold yon Dassel (1282 -50) 8d8A., 345 A., 848, 360, 864, 865, 890, 402, 408, 408, 409, 410, 414, 416, 419, 428, 486, 438, 446, 447, 451, 452, 456, 458, 461, 462, 463, 464, 467, 469, 485, 491, 492, 493, 526, 586, 540, 542, 543, 546, 658, 559, 562, 563, 564, 578, 580, 598, 616, 629, 648, 659, 673, 674, 676, 677, 679, 684, 689, 690, 707, 708, 723, 724, 731, 736, 747, 748, 752, 754, 773, 7T7, 782, 783, 784, 785, 788, 792, 835, gewesener (12152'- um 1257) 911, 915, 926, 951, 960, (erw. 1258) 1048, 1050, 1051, auch Archidiakon in Reden und Propst u. Archid. des Andreasstifles.

Lndolf yon Wohldenberg (1251—60) 871, 887, 911, 915, 926, 952, 953, 962, 963, 964, 967, 972, 1009, 1011. 1021, 1024, 1028, 1035, 1046, 1047, 1048, 1051, 1053, 1062, 1063, 1064, 1077, 1107, 1110, 1112, 1118, 1128. 1134, 1140, 1141, 1146, 1147, 1157.

decani maiores (aUgem.) 36, 239, 1127.

HUdesheim.

688

Beno (1190) N. 12.

Hilariiu (1206-1204) 295, N. 24.

Konrad (1220-85 Febr.) 1, 10, 11, 21, 22, 40, 41, 68, 55, 77, 111, 115, 121, 129, 186, 198, 222, 228, 224, 225, 226 (falsch L.), 287, 248, 277, 288, 284, 285, 292, 295, 308, 816, 825, 827, 387, 888, 845, 846, 848, 860, 868, 864, 865, 890 n. A., 402, 408, 408, 409, N. 85, (1285 März qnondam) 410.

Gerwioh (1285, f 1258 Febr. 18) 414, 425 n. A. (faUch scolast), 488, 489, 446, 447, 451, 452, 458 A., 455, 456, 457, 458, 461, 462, 468, 464. 467, 469, 498, 528, 526, 584, 586, 540, 548, 546 (falsch C.), 552, 558, 559, 564, 577, 578, 580, 585, 586, 616, 625, 629, 648, 659, 678, 676, 679, 682, 688, 781, 786, 748, 744, 747, 748, 752, 766, 778, 775, 777, 782, 788, 784, 785, 786, 788, 792, 840,854,866,889, 911 n.A.

Gerold (1258-58) 921, 926, 940, 942, 947, 952, 958, 962, 968, 964, 967, 972, 978, 1009, 1011, 1021, 1028, 1027, 1085, 1045. 1046, 1047, 1051, 1052, 1058, 1056, auch Archidiakon in Solschen.

lohann von Sohildesohe (1259—60) 1110, 1112, 1118, 1128, 1189, 1140, 1147.

- cantores maiores (aUgem.) 815. bekommt die Mitra (1287) 481. Konrad y. Bodenstein (1209-81) 21,

40, 55, 77, 88, 96, 111, 121, 186, 224, 225, 277, 816, N. 27, 88, 85.

Meinhardos mag., diacon. (1281—85) 825, 888, 848, 858, 860, 868, 864, 865, 890, 400, 408, 408, 409, dann Dom- seholaster.

Sigebodo (1286-89) 446, 451, 452, 457, 467, 469, 470, 477, 481, 526, 707 n. A.

Hermann (1289-42) 540, 574, 575, 577, 578, 580, 585, 598, 609, 660, 664.

Dietrich von Adensen, diacon. (1248 -60) 688, 690, 705, 707 n. A., 718, 765, 767, 788, 857, 911, 950, 968, 964, 1021, 1028, 1027, 1085, 1047, 1060, 1062, 1068, 1068, 1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1083, 1092, 1108, 1123, 1184, 1140, 1155, 1157.

- cellerarii maiores (aUgem.) 86. thesanraria 1056.

Bmno (1194) N. 15.

Bobert (1219) N. 84.

lohann von Brakel, snbdiac. (1226) 198, diacon. (1228-52) 265, 277, 816, 827, 887, 888, 845, 846, 847, 848,

860, 865, 890, 406, 408, 409, 410, 414, 447, 455, 469, 500, 525, 584, 552, 555, 557, 558, 559, 562, 568, 567, 570, 574, 575, 576, 579, 581, 627, 688, 689, 658, 668, 664, 678, 681, 685, 689, 690, 747, 748, 764, 767, 888, 911, auch Dom^ küster u. Propst in Oelsburg, dann Bischof. Heidenreich von Snlingen (1255—60) 972, 1009, 1012, 1021, 1027, 1048, 1068, 1064, 1068, 1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1088, 1086, 1092, 1107, 1109, 1110, 1112, 1118, 1127, 1128, 1184, 1189, 1140, 1142, 1146, 1157.

- cnstodes, thesaurarii maiores, Domthesanrarie 1056.

Barchard von Wohldenberg (1226) 151, auch prepos. montis st Petri Goslar.

Heinrich von Tossem (1227—45) 289, 264, 265, 268, 269, 277, 285, 296, 325, 826, 827, 887, 845, 846, 847, 849, 857, 360, 864, 865, 866, 881, 890, 391, 403, 408, 409, 410, 414, 415, 416, 422, 425, 486, 447, 452, 455, 458, 467, 469, 470, 477, 482, 488, 485, 491, 492, 528, 584, 586, 545, 552, 566, 558, 559, 560, 564,

575, 581, 586, 590, 598, 616, 684, 637, 643, 664, 676, 679, 682, 744, auch Archidiakon in Solschen,

lohann von Brakel (1246—50) 754, 768, 788, 885, auch Domkellner u. Propst in Oelsburg, dann Bischof,

Bertold (1255) 966.

- soolastici maiores: Lnthard (1209) N. 27.

Konrad von Velber (1219-25) 21, 40, 55, 180, 136, N. 84, 85, au<^ Archi- diakon in Holle.

lohannes Marcos (1226-28) 149, 151, 193, 216, 224, 244, 254, auch Propst in Oelsburg und Bardowik, dann Dompropst.

Gerwich, mag. (1229-85) 269, 270, 271, 280, 316, 327, 838, 845, 346, 847, 848, 358a, 360, 864, 865, 890, 408, 408, 409, 410, 425 (unrichtig Schol. genannt), dann Domdechant.

Meinhardns, mag., diacon. (1235—49) 415, 486, 437, 439, 446, 447, 451, 452, 455, 457, 458, 465, 467, 469, 473, 477, 486, 528, 526, 581, 532, 534, 589, 540, 541, 548, 552, 557, 558, 559, 560, 562, 568, 564, 567, 568, 570, 572, 574, 575,

576, 578, 579, 581, 583, 585, 586, 598, 625, 627, 629, 687, 688, 639, 641, 643, 647, 658, 660, 661, 663, 664, 665, 676, 678, 679, 680, 681, 682, 688, 684, 685,

684

Hilde8h«im.

688, 689, 707, 708, 709, 717, 722, 788, 744,773,777,784,788,827. Konrad von Hohenbüchen, snbdiac. (1252-66) 892, 911, 916, 924, 925, 963.

Hartmann von Minden (1256-60) 972, 988, 1009, 1011, 1012, 1019, 1023, 1027, 1046, 1062, 1060, 1062, 1063, 1064, 1068, 1074, 107Ö, 1076, 1077, 1078, 1083, 1086, 1092, 1103, 1107, 1110, 1112, 1118, 1127, 1131, 1132, 1184, 1136, 1137, 1140, 1142, 1146, 1167. 8, curia 1127. - canonici maiores (allgemJ 29, 94,

145, 296, 346, 365, 390, 401, 452, 463,

464, 621, 788, 798, 1092, 1129.

Adensen, Dietrich v. (1230—43) 287, 316, 317, 338, 348, 351, 363, 364, 366, 366, 390, 391, 400, 408, 409, .419, 430, 436, 445, 450, 451, 467, 467, 469, 472, 482, 483, 485, 491, 492, 494, 501, 605, 511, 649, 563, 564, 670, 677, 679, 598, 629, 634, 637, 676, 679, 683, 684, 707, auch Archidiakon in Elze, dann Dom- cantor,

Eyerwin, y., Brd. des Dietrich (1238-60) 616, 629, 1156, auch Propst des Bonifaciusstifts in Halber- Stadt.

Advocatisse, Heinrich (1282—63) 345,

346, 347, 926. Antiquo oder Veteri foro, Heinric de

(1233-58) 360, 364, 390, 408, 409,

410, 915, 1092.

Lippold. de (1269-60) 1107, 1110, 1112, 1157.

Appolde, Dietrich v. (1263—66) 914, 942, 952, 964, 966, 968, 972.

Barom, Siegfried y. (1224-43) 111, 141, 265, 277, 338, 345, 346, 347, 348, 360, 364, 390, 447, 451, 628, 574, 677, 580, 634, 643, 664, 679, 682.

Bernhard (1225) 225.

Bertold (1226-27) 193, 225, vgl v. Tossem,

Blankenburg, lordan y. (1246—57) 777, 947, 975, 1025.

Bodenstein, Sigebodo y. (um 1222— 1248) 66, 283, 284, 316, 345, 346, 347, 348, 360, 390, 414, 556, 663, 676.

Wicbold y. (1222-25) 55 Var. Bodo (1256) 988.

Bortfeld, Werner v. (1232—69) 345, 346, 347, 360, 436, 461, 470, 677, 580, 676, 683, 787, 915, 947, 1009, 1064, 1068, 1076, 1077, 1083, 1092, 1109, a^ch Fropst in Oelshurg.

Brake], lohann y. (1222-65) 40, 817, 416, 963, auch Domküster u. s. tr.

Brannschweig, Rudolf y. (1230—40) 298, 325, 327, 331, 838, 846, 846, 347, 360, 364, 390, 394, 414, 447, 451, 467, 528, 536, 564, 577, 580, 686.

Bremen, Heinrich y. (1238—60) 516, 1023, 1062, 1075, 1083, 1092, 1107, 1110, 1112, 1116, 1118, 1128, 1130, 1131, 1132, 1134, 1136, 1137, 1140, 1157.

Brono (1141) N. 6.

Bnssoel, Hüdebrand y. (1265) 966.

Cesarins (1269) 1110, 1112.

Dassel, Hermann y. (1244-60) 723, 911, 915, 926, 1009, 1027, 1083, 1092, 1107, 1110, 1112, 1117, 1123, 1184, 1157, auch Archidiahon in Barum.

- Eeinhold, y. (1222-32) 40, 61, 52, 55 V., 277, 283, 284, 326, 327, 337, 338, dann Dompropst u, s, tr.

Dlyitis, Voicmari, lohann mag. (1239 -60), 526, 639, 540, 541, 556, 657, 658, 559, 662, 663, 567, 668, 670, 572, 675, 676, 577, 678, 679, 580, 627, 634, 639, 653, 679, 708, 731, 777, 914, 915, 926, 927, 942, 947, 952, 963. 972, 988, 1026, 1035, 1047, 1048, 1055, 1060, 1064, 1076, 1077, 1088, 1092, 1103, 1107, 1110, 1112, 1118, 1127, 1132, 1134, 1139, 1140, 1141, 1157, vgl. auch lohann, mag.

Dorstadt, Bernhard y. (1257-68) 1009, 1092.

Dribnrg, Heinrich y. (1268—60) 580 A, 916. 926, 964, 972, 1009, 1021, 1028, 1027, 1042, 1060, 1062, 1063, 1064, 1074, 1077, 1083, 1092, 1107, 1110, 1112, 1139, 1140, 1157, auch ArM- diakon in Solschen.

Eilbert, prepos. {wof 1231) 319.

Einbeck, Lndolf y., mag. (1282—35) 345, 346, 347, 360, 364, 390, 400, 403, 414.

Erkembert (tor 1208) N. 26.

Eyerstein, Albert y. (1230-46) 289, 336, 345, 346, 347, 364, 365, 366, 391 , 400, 408, 409, 414, 415, 416, 419, 436, 467, 472, 485, 491, 492, 598, 676, 778, aiuk Propst des Kreuzstiftes u. des Petersberges b. Goslar.

- Friedrich y. (1232) 337.

Otto y. (1263-69) 915, 1027, 1092, 1107.

S. d. Lndolf, canon.? (1242) 659. Florentius (1238-67) 516, 754, 777,

869, 916, 926, 972, 1009, 1012. Friedberg, Eonrad y., mag. (1227—45)

HUdesheiitt.

686

229, 269, 290, 825, 881, 680, 686, 780 n. A., auch Erwählter in Olmütz.

Friedrich (1226-27) 191, 198, 225.

Gandersheim, Hemuum ▼., mag. (1280) 290

Qebhurd (1222-25) 55 Var.

Geitelde, Gebhaid y. {um 1221—1222) 28, 40.

GleidieD, Hermann v. (48) 801, auch Gegehbiaehof.

Gerold (1281) 822, vgl. Minden, ▼.

Gerwich (1227) 225.

Goslar, Hermann y. (1222—51) 40, 55 Var., 111, 121, 186, 141. 151, 269, 270, 271, 277, 288, 284, 290, 297 A., 298, 814 o. A., 816, 817, 827, 888, 340, 845, 846, 847, 848, 860, 864, 865, 390, 410, 422, 480, 457, 520, 552, 574, 664,679,682,718,869.

Konrad y., mag. (1226—87) 1S8, 222, 228, 287, 248, 277, 292, 296, 816, 817, 827, 881, 887, 840, 845, 846, 347, 848, 860, 864, 890, 894, 414, 480, 451, 485, 491, 492.

Volrad y. (1246- um 1260) 767, 835, 868, 909, 910, 914, 921, 942, 952, 960, 962, 968, 964, 966, 968, 972, 1012, 1017, 1019, 1021, 1028, 1027, 1085, 1042, 1047, 1062, 1068, 1127.

Halto (1257) 1028, vgl. Weihe, y. Harlnngeberg, Insarins y. (1258) 1092. Hartmann «. Minden, y. Heere, Friedrich y. (1222) 40. Heidenricns 8, Solingen, y. H(einrioh?) mag. (1285) 417. Heinrich (1230) 280.

diacon. (1227) 225.

snbdiac. (1282) 888.

Propst in OeUhurg (1259) 1110, 1112.

Propst in Heiligenstadt (1284) 400.

S, des Kämmerers Ludolf (1237— 38) 494, 518.

S. des Justaz (1232) 348. Helembert (1222) 40. Heribord (1177) N. 8. Hermann (1245) 782, 733.

sacerd. (1223-27) 77, 88, 193, 225.

sacerd. der Neustadt (1256) 988.

mag., s, Goslar, y.

snbdiac. (Ende 18. Jh) N. 21. Herwich, mag. (1226) 200. Hessen, Lndolf y. (1216-20) N. 31. HUdeboid (1225) 121. Hohenbttchen, Hoyer y. (1252—53) 892,

911 924 925

Konrad'y. (1231-50) 824, 332, 837, 860, 390, 410, 414, 447, 458, 467, 469, 528, 556, 558, 559, 569, 577, 580, 835.

Hoya, Gerbard y. (1246) 767, 778, 777. Holte, Wilhehn y. (1222-25) 44, 55

Var. Hugo, diacon. (1227) 225.

(vor 1208) N. 26.

mag. (1197-1222) 40, N. 18. Hngold (1177) N. 8.

Ibnrg, Heinrich y. (1240) 580. Insnla, Konrad. de (1255) 972. lohann (1225) 182?

(1240) 591.

diacon. (1227) 225. ~ sabdiacon. (1227) 225.

sacerdos (1246) 777.

mag. (1228-57) 264, 528, 591,598, 1009, 1012, 1021, 1027, vgl Diritifl.

(y. Göttingen) pleban. s. Andree (1287-60) 482, 483, 485, 575, 915, 926, 942, 972, 1012, 1021, 1028, 1062, 1063, 1074, 1076, 10T7, 10S3, 1092, 1110, 1112, 1118, 1140, 1141, 1146.

prepos. Verden. (1232-83) 388, 348, 864, 865.

lordan (1225-55) 141, 857, 978, vgl.

Blankenbnrg, y., Wendhansen, y. Konrad, diacon. (1227) 225.

sacerd. (1226-27) 198, 225 (zwei d. NJ, 237.

pleban. st. Andree (1224—36) 111, 121, 277, 283, 284, 296, 325, 326, 337, 348,360,865,390,446,451.

Lanenbnrg, B. y. {um 1240?) 620. 621. Lanenrode, Heinrich y. (1240) 580. Leonins, mag. (1240—60) 569. 1088,

1092, 1107, 1110, 1112, 1116, 1118,

1180, 1181, 1184, 1136, 1137, 1144,

1157, auch notar. episc. Lippe, Amelnng y. der (1241) 655. -, Konrad y. der (1286) 451. Lndolf (1282) 838.

Lnidinkhoye, Gerhard y. (1227) 239. Marcolfns mag. (1222-26) 55 Var., 77,

83, 111, 121, 136, 141 (?), 191. Marens, lohann (1225) 134, 185, auch

prepos. in Oelsbnrg. Meinhardns, mag. (1225-31) 121,

141 (?), 198, 228, 225, 244, 280, 316. Medereke,Wikbold y. (1229) 277. Metele, Wikbold y. (1232) 345, 346,

347, Vgl. Wicbold. Minden, Gerold y., mag. (1240—53)

576, 638, 639, 641, 647, 689, 712, 713,

714, 729, 782, 738, 738, 765, 915.

Hartmann y. (1251—55) 860, 861, 863, 892, 901, 909, 910, 914, 915, 926, 945, 960, 964, dann Domscholaster.

Monte, Heinric. de (1281-46) 816, 777, vgl. Schalksberg, y.

686

Hüdesheim.

-^ lohannes de, mag. (1221—27) 21,

40, 77, 83, 151, 191, 223. Mortificator, Heinrich (1253-59} 915,

964, 972, 1092, 1107, 1110, 1112. Nienover s, Dassel. Olmaiz, Heinrich v. (1260) 1157. Ovo (1177) N. 8. Paderborn, Hermann y. (1285-39) 414,

415, 445, 450, 457, 465, 482, 483,

485, 486, 491, 492, 494, 508, 511,

512, 514, 515, 517, 518, 523, 525,

530 534 547. Piscina, Heinric. de (1259) 1107. Plesse, Gerhard y. (1241) 628, 684. PrebescUns (1224) 111. Reinhold (1227 38) 225, 509, vgl,

Dassel, v. Bichard, mag. (1287) 488. Rivo, Konrad. de (1238) 516. Robert {vor 1208) N. 26. Rudolf (1223?-36) 94, 193, 327, 360,

470.

(1189-1215) N. 11, 21, 22, 28, 29.

saceidos (1226-46?) 193, 364, 410, 782.

Schalksberg, Heinrich v. (1281 60) 327, 336, 337, 340, 345, 346, 347, 351, 364, 391, 403, 415, 419; 430, 436, 467, 469, 485, 491, 492, 525, 547, 598, 676, 731, 777, 915, 926, 1021, 1047, 1083, 1092, 1107, 1140, vgl, Monte, de.

Scharsfeld, Sigebodo y. (1230-60) 283, 284, 345, 346, 347, 348, 360, 390, 410, 414, 451, 452, 558, 559, 562, 563, 564, 678, 723, 868, 909, 910,

914, 915, 926, 964, 972, 1012, 1021, 1027, 1042, 1060, 1062, 1063, 1068, 1074, 1083, 1092, 1107, 1139, 1140, 1146, 1157.

Schildesche, lohann v. (1257) 1021. Schwalenberg, Volqnin y. (1253—58)

915, 1086, auch Propst in Enger. Schwerin, Friedrich y, (1222—33) 42,

55 u. Var., 87, 131, 234, 250, 364, auch Dompropst in Verden,

Schöppenstedt, Ludolf y. (1230) 289.

Sigebodo, Sibodo (1238) 509.

subdiac. (1226—27) 193, 225 (zwH d. N.)

Siegfried sacerd. (1226--35) 193, 225,

410. Salingen, Heidenreich y. (1235—55)

419, 514, 567, 570, 688, 732, 733,

777, 915, 921, 926, 942, 947, 952,

964. Syethems mag. (1235) 415. Ther..., Albert (1222) 40:

Tossem, Bertold y. (1222—29) 55 Var.,

111, 121, 223, 244, 277. ~ Dietrich y. (1230-60) 285, 512,

514, 515, 517, 552, 887.

Heinrich (1222—27) 40, 47, 55 n. Var., 77, 83, 121, 141, 151, 191, 193, 222, 224, 237, 244, dann DomhOster; auch Archidiakon in Solschen,

Heinrich, inn. (1287-51) 482, 483, 485, 491, 492, 505, 508, 511, 512, 514, 515, 517, 525, 530, 536, 547, 574, 664, 712, 835, 863, 868.

Udo (1177) N. 8.

Uslar, HUdebrand y. (1258-60) 915, 926, 964, 1027, 1062, 1063, 1064, 1083, 1107, 1110, 1112, 1134, 1157.

Volrad (1251-55) 860, 962, 963, vgl. Goslar, y.

prepos. s. Manricii s, das.

archidiacon. in Lengde (1232) 341. Weihe, Halte y. (1258) 1074, vgl. Halto. Wendhansen, lordan y. (1243) 683. Werner (1226-35) 191, 225, 338, 410. Wicboldus (vor 1208-35) 53, 55 n.

Var., 191, 193, 225, 296, 316, 888, 360, 364, 365, 890, 410, N. 26. Vgl

Wilhelm (1219) N. 34.

Wohldenberg, Hermann y. (1247—60)

790, 915, 972, 1021, 1023, 1083, 1092,

1140, 1157.

Lndolf y. (1251) 868. WuUgroye, Hoyer (1257-69) 1009,

yicarii maioris ecoiesie, die sieben neuen 498. chori 346. Dom- yicarie 239.

Constantin (1226) 188. Eschershansen, lohann y. (1240) 586. Hermann (1237) 493. Tethard (1240) 586.

scolares maioris ecclesie 141, 314, 452, 767, 785, 786, 836, 871, 1092, 1127.

Giselbert (1230-40) 314. Gottfried (1236) 475. Werner (1253) 921.

Vit. Stifter und Klöster in der Stadt.

A. Andreasstift 76, 139, 140, 216, 231, 232, 254, 263, 472, 516, 567, 654, 665, 667, 754, 779, 888, 891, 960, 1016, 1023, N. 30. Kirche 654. parochia 326.

Ministerialen 654. Uten 76. Statut über Gnadeniahr (1227) 231.

arohidiaconi, Archidiakonat 29, 1038.

Reinhold y. Dassel (1222-54) 66, 951,

auch Domherr. Heinrich y. Solingen (1256) 992, 999.

Hildesheim.

637

- prepositns:

Reinhold ▼. Dassel (1254) 951.

- decani:

Eonrad {um 1216-33) 76, 80, 151,

209A., 216, 232, 263, 338, 345, 346,

347, 364, 365, N. 30. ungenannt (1286) 472. lohann y. Qöttingen (1240-57) 567,

654, 754, 764, 827, 859, 960, 1016,

1023, auch pleban.

- scolastici: ungenannt (1225) 130.

Gottfried, mag. (1238-46) 511, 512, 514, 518, 525, 530, 541, 547, 558, 560, 562, 563, 567, 572, 575, 576, 579, 581, 591, 627, 629, 634, 637, 639, 641, 647, 653, 661, 678, 754, auch scriptor episcopi.

- canonici 76, 472, 516, 567, 633, 665, 667, N. 30.

Albert (1228-46) 263, 330, 754.

snbdiac. (1216-20) N. 30. Benignus sacerd. (1216-20) N. 30. Bertold, mag. (1228) 263. Bremen, Heinrich y. (1244) '714. Daniel (1228-40) 76, 263, 562, 563,

579.

subdiac. (1216-20) N. 30. Engelbert (1231-44) 322, 717. Engelhardi, lohann (1256-58) 989,

1064. Florenx (1228-40) 263, 292, 806, 472,

511, 571, 580. Gottfried (1238-46), 511, 562, 591, 754. lohann (1228-37) 263, 326, 327, 337,

340, 390, 391, 400, 445, 450, 467,

472, 475, 486, auch notar. episcopi.

sacerd. (1216-20) N. 30.

(1258-60) 1081, 1085, 1100, 1112, 1137.

lordan sacerd. (1216-20) N. 30.

(1246) 754.

Eonrad (1228) 263, (1246) 754, zwei d. N. Markolfos (1236-47) 472, 754, 790, Nicolans sacerd. (1216—20) N. 30. Eichard, mag. (1227-32) 237, 243,

263, 326, 327, auch capell. episc. Visbek, Gottfried y. (1244) 723. Werner (1228) 263. Widekind, hierzu? (1223) 76. WiUeros diac. (1216—20) N. 30. Winand dUc. (1216-20) N. 30.

- acoliti: Bernhard (1238) 516. Marcnlftis (1228) 263.

- plebani:

Eonrad (1221-36) 29, 111, 121, 132, 244, 277, 288, 284, 296, 325, 826,

337, 348, 360, 365, 390, 446, 451, auch Domherr, lohann y. GGttingen (1237—60) 482, 483, 485, 575, 754, 764, 827, 915, 926, 927, 942, 972, 1012, 1021, 1023, 1055, 1062, 1063, 1064, 1074, 1076, 1077, 1083, 1092, 1110, 1112, 1118, 1127, 1140, 1141, 1146, auch Dotn- herr,

B. Bartholomaeistift, st. Barthol. in Snlta 201, 289, 304, 586, 537, 545, 559, 661, 564, 674, 773, 779, 824, 938, 971, 824, 1070. - Zähl der Nonnen (1226) 201. Mllhle in d. Stadt 824.

prepositi:

ungenannt (1224—25) 109, 132.

lohann (1227) 216.

Werner (1230) 289.

ungenannt (1239) 537.

Hermann y. Glithe (1240—46) 559, 561,

564, 604, 767, 778, auch Archidiakon

in Lühnde, Dietrich (1249-55) 824, 938, 966. ungenannt (1258) 1070.

canonici 564.

Dietrich, pleban. in Ltthnde (um 1240)

604. Wilhelm, cleric. de Sulta, canon.?

(1235) 416.

C. Kreusstif t, st Cmcis, 21, 112, 142, 219, 221, 270, 271, 291, 292, 808 A., 307, 308, 309, 310, 326, 327, 356, 357, 376, 388, 413, 430, 438, 491, 547, 560, 591, 604, 605, 607, 608, 609, 610, 611, 612, 613, 614, 693, 694, 696, 697, 698, 699, 700, 701, 702, 703, 704, 716, 717, 728,

744, 745, 753, 761, 768, 774, 775, 779, 780, 781, 787, 790, 792, 795, 797, 800, 804, 805, 812, 816, 831, 832, 848, 851, 883, 884, 902, 904, 917, 923, 939, 961, 984, 990, 992, 993, 996, 999, 1000, 1013, 1018, 1020, 1021, 1024, 1080, 1117, 1124, 1144, 1147, 1148, 1150, 1151. - ecdesia 291, 292, 357, 1018, 1020. altare st Blasii 612. altare b. Marie 697, 704, 717, 851, yicarii per- pet 697, 704, 717. altare st lohannis 702. Statut betr. Gnadenjahr (1245)

745, betr. Hinterlassenschaft ycrst. Stiftsherm {um 1225) 142. Missale 851. - curia 310, 611, 787, 790, 796, 801. kaminata 604, 701. lobium 787. - adyocat Eonrad (1230) 292. Utones 810, 608, 787, 795, 902, 904, 984, 1117.

prepositi: Bertold (1139) N. 5. Ludolf (1203) N. 24.

688

Hildeshemi.

Hugo (1221-46) 21, 40, 55, 111, 112, 121, 136, 139, 140, 142, 161, 193, 200, 223, 237, 243, 268, 283, 284, 285, 289, 290, 291, 292, 296, 807, 309, 310, 325, 326, 332, 336, 337, 338, 345, 346, 847, 348, 356, 860, 364, 365, 376, 377, 390, 402, 408, 408, 409, 410, 413, 414, 430, 446, 452, 469, 470, 482, 483, 485, 491, 492, 534, 543, 547, 559, 575, 577, 580, 581, 591, 593, 604, 605, 606, 607, 608, 609, 610, 611, 612, 613, 616, 629, 648, 667, 676, 679, 693, 694, 696, 697, 698, 699, 700, 701, 708, 717, 718, 744, 745, 768, 773, 774, 776, 781, auch Ärchi- didieon in Eldagsen. capellan. pre- positi Arnold (1244) 720. famnl. prepos. Heinrich y. Bodenbnrff u, Philipp (1243-46) 697. Heinrich Grabo (um 1240) 610.

Albert v. Everstein (1247-60) 787, 790, 795, 800, 804, 812, 833, 837, 869,

883, 884, 904, 984, 1012, 1013, 1029, 1107A., 1110, 1112, 1124, 1150.

- decani (allgem.) 376.

Konrad (1221-23) 21, 49, 53, 80.

Marsilins (1224) 112.

Eonrad (1225) 134, 135, 142.

Arnold (1226-40) 200, 221, 291, 307, 308, 309, 310, 357, 486, 492, 547, 560, 606, 608, 613.

Richard (1243-52) 693, 694, 696, 697, 698, 699, 700, 701, 702, 703, 704, 714, 717, 745, 753, 754, 768, 773, 775, 780, 781, 787, 790, 793, 795, 797, 800, 804, 805, 812, 816, 832, 840, 843, 851, 883,

884, 885, 904, {erw. 1256) 999, 1000. Ludolf (1253-59) 917, 923, 939, 961,

985, 990, 993, 1000, 1013, 1021, 1024, 1080, 1117, 1124. Otto (1260) 1150.

- cantor: Volrad (1250) 837.

- cellerarins (allgent,) 376, 884, 885.

- cnstodes (allgem.) 923. Megenward (1226) 200. Werner {um 1240) 604. Walther (1260) 1148.

- scolastici:

Gerwich, mag. (1222) 52 n. A., falsch

für Thetmar. Thetmar (1221-27) 21, 200, 216, 291,

292, 307, 308, 310. Lndolf (1239- um 1240) 547, 604, 609. Gerhard (1243-60) 693, 696, 697, 698,

704, 749, 768, 775, 781, 787, 884, 985,

990, 1117, 1144, 1154, auch Obedien-

tiar in Berel und Freden.

canonici, fratres 200, 219, 291, 292, 376, 413, 547, 610, 693, 704, 745, 774, 800, 851, 961, 996, 1024, N. 21. Adolf {vor 1208- um 1240) 21, 112,

200, 291, 292, 310, 606, 608, N. 26. Arnold (1221- um 1240) 21, 112, 591,

605, 611. B. mag. (1247) 1031. Bertold (1260) 1144. Brannschweig, Lndolf v. (1258) 1076,

1077. Bremen, Gottfried v., mag. (1248) 812. Dammone, lohann. de (1234) 390. Daniel {vor 1208- um 1240) 21, 200,

291, 292, 308, 604, N. 26, audb Ohedientiar in Siedeln.

Elbe, Lndolf v. (1239-57) 547, 696,

775, 790, 990, 1030. EUe, Gerhard (1241) 634. Friedrich (1243-60) 693, 696, 698, 700,

745, 753, 775, 781, 787, 790, 816,

832, 884, 917, 1144, auch Ohedientiar

in Bruningerod. Fttmmelse, Hngo y. (1251 56) 888,

939, 990, 1000. Gerhard mag. (1245 52) 728, 745,

749 904. Gleidingen, Heinrich y. (1230-fim 1240)

2917292, 307, 308, 310, 608, 613. Gottfried mag. (1246^59) 772, 884,

904, 989, 1062, 1063, 1064, 1074,

1076, 1077, 1078, 1081, 1085, 1086,

1087, 1110, 1112, dann Seholaster;

auch notar. episc. Heidenreich (1^9-44) 541, 560, 562,

563, 572, 579, 581, 591, 627, 693,

697, 717, vgl. Solingen, y. Heinrich (1221-56) 28, 112, 200, 237,

243, 262, 263, 296, 694, 993, auch collect dedm. in Dinklar und ca- pellan. episc.

Hermann (1243) 693.

Herrand (1221-50) 21, 112, 200, 291,

292, 307, 308, 309, 310, 485, 491, 492, 591, 608, 610, 611, 613, 614, 693, 745, 775, 781, 843, {erwj 851. famnl. iälhard und ancilla Gertnid (1250) 843.

Hngo {um 1240-1256) 609, 693, 697,

698, 700, 701, 717, 720, 745, 775, 781, 787, 790, 816, 832, 884, 904, 993

Ibere, Werner y. {um 1230) 310.

Usede, Konrad y. (1230-56) 291, 292, 307, 308, 310, 357, 485, 491, 492, 604, 605, 608, 611, 694, 697, 699, 701, 702, 753, 780, 851, 923, 990, auch Ohedientiar in 8ol$ehen; «• hun.

Hilddsheim.

689

Eilhard (1243-46) 701, s. servus Dietrich (1243-46) 697.

lohann, mehret-e (1230-60) 289,f^291, 327, 336, 400, 452, 486, 492, 494, 698, 745, 775, 781, 1019, 1144, 1148.

Isaac (1221) 21.

Eonrad (1224—52) 112, 200, 291, 693, 696, 697, 698, 700, 704, 745, 775, 781, 787, 816, 832, 884, 904.

Lambert (1141) N. 6.

Lndolf, mehrere (1222-60) 40, 112, 141, 268, 291, 292, 807, 809, 310, 831, 425, 445, 450, 452, 458, 467, 591, 606, 608, 613, 693, 694, 696, 697, 698, 700, 701, 704, 715, 717, 744, 745, 775, 781, 787, 816, 832, 884, 904, 993, 1144, auch soriptor episc, Ohedientiar in Dinhlar; vgl, auch Elbe, v.

qni pertinet ad st. Qodehardam (1248) 694.

Meginward (1230- um 1240) 291, 612.

mag. {vor 1208) N. 26. Minden, Hartmann t. (1248) 812. Nörten, Eonrad y. (um 1240) 605. Otto, woU mehrere (1224—52) 112,

200, 292, 308, 309, 810, 485, 492, 591,

604, 608, 693, 697, 717, 744, 775, 781,

787, 790, 884, 904. Queren, lohann. de (1246) 768. Reinhoid {Ende des 13. Jh.) N. 21. Richard (1232-41) 336, 390, 452, 494,

511, 560, 579, 581, 591, 612, 634, 641,

auch capellan. episc. Snlingen, Heidenreich y. (1241) 653. Themar {vor 1208) N. 26. Thietmar (1224-57) 112, 1030? Tossem, Friedrich y. (1256) 990. Volcmari, lohann (1232) 338. Waltdorpe, lohann y. {vor 1208) N. 26. Waifcher (1230-60) 310, 357, 485, 491,

492, 693, 696, 697, 698, 701, 717, 745,

775, 781, 787, 816, 832, 884, 904, 1144. Werner {vor 1208-43) 21, 112, 200,

291, 292, 693, N. 26, vgl. y. Ibere. Westfal, lohann, canon.? {um 1240)

611.

- yicarii 697, 704, 717, 851. yicaria 728.

lohann (1247) 790. Lambert {um 1240) 608. Lndolf (1249) 816.

- reotor scolarnm: Bnrchard., mag. (1258) 1055.

- campanar., camerar. 200, 851. > soolares 851, 1092, 1127.

- clericns Arnold (1243-46) 698, 701.

- litones 608.

D. Dominicaner, Predicatores 376, 377, 888, 438, 783, 951, 1048, 1050, 1051, 1131.

prior ungenannt (1248) 810.

snpprior: lohann (1258) 1048.

fratres (1258) 1050. Canno, Heinrich (1258) 1048. Hildesheim, Dietrich y. (1258) 1048. Höxter, Dietrich y. (1258) 1048.

B. Godehardikioster 1, 22, 47, 223, 288, 379, 404, 416, 417, 436, 441, 442, 455, 598, 599, 616, 676, 694, 712, 768, 778, 779, 794, 818, 850, 935, 954, 1003, 1004, 1069, 1102, 1109, 1112, 1127, 1131, 1134. Aas8teUnnfi;8ort 598. Eopf des h. Godehard 794. fabrica

778. doimitorimn und refectorinm

779. caminata abbatis 455.

abbates:

Volchardus (1219- vor 1224) 47, 96, N.34.

ungenannt (1230) 288.

Lndold yon Escherde (1233—60) 379, 404, 416, 417, 436, 441, 442, 443, 455, 467, 468, 525, 539, 598, 611, 615, 629, 642, 643, 676, 708, 712, 763, 778, 779, 849, 850, 906, 935, 954, 1003, 1004, 1035, 1069, 1102, 1109, 1112, 1116, 1131, 1134.

priores:

Heinrich {um 1240) 615. Heinrich und Hartmann (1240) 598. Hartmann {um 1250-1259) 850, 1003, 1100.

monachi, fratres: Albert (1235) 416.

Bertold, zwei d. N. (1235— um 1250)

416, 598, 615, 850. Bierbergen, lohann y. (1256) 1003. Bnrchard (1240-56) 598, 850, 1003. Dietrich, zwei d, N. (1235-56) 416,

598, 615, 850, 1003. Ekbert (1235- um 1250) 416, 598, 850. Friedrich (1235- um 1250) 416, 598,

615, 850. Gerbert (1235- um 1250) 416, 598,

615, 850. Hartmann (1235- um 1240) 416, 615. Heinrich, zwei d. N. (1235-56) 416,

598, 615, 850, 1003. Hermann, zwei d, N. (1235- um 1250)

416, 598, 615, 850. lohann, drei d, N. (1235- um 1250)

416, 598, 615, 850. Eonrad (1235- um 1250) 416, 443,

850. Rudolf (1235- um 1250) 416, 598,

615, 850.

640

Hildesheim.

Schwiecheldt, Heinrich ▼. (1236) 455. Sefirehard (1240- um 1250) 598, 850. Siegfried (1235- um 1250) 416, 5d8,

615, 850. Sorsum, Eonrad y. (1256) 1003. SalingeD, lohann v. (1256) 1003. Ulrich (1235-61) 443 A. Volkmar (1235- um 1250) 416, 598,

615, 850. Walther (1235-61) 443 A. Wichmann (1236-56) 455, 598, 615,

850, 1003.

F. lohan nis Stift, st. lohannis inponte, ante pontem lapidenm in Dampmone, 240, 241, 242, 326, 402, 403, 441, 457, 526, 540, 552, 558, 578, 585, 586, 762, 776, 777, 779, 941, 942, 946, 947, 1112. wird Pfarrei (1251) 866. verlegt nach der Martinikirche in der Damm- stadt (1246) 757, 762 n. A., 766. - Statut hetr. Gnadenjahr (1246) 762.

decani:

Hermann {erw. 1240) 586. Theodolfus mag. (1231) 317. Heinrich (1239-41) 552, 585. Wenemar (1254) 947.

cnstos (allgemj 866.

canonici 240, 241, 242, 402, 403, 441, 457, 578, 585, 586, 766, 866, 1112. Arnold (1246) 777.

Bertold, mehrere (1227-46) 241, 244,

326, 403, 580, 752, 777. Eico oder Heico (1227-36) 241, 296,

326 457. Gerhard (1227-36) 241, 403, 457. Gottfried (1227) 241, 244. , Gumpert (1246) 752. HUdebold (1236) 457. Lndolf (1227— um 1230) 241, 296. Thiedolfns (1227) 244. Walther (1231-37) 326, 457. Wenemar (1246) 752. Wilhelm (1286) 457. canon.? (1240-60) 624.

campanarins (aUgemJ 866.

hospitale st. lohannis 402, 408, 467, 743, 766, 897. Tom Stift ge- trennt (1246) 766.

provisor, magister hospitalis

(allgemj 467, 766. Hermann, qnondam (1227) 242. Eico (1234) 402, 403.

G. Maria-Magdalenenkloster 266, 267, 268, 259, 260, 266, 272, 273, 421, 629, 634, 689, 661, 554, 671, 681, 584, 624, 643, 648, 650,671, 689, 691,714,719, 726, 739, 837, 888, 860, 861, 868, 873, 893, 894, 900, 903, 905, 920, 921, 929,

966, 968, 995, 1010, 1026, 1087, 1042, 1060, 1079, 1127, 1141, 1168.- curU 584.

prepositns:

Bruno (1239-60) 564, 624, 634, 648,

689, 713, 714, 719, 726, 837, 861, 868,

900, 903, 920, 929, 996, 1026, 1141.

H. Michaeliskloster 22, HO, 249, 294,

301, 326, 463 o. A., 454, 648, 674, 687,

688, 689, 648, 664, 669, 670, 685, 692,

706, 720, 779, 789, 834, 863, 882, 896,

914, 936, 943, 964, 969, 978, 980, 987,

998, 1112, 1125, 1160, 1151, N. 6, 18.

advocat Lndold (1141) N. 6.

cimiterinm 980. Miohaelisgarten 868.

abbates, (allgemj N. 14. be- kommen bischöfliche Rechte (1247) 789. Dietrich (1141) N. 6.

Dietrich (1193) N. 13.

angenannt (1222) 49.

Thetmar (1224-43) HO, 207, 249, 265, 270, 271, 294, 801, 326, 332, 840, 400, 453, 639, 648, 674, 687, 689, 643, 648, 664, 669, 670, 671, 676, 692.

ungenannt (1247) 789.

Gottschalk (1251-66) 882, 914, 986, 959, 962, 978, 980.

Ernst electus (1256) 987, abbaa (1256 -60) 998, 1035, 1038, 1095, 1100, 1104, 1105, 1112, 1116, 1117, 1125, 1151.

prepositi:

Gottschalk (1230-31) 294, 326. Bernolf (1240) 687. Ernst (1253-65) 936, 980.

priores: lohann (1227) 249. Eonrad (1230) 294.

Gottsehalk (1240) 587, auch custos. lohann (1242-61) 669, 720, 863. Burchard (1253-59) 986, 964, 978, 960,

1100, 1104, 1105, 1125. Dietrich (1260) 1161.

camerarii: lohann (1240) 587. Burchard (1242) 669.

cantores:

Heinrich (1227-30) 249, 294. Gottfried (1240-42) 687, 669.

capellanus: Barchard (1240) 687.

cellerarius: Dietrich Acco (1240) 587.

custodes: Gerhard (1280) 294.

Gottschalk (1240-44) 687 (auch prior),

669, 720. ungenannt (1259) 1125.

HUdesheiüL

641

monachi, fratres, maiores fiatres

863 1127 Acco/ Dietrich (1254—59) 959, 964,

1125. Albert, capellan. abbatis (1256) 987. Algennissen, Hermann y. (1255—59)

964, 980, 1125. Bemolf (1227) 249. Bertold (1240) 587. Bonstide, lohann y. (1227) 249. Bnrchard (1284) 400. capeUan. (1244) 720. Cnltellns, Dietrich (1242 55) 669,

959, 980. Dammone, lohann. de (1251) 863. Dietrich (1255) 978. Ernst (1255) 964, 978. Goslar, Heinrich y. (1259) 1125. Hermann (1240) 587. Holthnsen, Konrad y. (1254) 959. Hombnrg, lohann y. (1259) 1125. Lopke, Albert, vorher miles (1228) 265. Monte, lohann. de (1230) 294. Otto (1255) 978. Rössing, Heinrich y. (1255) 964. Widekind (1254-59) 959, 964, 1125.

ministeriales HO, 249, 301, 669,

720, 1095, N. 13. s, Benstorf, y.

Gertnid. Gottschalk. Hake.

Ka^e. Schöningen, y. Thegenhard. Thetmar.

molendinar. Lndolf (1243) 685.

litones 294, 310, 669, 670, 692, 705,

964, 1117.

I. Minoriten, fratres Minores 623, 1127.

K. Moritsstift, st. Manricii in Monte, Montis st. Manricii, st. Manricii et Candidi 125, 302, 303(?), 390, 470, 494, 496, 501, 563, 584, 616, 644, 645, 646, 649, 656, 693, 694, 707, 779, 805, 817, 862, 865, 899 n. A., 950, 1005, 1033, 1036, 1044, 1046, 1047, 1056, 1062, 1063, 1066, 1077, 1093, 1096, 1098, 1106, 1112, 1142, 1159. - Grab des Hezilo 656. Scholarensimmer 6^. Obedienzien 1005.

prepositi (öligem.) 950, 1159.

Propstei 1056. Eonrad y. Werder, de Insnla (1222—51) 40, 47, 55, 132, 136, 138, 151, 193, 237, 243, 263, 271, 296, 302, 337, 345, 346, 347, 348, 364, 865, 371, 390, 398, 403, 408, 409, 414, 451, 558, 469, 470, 482, 483, 494, 501, 509, 523, 543, 559, 562, 563, 575, 577, 580, 584, 616, 629, 644, 645, 648, 649, 651, 656, 676, 679, 693, 707, 708, 787, 744, 747, 748, 778, HUdMh. ÜB. n.

862, 869, 878, 879, qnondam (1253) 915, 926, {erw, 1260) 1142.

lohann y. Brakel (1252-57) 909, 910, 952, 960. 964, 972, 1005, 1009, 1012, ah ^McAo/administrator prepositnre (1258) 1035, 1047, 1093.

Volrad (1257-60) 1017, 1060, 1068, 1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1083, 1086, 1092, 1106, 1107, 1110, 1112, 1140, 1141, 1142, 1159.

- decani (allgem,) 1159.

Gerlaoh (erw. wr 1208) N. 26, (erw.

um 1230) 308. Bertold (1221) 21. Dietrich (1222-25) 39, 125. ungenannt {um 1230) 302. Heinrich (1233- »m 1240) 365, 390,

470, 616. Friedrich (1241-43) 644, 645, 649,

656, 693. Gerhard (1251-60) 862, 865, 1005,

1085, 1042, 1044, 1047, 1062, 1063,

1078, 1093, 1096, 1098, 1106, 1141,

1142.

- custodes, thesanrarii: ungenannt (1222) 39.

Bertramm (1284—41) 390, 616, 645. Hermann Holtnicker (1258) 1063.

- scolastici: Linthard (1194) N. 15.

Alexander (1221-36) 21, 39, 125, 390, 470, qnondam (um 1241) 656.

Heinrich (1241-45) 629, 645, 693, 737.

Dietrich y. Hannoyer (1258—59) 1035, 1044, 1063, 1093, 1098.

- canonici: fratres 390, 494, 616,

1005, 1159. Achtnm, Albert y. (1235) 416. Albero (1243) 693. Alfeld, Heinrich y. (1233-60) 365,

390, 875, 1062, 1063, 1093, 1141. Bertramm (1221-58) 21, 40, 125, 263,

296, 416, 494, 548, 693, 1063. Bnrchard (1225) 125. Coryus, Lndolf (1234-60) 390, 419,

629, 731, 1042, 1062, 1063, 1096,

1098, 1142. Dietrich (1245) 737?, (1256) 1005. Diyes, Volcmar (1258) 1063. Dreileben, Gerhard y. (1258) 1063. Foro, lohannes de (1234) 390. Friedrich (1235) 416. G. presbit. (1225) 138. Gerhard snbdiac. (1243-56) 693, 1005. Hartmann (1258) 1042, 1062, 1063. Heinrich (zwei d. N.) (1221 56) 21,

264, 296, 644, 1005. Helmwicns (1225) 125. Hermann (1243-56) 693, 1005.

41

642

Hildesheim HohenhameliL

Biddestorf. Heinricli y. (t225— 48) 125,

365, 390, 416, 645, 693. Hugo (^243-51) 693, 873. lohami, mehrere (1221 60) 21, 693,

1005, 1144. K«mme, Ludinger y., zwei Brüder d.

N. (1234—58) 390, 416, 494, 556,

645, 693, 1005, 1023, 1063, 1066. Lndinger s. Kemme, t. Ludolf (1226-56) 125, 416, 1005. Marcolfi, lohann (1258) 1063. Phislcas, Hemann (1233-35) 335, 390. Plesse, lohann ▼. (1225-43) 125, 390,

693. Prome, Bertramm (1238) 501. Budolf, capellan. episc Konradi Port.

et Bnfine (1227) 226, 227, 230, 233. Sarstedt, Friedrich t. (1234) 390. Schoriemer, Heinrich y. (1225-41) 125,

646. Siegfried (1141) N. 6. Stoekem, Heinrich y. (1234—43) 390,

416, 645, 693. Tossem, Alhero y. (1234-41) 300, 645. Volcmar (1256-68) 1005, 1017, 1042. Walther (1225) 125. Wernigerode, Gerhard v. (1246) 781. Westfalns, lohann (1258 60) 1062,

1063, 1064, 1081, 1085, 1086, 1110,

1112, 1137.

yicarii 1063. Dietrich (1238) 501.

Noyem fontibns, Thideric. de (1237) 494. Prome, Dietrich (1237) 494, 501.

scolarinm proyisor: lohann, qnondam {um 1241) 656.

adyocati a. Veteri foro, Bertold. u.

Lippold. de. L. Noyns conyentns 783 A.

Hildesheim, von: Dietrich, frater Predi- cator. in Hild.

Hildeward val, Wildeshansen, prepos.

Hillerse, Hildese, Manegold y., eacerdoe (124l) 631.

Hillethe s. Ilde.

Hiltene, Hütern s, Dten.

Hilwartshansen, Helmwardeshusen, Klo- ster 400, 453 Q. A., 454, 779.

Himmelsthttr , Hemmedes - , Hymnes -, Hemedes-, Emdes-, Himedis-, Hemdes-, Hymmedes-, Hommedes-, Homethes-, Heymedes-, Hymedhesdore, Himnes- dore, tr. V. Hildesheim, 712, 964, N. 13. villicus Heinrich (1225-27) 145. von: Gräfte , mil. (1237 50) 485, 491, 492, 579, 837. Gerhard (1235) 417. Heinrich (1227-41) 249, 293, 469,

470, 507, 575, 634, «. S. Bertold PU. s. Pil. lohann (1248) 807, 808. Eonrad, S. des Heinrich, Mindener, dann Hild. Ministerial (1238) 507. Lippold, Wic- pert, Megenward, Krath, milit (1235) 416. in: Heinrich (um 1240) 609.

Himmelthal, Kloster, 888.

Himstedt, Hemstide 964.

Hircns s, Bock.

Hisce, Hiao, Heinrich, mil. (1222—25) 47, 125, s. Fr. Herta, «. Kind. Wnlf- hard, Heinrich Petronilla, Adelheid u. HUbnrg (1222) 47.

Hobnrgis vgl. Dorstadt, soror.

Hodale, ttüst hei Pahstorf, Amt Wolfen- büttel, 976.

Hodo, Hermann (1258) 1072.

Hoddeshem s. Httddessnm.

Höckelheim, Hokelem, sacerdos Heinrich (1241) 631. von: Heinrich, miL (1241) 631.

Höningen, Pfalz, abbas ungenannt (1227) 233.

Höxter, Hozar., ücsar., AassteUimgsort 1010. Geld 285. von: Dietrich, frater Predicator. in Hild.

Hogenrod s. Heieringerod.

Hohenbttchen, Honboke, von, de Alta fago: Hoyer, canon. Hild. Hoyer (1231-40) 324, 580. - Konrad, Brd. des Hoyer, canon., scolast Hild. Konrad (1222-28) 40, 91, 179, 180, 181, 262. Ulrich, Brd. des Konrad u. Hoyer (1231 52) 324, 523, 570, 577, 580. 911.

Hoheneggelsen , Ekkelsen , Eggelsem, Honeckelsem, Kr. Marienburg , 145, 389, 401, 964. ecclesia 1049. eleric. Lndeger (1235) 416. von: Wolbert, miL (1234) 389.

Hohenhameln, Hamelen, Honhamelen, Hoenhamalen, Kr. Peine, 244, 643, 851, 861, 1023, N. 13. Archidiakonat 193. archidiaeon. lohann (1226) 193. pleban. Konrad (1226 40) 188, 416, 562, 563. von: Heinrich (um 1230 -53) 296, 845, 347, 511, 514, 688, 710, 863, 872, 907, 919, 922. - Hein- rich magnns od. maior (1221—42) 21, 188, 391, 452, 547, 643, 661. - Hein- rich paryns od. minor, Hild. Minist. (1221-43) 26, 337, 559, 643, 695, s. Fr. Helenbnrg (1221 27) 26, «. 7Y. lotta, Braunschw,, dann Hüd. Minister. (1221-27) 26, Helenbnrg, desgl. (1241 -43) 643, 695, Bikesa w. Inditha (1241) 643. - lohann (1240) 557. - Boderieh (1219) N. 34. - Siegfried (1227) 217. Volcmar (1227-53) 2^, 559, 648, 922.

Hohenrode Hoyerdessen.

643

Hohenrode, Kr, Goslar, 217. Hohenstein, cwn. von: Elger (um 1250

eru>.) 848, s, T. Lnttrad, Nonne in

Dorstadt. Hohnstedt, Honstat, n. v, Northeim, sacerd,

Reinold (1241) 631. Hoya, com, v,: Gerhard, canon. Hild.

Heinrich (1226-27) 207. Hoye, Hoia, Hermann, Hild. Minister,

(1253) 909, 910, 914. - Lippold miL

(1246-54) 752, 903, 959. Hoyer, Hoger (um 1230) 307. Brd.

des Dietrich (1244) 711. pincema

(1232) 337. Vgl. Achtnm, v. Goslar,

8t. SinL et lud. cnstos. Harzbarg, y.

Hohenbttchen, y. Indagine, de.

labere, y. Lafferde, y. Minden, y.

Monetarias. Piscina, de. Sehlde, y. Wohldenberg, com. y. Walferoye.

Hoierinroth s. Heieringerot.

Hoiersem s, Heyersam.

Hoym, Hoyen, Anhalt, 96. von: Ber- tram, Siegfried u. Wilhelm, Brd. (1224) 110.

Hoysom s. Heissom.

Hokelem s. Höckelheim.

Hokingas, -chas. Hokin, Gerhard mil. (1231-58) 827, 417, 1021, 1062. - Gerhard, ciy. Hild.

Holdendhorp s. Altes Dorf.

Holle, Kr. Marienburg, 54, 116, 287, 296, 756, 800. AnsstellangBort 399. ec- clesia 55. Malstatt bei 295. ple- ban. lohann (1222—25) 55. arehi- diacon, (allgem,) 55. Konrad y. Velber, scolast HUd. (1222-25) 55.

von : Arnold, Brd. des Dietrich (1224 -27) 111, 222, 229, 237. 243. - Asch- wln, S. des Dietrich (1251) 883. Bertold, mil. Brd. des Dietrich (1225

- um 1252) 134, 135, 237, 248, 326, 336, 899, 401, 410, 419, 619, 672, 729, 797, (2ai>i/^ (1228-30) 263, 269, 281, 290, 291, 291, 296, s. T. Braunschw., dann Hüd. Minist. (1251) 888. - Ber- told, S. des Dietrich (1251) 883. Dietrich (1224-51) 111, 222, 229, 336, 365, 399, 401, 458, 572, 672, 883, 885. Lndinger, iS^. des Dietrich (1240—51) 570, 883. - Nicolaas (1224) 111.

HoUenstedt, -stat, Heinrich y. (1256) 997. Holstein, Holtzatia, comites, s. Schaam-

barg. Holte, Wilhelm y., canon. Hild., picpos.

Osnabr. Holtensen, Holthasen apad Eildagessen,

Holthasen s. Diekhoken.

prope Eildagessen s. Holtensen.

prope Alyelde s. Langenholzen.

s. Wrisbergholzen.

von: Konrad, monach. st. Michael. Holtnicker, -nickel, Heinrich, ciy. in

Braanschweig. Henemann, consnl in Braanschweig. Hermann'« Wittwe Elisabeth (125^ 1080. Hermann, castos st. Maaricii. Konrad, ciy. in Braanschweig. Hombarg, Honbarch, -borg, nobiles von: Bertold, S. des Bodo, (1229-41) 275, 469, 516, 540, 562, 563, 578, 629, (erw, (1251) 880. Bodo (1224—26) 99, 179, 180, 181, (erw. 1227) 235, 236, 275, s. Br. Bodo (1227-36) 235, 236, 275, 469, «. Fr. Lackardis (1229) 275. Bodo, S. des Heinrich (1258) 1035, 1062. Heinrich, S. des Bodo u. Brd. des Bertold (1229-58) 275, 469, 516, 717, 719, 746, 791, 835, 880, 927, 929, 995, 1035, 1062, s. Fr. Sophie com. y. Wohldenberg (1251) 880. dapifer der: Lambert (1251) 880.

von: lohann, monach. st. Michaelis. Honboken s, Hohenbttchen. Honeckessem s. Hoheneggelsen. Honestns, Bertold, canon. st Mathie in

Goslar.

Honhamelen, -malen, s, Hohenhameln.

Honlage, -lejgfe, -löge, Ladolf y., mil. (um (1235-1253) 433, 434, 506, 621, 928, 929, camerar. dacis Branswic. 459, 460, 480.

Honorias s. Päpste.

Honstat s. Hohnstedt.

Honwis s. Gowisch.

Hopegast, Alexander (1239) 541.

Hombarg, Homebnrg, Kr. Halberstadt, castnim 1059. castellani 981. pleban. Gottschalk (1240) 567. ad- vocat. Ulrich (1239) 524. von: Ry- thizardas (1288) 500.

Home, Ladolf y. (1242) 669. Ladolf u. S. Hermann, ciy. Hild.

Horsholte, Heinnch y., mil. (1241) 645.

Horstmar, Bemhard y. (1199-1206) N.20.

Horam, Horem s. Ohrom.

Hospitalis domas s. lohanniter.

Hosterod s. Osterode.

Hottein, Hottcnem, nö. v. Sarstedt, 289, 536, 564. ecclesia 536, 564. von: Albert u. Heinrich, ciy. in Lanenrode. Lenard, sery. (1241) 638.

Hoyemeier, Dietrich (1224) 114.

Hoyerdessen, Howardesshem , -dissem, -dessem, von: Gerhard (1250—58) 835, 880, 987. - Hermann (1226) 167.

41*

644

Howici Indagine.

Howici fil. Heinrich, lito piapos. Hild. (1224) 112.

Hradisch, Böhmen, abhas (1245) 730.

Hucenhusen s, Hansen.

Haddissem, lohann, sacerd. in Oedelnm irohl (1258) 1081.

Hflddessnm , Hoddeshem , Hnddeshem, nö, V, Hildesheimj 964. villicus st. Michaelis Hermann (1224) 112. von: Bertold u. Daniel (1224) 112.

Httpede, Hnpedhe, Ludwig t. (1252—54) 906, 959.

Hngo, Hild,, dann Amaberger Minister. (1221—46) 81. advocatua (st Cracis ?), mü. (1224- um 1230) 112, 810. - Brd, des Lndold (1141) N. 6. Vgl Assel, V. Bär. Börssmu, advocat.

Cardinal. Gramme, y. Eldagsen, aichidiac. Fttmmelse, y. Haiste, y. Hildesheim, canon., st. Cmcis prepos., canon., st Manric. canon. Insnla, de. Mnrbach, abbas. WrisbergholEen, y.

Hngold, mU. (1237) 490. Vgl Coryey, abbas. Qoslar, st. Sim. et Ind. de- can. , scolaat, st lacobi pleban. Hildesh. canon. Boden, y. Seesen, archidiac. st Seryatii canon.

Hagonis insula 572.

Hnisbnrg, Kloster st Marie 779. abbas angenannt (1226-27) 207.

Hnken, Gerhard u. S. lohann (1251) 861.

Hnldelsem, Gerlach y., a. Schw, Adelheid, deren 8, Bnrchard, Corveyer, dann Hild, Minister,, Dietrich, S. des Ger- lach, Hild., dann Corv. Minister. (1254) 955.

Hanzen, Hacenhosen, Lambert y. (1245) 746.

Haserbergh, unbest, N. 25.

Haslaria s. Uslar.

Hastorp s. Heosdorf.

Hoxaria s, Höxter.

I. yergl. Bremen, canon. Wohldenberg,

com. y. lacob, sery. (1240) 579. Vgl, Accon,

episcop. Frose, sacerd. Spandau,

prepos. lanitor, Bodo (1237) 494. Ibere, Ybere, Bertold y. {um 1240) 606.

Werner, y., canon. st Crncis. Ybemei, Bertold y. (1227) 237, 243. Ibarg, Yboiff, von: Al^im (1221—24)

24. Heinrich, canon. Hild. Ichtershaasen, Amt Gotha, Kloster N. 12.

prepos. Wolframm (1186) N. 10. canon. Wolframm (1178) N. 9, 10.

Ida vgl, Herford, abbat WOltingerode, abbat

Idestorp, Bernhard y. (1280) 294.

lechabnrg, prepos. Barchard (1226) 147, 148, 151, 152, 153 o. A.

leinsen, lenhasen, Yehnsen, von: Arnold (1251-54) 857, 933, 956. Lndeger (1251) 857. - Lathard (1253) 933, 956. Reimbert, ciy. in Laaonrode.

lelethe s. Gielde.

lerasalem, Aasstellnngsort 267. regnnm 659. patriarcha Gerold (1226) 168, 185. rex s, Kaiser Friedrich IL

lerze, Gerrotehe, Gerechze, s. v. Bocke- nem, 517. von: Eberhard, mil., s. Fr,, Adelheid, s. Brd. Ganxelin (1239) 541. Wedego (1239) 541.

lesen, Ihesen, lese, s. Giesen.

Iggenem s. Ingein.

Ilde, Hillethe, Illethe, Illede, Kr. Marien- bürg 119, N. 13. maios 119. ~ ran: Hermann (1225-39) 119, 550.

Ilse, Nebenfl. d. Ocker, 50.

Ilsede, -the, von: Eilhard, mil. (1224) 112. Konrad, canon. st Cracis. Konrad (1242) 663.

lUenbnrg, Hseneborch, Kloster st Petri et Pauli, 618, 779.

Ilstrige s, Eilstringe.

Uten, Iltene, Hiltem, Ilthenem, Ilthem, Htenem, von: Albert (1240-58) 560, 1060. Bodo (1241-46) 629, 637, 639, 641, 717, 753, adyocat in Poppenbuig 753. EUas (1241) 629. - loidan, sery. (1230-40) 244, 289, 851, 452, 555. lordan, mil. (1241-60) 643, 679, 837, 909, 910, 921, 942, 1134. Luder, Brd. des Albert (1255—58) 968, 1060. - Ulrich (um 1225-47) 146, 404.

Imbshausen, Immedeshusen, Kr. NarU heim, 23.

Imhildis, Fr. des com. Riddag (ent. 1237) 497.

Immeka, Fr. des Wicker, Ministerialin des Andreasstiftes (1241) 654. VgL Achtam, yillic. Eime, in.

Immendorf, Ymmendorp, Amt Wolfen- büttel, 33. pleban. B. (um 12%) 483.

Immenrode, nö. v. Goslar, 772.

Imola, episcop, ungenannt (1223) 61.

Imperator, Beinhard y. Dinklar gen. (1243) 693, 694.

Imsen, Lnmesim, Kr. Alfeld, 102.

Incensor, lohann (1241) 721.

Indagine, de, Hagene, y., nobiles: Arnold, S. des Bernhard (um 1240) 602. Bernhard, (1232 60) 355, 365, 447, 458, 598, 601, 627, 672, 711, 717, 738, 802, 815, 847, 892, 928, 929, 995, 1072,

Indago Johann.

645

1136. Friedrich (um 1225-47) 146, 772. Heinrich eomes (1253-56) Ö27, 996. Herbord u. S. Herbord (1247 -57) 792, 1024. - Hoier (1222) 40 u. A., 41. Lndeger, Brd. des Bern- hard (um 1230-1240) 296, 337, 365, 424, 447, 458, 597, 598, 601. Simon, S. des Bernhard {um 1240) 602. Werner, Brd. (?f«Hoier (1222) 40u.A..41.

de, Hagen ▼.: Albert, frater in Marien- rode? (1259) 1103. - Bernhard u. Arnold clerict (um 1240) 608. Hein- rich confrater in Marienrode? (1257) 1014, 1015.

Indago 8, Nienhagen.

InfemO; Bertranun. de, oiv. Hild.

Ingeleben, Ingellesem, Amt Schöningen,

594, N. 13. Ingein, Iggenom, Tngenem, n. v. Sarstedt,

704, 1021, N. 13. Innerste, Indistria, Flusa, 296, 676, 875.

Pepermole an der 875, 887. Innocentins «. Päpste. Institor, Elias, cIt. Hild. Heinrich

gen. y. Benstorf, civ. Hild. Insnla, Werder bei Hildesheim 43 n. A.

castmm ad Insnlam 844. comitatns

119. advocat. Bertold (1225) 119.

nobihs de: Hugo miL (1222-40) 47, 109, 121, 223, 268, 270, 281, 307, 310, 337, 337, 365, 390, 401, 402, 403, 408, 409, 410, 463, 464, 467, 469, 482, 483, 485, 491, 492, 526, 562, 563, 575, 607, 608, 615, («w. 1251) 873. Konrad, canon. Hild., prepos. st. Manricii. Lippold, S. des (f) Hngo (1251) 873.

Lippold, Hild. Minister. (1240-58) 555, 837, 872, 900, 903, 908, 909, 910, 921, 1042. - Lndeger comes (1228—25) 90, 101, 119, (erw. 1227) 237. - Wil- brand, Brd. des Lippold, pleban. in Eschorshansen. Wnlihard, Brd. des Lippold, (1258) 1042.

Insnla Hngonis 572.

st. Marie «. Marienwerder. Interamna, Interampna, Ansstellnngsort

297 A., 479. lodolfns vgl, Barthenem, ▼. lohann (um 1235) 433. drei (1240)

586. drei (1242) 670. - (1255) 966.

- (1258) 1092. - der. (1242) 660. - S. des Germann (1221—29) 28. S. des Herbord (um 1250) 846. S. des Lndolf (1235) 430. - S. des Thegen- hard u. der Gertmd (1244 59) 720, 1109. socer des Hoier (um 1230) 307. lito St. Gnicis s. Freden. mag. machine (1227) 241. nepos des can, Hild. M* (1225) 141. - Brd.

des Marcolf, deric. (1240) 575. Amsberger, dann Hild. Minister. (1221 —46) 31. - fam. (1241) 640. - serv. des Everwin ▼. Adensen (1238) 516.

Vgl, Acco. Adensen, ▼. Aden- stedt, V. Advocatas. Aldendorp, ▼. Alfeld, ▼. Alferde, ▼. Altes- dorf, ▼. Amelnnxbom, camer. Arpke, ▼. Asel, v. Assel, y. Atznm, pleban. Anceps. Barbecke, sacerd. Barienrode, y. Bars. Beddingen, y. Berel, y. Berknm, y. Bemere. Bemolftas. -> Bett- mar, y. Bierbergen, y. Bilm, y.

Bilstein, y. Blankenbnrg, y. Bledeln, in, y. Bock. Bodenstein, y. Bokfel. Bonstide, y. Bor- nnm, y. Brake], y. Brandenburg, marchio, y. Brannschweig, st. Blasii cnstos, canon., st Cyriaci canon., st Martini pleban., dnx, dncis capellan., notar., y. Bmne. Bninshansen, prepos. Bmnsrode, y. Bnrgdorf, villic. Coqnns. Creatnra. Crispns. Cämk. Gnria, de. Dahlnm, y. Dammone, de. Derne- bnrg, prepos. Detfarth, pleban. Dentschland, Minor, minist. Diyes.

Dorstadt, pleban., canon., y. Dmgesiker. Eggcrsen, y. Einnm, y. Eldagsen, pleban. Elle. Else, sacerd., y. Emmerke, y. Emne, y. EngelhardL Esbeck, y. Escherde, y. Eschershaosen, y. Estiyalis. Etzienrod, y. Byers- dorp, y. FlOthe, y. Forste, y. Foro, de. Freden, y. st. Galgano, abbas. Galle. Galliens. Gan- dersheim, y. Garmissen, y. Gat- tersleben, y. Geitelde, y. Gem- rode, y. Gieson, pleban. Göttingen, y. Goltem, y. Gose, y. d. Goslar, Script, regis, st. Sim. et Jnd. canon., Frankenberg sacerd., Nenwerk prepos., conyers., Petersberg canon., pleban. forens., y. Grasdorf, deric.

Grecns. Halberstadt, st Bonifac. canon. Hallendorf, in. Hallormnnd, sacerd. Hary, pleban. Harlinge- berg, y. Harste, y. Heiningen, prepos., sacerd. Heisede, y. Heiskeshnsen, y. Hessen, y. Hetjershansen, y. Hildesheim, notar., capellan., deric, yconom., pistor, bedel- 1ns episcopi, prepos., canon., st Andree canon., st. Barthol. prepos., st. Crnds ca- non.,yicar.,Dominican. snpprior, stGode* hard. monach., st. Manric. canon., scoL proyis., st. Michael, prior, camerar.

646

lohanna Kaieide.

Himmelsthttr, ▼. Hohenhameln, archi- diac., ▼. Holle, pleban. Hombnrgf, y. Hnddissem. Haken. Incensor.

Kaierde, v. Kalb. Kemme, ▼.

Kissenbrttck, v. Klauen, villic, bedelL Laatzen, ▼. Lapidea domo, de. Lebenstedt, ▼. Lechstedt, ▼.

Legatns. Lengde, pleban. Lengela, ▼. Lewe, v. Longns. Lttbeck, episc. Magnus. Marcolfi.

Marcus. Marienrode, abbas, prior.

Michaele, de sancto. Minden, episc. Minneco. Monte, de. Mttnstedt, ▼. Muldinge, y. Nepos.

Nette, ▼. Nienstedt, v. Niger.

NoTall, de. Oberg, ▼. Oels- burg, prepos. Ohrum, ▼. Oyle, ▼. Oppershausen, ▼. Osterburg, comit capell. Paderborn, custos. Päpste. Passer. Pepersak. Pbisicus. Plesse, ▼. POhlde. prepos. Quedlinburg, st. Wiberti canon. Queren, de. Badenhusen, y. Beden, ▼. Biddagsbausen, cellerar. Bingelheim, pleban. Boden, v. Bodendike, ▼. Bors- dorp, ▼. Bosenthal, pleban. Buf as.

Sachsen, ducis notar., phisic. Salder, ▼. Scadewolf. Schaum- bury, com. ▼. Schierstedt, ▼. Schildesche, ▼. Schliekum, ▼. Schwanebeck, ▼. Scikke. Seyn, ▼. Sieversbausen, v. Solschen, pleban. Sorsum, ▼. Sporn. Stadio, de. Stedere, ▼. Stöckheim, ▼. Storm. Sudburc, ▼. Sulingen, ▼. Sutor. Suwlken, ▼. Turk.

Tuscan. episc. üetie, ▼. ümmeln, ▼. Uppen, ▼. Yallstedt, ▼. Verden, episc, prepos. Verdun, episc. Viterbo, episc. Yolcmari.

Wallenstedt, ▼. Waltdorpe, v.

Wedtlenstedt, ▼. Westfal. Wettesingen, cleric. Wienhausen, ▼. Wildeshausen, canon. Wilkeri.

Wohle, V. Wülfingen, v. Wulfelade, ▼. Wulfinge. Wun- storf, ▼.

lohanna vgl Brfiggen, y. Dorstadt, priorissa, soror. Wettebom, y.

lohanne, Wilhelm, de sancto (1240-50) 624.

Johanniter-, Hospitaliter-Orden 234. Meister (1223) 64.

lordan {um 1235) 433. Vgl. Barkhausen, y. Barthenem, y. Blankenburg, y. Braunschwelg, ducis notar., dap., pinc. Dorstadt, conyers. Ecbere, y. Escherde, conyers., y. Hildes-

heim, notar., yicar. episc, canon., st. Andree canon. Uten, y. LeDgden. y. Linde, y. Paulum, apud sanctum.

Sachsen, ducis dap. Schöningen, y. Wehmingen, y. Wendhausen, y.

loseph vgL Hildesheim ciyis. Wildes- hausen canon. Irmgard, Ermeogardis vgl, Achtnm, yillic.

Niger.

Irmtmd, Ermentrudis vgl. Wohle, y.

Isaac, Isac vgl. Hildesheim, st. Crucis canon.

Ischerstede, Konrad y., canon. Halberstad.

Isenhagen, Kloster 713, 760, 765, 813 u. A., 828, 852, 913, 1034, 1097. - abbas Thetmar {um 1257-60) 1034, 1097, dann in Marienrode. monachi 1034.

Isenkagen, F. y., mil., «. Mutter G., «. Vater F,, s. Schw. C. (1221-46) 36 u. A.

Tsershop, unbestimmt, 732.

Isingard vgl, Wunstorf, y.

Isingerode, Isengerode, Tsingerod, wüst n. V. Harlingerode, 566, 582, 618, 820, 841.

Iso vgl, Verden, episc

Italien 66. legatus per (1221) 5.

Itzum, Isnem, Issom, Ettsiem, Kr, Marien- bürg, 145, 753. von: Konrad, mil. (1225) 132. Volcmar (1239) 550.

lubere, lubeke, Hoyer y. (1231—32) 322, 337. -- Thetmar y. (1232) 387.

Itttland, Incie dux (1249) 814.

Insarius, Brd, des dapifcr lordan (1227) 220. Vgl, Blankenburg, y. Braun- schweig, ducis pincerna. Escherde, sacerd. Harlingeberg, y. Bocklum, y. Sachsen, ducis pinoem.

lustacius (1229-36) 270, 271, 402, 403, 468. sacerd., Sohn der Meregardis (1236) 469. mü. (1258) 1081. s. S. Heinrich canon. Hild. Vgl Giesen, y. Schwanebeck, y. Veteri foro, de,

lutta, ludita libera (l^D 322. Vgl Bremen, y. Dorstadt., priorissa. Escherde, y. Flöthe, v. Ganders- heim, y. Heiskeshusen, y. Hoben- hameln, y. Schwanebeck, y. Stöckheim, y. Veteri foro, de. Wackerwinkel^. Wehrstedt, y. Wohle, y. Wttifingen, y.

K (ygl. C).

Kage, Eilica u, Brd, Dietrich, Halberst, Minist,, dann des Michaeliski (1259) 1095.

Kaierde, Goiarde, lohann y., portenar. epi- scopi in Winzenburg (1237) 485, 492.

Kaiser Kono.

647

Kaiser iL K<)nige, dentsohe:

HeiniMk Y. (1111) N. 3.

Lolbar (erw. 1236-39) 477.

Friedrich I. (1173) 69, (erw, 1226) 184.

Heinrich VI. (1196-97) 65, N. 16, 17.

Otto IV. (erw. 1222) 50, (enr. 1226-27) 207, (erw. 1236) 459.

Philipp (erw. 1226) 172.

Friedrich n., rex SiciUe (1221-49) 3, 8, 10, 11, 60, 61, 62, 63 n. A., 64, 65 u. A., 66, 67, 69 u. A., 70, 71, 82, 84, 87, 115, 131, 158, 159, 160, 161, 162, 168, 169, 170. 171, 172, 173, 174, 175 IL A., 177, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 190, 192, 217, 218, 245, 246, 247, 267, 333, 395 n. A., 411, 418, 423 u. A., 424, 426, 444, 448 A., 490, 496, 630, 659, 788, 801, 829.

Heinrich (VH.) (1221-35) 3, 8, 9, 10, 11, 43 A., 63, 66, 82, 84, 85, 86, 87, 106, lila, 118, 122, 123, 131, 168, 173, 189, 190, 197, 212, 252, 318, 383 n. A., 384, 387, 395 n. A., 411, 418, 426, (erw. 1252) 890.

Konrad IV. (1242) 659.

Wilhelm (1252-54) 890, 949.

Richard (1257) 1026.

8. Imperator.

Kalb, VitoloB, Johann, canon. Osnab.

Nandwig civ. in Lauenrode. Kaidan, Kaldnne-, Coldnne, Bernhard

(1249) 815. Heinrich (1237) 490.

Konrad mil. (1249-55) 815, 981. Kaltenboni, Kaldenbumen, wüst bei Eis-

leben, Kloster 295. prepoa. Lndolf

(1194-1204) 295, N. 14, 18. Bertold

(1230) 295. Kaminate s. Mttnchhof. Kaminatis, de, a. Kemnade, v. Kassnbien 741. Katlenburg, Katolenborch, Kr. Northeim,

prepos.: Konrad (1226) 147, 148, 152,

153 a. A. ungenannt (1229) 276.

Lndolf (1241) 631. Kefernberg, Keyeronberg, com. Gttnther

V. (1247) 788. Komme, Kemen, Kr. Marienburg, 200,

464, 634, 697, 700. TÜlicns st. Crucis

Heinrich, 8. Sa. Günther u. Lenard

(1243-46) 697.

von: Bemward (1222-57) 47, 223, 296, 832, 458, 464, 494, 671, 696, 1023, 8. Sa. Dietrich (1257) 1023, lohann (erw. 1258) 1066, und Ludinger u. Ludinger canonici st. ManriciL Gttnther (1243-46) 697. Johann, Brd. des Bemward, Hild. Minist. (1222 -54) 40, 47, 111, 121, 223, 262, 296,

332, 381, 891, 403, 414, 425, 464, 526,

541, 545, 547, 556, 634, 671, 903, 942,

8. Fr. Floria u. T. Bia (1241) 634. -

Thegenhard (1285) 425. Kemnada a. Mttnchhof. Kemnade, Kamiaata, bei Bodenwerder,

Kloster 235, 275. von: Konrad,

cellerar. in Amelnnxbom. Kind ▼. Lttnebnrg, Otto, Wasmod u.

Lndolf, 8$. dea Heinrich (um 1230) 311. Kirchberg, Kircberg, com. Heinrich v.

(1286) 466. Kissenbrttck, -bmgge, -bmggen, 220, 490.

pons 596. archidiae. Lndolf ▼. SeUaden, canon. Halberst. (1249) 815.

pleban. Bernhard (1233—40) 375, 407, 490, 567. 568. civea: Albert u. Eckhard (1237) 490. castrenses 490.

von: Adelheid, sanctimon. in Dorstadt.

Dietrich (1237) 490. Dietrich, civ. in Brannschw. Gebhard (1240 -60) 626. - Heinrich mü. (1238-59) 513, 514, IUI. lohann, ciy. in Brannschw. Konrad u. Konrad, Brdr. (1249) 815.

Klanen, Clowe, Clawe, Clowen, Kreia Peine, 121, 310, 608, 702, 787, 790, 795, 1132, 1133. cives 310, 608, 796.

yillic. episcopi: Heinrich (1247) 795. yillic. st. Cmcia lohann (1247) 795. bedellns episcopi: lohann, S. dea Woltbcrt (1247) 795. litones st. Grncis: Konrad, S. d. Hermann u. patmells der Brd. Bernhard u. Mar- quard (1247) 787.

Kniestedt, Cnizstede, von: Achill mil.

(1244) 721. - Heinrichmü. (1258) 1077. Knikke, Ekbert (1251) 857. Köchingen, Cochinge, Chochinge, Amt

Vechelde, 594, 804, 1076. Köln, Stadt 118. Geld 484.

dioces. 99.

Stift 118. apoatoL Richter 53.— archiepiscopi: Adolf (1198) N. 19 A. Engelbert (1221-55) 8, 14, 43 n. A., 44, 122. Konrad (1247-57) 793, 1018, 1019.

Snäragane (1198) N. 19 A.

Cnnibertsstift 793.

Martinikloster 779.

Pantaleonsstift 779. Königslutter, Lüttere, Stift st. Petri et

Pauli 477, 779. abbates: Heinrich (1177) N. 8. Albert (1226-28) 207, 253. ungenannt (1241) 635.

Kolenfeld, Kr. Neustadt a. R,, 724.

Konimund vgl. Nette, clcric.

Kono, Gono vgl. Goslar, st Simon, et lud. canon. Wohle, ▼.

648

Koniad Lambert

Konnd, Ghmindiis, Canradna (1240) 686.

(1242) 670. - (1256) 966. - (1258) 1081. s. Wittwe Wemeco (1258) 1091. - 5. der Adelheid (1243-46) 701. S. des Boderich u. der Enni- gonde, Sehwalenberger , dann Hild, MinisteHal (1239) 644. S. des Her- mauDj in Klauen (1247) 787. 8, des Heibord (um 1250) 846. 8. des Hermann (1233) 354. fam. (1241) 640. sen., Brd, des Wymand (1226) 164. Brd. des Simon in Else (1246) 758. - in Bledeln (um 1240) 604. ~ seryns des Heinr. Bock (um 1244) 707.

snbdiacon. (1289) 648. cognat. des mil. Thegenhard (1289 57) 547, 792, 1024. marscaleus s. ▼. Emmerke. Vgl* Aldendorp, y. Au^bnrg, canon.

Barenrode, t. Barienrode, ▼. Berknm, ▼. Betteln, ▼. Bettmar, ▼. Biewende, ▼. Bi». Bledeln, in. Blaae. Bodenstein, t. BOnnien, t. Boldensel, ▼. Bollen- een, t. Bomnm, ▼. Brannschweig, st. (^yriac. oanon. Brochove, v. Cardinal. Glettenberg, ▼. Clns, abbas, monach. Gopstede, ▼. Coqoina, de. Corria. Dammone, de. Dinklar, ▼. Domo, de. Dorstadt, prepos., ▼. Dax. Ein- beck, canon. Elbe, yillic., y. Else, TÜlic. Emmerke, ▼. Emne, T. Escherde, prepos. hm, Ever- stein, com. ▼. Flamingas. Fried- berg, y. Fümmelse, y. Folda, abbas. Gandersheim, y. Goslar, st Sim. et Ind. canon., Georgii prepos., Nenwerk conyers., Petersberg, deoan., y. Grelle. Halberstadt, episc

Harber, y. Hildesheim, episc, episcopi notar., capellan. , cleric, prepos., decan., canon., st Andree decan., canon., pleban., st Cmds decan., canon., st Godebard. monach., st Michael, prior. Himmelsthttr, y. Hohen- bttcheu, y. Hohenhameln, pleban.

Holthnsen, y. Holtnicker. Hsede, y. Insnla, de. Ischerstede, y. Itznm, y. Kaiser. Kaldnn.

Kaüenbiurg, prepos. Kemnade, y. Kissenbrttck, y. Köln, archiep. -^ Laatzen, y. Lafferde, y. Lanen- rode, com. y. Linde, y. Lippe, y.

Latter, y. Mahner, y. Mains, archiep., scolast Marbnrg, y. Mets, episc. Michaelem, ioxta sanc- tam. Minden, episc, st Martin, decan. Monte, de. Niger. Nörten, pleban., canon., y. NoyalL

(1251) 880. Vgl. Broitsem, cleric.

Osterode, y. Othfiresen, y. Petingns. Pil. Pyrmont, com. y.

Piscina, de. Paerorom. Pont- rooke. Qaedlinbarg, st Wiberti prepos. Beden, y. Begensborg, episc. Beno, de. Boden, y. BLddagshaasen, abbas, conyers. Biyo, de. BössiD^, sacerd. Bosenthal, pleban. Sabina, episc. Sachsen, com. y. Schinna, abbas. Schlieknm, y. SchOneberg, y. Sophie. Sorsam, y. Spade. Speier, epiac. Spoge. Stapel Steckemesces. Steinberg, y. Süke. StOckheim.

Störy. Stokelet Snselits, y. Thüringen, Landgr. y. üetse, sacerd.

Upite, y. Velber, y. Yeteri foro, de. Yölksen, y. Wadendorf, y. Wahneberge, y. Wechene, y.

Weetscn, y. Wehmingen, in, y.

Wehre, y. Wekhinde, y. Wernigerode, com. y. Weschende, y. Wetscheuede, y. Wohle, y.

Wölpe, com. y. WtUfingen, y. Wanstorf, com. y.

Koyoldesdale, hei Hüd. zu sudten, 1112.

Krenxfahrer 18, 74.

Kroppenstedt, Groppenstide, -stede, Ber- tramm y. (1284>d5) 404, 416, 417.

Knnemann, miL (1287) 490.

Kanignnde, Gonigandis, Frau des Bode- rich, u. 8, Konrad, 8chu>alenberger, dann Hild. Minist. (1239) 644. Vgl. Hallermand, com. Pyrmont, com. üppen, y. Wölpe, com. y.

Knyat s. Coyot

L..

L. (1227?) 236. Vgl. Clot - Lengede, y. Magdebarg, st Ulrici pleban. Wobldenberg, com. y.

Laatsen, Lathnsen, Kr. Hannover, 917.

von: Albert (1242>- um 1250) 669, 853. Hartmann, Brd. des Albert (mim 1260)863. lohann (1242) 669. Konrmd sery. (1227) 244. Konrad, Brd. des Albert (1242—52) 669, 863, 857, 9üa L. (1242) 669.

Laffeide, Laiforde, Kr. Peine, pülicus st Cracis Dietrich (1243 52) 703. von: Helembert (1232) 337. Hoyer (1232?) 357. Konrad, monach. in Marienrode? (1260) 1133. Konrad. pneroram (1243-52) 703.

Laicas, Leye, Hermann (1244-61) 717, 746, 880.

Laina s, Leine.

Lambert, dapifer nobiL de Homborg

Lamspringe Lemingen.

649

de. Ochtersem, y. Oneoampe, v. Forste, ▼. Hannover, v. Helperte, V. Hildesbeim, st. Crucis canon. Hunzen, v. Lebensted t, v. Sefalde, V. Solschen, pleban. WöltiDge- rode, prepos. Lamspringe > Lammesprigge , -springe, Kloster st. Adriani 119, 293, 372, 398, 399, 408, 409, 431, 497, 500, 550, 575, 631, 842, 902, 931, 997, 1090, 1118. Ansstellnngsort 497, 681, 1090. altare st Bartolomei in secretario 497. coqnina 1090. prepositi: Gerhard (1194) N. 14. ungenannt (1284) 398, 399. Heinrich (1235-41) 408, 409, 497, 631, antiqaus prep. (1258) 931. Werner (1241-59) 643, 837, 842, 902, 931, 997, 1116. abbatissa Bicborgis (erw. 1237) 497. priorissa Beatm (1253 -56) 931, 997. custos Gottfried (1253) 931. sancHmon. 408, 409. ~ sacerdotes: Dietrich, Heinrich, Simon

(1253) 931. Heinrich wird prepos. in WfUfinghaa8en(1235)431.— Htone8902.

Landolf vgL Worms, elect Landolfshausen , Landverdeshasen , Kr,

GöUingen, 998. villicus Hermann

(1256) 998. Langein, Langele, «d. v, Osterwiek, 353,

736. von: Bertramm mil. (1247)

791. Bichard (1222) 40. Bitsard, mil.

(1258) 1059. Langeisheim, Amt Lutter a. B,^ 325. Langenholzen, Holthnsen, H. prope AI-

▼elde, 364, 494, 649. theatrum 491. Langenstein, -sten, bei Halberstadt, Aus-

stellnngsort, 466, 1095. Langmllia, Bonifac. y. (1226) 184. Lapidea domo, de: Baldoin m. Hildebrand

(1254) 942. Hermann, civ., cons. Hild. lohann (1242) 662.

Lapidea fossa, Godink im, Gograf Eilhard

(1224) 112. Vgl. Borsum. Lapideo monte, de, «. v. Steinberg. Lateran s. Born. Lanenborg, Leyenberch, bei Neinstedt,

B. y., canon. Hild. Laaenrode,Lowenrode,Lowenroth,Lewen- rod, -rode, Ansstelluogsort N. 28. cives : EilardQS (1234) 404. Emne, Yolcold y. (1234) 404. Esici, Walther (1234) 404. Hottein, Albeit u. Heinrich y. (1234)

404. leinsen, Beimbert v. (1234) 404. Pollex, Lndolf, S. des Eilhard (1234)

404. Bethen, Eonrad y. (1234) 404.

Sutor, Simon u. S. Bodo (1234) 404. Yitalns, Nandwig (1234) 404. Wnlfelade, Johann y. (1234) 404.

comites: Heinrich (1284-68) 404, 445, 1062, 1063. Heinrich, canon. Hild.

Konrad (1226-36) 164, 207, 285, 312, 399, 404, 414, 445, s. Brd. Kon- rad ian. (1234-36) 399, 404, 414. 445.

comit. damf. HUdebiand miL (1236) 445.

Lanenstein, Lewenstene, Diothard Pape y. (1253) 937.

Lanterberg, Mens serenus, canonici: Al- bert sacerd. (1240-42) 555, 557, 558, 559, 562, 563, 567, 568, 570, 572, 665. Leiffart (1240) 567, 568.

Lnthterberge, comites v,: ungenannt (1240-43) 555, 653, 678. - Bnrchard (1248) 813 a. A. Vgl. y. Scharzfeld.

Lebenstedt, Leven-, Lewenstede. -stide, Amt Salder, 381, 663, 673, 872, 931.

von: Adelheid, Gertrud u. Hermann, Kind, des Ludolf, litones des Kl. Lam- ppringe, dann st Crucis (1252) 902.

Eckehard mil. (1230- um 1240) 292, 614. - lohann (1227-32) 217, 237, 241, 243, 296, 337. Lambert, Brd. des Eckard (1230) 292. Diethar.l Pape (1253) 937.

Lebus, Stadt u. Burg 172. scolast. Bartholom. od. Boruth? (um 1246?) 620 A.

Lechstcdt, -stide, Lokstide, von: lohann (um 1240-1242) 606, 669, s, S. Die- trich (1242) 669. Beinhard, S. des Berwich (1230) 294.

Lechtenberg s. Lichtenberg.

Ledhen, wüst bei Gronau, 629.

Le^arda vgl. Brüggen, y. Beden, y.

Legatus, lohann (1239) 541.

Legede, Leggede, s, Longcde.

Lehmke, Kr. Uelzen, 250.

Lehndorf, Londorpe, Amt Riddagshausen, 594. von: Dietrich, Ludofr u. Ber- told (1256) 1008.

Lehre, Lere, Mathilde u. Windelburg y., Schw., sorores in Dorstadt

Lehtene, Berthold y. (um 1235) 433.

Le^e s. Laicus.

Leiferde, Leyfforde, s. v. Braunschweig, pleban. Konrad y. Harber (1237) 485, 491, 492.

Leiffard vgl. Lauterberg, canon.

Leinde, Lenethe, Lenede, Amt Wolfen- büttel, 261, 668, 673. pleban. Her- mann (1240) 568.

Leine, Laina, die, 2^b, 629, 857.

Leiningen, Lininge, com. Friedrich y. (1221) 4.

660

Leim —- Lintfridos.

Leim, Lellem, von: Albert, mll. {um 1235) 484. Engelbert, mil. {um 1236) 433, 434.

Lemsbausen , Lenmannes- , Lemannes- husen, Kr. Oöttingen, 400, 453, 454.

Lenard 8. Leonhard.

Lendoldns, lito st Michaelis (1280) 294.

Lencthe s. Leinde.

Lengdc, LeDgede, Kr, Goslar, 363, 566, 756, 869, 1059. Ansstellangsort 566. ecclesia 566. plehan, lohann {um 1235-1240) 433, 459, 566. - von: Dietrich u. Ulrich, Brüder (1233) 363. - Ulrich u. Sohn Dietrich (1251) 869.

Lengden, Lengede, Gross- u. Klein-, Kr. Oöttingen, 747, 748. von: Heinrich, Minist, des Dompr., s, Brd, lordan sacerd. «. Friedrich (1245) 747, 748.

Lengede, Legede, Leggede, Kr. PeinSf Archidiakonat 922. archidiacon. Volrad, canon. Hild. (1232) 34t. - cleric, Gerhard (1253) 920.

von: die (1226) 164. Burcbard (1227-59) 237, 243, 363, 433, 486. 555, 772, 1115. Gnnzelin (1249) 815, 822. - Heinrich (1256) 997. - Hermann, Brd. des Bnrchard (um 1235) 433. Hermann (um 1235) 433. L. (um 1235) 433.

Lengela, -iare, lohann ▼. (1242) 663, 665.

Lentfried vgl, Halberstadt, canon.

Lenthen, von: Eckehard u, Engelike, seryi (1256-57) 1006, 1032. Engel- bert, mü. (1256-57) 1006, 1032.

Leodiom s. Lüttich.

Leonhard, Lenard (1229) 269. - (1234) 405^ 681. Vgl, Hottein, v. Kemme, yillicas.

Leonius vgl, Hildesheim, notar. episc, canon.

Lepol, Hermann, mil., Hüd, Minister, (1252-60) 909, 910, 1076, 1077, 1078, 1110, 1112, 1128, 1129, 1132.

Lermnnde, jetzt Neuhof hei Lamspringe, 119.

Lesberne s, Liesbom.

Lesse, Amt Salder, 831.

Letgast, Thetmar (1230) 283, 284.

Letbebnr, Leithebur, Heinrich u. s. soccr Hermann (1244) 721, 723.

Levenberch s, Lauenburg.

Levenrod, Lowenrode s. Lauenrode.

Leyenstedt s. Lebenstedt.

Leyinge, wilst bei Poppenburg, 857, 964.

Lowe, Leyede, Lievethe, Levethe, -dhe, Kr, Goslar, N. 13. von: Adelheid, T, des Dietrich (1247) 797. Bern- hard u, S. Bernhard (1227) 217. Dietrich, mil. (1240-58) 570, 702, 787,

790, 797, 800, 1077. - Gerhard, miL (1232-35) 337, 408, 409, 410. - Ger- hard, S, des Dietrich (1247) 797. Gerhard, Hermann u. Heino, Brdr, (1235) 428. - Heinrich (1251) 863. lohann, canon. st. Mathie in Goslar.

Thetlov, mil., Brd. des Dietrich (um 1243-52) 702, 790, 797, 800. einer der Brd. (1253) 939.

Lichtenberg, Lechten-, Leichten-, Littem- berg, Amt Salder, 164, 412, 597, 602, 780. advocat, 164, 760. easteüani 602. - w«:Wemer(12l6-20)N.32, s. Brd. Siegfried episo. Hüd.

Liedingeu, Lydinge, Bernhard y, mit. (1240) 591.

Liesbom, Lesberne, Kr. Beckum t. W., Kloster 779.

Lievethe s. Lowe.

Limmer, Limbere, comites v., «.WunstorL

plantatio inxta s. Marien werder.

Lilienthal, nö. v, Bremen, Kloster 553.

Linde, Lindedhe, Lyndethe, Oster- u. Westerlinde, Amt Salder, 610. von: lordan w. Fr, Bertradis Osterlant {um 1240) 610. Konrad, miL (1256-58) 996, 1078, s, Brd, Hildebraad, mil. (1258) 1078, s. Brd, Ludwig, mU. (1261 -58) 883, 1078.

Linigen s, Leiningen.

Lyon, Lügdunom, Ausstellungsort 728, 730, 735, 740, 741, 749, 750, 758, 761, 764, 768, 788, 789, 794, 801, 804, 805, 809, 810, 811, 812, 817, 840, 859.

Lippe, Lippa, Amelung und Konrad t. der, canon. Hild.

Lippold, Liup-, Luppold., Luppold., ad- ▼ocat. s, de Veten foro. Über (1281) 322. - fam. (1251) 881. - S. de» lustacius (1229-36) 270, 271, 402, 403, 468. Brd, des sacerd. lohann in Barbecke (um 1240) 615. Brd. des Ludold (1141) N. 6. Vgl. Bor- sum, y. Braunschweig, st. Qyriac. rector scolarum. Escherde, v. Freden, y. Gandersheim, y. Gode- hardo, de sancto. Goslar, st. Sim« et lud. canon , y. Harste, y. Him- melsthttr, y. Heye. Insula, de.

Lutter, y. Mandelsloh, y. Osterode, y. Bössing, y. Schwane- beck, y. Seblde, y. Steckden- burg, pleban. Stöckheim, y. Suring. Veten foro, de. Wali- moden, y.

Lippoldsberg, Lippoldesberche, Kr. Hof- geissmar, Hessen, Kloster 779.

Liutfridus, Liudgardis s. Lutfried, Lnt- gard u. s. w.

Liyland Ladoll

651

Liyland, Liyonia, 467, 687. episcopi (allgem.) 117.

Lobke, Lobeke, Lohbeke, Lobbeke, Lobikc, ö.v.SarsUdt 102,265,268,1137. von: Albert, mil., dann monach. st. Michaelis (1228) 265. Bertramm {um 1240) 608. Cesarius u. Ernst, Brd. (1244) 717. Gerhard (1239) 534. Gcrlach (1236 -43) 468, 536, 564, 674, 676. Heinrich (1225-50) 146, 536, 564, 717, 823, 839. Lader, Hüd., dann Corveyer Minist. (1239) 522.

Lobmachtersen s, Maehtersen.

Loccam, Lacka, Kloster, 590, 655, 677, 721, 722, 723, 724, 785, 786, 623, 835, 836, 927, 936, 938, 967, 1035, 1044, 1046, 1047, 1081, 1092, 1093, 1107, 1139, 1140, 1157. Ansstellnngsort 1044. altare st Marie 1157. dbhas Hermann (1258) 1046, 1062. —promor 967. —fratres 1046. convers. (in L ?) Dietrich y. Oedelum (1258) 1062.

Lochtnm, Lohteue, Lochtene, Boderich y., mil. (1251) 875, 876.

Lodhen, Heinrich y., mil. (1250) 837.

Lokstide s, Lechstedt

Lombarden 168 a. A., 192, 218, 448.

Longus, Heinrich ciy., cons. in Braun- schweig. — Heinrich, y. Eime, lito episc. (1224) 112. - Heinrich (1236) 469. - lohann (1257) 1016. lohann, ciy. in Braunschweig. Ulrich (1227) 229. Ulrich, couyers. Noyi operis Goslar.

Losbeke, Lnsbeke, tcust bei Hildesheim, 493, 1028. von: Dietrich u. Beren- gar (1141) N. 6.

Lothar s, Kaiser.

Lothingissen s. Luth.

Lowenroth s, Lanenrode.

Lncca, ciyes N. 17.

Lnckardis s, Lutgard.

Lucklum, Luckenem, Hildebrand y., ciy. in Braunschweig.

Ludbertus s, Lutbert

Lude s. Lttgde.

Ludegeras, Luideger, Luder, Ludegher, Ludiger, Ludenger, Lutherus (1242) 670. - zwei des K (um 1235) 433.

Brd, des Meinhard (1227) 223. mag. (um 1240) 620, 621. Vgl. Alden- dorp, y. Alfeld, y. Altesdorf, y.

Bergrep. Braunschwei^, st. Blasii canon., scolar. duc, st. Cynac. canon.

Broiehane. Denkte, pleban. Dorstadt, conyers. Gandersheim, officiat Gerstenbüttel, y. Hahnen- see, y. Heckenbeck, y. Hohen- eggelsen, cleric. Holle, y. leinsen, y. Uten, y. Indagine, de.

Insula, de. Komme, y. Lobke, y.

Luthingessem, y. Lutzingeworden, y. Mttnch. Osterode, y. Pil.

Sorsum, y. Steina, abbas. Thicde, y. Valeberg, v. Verden, episc. Wedcm, y. Winde, y. Wohldenberg, com. v.

Ludold, Liutoldus, in Bettmar (um 1240) 611. Brd. des Lippold (1141) N. 6.

. Hildesh. Minist. (1141) N. 6. Vgl. Escherde, y. Fritzlar, canon. Hildesh., st. Mich, adyoc.

Ludolf, Liydolf, Liudolf, Ludoph, 5. des Bruno (1263) 927. S. des Engelbert (1232) 337. Brd. des camerar. Ek- bert (1227) 239. Brd. des marsc. Heino s. y. Emmerke. Vetter des Dietrich (1252) 904. camerarius (1221-43) 21, 40, 47, 121, 188, 222, 223, 229, 237, 243, 244, 263, 265, 268, 281, 289, 290, 291, 292, 296, 326, 327, 332, 336, 337, 345, 347, 351, 365, 377, 390, 394, 408, 409, 414, 415, 419, 436, 445, 446, 447, 452, 467, 472, 482, 483, 485, 491, 492, 501, 508, 511, 512, 517, 518, 525, 534, 536, 540, 548, 555, 556, 558, 559, 562, 563, 564, 575, 678, 579, 589, 591, 598, 612, 616, 627, 629, 643, 653, 661, 662, 674, 676, s. Fr. Ailel- heid (1238) 518, s. Ss. Heinrich u. Ek- bert, s. Br. Dietrich s. unter diesen, vgl. auch v. Tossem. miles (1228) 261. molcndinarius (12'13) 685. lito (1221—46) 34. qui pertinet ad s. Godehard. (1243) 691. soryus pre- positi in Escherde (1240) 556. Vgl. Achtum, y. Adenstedt, y. Ahr- bergen, y. Alto puteo, de. Amb- leben, y. April. Bemere, y. Betiteln, y. Bienrode, y. Bolzum, y. Bomum, y. Borsum, y. Bort- feld, y. Bote. Botel. Braun- schweig, Minor, frater, y Cimiterio, de. Geling. Coquus. Coryus.

Gramme, y. Dassel, y. Dink- lar, y. Dorstadt, conyers. Ecke- hardi Einbeck, scolast, y. Elbe, y. Emmerke, y. Engelberti. Esbeck, y. Foro, de. Freden, y.

Friso. Geitelde, y. Goslar, Petersberg, custos. Gustedt, y. Hallermund, com. y. Hareboldisson, y. Hessen, y. Hildesheim episc. notar., sacerd., canon., st Crucis pre- pos., decan., scolast, canon., st. lohann. canon., st Mauric. canon. Honlage, y. Home, y. Kaltenbom, prepos.

Katlenbnrg, prepos. Kind. Lebenstedt, y. Lehndorf, y.

652

Lndwig LntihiDgewoidhe.

Lüneburg, y. Magdeburg, archiep.

Medem, v. Münster, episc. Neindorf, pleban., t. Nette, ▼. Ottbergen, ▼. Pattensen, pleban., sacerd. Flosse, ▼. Pollex. Batzebnrg, episc. Biddagshausen, convers. Bnfos. Scbladen, v. Schöppenstedt, v. Sehlde, v. Solschen, v. Sndbnrc, v. Tossem, ▼.

Vinkelere. Wackerwinkel, v. Wenden, v. Wohldenberg, com. ▼. - Wülfinghansen, ▼. Walfinge. Wunstorf, com. v.

Lndwig, Lodowicus, Lodwictts, Lothe- Wiens, Lotbiwigns, frater, tco? (1252) 903. Vgl Blankenbnrg, ▼. Brann- scbweig, st. Cyriac. decan. Engel- borstel, v. Everstein, com. v.

Hüpede, v. Linde, v. Magde- burg, canon. Pinguis. Buseben- hagen, v. Thüringen, Landgr. v. Wanzleben, v.

Lübeck, cives 175 A. episcop. lobann

(1232-33) 344, 858. scolasL B. {um

1240) 620 n. A., 621. Lüchow, com. Gerbnrg w. 5. Heinrich

(1253-57) 913. Heinrich u, Otto,

Brd, (1246) 765. Lügde, Lnde, s. v. Pyrmont, 167. Ans-

stellangsorc550. von: Helmold (1239)

550. Ltthnde, Lnlelnde, Lulone, Lnnene,

Lnlnno, Lnlne, nö, v. Saratedi, 417,

545, 567, 604, 960. ecclesia 564.

cives 604. pleban, Dietrich, canon.

st Bartholom. (um 1240) 604. - archi^

diacon, Hermann ▼. Qlithe, prepos. st.

Bartholom. {um 1240) 604. von:

Eckehard (1235) 417. Lüneburg , Luneborg , Ausstellungsort

1058. castellani 311.

Michaeliskloster, abbaa lohann {um 1230) 311.

dnces s. Brannschweig.

von: Friedrich, canon. st. Blasii in Braunschweig. Gebhard (1236) 459, 460. Heinrich Kint u. Ss, Otto, Wasmod u. Ludolf {um 1230) 311.

Lütticb, Leodium, Ausstellungsort 918.

electus Heinrich (1247) 793.

lacobikloster 779. Luidegerus s, Ludeger. Luidinkhoye, Qcrhard v., canon. Hild. Luithere s. Lutter.

Lulelnde, Lulcne, Lunene u. s, w. s.

Lühnde. Lupus, Heinrich (1247) 790. Lusbeke s, Losbeke. Lutbert, Lütbert, Ludbert (1232j 351.

(1234) 408. servus (1241) 647. Vgl, Harber, v. Hildesheim, puti- cular. episc. Segoberg, monach. Uppen, V.

Lutfried, Lintfridus (1236) 464. seryiens (1224) 112.

Lutgard, Liudgard., Luckardis, Lutchar- dis, Luttgardis, T. des Ludold (1141) N. 6. Vgl. Capeila st. Jacobi, de. Dorstadt, v. Gogreve. Homburg, V. Sorsum, v. Wedem, v. Wimmenhuson, y.

Luthard, Liuthardus, {um 1235) 483. Vgl. (Jropere. Hallermund, ▼. Hildesboim, scolast, st. Manrit. scoL leinsen, v. Meinersen, v. Pyrmont, com. v.

Luthardesscm, Heinrich y. (1227) 235.

Lutherus s, Ludeger.

Lutliingcssem , Lothing-, Lotigessen, Lothingissen, Lothinessen, Luthin- gessem, -gissem, Lotingesen, trüst s. der Dammstadt, 526, 552. von: Ludeger mU. (1289-54) 545, 574, 624, 650, 664, 671, 744, 942, 947.

Luthmarus vgl, Fümmelse, sacerd.

Lutmannns {um 1240) 601.

Lutolfisun, in Dankeishausen aufgegangen, N.4.

Lutter, Luithere, Luthere, Lüttere, Lutthere, castrum 1112, 1119, 1120.

von: Andreas (1224-59) 111, 217, 269, 372, 399, 458, 791, 831, 1102. Aschwin (1221-23) 21, 91. Aschwin, sery. (1259) 1110, 1112. - Eberhard (1246-52) 775, 825, 837, 908. - Ek- bert (1253-59) 928, 1088, 1109. Gerhard (1258-59) 1084, 1086, 1098, 1110, 1112. Konrad, Brd, des vor. (1259) 1093, 1110, 1112. - Lippold, Vater des Andreas (1224— um 1250) 111, 791, 831. Lippold, d, des An- dreas (1227 - 59) 217, 1102. - Lippold (1247-64) 800.

8, auch Königslutter.

Lutteradis matrona, consang. comit Pyr- mont (1239) 550. Vgl, üslar, y.

Luttcrberg, comites y. s, Lauterberg.

Luttorshusen, unbestimmt, 27.

Luttrudis vgl. Hohonstein, com. y.

Luttrum, Lutthenem, Luttenem, Kr. Marienburg, 693, 702, 775, 797, 883, 885.

Lutzhingewordhe, Lutsingewurthen, ttüst s. der Dammstadt, presbiter Ludold (1232) 330. -^ von: Ludioger, miL (1240) 581,

M. Margarete.

653

M. vgh Brandenburg, marchio v. Mahner, y^

Maastricht, eccles. st. ServatU 63 A.

Machterden, Mehtersem, Amt Salder, 601, 657, 767, 867. Vgl fimchmachtersen.

Machtsum, Mahtelhem, Maohtel-, Mactel-, Mattheisem, nö, v. Hildesheim, 786, 836, 871, 1077. von: Othaldag (1224) 112.

Magdeburg, Matheburg, Maghedeborg, Machedheburg, Stadt, Ausstellungsort 126, 127, 128, 129, 888, 1106.

provincia 124, 687. priores Predi- cator. (1243) 687. SufEragane N. 19.

Erzstift, archiepiacopi : Ludolf ( 1 1 97 —98) N. 18, 19. Albrecht (1221-26) 19, 61, 62, 72, 94 U.A., 105, 113, 115, 126, 128, 172, 177. Burchard v.Wohlden- berg (1234) 393. Wilbrand (1236-53) 429, 449, 625, 750, 930. vicedominus u, advocatus 625. capitulum 499.

preposit Wilbrand (1234) 885, 386, wird archiep. 392. decan, Friedrich (1237-40) 499, 625. canonici: G. {vor 1200?) N. 22. Glinden, Burchard ▼. (um 1235-40) 433, 434, 499. Ludwig (1226) 195, 202. Schiaden, Hermann ▼. (1249) 815, 822. ministerial. 48.

Apostelstift, st Petri et Pauli, prepos. Heinrich (1226) 195, 202.

st lohann. bapt 779.

st Laurentii 19. abbat., prioHss., cellerar., acolaat (1221) 19.

Marienkloster 625, 1106. prepos. Wichmann (1226) 195, 202. ungen. (1240-50) 625. Burchard (1259) 1106.

prior Reiner (1259) 1106.

Nicolaistift, prepoa. Wilbrand (1223?) 94 U.A.

St. Sebastian! prepos, Albort (1239) 546. canon, Heinrich von Neindorf (1240-60) 625.

st üdalrici i>/eftan. L. (1240—50) 625.

von: Alexander, canon. st Bonifac. in Halberstadt Dietrich (1232) 337.

Magedevelde, tcüst bei Springe, 457.

Magnus, Hermann, (1242) 669. lohann (1243 46) 696. lohann, civ. in Sarstedt Otto, castellan. in Lüne- burg (um 1230) 311.

Mahlerten, Malerthe, Kreis Gronau, 102.

Mahlum, Maledim, Maldem, Maledom, Amt Lutter a. B., 506, 515, 877, 913 A., 1102, 1121. cleric. Heidenreich (1234) 398.

Mahner, Mandero, Kr. Ooslar, 556, 1061. ecdesia 538, 555. von: Aschwin, ylcedom. in Goslar. Bertold (1258)

1061. Dietrich S. des Steppo (1234 -40) 407, 555. - Konrad (1238-46) 517, 638, 763. M., Schw. des Steppo, sanctimon. in Dorstadt. Budolf (1230) 290. Steppo, Brd. des Asch- win, (1227-36) 217, 237, 243, 407, 452, 538, 655, s. Fr. Eilika v. Aden- stcdt, Wittwe des Bernhard v. Thi- desscn (1236) 452, s. fratruelis C. (1234- 5) 406.

Mahtelhem s, Machtsum.

Mainz,Ma-,Moguntia, Stadt, Ausstellungs- ort 20, 130, 132, 147, 149, 424, 759, N. 3. Reichstag (1235) 418, 423, 424.

provincia 74, 97, 98, 117,260,427. iudices archiep. 739. suffiraganei 218.

diocesis 216, 279.

Stift 153. archiepiscopi: Eonrad (1189-90) N. 11, 12, Siegfried IL (1217-28) 2, 10, 11, 12, 13, 20, 122, 130. 147, 148, 149 u. A., 160, 151, 152, 153 U.A., r6, 156, 159, 162, 170, 173, 176, 218, 226, 251, N. 33. Sieg- fried IIL (1230-49) 359, 361, 362, 368, 370, 371, 396, 444, 531, 532, 686, 735, 784, 788, 789, 792, 793, 801, 829. Gerhard (1252-53) 905, 930. capi- tulum 149 u. A. prelati 156. scolast Petrus (1198) N. 19 A. Konrad, wird episc. Hild. (1221) 2.

st Albani 150.

st Stephan! (fecan. Theobald (1229 -37) 272, 479.

Maio monte, de s. v. Meienberg.

Maldene, Maldem s. Mahlum.

Malerthe s, Mahlerten.

Mandclsloh, Mandesle, Lippold ▼., mil. (1239-41) 645, 645.

Manegold vgl, Brttggen, y. Hillorse, y.

Mannhausen, Kr, Gardelegen, 765.

Mantua, Ausstellungsort 165.

Marburg, Hessen, hospit. st. Elisabeth 367, 706. Deutsch-Orden 897, 706. von: Konrad, mag. (1233, stirbt Juli 30) 361, 362, 367, 370, (erw. 1234) 383, 396, (erw. 1235) 420.

Marchio, Eckehard, fam. (1235-40) 414, 580.

Marcolfi, lohann, canon. st. Mauricii.

Marcolfus, -culfns, -quolfus, Brd. des lohann, cleHc. (1240) 576. Vgl. Gos- lar, Nouwcrk, conyers. Hildesheim, capellan. episc, canon., st Andree canon., acolit

Marcus, lohann, canon., prepos. Hild., prepos. in Oelsburg u. Bardowiek.

Marcwardus s. Marquard.

Margarete (erw. 1238) 516. Frau des lito st Crucis Arnold (1266) 984.

654

Marieaberg -- Meinfridos.

Witttee des Edelems {erw. 1243-52)

702. Vgl Adensen, v. Dorstadt,

soroT. Eime, ▼. Gandersheim,

abbat. Steckemosces. Marienberg, bei Boppard, Erlöster, 461

n. A., 484. Mariengarten , Kr. G^ttingen, Kloster,

833, 1029. Marienmttnster, Svalenberg, Kloster, 779. Marienrode, Bakkonrod, Novale st. Marie,

8. V. Hildesheim, Ort 102.

- Kloster 102, 886, 524, 525, 541, 579, 779, 881, 941, 942, 1014, 1015, 1034, 1073, 1097, 1110, 1112, 1130,

1132, 1133, 1138, 1145, 1149, 1155. prepos. nngenannt CEnde des 13. Jh.) N. 21. Albert (1224-32) 102, 336. Gerold (1236—40) 450, 525, 579. Helm- wich (1251-54) 881, 942. Thetmar (1256-57) 988, 1014, 1016. - abbates: Thetmar (1259) 1103. lohann (1260)

1133, 1155. - prior lohann (1260) 1133. supprior Reinfried (1260) 1133. camerar. Heinrich (1260) 1133. cellerar. Albert (1260) 1133.

sacerd. Randwig (1256) 988. fratres: Albert u, Heinrich (1259) 1103. Baldnin (1260) 1133. Barfelde, Hein- rich V. (1257) 1014, 1015. Galliens, lohann (1257-59) 1014, 1015, 1103. Indagine, Albert, de (1259) 1103. Lafforde, Konrad ▼. (1260) 1133. Marc- ward (1260) 1133. Monte, lohann. de (1259) 1103. Vöhrnm, Hermann ▼. sac. (1257-60) 1014, 1015, 1149.

Marientbai, Yallis st. Marie, bei Helm- stedt, Kloster 495, 569. abbas un- genannt (1241) 635.

Marien werder , Novella plantatio iuxta Limbere, bei Hannover, Kloster 89, 306, 473, 543, 600, 725, N. 28. Kämmerei 306. capittdum 89, 306. prepos. Dietrich (1223- um 1230) 89, 306. - priorissa C. {um 1230) 306. Käm- merei 306. sanctimon. 306. Salome com. ▼. Limmer (1236) 473. subdiae. (hier?) Konrad u. Heinrich (1239) 543.

Westpreussen, 564.

Marquard, Marcward, Brd. des Bernhard {um 1240) 608. miles (1233) 375.

in Klauen (1247) 787. Vgl. Bein- vlethe, V. Bie wende, gograv., ▼. Hildesheim, civis. Marienrode, frater.

Eennowe, v.

Marsberch, wüst bei SchlUsselburg, Kr.

Minden, 655. Marsilins vgl. Hildesheim, st Gmcis decan. Marsleve, wüst bei Quedlinburg, Hermann

V. (1224) 110.

Mathias, miles (1253) 935. Vgl. Dam- mone, de.

Mathilde, Mech-, Mehtildis, Mecheildis, Machtildis, Mechildis, matrona (erw. 1255) 966. Vgl. Achtnm, villic Bomnm, ▼. Brannschweig, dnc. Curia, de. EUessem, ▼. Heiningen, priorissa. Lehre, v. Spade. Steterburg, monial. Wedem, y.

Mauricius s. Moriti.

Mechtshausen, Meg-, Mechtegeshusen, Kr. Marienburg, 4(5, 681, 682.

Medem, Medchem, Ludolf ▼., Hild., dann Braunschw. Minister. (1241—51) 631, 874.

Medele «. Mehle.

Medereke, Wikbold ▼., canon. Hild.

Meerbach, fliesst ins Steinhuder Meer, 823.

Meerdorf, Amt Vechelde, 952, 953, 963, 1017.

Megenward (1235) 417. miles (um 1230-1254) 292, 810, 783, 951, {erw. 1258) 1048. Vgl. Bruilone, de- Godehardo, de sancto. Hildesheim, St. Crucis custos, canon. Himmels- thür, V. Ochtersem, ▼.

Mehle, Middelen, Medele, Kr. Oronau, 549, 603, 937, 964, N. 13.

Mehtersem s. Machtersen.

Meienberg, von, de Maio monte, de Monte maio: Ernst, 8. des Heinrich (1247— 59) 790, 870, 964, 1021, 1107, 1110, 1112. Heinrich, Hild. Minister. (1230-55) 296, 336, 347, 463, 464, 578, 598, 624, 964. Heinrich, pin- cema (1232-60) 345, 347, 445, 485, 486, 491, 492, 494, 511, 524, 525, 534, 536, 540, 556, 559, 564, 578, 616, 629, 665, 671, 676, 680, 681, 788, 767, 790, 861, 870, 962, 969, 1021, 1023, 1042, 1075, 1086, 1107, 1110, 1112, 1143, 1146, 1159, 8. 8. Heinrich (1289) 525.

Meinbroxen, Meinbretthesen, w. v. JKlen- over, 52.

Meine, Meinem, Dietrich ▼. (um 1235) 433.

Meinerdingeroth, Mein-, Menwardinge- roht, wüst bei Nienover, 120, 612, 613, 614.

Meinersen, -sem, -shem. Kr. Gif hörn, Ausstellungsort 382. nobiles v. (1230) 287. - Luthard (1226-56) 164, 205, 207, 220, 269, 882, 597 u. A., 601. 639, 802, 928, 929, 995, 1067, 1068, 1072. 1076, s, Brd. Luthard (1241-56) 639, 802, 929, 995, 1067, 1068, 1072, 1076.

Meinfridus, serv. (1244) 712.

Meinhard Münch.

655

Meinhurd, Meinardas, Brd, des Lnder (1227) 233. 8. T, lito st. Crucis «. Fr. des lohaun ▼. Freden (1259) 1117.

Vgl, Dammone, de. Halberstadt, prepos. Hildesbeim, thelonear., cantor, scolast, canon. Schladen, t.

Thelonearins.

Meissen, Ausstellnngsort 110a. episeop.

Bnino (1224) 110a A. Heinrich (1234)

893. capiiuL 110 aA. Kreuz- kloster 113. Melior vgl, P&pste. Melverode, Meinelyerode, M eynelvingerod,

Amt Eiddagshausen, ecclesia 593. ca-

peUa 718. Menwardingeroht, Meinw. s. Meinerdinge-

roth. Mercator, Bertold (um 1230) 810.

Simon, miL (1240) 581. Ulrich (1234)

402. Meregardis domina (1236) 469. Meringhe, Hermann v., mil. (1256) 987. Merseburg, diocesis 46. episeop. Ecke-

hard (1224-39) 106, 126, 128, 177,

385, 386, 393, 449, 583. Heinrich

(1253) 930. Messina, Ausstellungsort, N. 16, 17. Metele, Wicbold ▼., canon Hild. Metz und Speier, episeop, Eonrad, imper.

aule caucell., legat. per Italiam (1221)

3, 5, 6, 9, 10. Michael vgl, Bocla, advocat Michaele, de sanoto: Dietrich (1243—46)

696. Elmannns, civ. in Brannschweig.

lohann desgl,

Michaelem, Eoniad. inxta sanctum, cons.

in Braunschweig. Middelen «. Mehle. MUnem, Eberhard y. (1229) 274. Minden, Stadt 984. Dom, st. Petri 779.

diocesis 99, 216, 344, 984. clenc. der: Winand (1255) 973.

Stift, episcopi: Ronrad (1222-33) 43 n. A., 88, 89, 143, 207, 248, 302, 344, 358. Wilhelm (1238-41) 502, 507, 529, 644. lohann (1245-48) 740, 743, 749, 810. Widekind (1254 58) 944, 945, 946, 1054. capitulum 1, 22, 302, 743. canonici: Bodo (1230) 287. Warmann (1250-57) 839, 1006, 1032, auch pleban. st. Georg, in Han- nover. — ministeriales 143, 507; vgl. ▼. Himmelsthür, Bode, ▼. Bonneberg, ▼. Sein.

stMartini 529, 534. -^jr^po«. Werner (1239) 529. - decani: Heinrich (1239) 529. Konrad (1256) 984. canon. mag. Gerold u, Nicolans (1238) 518.

Predicator. prior ungenannt (1230 —40) 314. - lector Alardos (1230-40) 314.

von: Arnold u. Fr. Adelheid, civ. Hild. Dietrich, Brd. des Hartmann, episeop. Yironens. Gerold, canon. Hild. Hartmann, 5. des Arnold, canon., scolast. Hild., canon. st. Cmcis, decan. st. Mathie in Goslar, s, Brd, Heinrich u. s. cop;nat. Hoyer (um 1260) 1127. Heinrich, Brd, des Arnold, ciy. Hild.

Minneco, lohann, ciy. Hild.

Minoriten (1245) 741.

Mirabilis, Siegfried (1240—50) 624.

Modena 174 u. A.

Modeshusen, wüst bei Lamspringe^ 119.

MOllensen, Molinhus, Mollem, Kr. Gronau,

240, 241. Mölme, Mnilnem, Kr, Marienburg, 1157. Molebnrg, Heinrich y., canon. st. Bonifac.

in Halberstadt. Molenberg, der, bei Reine, Kr, Hameln

167. Molinhus s. MöUensen. Monachus s. Münch. Monetarins, Bernhard, sery. (1256) 987.

Daniel, ciy. in Braunschweig. Hoier, desgl. Wulfhard, ciy. Hild.

Monstede s. Münstedt. Monte, de: Dietrich (1236-37)459,460, 480. - Hartmann (1233-38) 363, 518.

Heinrich (wohl y. Schalksberg), canon. Hild. lohann, mag., canon. Hild. lohann, frater st. Michaelis.

lohann, frater in Marienrode? (1257-59) 1014, 1015, 1103. - Kon- rad (um 1240) 606.

lapideo, de, s. Steinberg, y.

maio, de, Meienberg, y.

san Giovanni, AussteUungsort, 65.

sereno, de, s. Lauterberg. Morbah s. Mnrbach.

Moritz, Mauricins vgl. Oldenburg, com.

v. Poppenburg, com. v. Spiegel-

beig, V. Moritzberg, Mons st. Mauricii extra

muros, apud Hildensem 526, 1112.

Ausstellungsort 1027, 1037, 1042, 1062,

1063. tilia in pede 1070. placitum sub

tilia 1042. capella 584. f07i;Thetlev

(1251) 873. Mortificator, Mordere (1092 falsch Mor-

tarius), Heinrich, canon. Hild.

Siegfried, civ. Hild. Moule, wüst bei Verden, 286. Mudzeval, Dietrich (1230) 283, 284. Münch, Monachus, Hildebrand, Minister.

des Kl. Eiddagshausen (1255—59) 962,

656

Mflnchohof Nörten.

1109, 1110, 1112, 8. soceri Ludwjer u.

Eckehurd, Hild, Minister, (1255) 962. Mttnchehof, Kaminate, Kemnada, 136,

505. Mttnden, Ausstellungsort 874. Münstedt, Monstede, Mnnnenstede, Mon-

stide, bei Peine, 309, 331, 412. Ans-

stellungsort 530. von: lohann (1257)

1017. lohann Drugesilyer (1280) 309. Münster, dioces. 844. episcopi : Lxidolt

(1233) 358. Otto, elcct. (1247) 793. Muilnem s, Mölme. Muldinge, Bodo v. (1240) 564. lohann

V., lito ecclea. Hild. (1225-27) 144. Mullcnstede, leüst, wohl s, v. Gross-

Biewende, 490. Mnrbach, iforoah, Ober-Elsass, ahhas

Hugo (1221-26) 3, 9, 10, 61, 177. Musecoye, Dietrich, serv. (1227) 244.

Nandvigus, Nandwicus (1227) 228. {um 1240) 607. Vgl, Gandersheim, ▼. Kalb. Veteri foro, de. Wttlfingen, v.

Nanekessen, Engelhard v., mil. (1247— 50?) 791, 831.

Nauen, Nowen, Nowe, Noen, Amt Lutter a. 5., 91, 138, 351, 523, 562, 924. Klein- 925. Gross- 1102.

Naumburg, Nuen-, Nuemburg., oder Zeitz, episcopi: Engelhard (1223-32) 61, 62, 72, llOau. A., 177, 352. Dietrich (1248-53) 811, 930. prepos. unge- nannt (1248) 811. aus N.: Heiden- reich {vor 1216) N. 29.

Neapel, Ausstellungsort 969, 970, 971, 973

Nege,'Wezel v. (1221-24) 24.

Neindorf, -dorp, Nondorp, Neinthorp, so. V. WolfenbüUel, pleban. Ludolf (1240) 567. von: Heinrich, canon. st. Se- bast in Magdeburg. Ludolf (1232—54) 365, 815, 958.

Klein, Crutneinthorp, wüst bei Gross- Biewende, 261.

Nenstedo, paryum, unbestimmt, 92, 114.

Nepos, lohann u. Reinhard y., litones (1227) 249.

Nette, Nethe. Kr. Marienburg, cleric, Konimund (1234) 398. von: Halte (1234-35) 404, 416, 417. Heinrich, S. des Ludolf (1247) 797. lohann w. Ernst (1240) 570. Walther (1234) 898.

Nettelreder, Netelredhere, Kr, Springe, 964.

Netüingen, Nethelethe, Nethelogen, -löge, Netelege, -llgge, Netologen, Kr, Marien- bürg, 365, 964, 1060.

von: Bertold, serv. (1253—60) 920, 1144. Christian u. S, Christian (1227) 242. - Heinrich (1249) 816. Udo (1227) 217, 242.

Neuenkirchen, Nienkerken, Kr, Goslar, 830. von: Eckehard (1238) 515.

Neustadt, Nova eivitate, de : Bruno (1246) 775.

Nicolaus vgl, cardinales. Eldagsen, Bacerd. Hildesh., st Andr. canon.

Holle, ▼. Minden, st. Martini canon. Päpste. Prag, episc. Wageninge, ▼. Wildeshausen, canon.

Nicolausburg, Adelwardeshnsen, hei G^t-

tingen, 747, 748. Nienburg, Anhalt, Kloster 569, 779. Nienhagen, Indago, Kr, Einbeck, 52.

bei Schwanebeck, Christian y., canon. St. Bonifac. in Halberstadt

Nienkerken, Nova ecclesia, bei Höxter, decan. Heinrich und seolast, Hermann (1248) 804.

s, Neuenkirchen.

Nienoyer, Nigenover, -vere, ^enovere, Kr, Uslar, Ausstellungsort 232. co- mites V, s, DasseL von: Gerhard (1241) 641.

Nienrode, Nigenrod, Kr, Goslar, 92, 93, 114.

Nienstedt, -stide, -stede, -stidde, Nova civitas. Kr, Gronau, 591. Ausstellungs- ort 508, 617, 591. 627, 690, 717. pleban, Heinrich (1241) 637. von: lohann (1230) 293.

Nienstiede, wüst bei Algermissen, 698 u. A., 599.

Nif, Heinrich ▼. (1233) 871.

Niger, Bkbert, Hild, Minister, (1258) 914.

lohann «. Kinder lohann, Adelheid u, Ermingard, litones st. Cmcis (1252) 904. Konrad, civ. Hild.

Nigra, Gertrud, sanctimon. in Dorstadt Nörten, Northunensis, Northene, Aus- stellungsort 789. iudices archiep. Magunt. (1245) 789. pleban, Konrad (1227-29) 216, 276.

Propstei 276, 739. prepositus Friedrich ▼. Everstein (1228—82) 266. 276, 387. decan, ungenannt (1223 —29) 59, 276. custos ungenannt (1229) 276. seolast, Hermann (1228 —29) 59, 276. canonici: Floreni, Ekbert u, Konrad pleb. (1229) 876.

von: Konrad, oanon. st Cnieis.

Noidhaasen Ohlom.

657

Nordhausen 548. Ansstellmigsort 84, 85, 86, 87, 122, 123 A., 397, 531. - Kloster 70, 86.

Nordsehl, bei Stadthagen, 478.

Nordstemmen s. Stemmen.

Nordwald, Northwalt, der 312.

Noretse, -sen, Heinrich, miL (1228—38) 261, 375.

Northeim, Northem, 531.

st Blasii, ecdesia 628, N. 25. ahbates: Alexander (1226 27) 147, 148, 151, 152, 153 n. A., 207. Eber- hard (1241-56) 631, 998. prior Dietrich (1256) 998.

Nossen, Heinrich, Ulrich, Otto u, Peter y., milit. (1224) UOa.

Nora ciyitate, finino de (1246) 775.

NoTa ecclesia «. Nienkerken.

Noyali, de, vanme Bode, Berthold (1246 -58) 767, 845, 883, 1057. Dietrich

(1250) 845. ~ Ekbert (1232-40) 337, 541, 563. Ernst (1236-59) 469, 1126. Bernhard u, Konrad (1229) 276, 277. Heinrich (1227) 222. Hermann (1209) N. 27. Hildebold (1146) N. 6. lohann (1234) 402. - Otbert, mU. (1240) 562, 568. Swether

(1251) 883.

Novem fontibns, Thideric. de, vicar. st.

Maoricü. Nowe, Nowen s. Nanen. Nnenborg, Nnemb. 8. Naumburg.

0. vgl, Barbarie dux. Goslar, st. Sim. et lud. canon.

0, molendinum, bei Bethein, 1062.

Obbemeshusen s. Oppershausen.

Oberg, -berghe, von: Dietrich, serv. (1241) 641. - lohann, mü. (1224) 111.

Obemfeld, bei Duderatadt, N. 27.

Obernkirchen, Kloster, N. 24.

Ochtersum, Ohtersem, Megenward u, Konrad v. (1230) 292.

Ocker^ Ovakara, Fluss, 50.

Octayianus vgl, cardinales.

Oda vgl. Dorstadt, priorissa, soror.

Odde vgl. Harsum ▼.

Oddingehusen, Odingeh., wüst wohl bei Escherde u. Bethein, 636, 637, 846, 857, 878, 879, 933, 934, 977. - von: Gertrud (?), Wittwe des Bertold, ihr S. Bertold, ihre Brdr. Hermann u. Heinrich (um 1250) 846.

Oddingeroth, Kloster, später nach Wülfing- hausen verlegt, 451. prepos. Hein- rich (1236) 451. HUdMh.UB. n.

von: Thetmar, miL (1284—85) 899, 408, 409, 431, zwei TL u. zwei Nichten Nonnen in Wülfinghausen.

Odelem s. Oedelum.

Odem, Eberhard ▼. (1287-48) 480, 813 n. A.

Oderwald, Ödere sÜTa, s. v. Wol/enbüttel, 596, 632.

Oderstorp s. Oestorf.

Odilia matrona {erw. 1237) 497.

Oedelum, Odelem, Odhelem, Kr. Marien^ bürg, 590, 677, 721, 722, 785, 788, 885, 927, 936, 938, 967, 1035, 1046, 1047, 1081, 1083, 1092, 1107, 1189, 1142. ecclesia 1035, 1047. pleban. lohann Huddissem (1258) 1081. un- genannt (1260) 1139.

von: Dietrich, conyers. in Loccum?

(1258) 1062. - Dietrich (1250) 835, 836. - Bathard, serv. (1260-58) 885, 836, 920, 1092.

Oelper, Elbere, Ami Riddagshausen, 864. Oelsburg, Alesburch, Olsburg, Alsburch, Olesborch, Amt Vechelde, 164.

Stift 35. Propstei 35. - prepositi: lohann Marcus (1221-27) 21, 47, 55, 77, 83, Hl, 121, 134, 135, 136, 191, 222, 223, 224, 225, 237, auch canon. Hild. lohann v. Brakel (1232- 46) 345, 346, 347, 403, 451, 557, 558, 559, 562, 563, 568, 579, 581, 591, 627, 629, 638, 641, 643, 647, 663, 665, 677, 679, 680, 683, 684, 688, 690, 713, 717, 738, 744, 754, auch celler., custos Hild. Werner ▼. Bortfeld (1254-59) 947, 993, 1009, 1012, 1021, 1064, 1076. 1077, 1088, 1092. 1109, auch canon. Hild. Heinrich

(1259) 1110, 1112, auch canon. Hild. canonici: Gottfried (1237—88) 494, 501, auch scriptor episc lohann, Bamund u. Simon (1224) 111.

Oesingen, Osingin, Osigge, Osinge, von:

Dietrich (1229) 274. - Heinrich (1235

—55) 422, 576, 972. Heinrich^canon.

st Blasii in Braunschw. Herwig

(1253-55) 928, 972. Oesselse, Oslevessem, n. v. Sarstedt, 964. Oestorf, Oderstorp, Herbord u. Eckehard

V., Brd. (1239) 550. Offemia vgl. Goslar, Neuwerk, abbat. Offensen, Uffen-, Offenhusen, Kr, Celle,

972, 1085, 1086. Ohlendori; Alden-, Olendorpe, Kr. Ooslar,

407 1008. Ohlenrode, iddenroth, Kr, Alfeld, 1109,

1184. Ohlum, Olem, Kr, Peine, 985. von:

Hermann (1221-41) 21, 648, s. Brd.

42

668

Ohmfeld Otto.

Walther, mU. (1221-30) 21, 188, 292, 308. Ulrich serv. (1258) 1081.

Ohmfeld, Onvelde, n. v. Worbis, N. 33.

Ohnun, Hoiem, Orem, Hornm, Kr, Goslar, N. 13. —pleban, Winand sacerd. (1240) 567, 59o. von: lobann, civ. in Brannschweig.

Ohtmarns s, Ottmar.

Oyle, lohann, Gerold u. Hermann y. (1230) 294.

Ol, Silva, bei Goslar, 1122.

Oldenburg, Aldenbnrch, -borch, eomites V.: Borchard (1225) 125. Heinrich (1225-60) 125, 380, 645, 839. Moritz (1199—1206) N. 20. eamerar. comit, Alexander mil. (1241) 645. tninisterial. 380.

Oldendorpe s, Aldendorp, Altesdorf u. Ohlendorf.

Oldershaosen, Oltwerdeshusen, Hermann ▼. (1230) 283, 284.

Olem s. Ohlnm.

Olerdesem s. Allersehl.

Olesbnrch s. Oelsbnrs:.

Olestesen, Bertold y., mlL (1240) 645.

Olipe d. i. ? 617.

Oliyer vgl, Paderborn, episc.

Olmeiz, Heinrich y., canon. Hild.

Olmütz, electus Eonrad y. Friedberg, canon. Hild., gegen ihn Wilhelm, canon. 01m. (1243) 630, 686, 730 n. A. Bmno y. Holstein-Schanmborg (1246) 768. Domkapitel 686.

Olricom, BodolL inxta sanctom, cons. in Brannschweig.

Oltwerdeshusen «. Oldershansen.

Onecampe, üncampe, Eonrad y. (1221— 30) 21, 292.

Oppenheim, 176.

Oppershansen , Obbemes- , Osbemes -, Ösbemingeshnsen, Kr, Celle, 1076. von: Hartmann, miL (1230-55) 391, 919, 922, 972. lohann (1280-54) 391, 422, 901, 919, 922, 959, s. S. Sigebrand (1252) 901.

Ordemar, vgl. Söder, y.

Ordenberg, Orchenberge, Dietrich y. (1227) 249, (enc. 1228) 262, s.WiUtre Adelheid (1228) 262. Dietrich (1233) 364.

Orem s, Ohrom.

Orsleye, wüst bei Hordorf, 288.

Osbemeshasen, Osbemingesh. s. Oppers- hansen.

Osede, Osedhe, Osem, Ösen, wüst bei Elze, 125, 964. von: Albert sery. (1250 -59) 837, 1074, 1110, 1112. Hermann (1260) 1144.

Osinge, Osingin, Osigge s. Oesingen.

Osleyessen s. Oesselse.

Osnabrück, Osenbmche, diocesis 344.

Stift 779. episcopi: Adolf (1221 —24) 24. Eonrad (1240-33) 287, 858. Engelbert (1247) 793. prepos, Wü- helm y. Holte (1233) 360. deean. Wicbold (1221—24) 24. eustos Gi- seko (1230) 287. canonici: Ealb, Vitnlus, lohann (1221—24) 24. Sege- bodo (1221—24) 24. ministeriaUs N. 34, vgl. Bär.

St. Gertrudis 779.

Osterbiwende s, Biewende, Elein-.

Osterburg, Osterburchgensis comes Sieg- fried (1234) 382. capellan. eomü, lohann (1234) 382.

Osterlant, Heinrich s. T. Bertradis Fr.

des lordan y. Linde (um 1240) 610. Osterode, Osterroth, -rod, Hosterod, 371.

eccles. paroch. 359, 374.

st lacobi 359, 371, ^RL—prepos. ungenannt (1245) 742.

von: BasU (1225-46) 146, 406 „y. Wendhusen", 506, 776. Kkbert (1239) 541. Gunzelin, Brd. des vor. (1235—43) 405, 541, 681. Eonrad (1233) 371. - Lippold (1226) 164. - Lippold, canon. st. Mathie in Goslar.

Ludeger, mU. (1259) 1111. -Wer- nor (1224) HO.

Osterwiek, -wie, Ausstellungsort N. 15.

von: Dietrich (1232) 355. Qeb- hard (1249) 815.

Osto vgl. Stötterlingenburg, prepos.

Ostia u. Velletri, episcop. Octayian., s. cardinal.

Ostylotede s. Flöthe, Elein-.

Otbert vgl. Noyali, de.

Oteshuden, Burchard y. (1251) 873.

Othaldag vgl. Machtsum, y.

Othfresen, Otfredessem, Otfridessem, Ot- yredhessen. Kr. Goslar, 54, 364. von: Dietrich (1252) 908. Eonrad (1233) 363.

Ottbergen, Otberge, Otberg, Othberee, Kr. Marienburg, 458, 513, 514, 881, 1074. ecclesia ^1, patroni die com. y. Wohldenberg 831. sacerdos Dietrich (um 1250) 831. parochiani 831. ~ von: Ludolf, S. des Heidenreich, «. Dietrich {um 1250) 831.

Ottenheim, abbas ungenannt (1228) 252.

Ottmar, Othmar, Otmar (1243-46) 699.

Brd. des Alward (1247) 795. Otto, Brd. des pincem. Dietrich in

Quedlinburg (1224) HO. Vgl. Barm- mestede, y. Bodensein, y. Bo- yenden, y. Braunichweig, dux.

Ottrayen Penigia.

659

Brochoye, ▼. cardinaL Dorstadt, piepos. Eime, y. Eyentein^m. y. Glinde, y. Harbke, y. Hare- boldessen, y. Herbeige, y. ■— Hil- desheim, episc, prepos.) st. Gracis de- can., canon., st Michael, monach. Kaiser. Kind. Ltinebnrg, y. Magnns. Nosseu, y. Plesse, y. Sohwanebeck, y. Weende, pre- pos. Würzbüig, episc.

Ottrayen tfgl. EinbedL, prepos., canon.

Oyakara 8 Ocker

Overbode, Dietrich, sery. (1251) 873.

Ovili, Thidericns de, frater in Wöltinge- rode.

Oyo vgl Hildesheim, canon.

Ozam (bibL) 15.

P.

Paderborn, Parbome, Paderbomem, Pade- bnma, Palbnme, Ausstellnngsort 315.

diocesis 315, 344, 801, 804. yisi- tatores 315. Arohidiakonate 315.

Stift, episeopi (allgem.) 1012. Bern- hard (1201) N. 23. Oliyer (1223) 78, (mr. 1230) 280. Wübrand (1225-27) 129, 144, 145, 194. Bernhard (1231-33) 324. 358. Simon (1247-57) 793, 859, 1018. capitulum 280, 1018. decan, Rabodo {um 1250) 854. cantar (all- gem,) 315. cellerar, Wilhelm (1225 —27) 145. scolast lohann {um 1250) 854. canon. Heinrich {um 1250) 854.

Abdinghof, ecdesia monachomm 779.

Bnsdorf, prepos, Heinrich y. Brakel (1223) 78.

von: Hermann, canon. Hild. Hein- rich u.Volqoin, Brd,^ canon. in Ganders- heim.

P&pste:

Benedikt Vni. {enc, 1193) N. 18.

Coelestin HI. (1193-97) N. 13, 14, 18.

Innocenz III. (1198— um 1217) N. 19, 24a, 33, (erw. 1220) N. 35.

Honorins HI. (1220-27) 12, 18, 14, 15, 16, 17, 18, 39, 44, 45, 46, 48, 49, 58, 59, 64, 66, 67, 73, 74, 75, 78, 80, 81, 88, 97, 98, 99, 100, 103, 104, 105, 117, 164, 168, 214, 215. (falsch) 217, N. 35.

Gregor IX. (1227-41) 88 A., 216, 217, 218, 221, 222, 226, 227, 230, 233, 248, 251, 254, 255, 256, 257, 258, 269, 260, 264, 267 A., 278, 279, 280, 288, 321, 834, 335, 339, 341, 342, 343, 344, 350, 352, 358, 361, 862, 867, 868, 869, 870, 885, 886, 888,

893, 396, 411, 413, 418, 420, 421, 426, 427, 429, 435, 448, 449, 479, 481,. 487, 488, 489, 496, 498, 502, 508 n. A., 504, 519, 528, 533, 578, 630, 799. Innoceni IV. (1248-54) 88 A.. 651 A., 686, 687, 706, 728, 730 n. A., 735, 739, 740, 741, 749, 750. 758, 759, 761, 764, 768, 788, 789, 794, 801, 804, 805, 809, 810, 811, 812, 817, 840, 854, 859, 888, 889, 891, 892, 893, 895, 896, 897, 896, 899, 906, 918, 980, 940, 944, 945, 946, 949, 950. Alexander IV. (1255-60) 969, 970, 971, 973, 984, 985, 986, 994, 1018, 1019, 1020, 1022, 1084, 1045, 1052, 1056, 1100, 1101, 1104, 1105, 1138, 1152, 1153, 1154, 1156. Nicolans IV. (o, JJ N. 16 A. Pandelbeke, Wald, 822, 509, 737, 870. Pandnlfos vgl, oardinales. Papa, Pape, Herbord, dy. in Brann-

schweig. Hermann (1260) 1187. y. Lewenstene, Diethard (1258) 937. Papinghnsen, Richard y. (1256) 989. Paris, N. 29. Hoehsehule 2 A. Parma, Ansstellnngsort 158, 159, 160, 161, 162, 163, 168. 169, 170, 171, 172. Parms, Bnrchard (1242) 669. Passau, dioc, priores Predicator. der

(1243) 687. Passer, lohann, clerieus (1241) 637. Pattensen, Pattenhasen, s. v. Hannover, 987. pleban, Lndolf u. saeerd, Lu- dolf (1256) 987. gogreve Wnlfhard (1280) 294. von: Bernhard, ciy. in Brannschweig, Heinrich, mlL (um 1250 -1256) 853, 987. Panlnm, lordan. apnd sanctnm, ciy. in

Brannschweig. Pawenyot, Hermann (1236) 445. Pegan, Pigayiensis ahbas ungenannt

Tl222) 46. Peine, Peinna, yiUa 1071. yetns yiUa 357. castrom 1071, 1112. ple^ ban. Beinbold sac. (um 1232) 357. Wilhelm (1252) 907. -^ von: Gnnxe- lin, miL (1248) 804, vgl. y. WolfenbfltteL Heinrich (um 1230) 309. Heinrich miL (1246) 754. Pelagins vgl. Albano, episc. Pentingns, -ghns, Konrad, dy. Hild.

Konrad (1226 ~ um 1240) 193, 606. Pepermole, die, bei Heere an der Innerste

875, 887. Pepersac, lohann, cons. in Brannschweig. Perremnnt, s. Pyrmont. Perugia, Ansstellnngsort 260, 264, 896, 411, 418, 420, m.

42*

660

Pestrap Procellus.

Pestrap, bei Wildeshausen, 889.

Petronilla vgl, Hisce.

Petrus vgl. cardinaL Goslar, Fratüfen- berg, prepos., pleban., sacerd. Hcudc- ber, pleban. Mains, scolast» Nossen, y.

Pforta, Kloster 165, 384, N. 18. ahhm ungenannt (1289) 538.

Phüipp (1287-41) 494, 649. (1249) 816. famnl. prepos. st Cmcis (1243 —46) 697. Vgl cardinal. Ferrara, elect. FlOthe, sacerd. Kaiser,

Phisicos, Hennann, canon. st. Maniicü.

lohann, mag. (1286) 465.

Pica, Ekbert u. Heinrieb, Brd. (124!) 648.

Pil, Pile, Pilo, Bertold, 8. des Heinrich y. Himmelsthttr (1241) 684. BeitoH ndl., Hild. Ministerial (1240-60) r>()i>, 678, 763, 857, 858, 878, 880, 88L 883, 900, 908, 914, 987, 962, 1021, 1023, 1027, 1035, 1042, 1060, 1062, 1070, 1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1083, 1086, 1087, 1092, 1107, 1110, 1112, 1116, 1118, 1128, 1129, 1180, 1131, 1182, 1134, 1136, 1137, 1140, IUI, 1148, 1145, 1146, 1149, 1157, 1159, s. Vater Dietrich (1251) 888, s. Brdr, Lndenger, Dietrich (1251) 888 ttnd Konrad (1251-60) 888, 1063, 1076, 1077, 1110, 1112, 1118, 1128, 1129, 1130, 1182, 1134, 1145, 1157, 1159.

Pingnensis, Heinrich, notar. episc.

Pingois, Ludwig (1221—29) 28.

Pyrmont, Perremnnt, comites y.: Heinrich (1226) 167. Hermann u. Hild«boU[, domicelli, Brd., u. cognat. Kour^d (1268) 1094. - Gottschalk, *. Fr. Knnigonde, «. Tt. Knnigonde, Gerbiir^, Lnttard, 5. consanf. Lnttrad (1239) 550, s. Ss. Gottschalk u. Herrn aun (1239-59) 550, 938, 934. dapifer canUt. Egelmar (1253) 933.

Pisaner N. 17.

Piscina, de : Dietrich, 8. des Hoyer (1240) 556, 559. Dietrich, 8. des Ulrich (1229-89)270,271, 296, 589. -Hein rieh, 8. des Hoyer (1259) 1112. Heinrich, canon. Hild. Hoyer (1232—59) 847, 865, 402, 417, 452, 488, 485, 491, 492, 589, 556, 558, 559, 578, 607, 615, (>29, 650, 671, 674, 760, 887, 868,901,908,921, 942, 952, 959, 968, 1021, 1074, 1075, 1107, 1110, 1112, Hild. Minister. 578.

Konrad, 8. des Ulrich (1229-39) 270, 271, 539. Konrad, Brd. des Hoyer, mü. (1282-47) 847, 365, 671, 674. - Konrad (1237-53) 483, 485, 491, 492, 677, 924. Konrad, advocat.

Goslar. (1246-58) 772, 1087. - Ul- rich (1228- um 1280) 91, 229, 270, 271, 296.

Pistor, Gottfried, ciy. in Eschershansen.

Plesse, nohiles y.: Gerhard, canon. Hild.

Gottschalk (1229-41) 276, 366, 628.

Hermann, 8. des Poppe (1241) 628.

Lndolf (1229-33) 276, 866. Otto, 8. des Poppe (1241) 628. Poppo (1238-41) 366, 628. - Wide- kind (1256) 998. von: lohann, canon. St. Manricii.

Pöhlde, Kloster, 106, 592. prepositi: lehann (1226) 147, 148, 151, 152, 158 n. A. ungenannt (1245) 742.

Pollex, Lndolf, 8. des Silhard, ciy. in Lanenrode.

Pommern 741.

Pontremoli, zw. Pisa u. Genua, Aasstel- Inngsort 187.

Poppenbnrg, Popenboroh, Ponpen-, Pop- pembnrg, Poppenborch, -borhc, eastrum 25, 287, 293, 717, 722. AnssteUnngs- ort 293, 684, 648, 657, 663, 665, 666, 677, 678, 685, 689, 788, 768, 808, 1068, 1082, 1085, 1108, 1144. hor- tns episcopi 668, 665. castellani 598. eavella 684, 768. sacerdos Heinrich (1259) llOa advocat. episc. Bodo y. Uten (1246) 753. müües 629.

comites von: Berengar (1141) N. 6.

Bernhard, 8. des (f) Albert (1199 —1206) N. 20. Bernhard u. 8. Morit« {um 1230) 801. - Friedrich (1141) N. 6. - Friedrich (1221) 21. - Wide- kind (1280 55) 293, 564, 575, 596, 634, 637, 641, 685, 689, 717, 807, 808, 857, 878, 881, 892, 914, 937, 962. - ministeriales der 301, vgl. y. Benstorf.

Poppo vgl. Plesse, y. Porstendorf, Amt Jena, an der 8aaU, 165. Porta, Amoldos de (1227-54) 285, 955. Portnensis et st. RnSfine episc Petras n.

Konrad s. cardinales. Postehols, -holte, Kr. Hameln, 167. Potns, Hermann, ciy. Hild. Praeneste, Prenestinos episc Gnido und

lohann, s. cardinales.

, episcop. Nicolans (1243-45) 686,

Prebesclans, vgl. Hildesheim, canon. Predicatores 940. ordo 799. Prenestinos episc. s. cardinales. Prenssen, die, 502, 687.

Prucia, Pmtia, fratres domns Theaton., milites Christi 187 A., 564, 685.

Procellus s. Storm.

Prome Beinfried.

661

Prome, Prome, Promen, Prome, Pnimia, Proma^ Prfime, Bertramm, canoiL st. Maoricii, s, Brd, Dietrich, miL (1221 -44) 28, 40, 222, 244, 268, 331, 332, 890, 391, 394, 422, 426, 445, 452, 465, 501, 514, 525, 548, 560, 641, 688, 710. Dietrich, vicar. st. Maoricii.

Prfim, abbaa ongenannt (1226) 177.

Poerorom, Eonrad, y. Lafferde (1243— 52) 703.

Pontroke, -rocke, -rogge, -ronge, Hein- rich, Hermann, Konrad, Simon, oives Hild. Simon, eons. Hild,

Posteke, Dietrich, nül. (1246) 754.

Q.

Qoathagen, silya 746. Qoedlinborg, eives 128.

- Abtei 105, 110, 126, 128. Chor, Schlafhaos 853 a. abbatiase: Sophia (1224-25) 105, 110, 126, 128. Ber- trada (1225) 126. prepo8. Bertrada (1224-26) 105, 126. eeüerar. Ma- thUde ▼. EUessem (1240) 598, 599. - eanoniee 853 a. pineema Dietrich (1224) 110. dapif, Dietrich (1224) 110. marscalc. Bernhard (1224) 110. ministeriales 110, vgl, y. SchOningen, Thetmar.

st Wichberti, prepos. Eonrad (1224) 110. canon. Heinrich, Her- mann, Heinrich, Johann (1224) 110.

Qoensted, -stide, nd. v. Halberstadt, 932,

N.32. Qoerco, lohann. de, mag., canon. st.

Crocis. Qoerembeche, Qoerenbeke, wn; Bertramm

mU. {um 1235) 434. - Gerhard (1224)

110. Qoicbome, Qoecborne, wüst b. Eldagsen,

102, 579, 1110, 1145, 1155. - von:

Albert w. Giselbert, Brd. (1260) 1165.

R. (1223?) 94. Vgl Barom, T.

Cecos. Babodo vgl. Bekom, ▼. Haieboldessen,

y. Paderborn, decan. Bade, Kr. Isenhagen, 1073. Badenhosen, lohann y. (1230) 283, 284. Bäht, Ällod des Kl. Darstadt, 253. Bamondos vgl. Oelsborg, canon. Bandwigos, Bantwicos vgl. Freden,

sacerd. Marienrode, sacerd. Bastede, Badstede, in Oldenburg, Eloster

779. Bathard vgl. Oedelom, y.

Batisponensis 5. Begensborg. Batieborg, episeopi: Gottschalk (1232—

38) 344, 358. Lodolf (1248) 810. Baotenberg s. Botenberg. Bayenna, eccles. st Marie in porto 63. BaEO vgl. Hetze, y. Bechtenfeld, Amt Vechta, 839. Bedageshosen s. Biddagshaosen. Beddelszem s. Beher. Beden, Bethen, Beiden, bei Pattensen,

1092.

«. V. Gronau, 951, 1083. archi- diacon. Beinhold y. Dassel (1286) 469.

von: Bertold, miL (1243) 691. Dietrich, mü. (1240-50) 837, 878, 880, 881, 883, 1077, 1116, 1144, •. 8. Dietrich, miL (1250-59) 887, 1116. Gerhard (1259) 1098. Hermann (1258) 1062. lohann, sery. (1288) 516. Eonrad (1225-47) 146. Eonrad, ciy. in Laoenrode. Le^^arda, jFV. des Manegold y. Brttggen, Hild., dann Gandersh. Minister. (1226) 199. WUbrand, mü. (1252) 900, 903. - Wolfhard (1227-44) 249, 285, 414, 536, 664, 720.

Bedinkyshosen, Beiershausenf, Dietrich

y. (1223) 276. Begenbodo mag. (1236) 480. Begensborg, Batisbonensis, Aostellongs-

ort N. 1, 2. diocesis, priores

Predicfttor. (1243) 687. episeopi:

Eonrad (1221) 3, 9, 10. Siegfried

(1235) 426. Begenstein, -sten, eomites v.: Heinrich

(1224) 110. Ulrich (1249) 828. Beher, Beddelszem, Kr. Hameln, 167. Beiden s. Beden. Beif enstein, ad2»a« ongenannt {um 1217)

N.83. Beinbemos (1252) 904. Beinbertos {um 1240)606. Vgl. leinsen,

y. Solschen, y. Beinbold vgl. Berge, abbas. Peine,

pleban. Beinborgis, Bemb. flL lohann (1232—40)

354, 597. lohann, ciy. in Braon-

schweig. Beine, Kr. Hameln, ecdesia 167.

Molenberg bei 167. Beineberg, Kr. Lübbecke, Aosstellongs-

ort 743, Beineleyessen, wüst bei Sehlde, N. 13. Beiner vgl. Dorstadt, conyers. Goslar,

St. Sim. et lod. decan., canon.

Magdeborg, st Marie prior. Beinerbeck, Kr. Hameln, 167. Beinfried vgl. Marienrode, sopprior.

662

Beinhaid •— Boohone.

Bernhard vgl. Diabolns. Dioklar, v.

Heinde, y. Imperator. Leoh- stedt, y. Nepos. Bttpen, sacerd.

Tosewlle.

Beinhansen, Bein-, Beinehnsen, Kr. Göitingen, Kloster 747, 748, 779, 926.

abbatea: nngenannt (1223—29) 59, 216, 276. Thetmar (um 1230- 1245) 801, 747. monach. Heinrich y. Su- lingen (1258) 926.

Beinhold, lito st. Cmcb (1247) 795. Vgl. Dassel, y. Hildesheim, canon., st Cmois canon. Hohnstedt, sacerd.

Beinleph vgl. Stniyo.

Beinwardessen, teilst h. Eldagsen, N. 7.

Beinwardas (um 1250) 881.

Bemlingen, Benninge, Amt Wölfenbüttel, pleban. Bertold sacerd. (um 1284— 1240) 407, 567.

Benede s. Bhene.

Bennowe, Marqnard y., mil. (1251) 878.

Beno, Eonrad. de (1240) 586.

Beppener, Bepanarde, Amt Lichtenberg,

Bethen s. Beden.

Bhein, com. palatin. s. Sachsen, com. y.

Bhene, Benede, Kr. Gronau 511.

Bhoden, Bodhe, so, v. Homburg, 880. von: Hngold mil. (1258) 1059) sen. et inn. milit (1255) 981. Eonrad, mü. (1251-58) 875, 876, 1059.

Bhttden, Bnden, Kr. Marienburg, 408, 409. saeerdos Widekind (1284) 898.

von: Engelbert u. Bndolf, Brd. (1234) 390.

Bicbodo, Bikbodo (1287) 486. - mil (1234) 402. Vgl. Brannschweig, st. Blasii canon. Emmerke» y. Haiber- stadt, st Marie prepos.

Bicbnrgis, T. des com. Biddag u. der ImhildiB, abbat in Lamspringe.

Bichard, Bicardns, vgl. Alfeld, pleban. Barkhausen, y. Domo, de. Hildes- heim, capellan., cleric, yconom. episc, canon., st. Andree canon., st Cnicis decan., canon. ~ Eaiser. Langein, y. Papinghnsen, y. Seesen, y.

Bichardi, Heinrich, ciy. in Eschershansen.

Bichmann vgl. Hildesheim, Dammstadt, adyocat

Bieklinjgen, von: Bnrchard, prepos. in Barsinghansen. Dietrich (1141) N. 6.

Bicmanneshnsen, Dietrich y. (1256) 998.

Biddagshansen, Bidages-, Bedageshnsen, Kloster 848, 381, 663, 668, 673, 819, 862, 865, 872, 981, 952, 953, 962, 963, 1017, 1084, 1128, 1133. abbates: nngenannt (1223-26) 91, 191. Arnold (1282-42) 353a, 363, 588, 635, 668.

nngenannt (1246-52) 768, 888, 891. Eonrad (1255—57) 973, 1017. prior nngenannt (1246) 768. celU- rar. nngenannt (1248—46) 700. lohann (1251) 883. convers.: Konrad (1251) 883. Lndolf (1235) 340. - ministe- riales 962, vgl. Mfinch. Biddagns comes, s. Fr. Imhildis, s. T. Bicburgb, abbat y. Lamspringe (erw.

Biechenberg, bei Goslar^ Eloster 363, 364, 773, 779, N. 14. preposUi: nn- genannt (1225—26) 129, 191. Dietrich (1244 qnondam) 717. Dietrich (1245) 729, 742. - canon. Gerhard (1244) 717.

Bieti, Beate, Ansstellnngsort 254 A., 255, 339, 393.

Biga, capitul. und prepos. maior Arnold (um 1239) 551.

Bikesa, Bikaza, vgl. Achtnm, yillic. Canthelscm, y. Hohenhameln y.

Bingelheim, Bingelem, -Ime, Binglem, Bichelem, w. v. Salzgitter, Ort 184, 135, 538, 672, 779, 791, 979, 1143. Ansstellnngsort 538, 1114. plebani: lohann (1240) 567. Engelbert (1245) 731.

Kloster, st Abdon et Sennes ecdes. 91, 134, 135, 217, 476, 496, 538, 672, 677, 707, 721, 722, 791, 796, 839, 876, 979, 1089, 1115, 1143. - abbates: nn- genannt (um 1221—46) 38, 91. Eberhard (1225-27) 134, 135, 191, 217 (erw. 1239) 538. Gerhard (1237— 60) 476, 496, 538, 672, 707, 721, 722, 796, 839 n. A., 979, 1085, 1089, lllö.

- prior Dietrich (1255-58) 979. 1089.

camerar. Heinrich (1250) 839. monachi: Gottfried u. Florens (1258) 1089.

Bis, wüst bei Berel, Ansstellnngsort 269, 382, 511.

Bythisardus s. y. Homebnig.

Bitsardns mil. (1237) 490. vgl. Lan- gein, y.

Biteardingherode, -gerod, wüst bei Hei- ningen u. Flöihe, 596, 632.

Biyo, Konrad. de, canon. Hüd. Eon- rad, de, cleric. (1236) 452.

Bobert, Bopertns, Bnbertos, scnltetos in Ostbiewende? (1228) 261.— Brd. d€s Hartmod (1235) 515. Gandersh. Minist. (1226) 198. Vgl Biewende, Klein-, scnltet Heckenbeck, y. Hessen, y. Hildesheim, oellerar. canon.

Bochone, Ort? 616 n. A.

Bocklnm Rndolf.

663

Rooklnm, Bokele, n. v. Fallersleben, 114. yiUicns Halberstftd. Heiden- reich (1224) 114. van: Insarins mil (1224) 114.

Rode, Dietriches T. Gisela, Mind., dann um, Minister, (um 1225) 148.

Roden, von: lohann (1242) 671. Bertramm u. Giselbert (1246) 752.

«. Rhoden.

8. de Novali.

comites von «• Wnnstorf, Rodenbeck, -beke, Kr» Hameln 167. Rodendicke, lohann ▼., canon. st. Blasii

in Brannschweig.

Roderich's Fr, Ennignnde u. a. Konrad, Schwalenberg, , dann Hild, Minist, (1239) 544. Vgl, Hohenhameln, ▼. Lochtnm, v. Toledo, archiepisc

Roderus, Rodherus (1242) 670. Vgl. Brannschweig, st Cyriac. canon. S, auch Rotger.

Rodestock, Dietrich (1244) 714.

Rodewald, Christian y. (1223) 90.

Rössing, Rodh-, Rotth-, Rottinge, Ro- thigge, Rnch-, Rathtinge, Rotdinge, Rothighe, Rothinhe, Rodthinge, Ro- tinge, Kr, Springe 338, N, 13. sacerdos. Eonrad (1260) 1149.

von: Bertold (1235) 416. Dietrich ndl. (1222-60) 47, 121, 223, 262, 265, 292, 346, 347, 408, 409, 414, 416, 417, 430, 464, 467, 494, 526, 545, 551, 574, 575, 581, 616, 624, 634, 640, 648, 650, 664, 671, 689, 707, 754, 887, 860, 861, 863, 868, 870, 883, 903, 915, 934, 947, 964, 966, 1021, 1023, 1042, 1060, 1062, 1063, 1075, 1107, 1108, 1110, 1112, 1116, 1141, 1146, 1159, Hild. Minister. 689, 1042. Dietrich, S. des Dietrich (1241-59) 650, 689, 966, 1042, 1074, 1110, 1112. ~ Eilhard (1235) 417. Ernst (1141) N. 6. Friedrich, Hild, Minister. (1228) 262, 265. Heinrich (1260) 1140. Heinrich, monach. st. Michaelis. lohann (1235) 417. Lippold (1240-52) 624, 650, 689, 837, 868, 870, 872, 900, 903. Tidemann (1247) 787.

Rokele s, Rocklnm.

Rom, Ansstellnngsort 215. Romani, Römer (1235) 418. Rom. ecclesia 3, 221. - Rom. cnria 192. st. Peter, Ansstellnngsort 254 n. A. Lateran, AussteUnngsort 12, 13, 14, 16, 16, 17, 18, 48, 49, 58, 59, 73, 74, 75, 98, 99, 100, 103, 105, 117, 214, 216, 218, 221, 248, 251, 278, 279, ^0, 361, 362, 386, 386, 388, 502, 504, 519, 528, 630, 706,

799, 930, 944, 945, 916, 984, 965. 986, N. 13, 14, 24a, 35.

Romanas vgl, cardinales.

Romesleye, wüst b, Hessen, Amt Schoppen- stedt, 459, 460,

Ronneberg, Hüdebrands y. T. Adelheid, Hild., dann Mind. Minister, {um 1225) 143.

Ropert, Heinrich (1244) 721.

Rorsdorp, lohann y. (1249-54) 815, 958.

Rosenthal, -dale. Kr. Peine, 500, 598, 991. castmm 90, 346, 451. Vetns yilla 709. Ansstellnngsort 290, 831, 381, 412, 425, 451, 514, 560, 641, 661, 662, 688, 709, 710, 727, 864, 907, 919, 920, 922. castellani 146, 598, 662. plebani: lohann sacerd. (1241 53) 641, 661, 907, 922. Eonrad sacerd. (1241-44) 641, 661, 710. eapellan. Bmno (1235) 425.

von: Engelbert, Hild. Minister. (1234 -52) 391, 907. Gerhard (1229) 274.

- Wilhelm (1221-44) 21, 90, 164, 188, 193, 287, 296, 332, 336, 337, 340, 345, 347, 351, 472, 511, 518, 534, 539, 547, 555, 658, 709, s. S. Wilhelm (1232-40) 345, 347, 559. - WiUikin (1231-44) 827, 494, 506, 611, 612, 541 547 713.

Rostock, Fürst EeijmGh y. (1226) 166. Rostringia s, Rnstringen. Rossewerdere, bei Flh-ste, 304. Rotenburg, o, v, Bremen, Ansstellnngsort

286, 319. Rotger, Rflt-, Rüther, vgl. Brandenburg,

episc. Gletlinge, y. Gosliff,

pleban. forens. Toni, episc. Rothard vgl, Bemhnsen, y. Clincke. Rothardi, Heinrich, ciy. in Bschershansen. Rothinge u. s. w. s. Rössing. Rothmannns s. Altesdorf, mag. ciy. Rotnlarins, Dietrich (1243—46) 697. Rotzberg, Westerholt, so. v, Hildesheim,

1112. Rnbbo, Dietrich, canon. st. Blasii in

Brannschweig. Rnbenwingarden 27. Rubere s, Rüper. Ruce, Heinrich (1260) 1137. Ruchtinge s. Rössing. Rüden s. Rhttden. Rudewin vgl, Scade. Rudolf, Rutdolfns, frater (1232) 342 A.

mag. (1233) 371. u. 8. Heinrich (um 1240) 612. Vgl. Biewende, Elein-, preco. Braunschweig, st Blasii prepos., y. Chur, episc. Dahlnm, y. Deutschland, st. Marie Magdal. prepos. Dorstadt, conyers«

664

Bttningen Santedt.

Ebeling^erot, y. FlOthe, t. Ooslar, st Sim. et Ind. canon. Halbeistadt, episc, st lohann. canon.

Hildesheim, capellan. episc, canon., st Godehard. monach., st. Manne, canon. Mahner, y. Bhttden, y.

Steterbor^, piepos.

Bttningen, Bnninge, s. o. Braunschweig,

892. Bttper, Bnbere, Kr, Feine, 832. noyalis

Bnberehop ^. eacerdoe Beinhard

(1260) 882. Bnfos, Arnold, y. Einem (1224) 112.

lohann, yillan. in Solschen (1226) 188.

Lndolf, S. de$ Eckehard, ciy. Hild. Bnnstedt, -stedhe, Gerold y., mlL m. S.

Gerold, castellani in Homborg (1255)

981. Bnschenhagen, Ludwig y., sery. (1240)

564. Bust, Dietrich (um 1225-47) 146, 564.

Herebrand (1242) 671. Bustenberg, -berh, viced&m. Dietrich y.

(1288) ^1. Heidenreich y. (1226) 193.

Bustringen, Bostringie prepoe. Hildebold com. y. Wnnstorf, canon. Bremen. (1256-57) 1006, 1032.

Bntenberg, -berge, Bathtenberg, eacerd, Heinridi (1226) 188. von: Siegfried (1227-60) 223, 332, 345, 347, 403, 436, 452, 465, 467, 523, 530, 534, 536, 547, 558, 559, 562, 563, 564, 578, 641, 648, 674, 676, 679, 707, 726, 738, 790, 903, 1035, 1062, 1063, 1141, s. S. Siegfried (1235-60) 436, 452, 407, 534, 547, 610, 648, 674, 676, 726, 797, 1023, 1042, 1141, Hild, Minister. 1042.

Bnthe, Yirga, n. v, Sarstedt, 598.

S. s, Bemhansen, y. Bremen, canon.,

y. Heiningen, priorissa. Sabina, episcop. Konrad archiep, Colo-

niens. (1186-90) N. 11, 12. Sachsen, Sazonia 179. Landfrieden

(1222) 48 a. A.

dux Heinrich d. LOwe {erw, 1227) 219.

comes palatin. Konrad (1233) 373.

dux, comes palatin, Heinrich (um 1199-1227) 10, 11, 17, 26, 43, 48, 50, 58, 66, 76, 79, 127, 134, 135, 163, 179, 180, 181, 191, 206, 207, 219, 220, N. 20, (erw. 1236) 459, 560, (erw. 1241) 654, (erw. 1253) 928, s. Wittwe Agnes (y. Landsberg) dncissa y. Celle (1233) 860. ducis notar. lohann (1222-23) 50, 76. eamerar. Herwich (1226— 27) 207. dapifer lordan (1222—27)

50, 76, 207, 220. marscalc. Wühehn (1222) 50. Willikin (1223-27) 76, 207, 220. phisicus lohann (1223) 76. pincema losarins (1226 27) 207. ministeriales 26, 50, 220, rgU y. Biewende, y. Bomnm, y. Bortfeld, y. Dorin, y. Hohenhameln, y. Uetze, y. Veitheim, y. Wenthem. Vgl. Brannschweig, duces.

Engem n. Westfalen, dux Alheit (1228) 66.

Lanenborg, (2u« ungenannt (1249) 814. Salder, Saldere, Salderen, Soldere, wm:

Bodo mil, Brd. des mrchard (1226 -54) 188, 223, 265, 285, 296, 331, 332, 381, 414, 517, 525, 536, 547, 560, 564, 570, 575, 577, 589, 591, 627, 776, 911, 922, 952?, Hild. Minister. 286, 413. - Bodo, 8. des Bodo (1240) 591.

Bodo, S. des Ulrich, Braunschw., dann Hild. Minister. (1235-52) 440,

Bodo sorv. (1241) 638, 639, 641. Burchard mil., Brd. des Bodo (1226— 54) 188, 223, 265, 285, 331, 832, 881, 891, 414, 422, 425, 445, 525, 536, 547, 556, 560, 564, 589, 641, 643, 650, 661, 680, 688, 710, 744, 952?, Hild. Minist. 285, 381, 414. - Dietrich (1229-46) 269, 446, 776. - Eberhard (1227) 223.

Gerbert, S. des Burchard (1241) 650. Heinrich, mil. (1240) 576- lohann, S. des Burchard (1243) 688.

lohann (1244-60) 714, 860, 863, 868, 872, 907, 1157, s. Schw. Adelheid mit 8s, Bodo u. Burchard (1251) 872.

Ulrich, Brd. des Bodo u. Burchard, Hild. Minister, (um 1282—1240) 357, 381, 440, 576.

Salome vgl. Wunstorp, com. y. Salomon, der bibl. N. 22. Vgl Wfln-

burg, canon. Salza, Hermann y., D. - Ordensmebter

(1226-36) 165, 280, 448. Salzburg, ecclesia 245. archiepise.

Albert (1198) N. 19 A. Eberhard (1235)

420. Suffiragane N. 19 A. Salzdahlum, Saltdalem, Bruno y. (1240)

596. Salzeke s. Solschen. Salzgitter, Gethere, Kr. Ooslar, 102. Salznemmendorf, Kr. Hameln, 725. Sandlingen, Sanleye, Kr. Celle, 576, 647. Santbergbe, Arnold y. (1249) 815. Sapiens, Heinrich (1237) 482. lohann,

mag. (1226) 164. Sarrazenen (um 1230) 297. Sarstedt, Zerstede, Schirstede, Tserstide,

Zterdede,Sther8tede,Cl^erstede,Zchiai^

stide, Starstede, Scerstede, Sziarstede,

Sattenbeke Schwerin.

665

Chyarstede 146, 764. castnun 57, 121. Ausstellungsort 658, 758, 870, 900, 908, 908, 909, 910, 952, 996. 1081. - nemns qnercinns bei 900, 908. civis lohann Magnns (erw. 1258) 1070. pleban. Heinrich (1250) 887. von: Friedrich, canon. st. Manricii.

Sattenbeke, Hermann v. (1221—29) 28.

Sayona, marchio Heinrich y. (1226) 184 A.

Saxonia s. Sachsen.

Scade, Bndewin, mil. (1287) 484.

Scadewolt, Scathewolt, lohann (1236) 452. - Siegfried (1238) 521.

Scartyelde s, Scharzfeld.

Seat, Heinrich (1243-46) 701, •. Brd. Arnold, cleric. st Cmcis.

Scathenberch, Hermann (1232) 337.

Scelle, Heinrich y. (1232) 387.

Scellenstede s. Sellenstedt.

Sceninghe 8, SchOningen.

Scerstede s, Sarstedt.

Scha£fhansen, Kloster, N. 3.

Schalksberg, Sealkenberg, Heinrich y., canon. Hild.

Schamhorst, Scherenhorst, Kr, Celle, 972.

Scharzfeld, Scartyelde, Schartyelde, Scart- feld, comües v,: Bertold (1230) 283, 284. - Bnrchard (1230) 282, 283 (auf dem Siegel y. Lanterberg), 284, s. Brd. Bnrchard (1230) 284. Sigebodo, canon. Hild.

Schanen, Scowen, Herwich y. (1236) 459, 460.

Schanmbnrg, Scowenborch, -bnrch, -Hol- stein, eomites v.: (1251) 873. Adolf (um 1199-^1224) 111, N. 20. —Adolf MinoHt (1259) 1104. Bruno elect in Olmfitz. lohann u. Gerhard (1250 -59) 837, 1101, 1105.

Schellerten, See-, Schelerten, Kr. Märten- bürg, 442, 717.

Scheninge a. Schöningen.

8. Cheninge.

Scheppenstide s. Schoppens tedt.

Scherenhorst s. Schamhorst

Scheme, Heinrich y. (1222) HO.

Scheyerlingenburg, jetzt Walle im Kr. Gifhom, 207.

Schierstedt, Schire-, Scherstede, lohann y. (1255) 966, 968.

Schildesche, Schillessoke, lohann y., ca^ non., decan. Hild.

Schinna, Kloster 644, 645, 646, 839 u. A., 1011. abbae Konrad (1241) 644, 645, 646.

Schiaden, Sladen, Sladem, Slathem, Kr, Goslar, pleban. Bnrchard sacerd. (1232 um 1240) 355, 614. ungenannt (1249) 815.

Klein- 486.

eomites v.: Dietrich (1282) 355. Heinrich (1226- um 1250) 164, 229, 354, 355, 450, 466, 471, 524, 525, 582, 616, 737, 815, 822, 847. Heinrich iun. (1289- um 1250) 525, 562, 563, 847. Hermann, Brd. des Heinrich, canon. Magdeburg. Ludolf, Brd, des Heinrich, canon. episc. (ü.) Halber- stad., prepos. in Walbeck, archidiac in Kissenbrttck. Ludolf, elect. Hal- berstad. Meinhard, Brd, des Hein- rich u. Ludolf (1249-54) 815, 95a comitum ministerial. 355.

Schlewecke, Slebeke, Amt Lutter a. B,,

cleric. Alexander (1234) 398. von:

Sophia (1240) 591. Schlieknm, Slikem, von: lohann, miL

(1239) 545. - Konrad (1258) 1062. Schneen, Sne, Kr, Göttingen ^ 926.

von: Hermann (um 1230) 301. SchOnau, Sconaugia, Sconoe, bei Heidd'

berg, 27, 783 A. monach. Siegfried

(1238) 505. Schöneberg, Sconen-, Sconinberh, von:

Bertold(1199— 1206)N.20. Bnrchard

(1241) 636, 637. - Konrad (1239-41)

548, 636, 637. Schöningen, Sehe-, Soeninge, Kloster, 779.

von: lordan (1224-40) HO, 337, 351, 557, 8. Ss, lordan u, Thetmar Quedlinb., dann des Miehaeliskl, Minist, (1224) HO.

Schöppenstedt, Scheppenstide, Ludolf y.,

canon. Hild. Schorlemer, Scorlemere, Heinrich, canon.

st Manricii. Schwalenberg, Swalen-, Syalenberg,

monaster., Marienmttnster 779.

nobihs v.: Heinrich (1199-1206) N. 20. Volquin (1239-48) 544, 689. Yolquin, canon. Hild., prepos. in Enger.

Minister, der 544. Schwanebeck, Swanen-, Syane-, Swane-,

Sannebeke, nö. v. Halberstadt, 229. von: lohann (1227) 229. Otto (1227

vor 1260) 229, 402, 403, 417, 615, 915, 964, 1127, s. Fr. Gisela T. der lutta (1234- um 1240) 402, 403, 615, s. Ss. Lippold (1234- um 1240) 402, 403, 615, Otto (1234— um 1240) 402, 403. 615, Dietrich, Eyerwin u. lustaz (um 1240) 615, s, Tt. Bertradis u. lutta (1234) 402, 403.

Schweimke, Kr. Isenhagen, 713. Schwerin, Zuirin, Ausstellungsort 42, 234, 329 u. A. Dom 42.

episcopi: Brunward (1222) 42. Fried- rich y. Schwerin (1238) 338 A. -

666

Sohwertbrtlder Simeon.

Dietrich (1245) 741. Wilhelm (1248) 810.

eonUtes v,\ Friedrieb, oanon., prepos. Hild., archidiac. in StOckheim, prepos. Verden, episc. Schwerin. Gnnselin (1227-39) 250j 329 n. A., 338 A., 527 n. A. Heinnch, Brd, des Friedrich (1223-27) 87, 104, 131, 234, 260 {erw. 1282) 329.

Schwertbrttder (1226) 158.

Schwiecheldt, Swehlite, Sweg-, Sveglete, Swechlithe, Snechlete, Kr. Peine, 445, 676, 906. Ausstellnnffsort 906. von: Heinrich, mil. (1253) 919. Heinrich, advocat in Hannover (1257) 1017. Heinrich, monach. st. Godehardi.

Scikke, lohann, mil. (1255) 981.

Soippe, Heinrich, serr. (1258-59) 1074, 1110, 1112 (falsch Snippe).

Sclawebeig s. Clawenberg.

Sco- s. S(£o-.

Scowen s. Schauen.

Sebert s. Sigebert

Seebnrg, Seborch, sacerd. Heidenreich (1227-41) 216, 631.

Seesen, Sehnsen, archidiac, Hagold, pleban. st lacobi in Goslar (1238) 605 617. plehani: Eberhard (1225) 136. Bortold (1227-38) 244, 505.

von: Heinrich sery. (1227) 244. Richard (1236) 446.

Segebandus s. Sigeband.

Segeberg, hei Kiel, Ansstellnngsort 873.

Kloster, ord. st. Benedict], monach,

Lntbert (1251) 873. Segebodo s. Sigebodo. Segehardns s. Sigehard. Segeste, Kr. Alfeld, 964. Seffnii Ausstellungsort 78, 80, 81. Senlde, Selede, -te, -dhe, Kr. Marien-

bürg, 496. von: Andreas u. S. Lip-

pold (1227) 237, 243. Bertramm (1242)

672. Dietrich (1227) 217. Hoyer

(1242-55) 672, 876, 979. Lambert

(1260) 1148. Ludolf (1230-45) 290,

322, 351, 512, 518, 562, 563, 591, 688,

732, 733. 738. Sehlingdorf, Selincdorpe, Gerhard y.

(1221-24) 24. Sevn, Seinne, Seine, Sene, von: Heinrich

(1230-53) 294, 507, 609, 857, 933, s. S.

lohann, Hüd,, dann Mind. Minister.

(1238) 507. Sellenstcdt, Scellenstede, Bertold y. (um

1230) 301. Seneca, Hildebrand, ciy., cons. Hüd. st. Servacii (woV canonici: Benedikt,

Hugold, Arnold, Dietrich, Bertold

(1224) 110.

Sibbesse, Sibbiohtissen, Kr. Gronau, 441.

Siburgis fil. Heinricns, ciy. Hüd.

Sicilien 82, N. 17. rex «. Kaiser Friedrich IL

Sieboldeshausen, Kr. OÖUingen, ecclesia 883, 1029. pleban, (allgem.) 1029.

Siegfried, Syfridus, Siffiidus, Syyeco (1225) 135. - (1226) 193. annes s, y. Blankenburg. mü., 8. des Leonhard (1234-43) 405, 681. - firater (1223-25) 77, 121. - Bruderss. des marsc. Konrad, s. y. Emmerke. Vgl. Assel, y. Barienrode, y. Banun, y. Blankenburg, y. Borsnm y. Cappelstockem, sacerd. Dodenbroke, y. Dutingno, y. Else, y. Em- merke, y. HaUermund, dapif. Hüdesheim, ciyis, episc^ canon., st. Godehard. monach., st Mauric. canon.

Hohenhameln, y. Hoym, y. Lichtenberg, y. Mains, archiep. Mirabüis. Mortificator. Oster- bürg, com. y. Begensburg, episc. Butenberg, y. Scadewolt SchOnan, monach. Stöckheim, pleban. Thn- ringus. Westerhausen, y.

Siena, ciyes 69 A. archiepisc. (1240) 573 A.

Sierhansen?, Suterhusen, Amt Damme, Oldenburg, 839.

Sieyershausen, Sifrides-, Siferdes-, 1^- yerdishusen, Kr,Burgdorf,knssUtlijakf^ ort 391, 422. sacerdotes Gerold (1234) 391, s. Neffe Heinrich 0234— um 1246) 391, 700. von: lohann (1240-60) 568, 570, 634, 641, 717, 1149. Sigebodo (1244) 717.

Sigebandus, Segeb., Brd, des Dietzich, casteUan. in Lüneburg (um 1280) 311.

Sigebert, Sebert, vgl. Elsass, com. y. Tossem, y.

Sigebodo, Sibodo, Sichbodo, Segebodo, Sigbodo, Sechbodo, Zeghebodo (1239) 541. - (1246) 760. - senriens (1240) 579. u. Ss. Heinrich u. Herbord (1246) 780. Vgl. Augsburg, episc

Barum, y- Bodenxtein, y. Dassel, y. Hahnensee, y. Heck- lingen, y. Hüdesheim, cantor, canon.

Osnabrück, canon. Scharsfeld, y. Sieyershausen, y.

Sigebrand vgl. Oppershausen, y. Sigehard, Sichehard, Segehard vgl. Asten-

beck. y. Hildesheim, st Godehard.

monach. Magnus. Wohldenberg,

dapifer comit Süstide, Süsestede, Slisstede, Gerold od.

Gereco y. (1249-58) 815, 1059. Simeon vgl. Berlin, archidiac

Simon Speier.

667

Simon TÜlicas st. Crncis in Else (1246) 753. - u. Ä Bodo (1221-29) 28. - Vgl, Covot. Flöthe, v. Indagine, de. Lamspringe, sacerd. Mer- cator. Oelsbnrg, canon. Pader- born, episc. Pimtrocke. Sutor. Tyms, archicpisc.

Syveco «. Siegfried.

Siebeke s, Scblewecke.

Siengerdes, Wilhelm (1232) 354.

Slikem 8, Schliekum.

Slizstede «. Silstide.

Sne 8, Schneen.

Snippe 8. Scippe.

Söder {oder Söhre?) Soderre, N. 13. von: Ordemar u. Hermann (1251) 875.

Söderbof, Zerthe, Zherede, Xseredhe, Tzerede, Scerede, Gheredhe, Kr. Gos- lar, 217, 538, 572, 876, 979, 1030, 1115.

Söhlde, Solethe, Soledhe, Kr, Marienburg, 410, 964.

Söhre, Sodhere, Sndere, Kr, Marienburg, 102, 1110. Vgl. Söder.

Soest, Snsaciensis prepos, angenannt (1224-27) 99, 215. scolasi. un- genannt (1224-27) 99, 215. cano- nici: A. mag. (1224) 99. H. (1227) 215.

Soffiredns s. cardinales.

Soldere «. Salder.

Solenhasen, icüst bei Irmenseul, 500.

Solschen, Solescen, Solzeke, Solzinge, Zolzehei, Salseke, Solceke, Golcica, Kr. Peine, Gross- 188, 699, 700. Klein- 188, 699, 700, 862, 865. obe- dientiar. st. Cracis 699. yillicas episcopi 188. yillani 188. ecclesia 243, 590, 973. archidiaconi: Hein- rich y. Tossem (1226-40) 188, 243, 590. Gerold, decan. Hild. (1255) 973. angenannt (1258) 1046. Heinrich y. Driebarg (1260) 1139. - plebani: Jo- hann (1226) 188. Heinrich (1240) 590. Lambert (1255) 973. Wiuand (1255 -58) 973, 1054. 8acerdo8 lohann (1226) 188,^ von: Ladolf u. Heinrich Brd. (1243-46) 700. Lndolf, «. 8. Heinrich, s, Brdss, Heinrich, dessen patruas Heinrich (1243 46) 700. Beimbert, Brd. des Ladolf (1243-45) 699, 700.

Somerigge, wüst bei Pabstorf, 582.

Sommerschenbarg, Samerschenbarc 446.

Soneman, Hermann (1240?) 622.

Sonnenberg, Sannenberch, Amt Vechelde 521.

Sophia vgl, Brabant, dac. Dorstadt, soror. Elbe, y. Qaedlinbarg,

abbat Sohlewecke, y. Wohlden- berg, com. y.

Sophie, Eonrad, cons., ciy. in Braan- schweig.

Sorsam, Satherim, Sutherem, Sadtherem, Satdherem, Sadterem, Sadersen, Sad- hcrem, Sathrem, Sadterhem prope Em- berke, Satherem prope Emberke, Sa- dershem, Satterhem, -rem, Sathterem, Satherhem, w. v. Hildesheim 102, 837, 860, 873, 900, 903, 920, 921, 929, 964, 966, 968, 995, 1026, 1042, 1112, N.14. advocat. ducis: W. (1253) 929, sacerd.: Heinrich (1219) N.d4.

von: Adelheid, T. des Eonrad (1252) 903. Bertold S. des Eonrad, s. ayan- cali Eonrad, Dietrich, Heinrich (1252) 900, 903. Dietrich mil. (1239-52) 536, 564, 902. Gertrad, T, des Eon- rad (1252) 903. Heinrich, S. des Eonrad (1252) 900, 903. Heinrich, S. des Eonrad (1252) 900. Hilde- brand (1230—46) 289, 414, 445, 452, 752. lohann seryas (1227—35) 239, 244, 268, 289, 332, 836, 337, 840, 351, 394, 419. lohann mü. (1236—60) 452, 472, 600, 511, 518, 539, 541, 564, 576, 579, 581, 591, 698,627, 637, 638, 639, 641, 643, 661, 662, 677, 679, 681, 688, 707, 714, 717, 721, 738, 837, 860, 863, 880, 881, 883, 900, 903, 1042, 1060, 1074, 1092, 1114, 1134, Hild, Minister. 1042. Konrad (1235-52) 416, 468, 564, 676, 685, 815, 900, 903, s. Fr, Adelheid (1252) 903. Eonrad (1252) 900, 903. Eonrad, monach. St. Godehardi. Lader (1256) 995. Latgard, T. des Konrad (1252) 908. Ulrich, S. des Konrad (1252) 900, 903.

Sossmar, Satherem, Sattherem iaxta (apad, prope) Hamelen, Kr, Peine, 683, 690, 719, 726, 861, 966, 1141, 1158.

Sottram, Saththerem, Kr, Marienburg, 756.

S Spado, Ekbert S. des Konrad (1238-42) 511, 522, 643, 665, s. Fr. Mathilde, s. Kind. Heinrich u. Elisa- beth Corveyer, dann Hild. Ministe- rialen (1239) 522. Konrad (1241- 60) 641, 613, 665, 680, 872, 1090, 1134.

Spandau, Spandowe, prepos. lacob (1253 -58) 940.

Spanien 297.

Speier, dioces. 227. epicop. Konrad, imper. aale cancellar., legatns per Ita- liam (1221) 8, 5, 6, 9, 10.

668

Spiegelberg Steterbnig.

Speigel-, Speighel, Spegel- berch. -ber, Er. Hameln, Aasstellmigs- ort 516. plebati. Alexander (1238) 516.

eamiteav.: Bernhard (1226—27) 179, 180, 181, 237 (ertc. 1244) 725, s. 8. Morits (1241-58) 651, 725, 857, 878, 933.

Spiring, Spinne, Bertold, s. T, Adelheid Fr. des Thetmar Hild, dann SchwaUnb, MinUt (1289) 544. - Heinrich (1251) 872. Walther (1249) 815.

Spege, Konrad, ciy. Hild.

Spoie, Albert (1251) 868.

Spoleto, Ansstellnngsort 384, 335, N. 19.

Sporn, lohann, eleric. (1256) 989.

Sprakensehl, Kr. Isenhagen^ 765.

St vgl, Deutschland, Mar. Magdal. prepos.

Stadio, lohannes de, miL (1282—36) 851, 472.

Stalloe, Stallen, StaUikon in d, Schweiz oder Stallen hei Freiburg i. Br,^ Aus- stellnngsort 156, 157.

Stapel, Heinrich u. Eonrad, ciyes in Brannschweig.

Starstede «. Sarstedt

Stececo (1285) 417. Val, Bodenbnrg, ▼.

Steckelenbnrg, Stekelenberg, jetzt Hed- wigeburg hei WolfenbUttel. plebani: Heinrich (1283-37) 875, 407, 490. Lippold (1240) 568.

Steckemesces, Konrad u. Fr, Margarete (1259) Uli.

Stedegem, Stidigem, Stidiem, wüst zw, Wohldenherg u, Bockenetn^ 410. von: Dietrich u. Heinrich, Brd. (1256) 988. Heinrich, ciy. Hild.

Stedere, wüst hei Steterhurg, 324. 776, 911. ^ von: lohann u, Aiedricm, Ss. des (t) lohann. ü. deren Oheim I^ed- rich (1259) 1107. Friedlich eleric. (1246) 776.

Stedinger, die (1232-33) 344, 358.

Stednm, Stedeiem, Stedem, Kr. Peine, 419, 688, 919, 959. von: Eizo, miL (1253) 919.

Steina, Stene, Kloster 366. abhates: ungenannt (1229) 276. Lnther (1241 --46) 631, 742.

Steinberg, Stenberge, Mons lapidens, Lapidens mons, hei Hildesheim, 1112.

von: Aschwin, Brd. des Heinrich (1227—46) 222, 289, 337, 845, 347, 351, 866, 390, 415, 486, 500, 505, 518, 536, 562, 568, 564, 575, 589, 622, 629, 665, 674, 676, 677, 679, 680, 681, 690, 708, 709, 719, 721, 776. Aschwin, 8. des Heinrich (1258-60) 1068, 1076, 1077, 1084, 1086, 1098, 1107, 1110,

1112, 1118, 1128, 1129, 1130, 1184, 1157, 1159. Baldoin (1259) 1109. Gmbo {um 1240) 622. Grabe, S. des Aschwin (1259) 1098. Hein- rich, Brd. des Aschwin (1227 60) 222, 289, 836, 337, 345, 347, 351, 390, 414, 415, 436, 445, 500, 505, 517, 536, 541, 556, 558, 559, 562, 563, 564, 570, 577, 589, 622, 629, 653, 665, 674, 676, 677, 679, 680, 681, 690, 708. 709, 718, 719, 721, 722, 729, 763, 776, 837, 860, 861, 863, 868, 870, 883, 903, 914, 929, 952, 963, 1060, 1062, 1063, 1068, 1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1083, 1086, 1087, 1089, 1092, 1098, 1107, 1109, 1110, 1112, 1118, 1128, 1129, 1130, 1131, 1132, 1134, 1136, 1137, 1143, 1145, 1146, Hild. Minister. 914. Hngo, mil. (1260) 1140. Konrad (1231-32) 322, 387. Konrad, S. des Heinrich (1259-60) 1107, 1109, 1111, 1130, 1134, 1157. - Ulrich, Brd. des Heinrich u. Aschwin, Hüd. Minister. (1227-39) 240, 241, 337, 541.

Steinhnder Meer, stagnnm apnd Wnn- nestorpe 823.

Steiniah, Steinlo, Kr. Goslar, saeerdos Friedrich (1239) 538.

Stekelenbnrg s. Steck.

Stemmen, Stempne. Northstemne 25, 270, 271, 964. capelia 651. viear. Ber- told (1241) 634. - von: Bertold (1230 -31) 293, 317. Hermann, mlL (1280 -60) 293, 634, 763, 837, 857, 878, 880, 881, 914, 937, 964, 1035, 1062, 1108, 1155, Hild. Minister. 914.

Stendal, Stendale, prej^s. Albert (1250) 840.

von: Heinrich, scolar. dneisse des Blasüst in Brannschweig.

Stendorf, Kr. Blumenthal n. v. Bremen, 553.

Stene s. Steina.

Stenem, wüst hei Burgdorf, Amt Salder, Dietrich y. (1243-46) 696. Hermann u. Ernst y., Brdr. (1236) 469.

Stephan (um 1235) 434. - Vgl. Altes- dorf, y. Brannschweig, st. Biaaii canon. Bnrgnnd, com. y.

Steppe vgl. Mahner, y.

Stemberg, comes Heinrich y. (1226) 167.

Sterne, Dietrich (1252) 911, soU wohl Stmz heissen.

Steterbnrg, Stitere-, Steterenborch, nw. V. Wolfenbüttel, Kloster 324, 486, 577, 580, 5'93, 776 n. A., 779, 911, 1061, 1065. Ansstellnngsort 486. —prepositi: Gerhard (1186) N. 10. Bertold (1222) 40 n. A., 41. Bndolf (1226-27) 191,

Stheistede Tataren.

669

237, 248. Bernhard (1231—40) 324, 496, 593. Eberhard (1244) 718. (erw, 1258) 1061. moniales: Geitefde, T. des Lndolf Y. (1246) 776. Mathüde, Wemeke u. Gertrud (1258) 1091. dapifer Heidenreich y. Helmstedt (1252) 911. miniserialea 911.

Stherstede s, Sarstedt.

Stidiem «. Stedegem.

Stike, Konrad, dy. in Brannschweig.

StöcUieim, Stockem, Stocheim, Stocken, Stokkem,Stackem, Stochern, beiWolfen- büttel, 54, 355?, 593, 718, 939, 990, 992, 999, 1000, N. 13. ecciesia 593,

718. patron. 593. archidiaeotu (aUgemJ 456. Friedrich y. Schwerin (1286) 456. pleban. Siegfried (1240 ~44) 593, 718.

vgl, Oappelstokkem, Flachstöckheim, Wostenstochem.

- vsn: Dietrich (1224-35) 101, 121, 223, 262, 289, 336, 337, 345, 847, 365, 390, 401, 403, 408, 409, 428, 430, 464, 467, (erw. 1239) 545, (ef^, 1240) 578, Hild, Minister. 262, s. Wittwe Lutte- radis V. Uslar (1239-40) 545, 578. Dietrich, 8. des vor. {um 1240—1260) 545, 578, 616, 719, 868, 914, 947, 964, 965, 1107, 1141. Dietrich, Brd. des Konrad (1250—59) 845, 1114. - Die- trich, ciy. Hild. Ernst, S. des Dietrich (1239-60) 545, 578, 1107, 1141. Ernst, 8. des Dietrich, u. Ti. Berta u. lutta (1240) 578. Heinrich, canon. st Mauricii. Konrad (1250 -59) 845, 1114. Lippold, 8. des Dietrich (1239-54) 545, 578, 624,

719, 868, 870, 914, 947. - lohann Grispus y. (1253) 939.

Störy, Storinge, von; Gemng (1235) 417.

Konrad (1259) 1102. Stötterlingenburg, Stuterlingeburg, Sto-

terlincborh, w, v. Osterwieck, Aus- stellungsort 1001. Kloster 565, 1001.

prepos. Amöboid (f), dann Osto (1178) N. 9. ungenannt (1240) 565. - abbat. Hedwig (1178) N. 9.

Stokelet, Dietrich (1243 46) 696.

Konrad (1250) 844. Storm, Proeellus, Hildebrand, ciy. Hild.

lohannes (1254) 942. Strassburg, episcap. Bertold (1227) 233.

capitulum 233. Straubing N. 1, 2. Strlger, mU. (1256) 989. Strickh, Bernhard, mil. (1250) 837. StrObeck, Strobeke, f#. v. Halberstadt,

N. 15. - von: Heino. mU. (1258) 1059. Struyo, Beinleph (1224) 110.

Strnz, Dietrich, y. Bamm, mlL (1242) 673. Vgl Steine.

Stuckern s. Stöckheim.

Sadbnrc, Sut-, Sudeborch, u^st am 8udmerberge bei Goslar 353, 1122. von: lohann, mil. (1251) 875, 876. Lu- dolf (um 1240-1249) 602, 815, 822.

Sudere, Suthere s. Söhre u. Söder.

Suechlete s. Schwiecheldt

Sttdgleidingen, Suil^ledinge 1137.

Sfipplingen, Supelligghe, Amt Königs- lutter, 959.

Snlingen, Sulinge, Suli^ge, woM SoJUin- gen Kr. Uslar, von: Dietrich, Deutsch- Ordensritter (1227-41) 244, 415, 635.

Heidenreich, canon. st Cruds, canon., cellerar., archidiac Hild. Heinrich (1227) 241. Heinrich, monach. in Beinhausen. Hermann, mil. (1241) 631. lohann, monach. st Godehardi.

Sulu, Hildebrand, u. Bertold. de (1240—

50) 624. Wilhelm, de, canon. st

Bartholom.? (1285) 416. Sunderen, Wald bei WbhJenhausen, 681. Snnnenberch s. Sonnenberg. Suring, Surinc, Engelhard miL (1250—

59) 844, 845, 881, 1057, 1116, s. Bdr.

Lippold mU. (1250-51) 844, 845, 881. Susaciensis s. Soest

Suseliz, Werner w. Konrad y. (1236) 466. Sutburc s. Sudburc. Sutor, lohann, frater in WOltingerode.

Simon u. 8. Bodo, dyes in Lauenrode. Sutterhusen, ob SierYiATiBen Amt Damme,

Oldenburg? 839. Suttherem, Sutherem u. s. w. s. Sorsum

u. Sossmar. Suwiken, lohann y. (1229) 276. Syalenberg, Swal- s. Schwalenberg. Syaienhusen, u)üst bei Hemmendorf, N. 20. Syanebeke s. Schwanebeck. Syetherus, Suider., Swither., Swether.,

vgl. Bodenburg, y. Hildesheim, canon.

Goslar, Neuwerk, conyers. No- yali, de.

Syeyus, Ulrich (1284) 399. Swallenhusen, u>üst bei 8dlzhemmendorf,

964. Sweglete, Swehlite s. Schwiecheldt. Swihtemere, Eckehard. de (um 1232) 357. Saiarstede s. Sarstedt

T.

T. vgl. Gk>slar, Petersberg, decan. Tancrad vgh Bethein, sacerd. Tataren, die (1241) 685.

670

Teigelere Trient

Teigelere, Theghelere, Bernhard, civ. in Brannschweig.

Templarins, Friedrich (1249) 815.

Templer-Meister (1223) 64.

Terra sancta s. Heiliges Land.

Thale a. Harz, s, Wenedhnsen.

Thedolfos, Thie-, Teo-, Theodolfns vgl. Bledeln, in. Bockenem, sacerd. Hildesheim, st. Johann, decan., canon.

Thegenhard, Theghen-, Degonhardos, mil. (1227-67) 237, 243, 425, 514, 525, 547, 792, 1024, s. cognat. Eon- rad (1239-57) 547, 792, 1024. - Sco- laris (1223) 94. 8. Fr. Gertrud, «. Ss. Thegenhard, lohann u. Hermann, HaUermunder Minister.^ dann des Michaeliski (1244) 720. Vgl. Ach- tnm, yillic. Benstorf, v. Bnrg- dorf, ▼. Bnzel. Elbe, v. Erkle, T. Garmissen, v. Komme, v,

Thegenhard! flüi lohann u. Hermann (1259) 1109. Hermann, ciy. Hild.

Thegelere s. Teigelere.

Thelonearins, Meinhard (1249) 816.

Themar vgl. Biewende, v.

Theobald, servns episcopi {um 1221—28) 27, 157. Vgl. Mains, st. Stephan! decan.

Ther .... Albert, canon. Hild.

Thetforde «. Detfarth.

Thetlevus (1231) 317. Vgl. Lowe, v.

Moritzberg, v.

Thetmar, Teitmar, Diet-, Dhet-, Thed- mar, camerar. (1221—29) 28. Mi- nister, des V. V. Schwalenherg, s. Fr. Adelheid Spiring (1239) 544. mil., u. S. Thetmar, Minister, des MichaelisTcL, dann des Kl. Quedlinburg (1224) 110.

Vgl. Altaich, abbas. Amplede, t.

Aneboldessem, y. Barthenem, v.

Brannschweig, st. Cyriac. prepos. Glericos. Elbe, t. Feldbergen, V. Hildesheim, vicar., st Cracis scolast, canon., st. Michael, abbas. Isenhagen, abbas. Inbere, y. Letgast Marienrode, prepos., abbas.

Oddingeroth, y. Reinbansen, abbas. SchOningen, y. Walken- ried, monach. Wehre, y. Wert- bike, y. Wibbecke, v.

Thidemann vgl. Rössing, y.

Thidessen, Thidekissen, trüst hei Salz-

detfurth, 805. von: Bernhard, s.

Wittire Eilika y. Adenstedt, Fr. des

Steppo y. Mahner (1236) 452. Thiede, Thide, Thidhe, Thithe,^iM< Wolfen-

büttel, 998, 1085. von: Ladeger {um

1282) 357. Thiedolfbs «. Thedolfos.

Thimmo, Timme (1246) 760. seryns (1241) 634. Vgl. Bamberg, episc

Clayier.

Thimmonis, Heinrich, ciy., cons. in Brannschweig.

Thingelstide s. Dingelstedt.

Thinkelere s. Dinklar.

Thomas vgl. Bodellns.

Thossem s. Tossem.

Thoteberge s. Döteberg.

Thüringen, Haus (1238) 603. ~ Land- grafen: Elisabeth d. h. (1284) 396. Heinrich (1234-39) 386, 397, 533. Hermann, s. Fr. Helene y. Brann- schweig (1238) 503 n. A. Eonrad, Brd. des Heinrich (1233-34) 869, 397. u>ird D.-Ordensritter. Lndwig (1224) 110 a.

Thnpeke, Hermann, mil. (1255) 981.

Thnringeroth, wüst hei Ohlhof an der Ocker, nö. v. Goslar, 290.

Thnringns, Siegfried (1224) 110.

Thnssenheim, ob Ddtzheim? 27.

Timmerlah, Tymberlo, AmtVedielde, 1080.

Tyms, archiepisc. Simon (1226) 185.

Toledo, archiepisc. Boderich (am 1230) 297 n. A.

Torreyelde, Dorreyelt, Dietrich y., deric. (1240) 557. - Heinrich y. (1230) 283, 284.

TosewUe, Dietrich, s. Brd. Reinhard, a. T. Adelheid J^. des Heinrich in Leinde (1228) 261.

Tossem, Thossem, Thosseim, Tosheim, mlst s. V. Hildesheim, 587, N. 13. von: Albero, canon st. Maaricii. Bertoid, canon. Hild. Dietrich, canon. Hild. Dietrich, mU. (1228-60) 268, 268, 291, 296, 307, 327, 336, 345, 347, 377, 452, 463, 482, 483, 485, 491, 492, 556, 558, 559, 575, 578, 581, 615, 616, 674, 676, 679, 699, 719, 738, 753, 767, 860, 1042, 1062, 1063, 1074, 1075, 1(98, 1107, 1109, 1110, 1112, 1116, 1141, 1159, Hild. Minister. 291, 578, 1042, s. socer lohann {um 1230) 807.

Ekbert, s. Wittwe Sophie, •• Ss. Ekbert u. Heinrich (1232) 347. Ek- bert camerar. s. Ekbert Ekbert, Hild. Minister. (1258-60) 1042, 1112, 1159. Friedrich, canon. st (^cis.

Heinrich, canon., castos Hild., archi- diacon. in Solschen. Lndolf camerar., Brd. des Heinrich (1226- 38) 188, 501, vgl. Lndolf. Sebertns (1260) 1143.

Toni, episcop. Rntger (1247) 793. Triburg s. Driebnrg. Trient, Tridentinns episcop. Albert (1228) 61, 62, 72.

Trier Verden.

671

Trier, archiepisc. Dietrich (1221) 3, 9, 10. Arnold (1247) 793.

Trobe, Drobe, Gerung (1234—85) 398, 408, 409, 8. Brd, Heinrieb, mil. (1225 —55) 119, 372, 398, 403, 409, 570, 591, 964, 8. Brd. Heinrich (1225) 119.

Truttethe <. Drütte.

Tserstede 8, Sarstedt.

Tnkeyot, Bertold m. Heinrich, Brd. (1230) 294.

Tnrk (▼». Krk), lohann (1236) 472.

Tnscanensis epi8c. lohann, 8, cardinales.

Tvedorp 8. Zweidorf.

Tzerede 8, Soederhof.

U.

ücsariensis 8. Höxter.

üderde, Bertold y., mil. (1227) 216.

Udo, Uto (1249) 816. Vgl. Berknm, v.

Braken, y. Einbeck, decan. Hildesheim, episc, canon. Nettlin- gen, T.

Uefingen, Yfingan, üfinge,Yninge, Winge, Amt Salder, 465, 738, 1068. wm: Wipert (1232?) 357.

Uetze, Utsen, ütt-, Uthessem, Uthtessem, Kr, Burgdorf, saeerdos Eonrad (1234) 391. von: Bodo (1253) 927. Daniel (1234) 391. Herwig, mil (1222-48) 50, 76, 391, 422, 643, 813 n. A. Herwig (1234) 391. lohann (1234) 391. Razo, mil. (1222— um 1252) 50, 391, 440, 8. S. Bazo, Hild,, dann Braun8ckw, Minister, (um 1235 52) 440.

Uffenhnsen 8. Offensen.

ügrinns vgl. Colocza, episc.

Ulm, Ansstellnngsort 118.

Ulrich, OdelricQfl, Olricns, Ölricns (um 1230) 433. - {um 1240) 606. (1242) 670. pincema (um 1230) 296. Vgl. Adensen, v. Barfelde, y. Barienrode, y. Barum, pleban. Beka, y. Bettmar, y. Bilstein, y. Bledeln, y. Bolznm, y. Bomnm, sacerd. Borsnm, y. Brankenhnsen, y. Claro. Ebe- lingerot, y. Sinnm, y. Elze, y. Goslar, st. Simon, et Ind. decan., canon., Nenwerk, conyers. Hildesheim, st Godehard. monach. Hohenbttchen, y. Homburg, adyocat Uten, y.

Lengede, y. Longos. - Mercator.

Nossen, y. Ohlnm, y. Pis- cina, de. Begenstein, com. y. Salder, y. Sorsnm, y. Steinberg, y. Syeyns. Wohldenberg, comit scriptor.

Vgl. Olricnm.

Ummate, Gerhard (1251) 861.

Ummein, Ummenem, von: Heidenreich y. U.? (1228) 261. lohann (1252) 909, 910. Wipert (1227 30) 223, 292.

Uncampe 8. Onecampe.

Upithe, Konrad y., mil. (1224) 112.

Upiingen, -lincke, Heinrich y. (1256) 1001.

Uppen, Uppem, von: lohann, ciy. in Achtnm. Lntbert u. T. Ennigonde (1224) 112.

Ursin, Baro mü. y. (1225) 134, 135.

Ursofl 8. Bär.

Uslar, Uslere, Uslaria, Hnslaria, nohüee V.: Ernst (1229-43) 276, 351, 366, 401, 545, 561, 676, 8. T. Lntteradis WUtwe dee Dietrich y. Stockem (1239 -40) 545, 578. - Hermann (1229-43) 276, 337, 851, 366, 430, 508, 562, 663, 676, 681. Hermann ian. (1241) 641.

Hildebrand, canon. Hild. Uto 8. Udo.

Uttessem 8. Uetze.

V (ygl. F).

y. vgl. Altaich, frater.

Valeberch, Lndeger y., mil. (1257) 1021.

YalUs st Marie 8, Marienthal.

Yallstedt, Yelzstede, lohann y., ciy. in Brannschw.

Yarendorp s. Warendorf.

Yarenholte 8. Yorenholte.

Yarsyelde s. Yorsfelde.

Yelber, Yelbere, Yeltbere, von: B., canon. in Gandershelm. Helmold u. Hein- rich, Brd. (1230) 287. Eonrad scolast Hild. u. archidiac in Holle.

Yelletri, episc. 8. Ostia.

Yeltberge, Yeltbere s. Feldbeigen.

Yelthem, Yeltem, vofi: Bertramm (1222 —53) 50. 207, 521, 635, 929. Her- mann (1240) 596.

Yelzstede 8. Yallstedt.

Yemelhnsen 8. Fümmelse.

Yerdelikessem, wüet hei Eldagsen? 102.

Yerden, Stadt 1154.

Domstift, ecclesia 79, 286, 319, 527. Yogtei 286. epiecopi: Iso (1222-31) 69 A., 191, 207, 250 n. A. (falsch Lnder), 286, 319. Lnder (1233 - 38) 358, 502. lohann elect (1247) 793.

eapitulum 542. prepositi: Fried- rich com. y. Schwerin (1225-27) 131, 234, 250. lohann (1232-33) 338, 348, 364, 365, auch canon. Hild. ecolast. Hermann (1219) N. 34. ungenannt

il245) 728. ihesaurar. ungenannt 1245) 728. canon. maior.: Dassel

672

Verdenem VnrdeiL

oder NienoYer, Sigebodo t. (1222) 52. capeUan, epise. Heinrich, sacerd. (1219) N. 34.

diocesis: 344, 1154. priores Pre- dicator. (1243) 687.

Verdenem s. Freden.

Yerdessem, u?Ü8t bei Eld<ig$en, N. 13.

Verdnn, episc. lohann (1223) 61, 62, 72.

Yermersen s, Farmsen.

Veteri foro, Antiqno foro, de: Bernhard serv. (1258-59) 1074, 1110, 1112. - Bertold, advocat. st. Manrioii, Hild, Minist., 8, des (f) Lippold, (1282-46) 836, 337, 365, 890, 401, 402, 403, 414,

416, 417, 430, 452, 463, 467, 482, 488, 491, 492, 517, 534, 540, 556, 558, 562, 563, 575, 578. 607, 615, 616, 641, 653, 674, 678, 680. 693, 696, 752, 754, (cnr.) 1084, s. Wittice InttÄ (1258), 1084, «. S. Bertold mil. (1237) 482, 483, s. T. Bertha (1258) 1084. Ernst, 8, des Lippold (1256) 1007. - Heinrich (1235)

417. Heinrich, canon. Hild. Instaz (1224-32) 112, 337. - Konrad, 8. des Instaz (1232—40) 337, 351, 575, 578, 579. Lippold, Vater des Bertold, adyoc. st Manricii (1225 37) 146, 270, 330, 482, 483, 491, 492, {erw. 1248) 693. Lippold, Brd, des Bertold (1227-43) 237, 243, 263, 289, 296, 837, 401, 482, 558, 578, 579, 615, 680, s, 8. Lippold (1227—43) 248, 296, 485, 491, 492, 678. Lippold, 8, des Instai (1224-40) 112, 348, 575, 578, 579. Lippold, advocat. (1177) N. 8. Lippold, advocat. st. Man- ricü, Hild, Minist. (1246 56) 574, 664, 754, 964, 1007. - Lippold (1229-58) 270, 271, 281, 296, 345, 347, 851, 390, 401, 408, 409, 430, 452, 467 (zwei), 545, 624, 641, 671, 690, 693, 719, 863 n. A., 868, 1063. - Lippold, canon. Hild. Nandwiff mil. (1232) 830.

Vetos monasterinm s. Altkloster. Vetos yllla, de Veteri yilla 5. Altesdori Vfinge s. Ueffingen. Vimmelse, Vimelhosen s. Fümmelse. Vinkelere, Lndolf, mil. (1253— 5*0 924,

1009. Vgl Aoceps. Virga s. Bothe. Vironensis episc. s. Wierland. Visbeke, Gottfried y., canon. st Andree. Viterbo, Aosstellongsort 429, 448, 449,

481, 487. 488, 489, 1018, 1019, 1020,

1022, 1045, 1052, 1056. episcop.

lohannes s. cardinales. Vitolos 8. Kalb. Vitsenrode, im Harz, 569.

Vlotede s. Flöthe.

Vöhrom, Verden, Vordem, Vorden, £r. Peine, Aosstellongsort 76. sacerdos Hermann, frater in Marienrodef (1257 -60) 1014, 1015, 1149.

Völksen, Volkersem, -sen, -seym, Ar. 8pringe. 294, 943, 964. gogramus Gerold (1230) 294. viUieus comit de Hallerm. Hermann (1254) 943. - von: Konrad, serv. (1248-51) 803, 867. Vgl. Volknmerissen.

Vohborg, marchio v. (1223) 61.

Volchardos vgl. Hildesheim, st Godehard. abbas.

Volcmar, Folkmar, Hild. Ministerial (1232) 338. Brd. des Giselbert (1227 -45) 229, 733. 8. des Heinrich u. der Adelheid (um 1240) 609. (ertc. 1238) 516. Vgl. Acco. Beinberch.

Dives. Domo, de. Dorstadt, convers. Foro, de. Goslar, ad- vocat, Neowerk convers., v. Hil- desheim, cives, st. Godehard. monach., st. Maoric. canon. Hohenhamein, v.

Itzom, V.

Volcmari, Heinrich, armiger (1254) 956.

lohann, canon. st Crocis. Volcmeressen, Lage? 1035. Volcoldos vgl. Clamator. Emne, v.

Hahnensee, v.

Volcsoidis vidoa (1226) 188. Vgl. Elbe, V.

Voldenberg, s. Wohldenberg.

Volkeros (1240—50) 624.

Volknmerissem, Völksenf 457.

Volqoin vgl. Paderborn, v. Schwalen- berg, V.

Volrad, Vol-, Wol-, Wlrados, vgl. Depe- noe, V. Goslai, Petersberg, canon., V. Halberstadt, episc Hessen, V. Hildesheim, canon., st Crocis cantor, st. Maoric. prepos. Lengede, archidiac.

Vorden s. VOhrom.

Vomholte, Vorenholte, Vomholt (Wahren- holz?), von: Arnold (1259) 1108, 1126.

Heinrich (1259) 1108, 1116. Vorsete s. Forste.

Vorsfelde, Varsvelde, Gottfried v. (1258)

1072. Vriberg s. Friedberg. Vriden s. Freden. Vrilethe, Vriledhe, Heinrich v. (1252)

907. - Hüdebrand v. (1247) 790. Vromoldos (1221-24) 24. Vrose s. Frose. Voinge s. Üfingen. Vorden s. Vöhrom.

Wack«iuitede Wehmingen.

673

w.

Wackenstede, -stide, icüst n. v. HUdes- heim, 860, 1144, 1147, 1148, 1160, 1161, N. 13. von: Alexander u. Benedict, Brd, (1224) 112.

Wackersieben, Elisabeth y. (1247) 796.

Wackerwinkel, -winkele, von: Bnrchard, serv. (1258) 1081. Herwich, mil. (1263-66) 919, 972. Ludolf (um 1230-69) 299, 1113, «. Fr. lutta, Oanderßh., dann HilcL Minister, (um 1230) 299

Wadendorf, konrad u. Bertold v. (1223) 90.

Wagenige, -nnnge, Wachenigge, Wagu- nanche, Wagenigho, von: Nicolans (1227-34) 217, 237, 243, 899. - Heinrich (um 1247—1255) 800, 907, 964.

Wagenselle, -schelle. Kr. Hannover, 1141.

Wähle, Woledhe, Walethe, Waledhe, AmtVechelde, Gross- 864, 1077. Klein- 1067, 1068.

Wahnebergen, Eonrad u. Heinrich y., Brd. (1230) 286.

Wahrenhok s. Vomholte.

Walbeck, e, v. Aschersleben ^ prepos. Ludolf y. Schiaden, canon. Halberstad. (1232) 355.

Walbnrg (1241) 646. Vgl. Ganders- heim, y.

Waldemar vgl. Bremen, archiep. Däne- mark, rex.

Waidenberg «. Wohldenberg.

Waidenhasen «. Wohlenhansen.

Waldersbarg, Bertold y., mil. (1241) 647.

Walede, Walete s. Wähle u. Wohle.

Walkenried, Kloster 101, 123, 136, 322, 373, 606, 509, 737, 870, 966, N. 11, 27, 31. abbates: Heinrich (um 1217, 1226 qnondam) 136, N. 33. Friedrich (1226-28) 147, 148, 161, 162, 168 n. A., 165, 251. Bernhard (1257) 1031. •— fratres 30. Th(ietmar?) monach. in W.? (1257) 1031.

Walle, Dietrich v. (um 1240) 610.

Wallenhusen, Gerold v. (1251) 880.

Wallenstedt, -stide, -stede, Kr. Gronau, 472, 964. wn: Dietrich (um 1230) 301. - Eckehard (1228-52) 262, 864, 472, 90a - Bkbert (1233) 364. - Hermann, Brd. des vor. (1228—36) 262, 364. lohann, Brd. d. vor. (1228-33) 262, 301, 364.

WaUmoden, Wolmote, Wolmuthe, Wal- meden, Walmethe, Kr. Ooslar, 567. von: Aschwin (1224-45) 111, 296, 428, 496, 617, 623, 657, 672, 729, 731. Dietrich (1227-56) 237, 243, 296, 996. Lippold (1289) 623.

HUdaflh.UB. n.

Walshaasen, Walmedehnsen, Kr. Marien- bürg, 101, 505.

Waltdorpe, lohann y., canon. st Cmcis HUd.

Walther (1225) 135. Vgl. Augsburg, canon. Barfelde, v. Bethein, v. Bettmai, y. Biewende, y. BoUensen, y. Dorstadt, prepos. Freden, y. Gandersheim, y. Hary, y. Hildesheim, st. Crucis custos, canon., st. Godehard. monach., st. lo- hann. canon., st Mauric. canon. Nette, V. Ohlnm, y. Spiring. Warzen, pleban.

Waltmann, Woltmann, vgl. Braunschweig, ducis capellan. Hannoyer, ciyis.

Wanzleben, Bodo, Ludwig u. Albero y., Brd. (1221-29) 28.

Warburg, Westfalen, archidiaconat 816.

Warendorf, Eberhard y. (1221-24) 24.

Warmann vgl. Hannoyer, st Georgii pleban. Minden, canon.

Warro, Bertold y. (1227) 217.

Wartjenstedt, Warthekenstede, Kr. Mo- rienburg, 610.

Warzen, Wardessen, Kr. Alfeld, 1090. pleban. Walther (1268) 1090.

Wasmod vgl. Freden, v. Kind. Lüneburg, y.

Wasmund, Brd. des Heinrich (1243—46) 696.

Watberoh, der, bei Ooslar, 28.

Watenstedt, Waten-, Wadenstede, Amt Salder, 876, 1136.

Watzum, Wathekessem, Heino y. (1243) 684.

Wechene, Konrad y., ciy. Hild. Vgl. Weschende, Wetchenede.

Wedego s, Widego.

Wedekind s. Widekind.

Wedem, wüst bei Beerte, von: Ludeger mü. (1232 45) 387, 872, 401, 428, 731, s. Ss. Ludinger u. Gerhard, s. Tt. Lutgard u. MathUde (1235-45) 428, 731. Vgl. Winde.

Wedtlenstedt, Weteleme-, Wethelenstede, von: Bertold (1261) 864, s. Brd. lohann (1251-68) 864, 1072. Heinrich, S. des (t) Heinrich (1258) 1077.

Weende, Weneden, Kr. Oöttingen, prepos. Otto (1241) 631.

Weetzen, Wezene, Konrad y. (1226) 193.

Wegeleben, -leye 1062.

Wehmingen, Weminge, nö. v. Sarstedl^ 884. villici st. Crucis Albert (ab- gesetzt 1251), s. Ss. Bertramm, Dietrich, lordan, Bertold, Konrad (1251) 884. Heinrich (1251) 884. von: Albert

48

674

Wehrbergen Westerberg^.

{um 1240) 604. Koniftd u, Heinrich, servi (1240) 564.

Wehrbergen, Wereberge, Werberge, Her- mann nobiL T.y mil. {um 12^ 52) 434, 813 n. A., 906.

Wehre, Werre, Kr. Goslar, 536, 1083. Gross- 1087. von: Alexander {um 1240-54) 602, 815, 822, 958. Bertold (1234 --38) 401, 450, 515. Dietrich (1236- um 1250) 464, 624. Eonrad'ir WÜtwe Adelheid (1239) 535. Thetmar (1254) 958.

Wehrstedt, Werstede, -stide, Kr, Marien^ bürg, 102, 263, 941, 942. ihm: Al- bert (1244) 719, 726. Gerhard'ir (f) T, Intta (1228) 263.

Weie, Halto y., canon. Hild.

Weissenbnrg, Wicen-, Wisen-, Wiisen- bnrc, 3, 9. Aasstellnngsort 8. abbatea: Wolframm (122^ 8, 9, 10. ungenannt (1227) 227.

Weissensee, Ansstellongsort 373.

Wekhinde, Konrad von, fam. (1235) 414.

Welandos 8, Wieland.

Welede, Welethe, Welide s, Wohle.

Wellersen, Welderekeshnsen, ö, v, Dräns- feld, 833.

Weminge s. Wehmingen.

Wendelbnrgis s, Windelborgis.

Wenden, Wenethem, -the, -then, -dhe, von: Baldoin (1226) 164. Heino (1236 58) 459, 460, 480, 521, 530, 635, 1072. Heinrich, mil. (1252) 906. Lndolf (1256) 995. Vgl. Winthem.

Wendhansen, Went-, Wint-, Wenethnsen, von: Baldnin (1240) 598. Basil {um 1221 1243) 23, 405, 505, 517, 681, s. Brd. Gunzel v. Osterode. lordan, canon. Hild.

Wendt-, Wenet-, Went-, Wendhnsen, wüst hei Ringelheim, 217, 496, 707, 722, 876.

Weneden s. Weende.

Wenedhnsen, Winthnsen, jetzt Thale a. Harz, Kloster 519. preposita un- genannt (1228) 94.

Wenemar vgl. Hildesheim, st lohann. decan., canon.

Wennerden, Wenerde, wüst bei Sarstedt, 442, 640, 658, 689, 743, N. 13. - von: BasU (1240) 640.

Wennigsen, Wennekesen, Kr. Linden, Kloster, 1054, N. 20.

Wentorf, Kr. Isenhagen, 713, 852.

Werberge, Wereberge s, Wehrhergen.

Werden a. d, Ruhr, abbas ungenannt (1246) 764.

Werder, y. s. de Insula. Werenbold vgl. Demebuig, prepos. Werenburgis, JFV. des Geriiani {um 1290)

308. Werendagus vgl. Aehtum, ciTis. Werini, Heinrich, canon. st Bonil in

Halberstadt Werl«, Werlle, wüst bei Schiaden, 832,

354, 355, 595, 596, 632, 684. - pleban.

Aolfns (1232-40) 855, 567, 56a -

von: Alexander u. Basil, milit (1286)

466. Wermersen s. Farmsen. Wemeco, Wemeke, Wittwe des Konnd

(1258) 1091. Vgl. Steterbuig, moniaL Werner, Wemherus (1224) 110. (1287)

482. - prepos., wof {um 1260) 1127.

in Solschen (1226) 188. homo ducis (1246) 780. serms des Heiniich Bock {um 1244) 707. Vgl. Bettmar, V. Bolanden, T. Bollensen, ▼. Borsum, y. Bortfeld, y. Brakel, y. Braunschweig, st Biasii yicedonL, canon. Brunsräe, y. Burmester.

Dolgen, V. FlOthe, v. Heere, y. Hildesheim, canon., scolar., at Andree canon., st Bartholom. prepos., st. Cnkios custos, canon. Ibere, y.

Indagine, de. Lamspringe, prepos.

Lichtenberg, y. Minden, st Mar- tini prepos. Osterode, y. Suselis, y. Wienhausen, prepos.

Wernigerode, Hospital in 736.

comites v. (1221—46) 35. Bertold (1225-27) 138, 207. - Gebhazd (1238 -55) 512, 517, 582, 626, 981. Her- mann, prepos. in Heiligenstadt, canon., electus Hild. Konrad (1225—45) 138, 207, 466, 512, 737.

von: Gerhard, canon. st ManrioiL Heinrich, canon. st Sim. et lüde m Goslar.

Wemo vgl. Bmne, in. Winsenbuig,

pleban., capellan. Werre s. Wehre. Werstede s. Wehrstedt Wertbike, ob Warpke? Thetmar y., sery.

(1239-41) 541, 627, 637, 689, 641. Werthe, Dietrich y. (1288) 511. Wesohende, Konrad y., ciy. Hild. Vgl.

Wechene. Weser, die 167. Wesseln, Westenem, -neim, Kr. Marien-

rode, 102, 638, 988, 1014, 1015, 1103.

von: Hermann (1227—51) 217, 222, 237, 243, 337, 372, 787, 883.

Westenem, Westerein, wüst bei Idensen,

723, 724. Westerberg, der 1159.

Westerbiwende Winand.

876

Westerbiwende 8. Biewende, Gross-. Westerhansen, -hosen, Siegfried ▼. (1224)

110. Westerholt 8. Botibeig. Westerhoye, Amelnng ▼. (1256) 998. Westfkl, Westfalns, Westvalns, Heinrich,

ciy. ffild. lohann, canon. st Maoii-

eii. lohann, canon. st. Cmcis? (um

1240) 611. Wiselns (1251) 858. Westfelde. Bertold u. Bertold y., milit,

Brd. (1258) 1090. Frowin y., ciy.

in Alfeld. Wetohenede, Eonrad y. (1283) 365.

Vgl. Wechene. Wettebom, Wetebome, Adelheid y., u.

T, lohanna, Hild,, dann Oanderaheim,

MiniBter. {um 1230) 300. Wettesingen, Wetesingen, n^, v. Volk-

maraen, ecclesia 660. cleric, lohann

(1242) 660. Wezeins 8. Wicelns. Wezene 8, Weetsen. Wibbecke, Wikbeke, Thetmar w. Bodo y.

(1229) 276. Wiboe, Heinrich y. (1224) 110. Wicboldns, vgl. Bodenstein, y. Hildes- heim, canon. Medereke, y. Metele,

y. Osnabrfick, decan. Wicelns, Wizelns, Wezhclns (um 1230)

301. Vgl. Nege, y. - Westfal. Wicenbnrch s. Weissenbnrg. Wichmann, Wih-, Wigmann, (1226) 188.

Vgl. Achtum, y. Einbeck, canon.

Harlesse, y. Hildesheim, st Gode- hard. monach. Magdeburg, st Marie prepos.

Wichmot, Fr. de8 Alsith (1240) 587.

Wickems' Frau Immeka, Ministerialin d€8 Ändreasstiftes (1241) 654. Vgl. Bodenbnrg, y. Eime, y.

Wicpertns s. Wipert

Widego, sery. (1241) 641. Vgl. Berknm, y. Brannschweig, cleric. lerze, y.

Widekind, Wi-, Wedekindos, -kinnns, -kinns, presbiter (1223) 76. camera- rius (1239-58) 541, 639, 641, 772, 1081, 1085. Vgl. Bönnien, y. Der- sem, y. Dorstadt, pleban. Forste, y. Gerstenbfittel, y. Hildesheim, st Michael, monach. Minden, episc.

Plesse, y. Poppenbnrg, com. y.

Bhttden, sacerd.

Wideshnsen, Heinrich y., canon Ganders-

heim. Widoldns vgl. Emmerke, y. Wiedenrode, Kr. Celle (1235) 422. Wieland vgl. Bienrode, rector eccies.

Wienhansen, Winhnsen, Kr. Celle, Aus- stellungsort 576, 639, 647.

- Kloster 268, 831, 360, 889, 394, 419, 422, 425, 530, 576, 639, 641, 647, 661, 662, 688, 709. 710, 727, 901, 907, 922, 959, 972, 982A., 1049, 1058, 1086, 1086, 1113, 1137, 1146. pre^ po8. Werner (1229-44) 268, 381, 530, 641, 661, 709. - Banetiman. (1229) 268.

von: lohann (1242) 662. lohann, canon. st. Blasii in Braunschweig.

Wierland, Vironensis, diocesis 1012. episeop. Dietrich y. Minden (1252—60) 905, 1010, 1012, 1152, 8. capeUan. Heinrich (1257) 1012.

Wihmannus 8. Wichmann.

Wikbeke «. Wibbecke.

Wilbrand vgl. Eidingen, y. Emmerke, y. Gestoif, y. Hallermnnd, com. y. Hareboldessen, y. Insola, de.

Magdeburg, archiep., prepos., st Nicolai prepos. Paderborn, episc.

Reden, y.

Wildeshausen 839. prepos. Hildeward (1219) N. 3i. canonici: lohann, Nico- laus, loseph (1250) 839.

Wilhehn, Wülehnus (1171-90) N. 7. - Vgl. Bossenleye, canon. Braun- schweig, st. Blasii canon. Burgdorf, pleban. Goslar, Neuwerk, conyers. Hildesheim canon., st Bartolom. canon., st. lohann. canon. Hoym, y. Holte, y. lohanne, de sancto. Kaiser. Minden, episc. Paderborn, cellerar.

Peine, pleban. Rosenthal, y. Sachsen, ducis marsc. Schwerin, episc. ^ Slengerdes. Sulta, de.

WUkeri, lohann (1232) 354.

Willebadessen, Wilbodesheim, Kr. War- burg i. W., Kloster 779.

Willems vgl. Hildesheim, st Andr. canon.

Willikinus vgl. Braunschweig, st Blasii canon., ducis marsc. Rosenthal, y.

Sachsen, ducis marsc. WUmerus (1226) 188.

Wymandus, Brd. des Konrad (1226) 164.

Wyngestede a. Winnigstedt

Wimmenhusen, H. y., s. T. Lutgard Cor- veyer, dann Bild. Minister. (1223-41) 95. Giselbort y., s. T. Hilsebe Hild., dann Corveyer Minister. (1223-41) 95.

Wimpfon, Ausstellungsort 189, 190.

Winand, Brd. des Bertramm (1234) 404.

Vgl. Adyocatus. Bossenleye, canon. Braunschweig, st Blasii decan., canon. Dorstadt, conyers.

Hildesheim, st Andr. canon.

43*

676

Winde Wohldenberg.

Minden, dioc. cleric. Ohmm, pleban. Solschen, pleban.

Winde, Windin, Wendin, Ladeger v. (1237) 408, 409. - Vgl, Wedem.

Windelbnrgis , Wendel-, Winnelbnrgis, vgl. Brannschweig, ▼. -- Lehre, ▼.

Winge 8. Uefingen.

Wingerode, Brüder v, (1226) 164.

Winnigstedt, Winninc-, Winning-,Winge- stede, f7on; Albert (1228-39) 261, 524, 8. Brd. Friedrich (1228) 261. Hein- rich (1227) 217.

Winninghaasen, Winninge-, Winnihnsen, von: Gerhard (1239-51) 584, 636, 564, 858. - Heinrich (1234-36) 404, 452.

Winthem, ob Wenden?, Baldoin v., mi- nist, ducis Sax. (1222) 50.

Winthusen 8. Wenedhnsen u. Wend- hansen.

Winverii, Heinrich (1256) 985.

Winxenborg, Wincenborch, so, v. Alfeld, castmm 121, 322. Ansstellongsort 289, 340, 351, 389, 392, 415, 510, 512, 515, 518, 541, 665, 681, 709, 729, 989, 999, 1000. - pleban. Wemo (1230-32) 289, 340. capellani: Wemo (1228) 262. Heinrich (1256) 989. castel- lani 146, 415. portenar. 485, 492. von: Gertrud, sanctimon., priorissa in Dorstadt

Wipert, Wicpertus (1141) N. 6. Vgl. Gallina. Himmelsthttr,T. Uefingen, V. Ummein, v.

Wittenvils, Oda u. Cecilie ▼., ancille Christi in Dorstadt.

Wiselns s. Wicelus.

Wlflede 6. Wnlfelade.

Wlferove 8, Wnlfgrove.

Wlotedhe s, Flöthe.

Wlvinge, -husen, «. Wttlfingen, Wttlfing- hansen.

Wohle, Welethe, Wolethe, Wolede, We- lede, Walede, Waledhe, Welide, Wa- lethe, Wolede, Kr, Marienburg, 228, 338. von: Cesarins (1227-57) 242, 285, 331, 391, 414, 422, 425, 452, 458, 547, 560, 589, 641, 643, 661, 680, 688, 710, 714, 860, 863, 868, 883, 902, 907, 920, 942, 1021, Hild, Ministerial 285, 413. Cono u. Tt. Lrmtrad u. Intta (1227) 223. Gerhard (1251) 872. Hartmann, S. de8 Cono (1227-32) 223, 337. Hein- rich (1252) 907. lohann, S. de8 lohann (1235-52) 430, 597, 601, 892, 909, 910, 993. Eonrad, Brd, des Heinrieb (1252) 907.

WOlpe, comes Bernhard y., 8, Wittwe Eonigunde (1223) 90. - Konrad (1223) 90 A.

Wöltingerode, Wal-, WÖtingerot, JSr. Go8lar, Aosstellangsort 511.

Kloster 19, 58, 220, 255, 459, 460, 478, 480, 495, 611, 521, 666, 666, 582, 618, 627, 711, 820. 841, 869, 876, 886, 887, 928, 970, 1006, 1032, 1162, 1168, 1156, N. 38. preposU, (allgemj 841. Lambert (1237- um 1257) 496, 511, 582, 618, 679, 711, 733, 742, 820, 869, 887. ohbaHsse (aUgemJ 841. Ida (1236-49) 459 n. A., 460, 496, 582, 618, 820. Adelheid (1251) 869. un- genannt (1253— um 1257) 928, 1166. priori88a Adelheld (1249) 820. eelleraria 886. mag. infirmarum (allgemj 820, 841. Adelheid (1249-50) 820, 841. sanctimon. 611, N. 88. Wohldenberg, L. u. L com. y. (um 1250)

886. Jratres: Thideric. de Oyili, lohann Sntor, Herbord, Ekbert (1249) 820.

Wohlda, (Lilienthal) n. v. Bremen, Kloster

553. Wohldenberg, Wolden-, Waiden, Volden-

berg, n. v. Bockenem, 237. Anastelliuigs-

ort 872, 831. eomitia 93. eapel-

lanus Heinrich (1227) 241.

comites von: (1244) 711. patroni ee- cles. in Ottbergen 831. Bnrchard U.^X cnstos, prepos. Hild., prepos. st Petri Goslar., prepos. 8t. Blasii Brannschw., archiep. Magdeburg. Bnrchard IIL, S. des Hermann L (vor 1208-58) 248, 458, 570, 572, 588, 589, 616, 629, 711,

737, 762, 772, 790, 797, 831, 927, 964, 1080, 1078, N. 26. Heinrich L (1223-51) 61, 93, 111, 144, 179, 207, 208, 217, 222, 229, 237, 240, 241, 243. 269, 305, 318, 837, 371, 399, 401, 403, 408, 409, 410, 424, 459, 460, 465, 476, 506, 509, 512, 513, 514, 517, 623, 534, 562, 563, 570, 572, 616, 629, 643, 672, 677, 679, 708, 711, 713, 721, 722, 781, 732, 733, 737, 738, 742, 751, 772, 791, 798, 835, 868, 869, 875, (erw. 1251)

887, (1265) 964, pincema 61, s. Fr. bez. WiUufe Sophie (1251) 875, 886, 887. Heinrich III.. 8. des Heinrich L (1238-60) 609, 629, 635, 648, 711, 713, 717, 721, 722, 731, 732, 783, 787,

738, 772, 791, 869, 875, 876, 964. 995, 1009, 1078, 1140, 1148. Heinrich EL,

^) Vgl. wegen dieser Zahlen die Stamtn- tafel der Grafen von Bode in der ZeU- Schrift des Marzvereins 23 (1890).

Wohlenhansen Wülfingen.

677

S, des Hennann I. (1240 58) 572, 588, 589, 629, 711, 761, 798, 800, 881, 927, 964, 1078. Heimann I. (1228 -48) 93, 111, 144, 179, 207, 208, 217, 222, 237, 240, 241, 248, 269, 296, 305, 332, 337, 365, 371, 372, 399, 401, 403, 408, 409, 410, 424, 446, 450, 459, 460, 465, 506, 509, 511, 512, 513, 514, 517, 528, 534, 562, 563, 570, 572, 588, 589, 616, 629, 679, (erw. 1244) 711, (erw. 1246) 772, 799, (erw. 1255) 964, s. Frau Sophie (um 1250) 831. Her- mann m., S. des Heinrich L (1284—60) 399, 509, 664, 572, 711, 787, 738, 761, 791, 798, 844, 869, 870, 876, 928, 964, 1078, 1143. Hermann ü., Sohn des Hermann I., canon. Hild. Hoier, S. des Heinrich I. (1238 60) 509, 711, 737, 875, 876, 964, 1078, 1115, 1143. Ludinger (1199 1206) N. 20. - Lndolf, 8. des Heinrich I., prepos. Ck>8lar., canon., prepos. Hild. L. u. I., Tt, des Heinrich I., sanctimon. in Wöltingerode. Sophie, T. (?) des Heinrich I.. Fr, des Heinrich y. Hom- hurg (1247) 791. comitum scriptar Ulrich (1242-60) 672, 839. dapifer qaond. Gnnzelin (vor 1208) N. 26. Sjgehard (1227) 217, 237, 241, 243. - tninisteriales 313.

Wohlenhansen, Waiden-, Woldenhnsen, Kr. Marienhurg, 119, 497, 631. Wald Sonderen bei 631. von: Ernst, mil. (1284-41) 898, 899, 631.

Wolbert, Woltbert, vgl Berknm, v. Hoheneggelsen, y. Klanen, in.

Wolbrechtshansen, Wolbrehtishnsen, Her- mann y. (1229) 276.

Wolcmams s. Volcmar.

Woldems, sacerdos st. Stephan!, in Goslar? (1224) 111.

Wolfenbttttel, Wolferbotle, Wnlferbitle, Wlferbutle, Wolfisbutle, von: Beatrix, T. des Barchard, sanctimon. in Dor- stadt. Bnrchard, S. des Gnnzelin (1223-58) 68, 406, 432, 696, 598, 684, 776, 849, 856, 1017, 1071, 1088, 1092 n. A. Bnrchard, S. des vor, (1240 —58) 596, 1071. Ekbert, S. des Bnrchard (1240-58) 596. 1071. - Ekbert, 8. des Gnnselin (um 1234- 1249) 406, 459, 460, 480, 506, 530, 595, 596, 698, 635, 823, 849. Gnn- zelin dapifer (1223—53) 61, 67, 146, 357, 371, 381, 406, 432, 465, 450, 606, 564, 595, 596, 598. 711, 742, 805 („y. Peine"), 849, 855, 926, 927, s. S, GnnzeUn (um 1234-50) 406, 596, 849.

Hermann, S. des Bnrchard (1258) 1071. Vgl. Assebnrg, y. der.

Wolframm, Wnlyerammns (1238) 616. Vgl. Breite Strasse, y. d. Ichters- hansen, prepos., canon. Weissen- borg, abbas.

Wolframmi, Wnlferammi, Hermann (1260) 1137. Hermann, ciy. in Brann- schweig.

Wolfswerder, TViese hei Hildesheim, {i2i,

Wolmari s. Volcmari.

Wolmote s, Wallmoden.

Wolradns s. Volrad.

Woltberti fil. lohann s, Klanen.

Woltcroye s. Wnlfgroye.

Weltmann s. Waltmann.

Woltorf, -torp, Amt Vechelde, 804.

Woltwiesche, Woltwish, Christine, Ger- trud n. Hermann, Kinder des Eyerold y., litones st. Cmcis, dann v, Lam- springe (1252) 902.

Wolyinge s, Wülfingen.

Wostenhagen, Herbord u. Fr. Zacharia y., ciyes in Halberstadt.

Wostenstochem 666.

Worms 418, 793. episcop. Heinrich (1223-26) 61, 62, 72, 177. Landolf, elect. (1236) 426.

Wreden s, Freden.

Wrisbergholzen, Holthusen, Diderkinge- hnsen, Kr. Alfeld, 102, 262, 964. ecclesia N. 18. pleban. Heinrich (1258) 1090.

von, y. Holthnsen : Dietrich (1226—56) 164, 193, 239, 262, 289, 327, 832, 386, 387, 345, 347, 851, 365, 390, 415, 445, 472, 574, 640, 653, 664, 677, 679, 680, 681, 685, 689, 709, 721, 752, 754, 964, 966, Hild. Ministerial 262. Hngo, Brd. des vor. (1227-60) 237, 239, 243, 268, 269, 289, 322, 332, 336, 337, 347, 351, 365, 366, 414, 415, 419, 445, 450, 472, 511, 612, 515, 534, 641, 555, 657, 558, 559, 562, 563, 567, 568, 575, 676, 591, 637, 639, 640, 641, 661, 662, 665, 677, 679, 680, 681, 684, 685, 689, 703, 709, 714, 717, 738, 870, 915, 964, 966, 1021, 1023, 1042, 1062, 1063, 1107, 1109, 1134, 1141, 1159, Hild. Ministerial 413, 1042. Hngo, 8. des vor. (1242) 665.

Wrowin s. Frowin.

Wülfingen, Wolfinge, Wulyinge, -che, Wlyinge, WJfinge, WWing, von: Albert (1230 46) 293, 634, 663, 678, 689, 717, 763. Albert, 8. des Arnold (1243-44) 663, 678, 717. Arnold (1230-44) 293, 469, 663, 678, 717. - Bertramm, Brd, des Albert (1242—46)

678

WlUflDghansen Zweidorf.

663, 678, 717, 763. - Ernst (1228-62) 262, 298, 908. HermanD, Brd. des Bertramm (1242-52) 663, 717, 763, 908. lohann (1236-58) 469, 695, 609, 678, 685, 689, 1062. Konrad (1236-60) 416, 469, 518, 717, 857, 933, 1148. Nandwlg, s. Fr. Adel- heid, 8, Schuf, Intta, 8. Brd, Gerhard y. Gandersheim (1263) 914. Vgl, Book, Wnlfinge. Wülfinghansen , Wulfecnsen , WWing-, Wime-, Wnlvenk-, Wlfinkhnsen, Kr, Springe, 549, 609, 653, 678, 937, N. 13.

Kloster 481, 618, 549, 603, 609, 642, 651, 652, 653, 678, 908, 937, 956, 1003, 1126. prepoeit, Heinrich (1236—69) 431, 451, 595, 603, 609, 987, 1116. 8anetiman.: zwei Ti. u, zwei Nickten des Thetmar t. Oddincrodhe (1235) 431.

wm: Albert, mil. (um 1240) 609. Arnold, mil. (1236) 452. Bertramm, mil. (um 1240) 609. Ladolf, mil. (um 1240-1251) 609, 669, 763. 803, 867, 868.

Wflnbnrg, Her-, Er-, Arbipolis 862, N. 19. Ausstellungsort 197.

ecclesia 449. episeapi: Otto (1221-28) 10, 82. Hermann (1235) 411, 426. canonici: Devard (1235) 426. Salomon (1224 37) 98, 272, 479. cleHci N. 19.

Walfelade, Wlflede, lohann y., ciy. in

Lanenrede. Wnlfhardns, Wolferas, vgl. Hisce.

Insnla, de. Monetarins. Pattenien,

gogray. Beden, y. Wül^ove, Wliigrove, WMgrofe, Wolt-

eroye, Bertold, mU. (1251-55) 875,

876, 979. - Heinrich, mU. (1260) 882.

Hoyer, canon. Hild. Hoyer

(1238-61) 515. 751, 762, 876. Wnlfinge, Ladoli, lohann u, Dietrich,

Brd, (1254) 958. Vgl, y. Wttlfingen. Wnlradns 8, Volrad. Wolferammns «. Wolframm.

Wnnstorf^ Limmer u. Roden, comiUs v.: Heinrieh (1242 59) 662, 727 il A., 1099. HUdebold, Brd, des Liidolf, canon. Bremen., preposit Bnstringie. - Konrad (1215) N. 28. Konrad u. HJldebold, Brd, (1199-1206) N. 20. Konrad, Brd. <iM Heinrich, (1236-45) 478, 662, 727 u. A. Konrad (1288) 1092. - Lndolf (1256-59) 1006, 1082, 1062, 1099 A. Salome, Schw, des Konrad u, Heinrich, sanotimon. in Marienwerder. camitum scriptor Halmaros (1256) 1006.

von: Gottfried'« Fr. Isingard, Hiid. Ministerialin (1224) 109. lohaiin, canon. Gandersheim.

Xisele, unbestimmt 355. Xzeredhe s, SOderhof.

Y 8, I.

Z.

Zacharia vgl. Wostenhagen, y. Zacharias (1227) 220. (1282) 854.

Vgl, Brannschweig, st. Blaadi eaaoib

Halberstadt, st. Bonifac. canoiL Zchiarstlde s. Sarstedt Zeheninghe s, Cheninge. Zeitz, episeop s. Nanmbnrff. Zellerfeid, Gclla, abbates: (allgem,) 743.

Gerhard (1233) 871. ungenannt (1254)

944. Heinrich (1268) 1089. - von: Giseler (1249) 820. Zerede, Zerthe, Zherede s. Söderhof. Ziethen, Fr, Brandenburg, AusatellungB-

ort 1026. ecclesia 1025. Zokehei s, Solschen. Zterdede s. Sarstedt Zuirin s. Schwerin. Zweibrflcken, de duobui Pontibus e&mss

Heinrich (1221) 4. Zweidorf, Tyedorp, Ami Vechelde, 909.

Glossar und Sachliches.

Abendmahlzeit, cena 442.

Abgaben, petitio 410. Freiheit von 197. Erlass yon 1016. Streit wegen 590. synodalia 690.

Ablass, Indolgens 20, 117, 206, 260, 266, 272, 278, 320, 321, 823, 334, 335, 339, 342, 850, 361, 370, 427, 487, 488, 498, 734, 769, 793. 794, 817, 884, 838, 888, 894, 896, 897, 898, 899 n. A., 905, 948, 970, 1002, 1010, 1020, 1022, 1087, 1065, 1079, 1119, 1120, 1135.

Ablösung der Filial- yon der Mntter- kirche 593.

Abmeiening 884.

AbsetEnng 479.

Absolntion 420.

achworde «. echtwort.

administratio temporaliom 1053.

advocare, Vogt sein 296.

advoeatio, Yogtei 114, 161, 171, 217, 221, 229, 243, 244, 282, 288, 284, 388, 365, 390, 404, 424, 433, 434, 459, 468, 476, 491, 524, 525, 531, 545, 568, 575, 579, 588, 595, 596, 626, 676, 677, 678, 693, 707, 708, 711, 721, 876, 908, 926, 964, 979, 980, 1085, 1097, 1118, 1129, 1142.

- -recht 193. -* -frei 842, 926, 1032.

triticnm adTocatie 410. adyocatos 121, 207, 292, 311, 434, 552,

616, 625, 653, 824, 958, 1058, 1070. posterior 112.

Ämter der Handwerker 197, 415. Afterlehn, nterqne gradns et ordo 752. allodiom 188, 253, 389, 394, 459, 557,

596, 632, 704, 753, 798, 876, 1029,

1083, 1117, 1128, 1129, N. 7. - Vgl

Vorwerk. Almosen 258, 479, 739. Altarlehn, donnm altaris 666, 675, N. 13. AltersTersorgong 604. ambo, erhöhter Platz im Dam, 271. Amtshandinngen, bischöfliche 88, 740. Amtmänner e. oMciati.

anathema maranatha 89.

angaria et perangaria 711.

anni discretionis, pnbertatis «. Volljährig- keit

anniversarins, Jahrgedächtnis 200, 270, 274, 306, 376, 407, 483, 493, 497, 506, 530, 538, 547, 571, 585, 610, 654, 705, 744, 745, 843, 850, 851, 875, 885, 917, 923, 977, 1034, 1061, 1142, N. 33.

annona pnrgata 947. -^ synodalis 1046.

annns et dies 516.

annlns pontificalis 789, 1127.

appellatio 625, 814.

arbitri 807, 699, 700, 753, N. 18, 84.

armarinm, Schatz, N. 80.

Arme, panperes 145.

Armenpflege 238.

armigeri ^5.

arvnm, Feld 355.

Ausgaben, Ersati der 1090.

Aussteuer 223.

Auswanderung 445, 795.

Autonomie der bisch. Städte 333.

avena synodalis 890.

B.

Badestube «. stupa.

Baldachin 115.

balniare, baden? 1127.

bannus episcopalis 193, 207, 222, 223, 271, 296, 337, 591, 1144. - imperialis 490. Vgl Exkommunikation.

baptisterium N. 13.

Bauermeister, magister ciyium 112.

Bauten a, Gebäude.

beddemund s. ins pudicicie.

bedellus, bodellus 310, 795.

Beerdigung, Begräbniss s, sepultura.

Bekleidung, Stiftungen für 510, 568, 1061.

Belagerung 57^, 823.

Beleuchtung 274, 702, 704, 820, 923, 977. Vgl, auch candela.

benedictiones 789.

680

benefidum divina.

beneficiom 9, Lebn.

ecclesiasticom «. prebenda.

Beranbnng 996.

Ber^Iente 1120.

Beriebt an d. EOnig 212.

Bestätigung von Besitz 102, 158, 421, 969, 971, N. 14, 24 a. - von Privi- legien 85, 86, 174, 175, 177, 418. - von Verkauf 91. des Biscbofs 784.

Besuch bei Kranken 1046.

Bibel 141.

Bibliothek, Bttcher 94, N. 88.

Bildliche Darstellung dei Himmelfahrt Christi 270.

Bitte, erste 288, 659.

Blut Christi, Verehrung des 42.

Blutgericht 887.

bona libera s. Freigüter.

bottus, Stiefel 1046.

Briefe 80, 699, 620, 621, 827, 1082, N. 22, 29.

Buden auf dem Markte 826.

Bürgen s. fideiussores.

Bürger ist Ministerial 888. ist Ritter

Burgen s, Schlösser, burmester 482, 696, 914, 1111.

cahos = chaos 882.

calciamenta, Schuhe 554.

calix, Becher 87.

campana, Glocke 866.

candela 704, 882, 848, 851, 928. noc-

tumalis 702. Vgl, Beleuchtung, canones 829.

eappa, Mantel, Kappe 1127. capsa, Kasten, Schrein 87. carbones 91, 805. cathedra magistraliB 768. cautio fideiussoria 1015. census s. Zins. chrisma 248. Chorus 1116, 1127. cirotheca, Handschuh 588, 789. circumvenire, betrügen 80. cives, Bauern 810 u. ö. claves ecclesie 1000. clenodia secularia 588. clerus et plebs 585. clippeus, herschilt 62. Collationsrecht 239, 978. collecta „Inclina'* 935. eolloquium 51, 408. coloni 145.

comitatus, comitia, goding 119, 261. comitium a. placitum.

compedibus mancipare 787.

concilium generale 255.

condescendere = consentire 820.

conflrmatio s. Bestätigung.

Consecration 238, 893.

consuetudo terre 112.

consolatio, Magentrost, Abendessen 346,

402, 456, 571, 704, 763, 1061, 1091. contumacia 164, 216, 985. coquina 145. Corona, Tonsur 100. culcitra, Bettdecke 1127. curia claustralis 827, 990, 1096. -- im-

perialis 61. domestica, sethelhof 356. currus, Wagen, Verpflichtung zur Zufuhr

der Lieferung 459. cussinus, Kissen 1127.

dalmatica, geistL Gewand, 789.

debitores s, Schuldner.

decima. Zehnten 88, 282, 240, 241, 276* 277, 287, 325, 331, 332, 336, 846, 371. 408, 409, 419, 480, 482, 436, 442, 460t 452, 458, 463, 464, 469, 473, 486, 500. 505, 506, 508, 510, 511, 512, 513, 614. 515, 516, 528, 540, 541, 647, 648, 656. 567, 662, 670, 672, 574, 576, 678, 682» 588, 596, 616, 627, 629, 632, 633, 634. 686, 637, 638, 639, 640, 647, 661, 663« 664, 676, 680, 688, 689, 690, 709, 718. 752, 765, 772, 778, 798, 802, 808, 828. 830, 882, 827, 864, 867, 869, 873, 877. 881, 907, 910, 921, 922, 924, 926, 986. 937, 942, 952, 963, 962, 968, 964, 972. 975, 982, 1009, 1017, 1021, 1026, 1064. 1067, 1068, 1078, 1076, 1076, 1077, 1083, 1086, 1097, 1102, 1108, 1109, 1110, 1111, 1112, 1113, 1116, 1128, 1129, 1130, 1184, 1137, 1146, 1146, N. 27, 34 u. ö. - maior 402, 486, 492, 832, magna 831. minor, minuta 402, 441, 457, 485, 492, 832. novalis 237, 414, 665, 732, 882. coUeotor decime 694.

decollatio 112.

Degradation 887.

denarii ebdomadales 1142. novi 790, 988.

detentio, Gefangensetzung 787.

Deutsche Urkunde 167.

Dingbiergeld 310, 608.

Diöcesanrecht, -gerichtsbarkeit 147—166, 159, 162, 170, 173, 185, 189, 190, 262.

discipline scolastice 768.

divina impedire, prohibere, suspenders 216, 612, 792.

Dom g^erra.

681

Dom, Ban 320, 821. kupfernes Dach 279. Vgl, Hildesheim, Dom im Pen.- n. Ortsreg.

donom altaris s. Altarlehn.

Dotieran^ 392.

echtwardus, ethwert, ewort, achworde, echtwort 224, 491, 991, 1062.

edificia «. Gebäude.

eheliche Pflichten 298.

Eiche, Malstadt anter der 296.

Eid des snkttnft. Bischofs 1068. Lehns- 262. - Tren- 1117.

Einlager 57, 285, 402, 428, 452, 463, 464 847.

Eintritt ins Kloster 265, 1059.

EinTerleibong, incorporatio 374, 456, 718, 755, 818, 856, 928.

emenda, emendatio, Busse 237, 1142.

Empfehlnngsschreiben 124, 266, 314, 799, 854.

emongere, rülpsen 30.

Enthauptung, pena decollationis 112.

Entschuldigung wegen Krankheit 532.

erarium, Schatzkammer 858.

ErbUchkeit des AUods 258.

Erbrecht der Kinder 919.

Erbschaft 416, 417, 1079. der Nonnen 1153.

evictio 317, 1144.

exactiones et petitiones 711.

exceptio, Eintcand 21.

exequie 1070.

Exkommunikation 67, 163, 168, 176, 191, 196, 211, 213, 215, 216,247,255,278, 365, 449, 510, 546, 612, 716, 750, 759, 801, 930, 944, 946, 985, 988, 992, 996, 1000, 1018, 1105, N. 19, 26, 36. be- schränkte 889. Exkommunizierte 164. Vgh Interdict

exemptio 46, 248, 469, 833, 918, 994, 1029.

exuyie 604, 1013.

F.

famUia 327, 1046, 1117.

Fehde, guerra 179, 180, 208, 235, 246, 377, 572, 704, 823, 1056.

feodum s. Lehn.

fermm, cum quo balniatur (d. h.?) 1127.

Feier, besondere, des Festes loh. ante port. Latin. 851, der Octaya natirit. Marie 935, der h. Maria -Magdalena 895, des h. SÜTOster 356, Pauli Be- kehrung 346.

Feuerstätte 74.

fideiussores, Bürgen, 242, 810, 357, 414, 430, 464, 467, 485, 491, 492, 547, 560, 605, 608, 611, 696, 697, 700, 701, 731,

753, 787, 785, 797, 846, 847, 915, 999,

1053, 1144. fideinssio 990. Vgl.

warandus. fibula choralis 1127. Fischerei, piscina, piseatura 494, 858,

987, 1062. FlussableituDg 50. firatemitas s, Ghebetsbrttderschaft. Freie, liberi 822. ius liberorum 575. Freigüter, bona libera 188, 714, 880. Freilassung, dimissio 24, 654. Fünfte, der 725. FuBsfaU 285. Fusswaschen, mandatum 1096.

Gärten 558, 585, 656, 824, 850, 863. Vgl, pomerlum.

Garantie s. warandia.

Gastfireundschaft 117.

Gastrecht 340, 879.

Gebäude, edificia 23, 57, 285, 693, 698, 703, 824, 917, 937, 1090, 1097.

Gebetsbrüderschaft, fratemltas 50, 235, 236, 295, 354, 879, 407, 459, 469, 511, 520, 587, 600, 739, 791, 850, 873, 965, 987, 1031, 1044, 1069, 1106, 1120.

Geburtsfehler N. 21.

Geld, Währung s, Orisreg, die Städte- namen.

Geleit 1038.

gener = Toehtermann 545.

Gericht, iudioium 452, 771. Gerichts- barkeit 653, 815. sententia 291, 808, 337, diffinitiYa 652. sententiam querere 591. in sententia querere 292. sententiam facere, sentenliare 271, 296. sententiam dare 292. iusticie defectus 257. instrumenta iudiciaria 459. VgL ius, goding, gogreye u. s. w,

Getreideabgabe 824. VgL annona.

Gewähr s, warandia.

Gläubiger 429.

Gnadenjahr 231, 745, 762.

godink, comicia 112, 261, 433, 434, 469, 525. Vgl, placitum, greveding.

gogreve, gomyius 112, 261, 294.

Grab des Bisch. Hesilo 656.

Grabenanlage 847.

granarium 145, 442.

Grenzberichtigung 167.

greyeding, comicium 416, 417. Vgl. godink.

Gründung y. KlOstem 19, 165, 809.

gulositas, Schlemmerei, Feinschmeekerei N.29.

gwerra s, Fehde.

682

H. Messen.

Hagel- n. M&nseschaden 947.

Häretiker s, Ketzer, Sekten.

Handweiksämtei 197, 415. -meister 197.

Hansgerät «. ntensiUa.

Heizung 666.

herschiit, clipeus 62.

Hergewette 1079.

hymnns 846.

Hörige, homo proprins, homines 705. Heirat der 445. werden Ministerialen 720, 911. transennt ad dominnm 414.

Hof tag 192, 417.

Holznntzong 8. ntilitas lign.

homaginm 285, 494.

homininm 262, 547.

homines libeii 237, 812.

höre noctnme et diome 820.

horreiun 611.

I.

idolatria 789.

Imker, pnticlarins 611.

ymnos 846.

incorj^oratio 8. EinTerleibnng.

indncie, Abkommen 480.

Indolgenz s. Ablass.

infirmi 847, 1016.

Innung der Schulter 474.

insignia 62.

instrumenta indiciaria 459.

Interdikt 168, 255, 806, 1105.

inyestitara 10, 11.

ins hominnm 262. feodale 8. Lehn. secnlare 296. pndicicie = bedde- mnnd 1117. clanstralinm cnrianun 827. ministerialiom 262.

insticie defectns 257.

inrisdictio 8. Gericht

K.

Kämmerer 61.

Kapnzen fttr die Nonnen 898.

Ketzerei, Ketzer 71, 108, 107, 108, 861,

862, 868, 870, 885, 420. Vgl Sekten. Kirchen, geschenkte 841, 848. Kirchengat, -schätz 45, 49. Kloster^ttndnng 19, 165, 809. reform

519. Eintntt ins 265, 1059. Knabennnterricht 180. Kohlen 91. -brennen 805. Konzil 532, 578. Kranke, infirmi 847, 1046. Pflege 510,

841, 850, 887. Kreuzfahrer 18, 74, 209 u. A., 214, 282,

820, 246, 361. Kreuzpredigt 163, 226, 227, 885, 386,

427,687.

^.««-6 67, 78, 97, 98, 121. 127, 168, 179, 180, 192, 214, 218, 267, 509. gegen die Preussen 502. VgL auch Pi^erfahrt

Ladung, Ziüemn^ 906, 978. Landdüig «. placitnm. Landesyerweisung 235. Landfrieden (1222) 48, (1228) 66, 67,

(1229) 269, (1249) 814. lagena, JSrug, Flasche 1127. lathove, mansus litonicus 102, 658, 705^

758, 1088, 1117. lectiones 895. Lehn, feodum, beneficium, prestare 555.

Anwartschaft 121. erledigt 237, 262. - Eid 237, 262. Gfiter 1158.

Register 205. Afterlehn 752. Beichsiehn 60. ins feodale 712, 966.

libera bona «. Freigtlter.

li^edin^he 287, 262.

ligius siYC Über homo 287.

llgna sinodalia 1083.

litones werden ministeriales 34, 249,

669, 720, 911. ministerium litonis

670. Tausch «. <Im, litonissa 1117.

livor, Miesgunst 621.

lobium. Laube 787.

lucus 976. Vgl. Wald.

luminaria s, Beleuchtung.

luna, Mondalter, in der Datierung 480.

Mäuseschaden 947.

magister ciyium, Bauermeister 112.

magnates tene 564.

Malstatt 296.

maldratum 876.

mancipium 78.

mandatum, Fusswäsche 1096.

mansus litonicus s, lathoye.

manumissio 249.

manuteigium, Handtuch 1127.

marca = 18 soL 112. igne probate N. 6.

Markt 197, 890.

Marschall 61.

matutinalis, Messbuch 851.

membrum putridum ecclesie 988.

Memorienstiftnng 52, 838, 846, 864, 401, 407, 457, 468, 464, 483, 497, 600, 616, 523, 568, 634, 676, 724, 763, 7tfl, 861, 867, 884, 929, 1057. - Vgl. annlTOFsar.

mensale, Tischtuch 40, 1127.

Messen 285, 820. pro def onctis 70L

miles Beichsaeht

688

miles, Bfirger ist m. 244. wird MOnch

265. militari snis stipendiis 1083. Ministerialen 301, 858. Tausch s, das.

ins 262. Bfirger als M. 888. litones werden M., «. Ut wirdschl^ffen- barfrei 813. Belohsm. 61.

missale 854, 851.

mitra darf der Domhantor gebrauchen 481.

moltia 497.

Mondalter in der Datierung, lana 480.

moneta legalis 588.

monilia, Sehmuck überhaupt 789.

morgengave 610.

Mfthie, molendinnm 102, 217, 855, 405, 496, 591, 596, 682, 676, 728, 824, 847, 875; 887, 1062, 1122, N. 8. molendi- nanns 685.

Namensänderung von örtem 469, 1084.

nepos, Enkel 545, 617.

nemus quercinus 900, 908.

NiessnutB 508.

naTale, Rodung 224, 470, 565, 568, 1159.

decima novalis «. decima.

O.

obedientie, obedientiarii 604, 694, 696, 699, 885, 917, 923, 937, 967, 1005, 1117, N. 29.

ochteme, ohteme 188, 820.

Oel, heiliges 248.

Oelung, letite 1046.

Offenhaus 1041.

offertorium 866.

officia divina 961. yespertina 789. Vgl. diyina.

officiati 61, 182, 188, 670, 754.

oUa erea, Gefäss N. 26.

operari, opfern 583.

ordinatio 46, 208, 378.

oyentiones, Unterstützungen 1142.

P.

Pacht 8. Verpachtung.

palla eltmjm,Jltardecke 87, 789.

panis albus 977.

panstel, Salzpfanne 102.

patella, Pfanne 1127.

Patrimonium 47, 536, 564.

Patronatsrecht 185, 855, 536, 564, 764,

1035, 1047. peccata criminalia et yenialia 739. peregrinatio s, Pilgerfahrt pellicium varium, Pelzkleid N. 26. pensio s, Zins.

pepla crispa et orispata, gekrauste Sehleier oder Tücher 588.

petitio. Abgabe 410.

Pfarrei, Abgrensung 326. Einrichtung 866.

Pflichten, eheliche 29a

pigritari, lästig sein 621.

Pilgerfahrt, peregrinatio 187, 141, 209, 1012.

pilliolum, Käppchen N. 29.

pistoris officium 1158.

placitum, comidum 112, 404, 416, 417, 444, 446. 511, 580, 564, 629, 929, 958, 1042, 1070. - sub tdlia 1042. - Vgl. grcTcding.

plebs et derus 585.

pomerinm 281, 452, 575.

Prftbende, beneficium ecclesiasticum 78, 94, 281, 288, 268, 849, 856, 376, 878, 428, 438, 468, 493, 500, 516, 567, 585, 587, 699, 703, 728, 745, 749, 762, 768, 812, 859, 918, 940, 946, 948, 961, 978, 986, 990, 1005, 1013, 1019, 1045, 1052, 109k 1127, 1129, 1142, N. 29. ver- schaffen 78, 94^ 233, 859, 940. yacante 918, 946, 986. abwesender 961. an Bfiiger 849.

preces, prime 583, 659.

precium oastrense 262. scolasticura 1055.

preco 261, 483.

Predigt 1050.

predium 649, N. 6.

prescribere,f^oe'Aren696.— prescriptio21.

Privilegien s. Best&tigung.

Profess 443.

Propst, abwesender 1013. lu junger 950. Propstei verwaltet durch den Bischof 1085, 1047, 1098.

provisio 761, 768, 840.

Proiession 195, 196, 441.

putidarius, Imker 641.

quercus s. Eiche, questuarius 888. Quittung 537.

reoeptio canon. 761, 768. Rechenschaft 945. Rechtfertigung 895. Rechtsspruch, kaiserlicher 61, 62, 387. reeule, Demin. v. res 1012. Reform d. Klöster 519. rendia 8, 8, 10, 11. Reichsacht 887. -dienst 246. -lehn 60. -ministerialen 61.

684

reisa theatmm.

reisa 285.

Reliquien 133. des h. Godehard 698,

794, N. 9, 10. - der h. Maria 585.

der h. Mar. Magdal. 650. Residenzpflicht 812. Resignation 276, 758. responsoria 851, 895. Ritter 8, miles.

rochone, Ranchhnhn? 616 n. A. Rodnng 8. novale. rota, päpstl. N. 13. rotniarins, Schreiber, Notar 697.

sacrariom 23.

sacrilegium 278.

sandalia 789.

sarta tecta 745.

scapnlarJam Tel capncinm 898.

scepenbar 313.

SchadenersatE 194.

Schenk, pincema 61.

Schlösser, mnnitiones 146, 1036, 1039, 1040, 1041, 1043, 1053, 1071, 1112. - Bau 57, 1018.

Schmähschrift 352.

Schulden 49, 57, 142, 157, 264, 280, 429, 528, 606, 715, 716, 867, 942, 949, 986, 1056, 1112, 1118. yerstorbener Kanoniker 142. Zwang zum Be- zahlen 264, 280. debitor 999.

Schutzbriefe 32, 174, 219, 221, 255, 369, 385, 386, 652, 706, 741, 811, 891, 1138, 1152, 1156, N. 13.

sdsta 1127.

scola sacre pagine 621.

scolares, Anzahl der 254. ducisse 480.

scriptor regis 325.

segetes hiemales et estivales 753.

Sekten 362. Vgl. Ketzer.

sententia s, Gericht

sepulcrum domini in parascene 928.

sepultura 256, 1046, 1050, N. 13.

sequencia 346, 851.

serri milltares 947.

servitium 410, 497, 722, 884, 984, 1097, 1129.

sethelhof, curia domestica 855.

Sicherheit an Person u. Eigentum 1088.

Siegel, sstcei für dieselbe Person 1035.

Siegelbeschreibungen: Anno dap. ducis 1078. Biewende, Halt v. 375, Hel- mold T. 1059. Blankenburg, y. 1114. Bortfcld, V. 1021. Gramme, v. 1121. Dahlnm, ▼. 1109. Dassel, com. V. 317. Depenoe, v. 404. Dorstadt 756. ^ Ellessem, ▼. 598. Escherde, y. 188, 658. Eyerstein,

com. y. 285. Goslar, y. 1041. Gowbche, y. 1120. Hallermiind, com. y. 249. Hardenberg, y. 276, 631. Hugo {?), Domherr N. 28. Kaltonbom. Kloster 513. Kissen- brtlck, y. 513. Lauenrode, y. 285. Meinersen, y. 1067. F^rrmont, y. 550. Robert, Domherr N. 26. Roden, com. y. 1099. Schanfeld, com. y. 283. ~ Schwanebeck, y. 615.

Schöneberg, y. 686. Tossem, y. 877. Veten foro. de 270. Vom- holto, y. 1108. WWpe, com, y. 90.

Wohldenberg, com. y. 237. Silentium imponere 296.

silya s. Wald.

synodns 21, 108, 223, 292, 347, 398, 402, 708, 771, 1046, 1047, 1097. - gene- ralis 535, 676. Abgaben 590. synodalis annona 1046, ayena 390, liena 1033.

SpoBenrecht 182, 183.

Stadtrecht 826.

St&dtebttndnis 983.

Status malus terre 276.

Stipendium = prebenda 378.

Streit 1154. -> wegen Güter 291, 292, 307, 433, 434, 439, 459, 460, 478, 480, 499, 505, 560, 569, 604, 660, 699, 758, 805, 960, 998, N. 14, 18, 24, 26. ~ wegen Wald 746.

stramen, Stroh 753.

Studium 314, N. 29.

stupa, Badestube 1091.

Sflhne fttr Todtschlag 285.

subminister 61.

subofficiatus 61.

sunderen 631.

superarbitrium 307.

superpellicium, suppellicium 583, 1127.

sutor 820. Vgl. Sutor im Personenreg.

T.

Tafelgttter 57^ 1083, 1100.

Taufe 8, baptisterium.

Tausch yon Gütern od. L&ndem 92, 114, 224, 346, 375, 496, 566, 581, 596, 615, 631, 658, 668, 678, 747, 748, 756, 830, 831, 855, 947, 959, 976, 1048, 1054, 1080, 1092, 1129. - yon litan 249, 669, 670, 692, 902. yon Ministerialen 26, 31, 95, 110, 198, 199, 299, 300, 507, 522, 544, 595, 874, 955, 974, 1095.

tedale, Brandeisen, Rost 1127.

tegmen, Rleid für Nonnen 583.

Testament 141, 347, 545, 851, 1012, 1127. testatores 1127.

theatmm, Qildehaus 494.

theoloninm Znrflckgabe,

685

theolonium a. ZolL

trda 145.

tilia, plaeitnm snb 1042, 1070.

TodtBchlag 91, 2S5.

Tonsur, eorona 100.

Trinkgeld fflr die Zeugen 310, 608.

triticnm adyocatie 410.

tritorare, dreschen 758.

Tmchsess 61. Amt, dapiferatns 160.

tnnica, Oewand des Bischofs 789.

Toroneser, Geld 74.

r.

ongehovede (bona) 445. Unteilbarkeit der Hnfe 904, 1080. Unsicherheit der Wege 750. ntensUla^ Hausgerät 182, 183. utilitas lignoram, silyanun 102, 855, 375,

596, 682. nxorati et non nxorati 1046.

V.

yadinm, Pfand, N. 6.

venialis, verzeihlieh 739, 970.

Verbot y. Häaserban 235.

Vergleich 1139. ~ Vgl. Streit.

Verj&hmng 21.

Verlegung v. ElOster 469, 1034.

Verleihung 184.

Verpachtung, Pacht 611, 932, 993, 998, 999 1000.

Verpfindung 285, 476, 578, 751, 876.

yestimenta leyitica et sacerdotalia 789.

Vieh 1090.

Vikariengründung 501.

yillieatio, TiUici 54, 112, 114, 145, 188, 249, 282, 288, 284, 288, 837, 865, 407, 410, 466, 568, 610, 611, 615, 669, 670, 696^ 697, 795, 932, 943. 998 u. ö. ▼iUicum destituere et instituere 407. Tillani 188. Abmeierung 884.

vinum s, Wein.

Visitation der ElOster 588.

Vogtei s, Adyocatia.

Volljährigkeit, anni disoretionis, puber- tatifl, legitimi, legitima etas 402, 428,

480, 468, 464, 467, 547, 556, 560, 665, 697, 699, 701, 731, 797, 989.

Toluptas lllicita N. 29.

Toremundus, yormund 118, 296.

yorewerch, yorwerkum 102, 557, 798. Vgl. allodium.

Wachen 818.

Wahl des Bischofs 2, 8, 4, 6, 7, 8, 12, 13, 15, 78, 758, 1122. des Abtes 742. doppelte 788. -recht 8, 4, 6, 7, 9, 15, 71. -streit 792, 801, 823, 824, 829, 989.

Wald, sUya 91, 805, 322, 855, 438, 434, 466, 470, 499, 509, 530, 564, 566, 596, 681, 682, 787, 746, 822, 870, 1122, 1159, lucui 976, nemus quercinus 900, 903, sunderen 681. communis u. priyata 466. redacta in carbones 91. Vgl. utilitas silyarum.

warandia 98, 291, 845, 591. 645, 646, 696, 815. warandus 292, 445, 800. Vgl. fideiussores.

Wasserleitung 784.

Weiber, gefallene 226, 230.

Weihe des Bischofs 10 A., N. 23. priesterliche 191, 210. y. Kirchen u. Altären 118, 206, 207, 1119.

Wein 977. -berg 803. -gärten 27, 462.

Wiesen 1122, 1124.

Wochenmarkt 890. Vgl. Markt.

Wunder 896.

Z.

Zeugen, auffallende Angabe der 977.

-gebflhr, ad bibendum 310, 608. Zins, census, pensio 441 A., 696, 753,

767, 848, 885, 904, 932, 978, 990, 993.

996, 999, 1000, 1004, 1038, 1061, 1080,

1150, 1151, 1157 tt. ö. Zinsen, usure 132. Zitation, Ladung 906. 978. Zoll, theoloniumB90, 770. theolonearius

816. -fireiheit 197. Zurückgabe you widerrechtlich Genomm.

1100, 1101, 1104.

•^oEDcao—

Beschrelbungr

der

beigregrebenen Slegrelabblldungren.

1. Bischof Konrad, bis 1228 ausschliesslich im Gebrauch, bis 1238 mit dem folgenden gemeinsam, dann von diesem verdrängt^) Der Bischof sitzend im Ornate mit Inful auf dem Haupte, in der Rechten den senkrechten nach innen gebogenen Bischofsstab, in der Linken ein geschlossenes Buch haltend, das an den vier Ecken und in der Mitte mit Nägeln (Steinen ?) belegt ist. Das abgebildete Siegel besteht aus braunem Wachs mit roter Füllung, eins der ältesten Siegel dieser Art. t CONRADVS . DEI . GRATIA HILDENSEMENSIS . EPC.

Domstifl 158. um 1230,

%. Bischof Konrad (kleines Siegel), seit 1228 im Gebrauche neben dem grösseren bis 123S, dann dieses verdrängend.^) Der Bischof sitzend im Ornate, in der Rechten den nach innen gekrümmten Bischofs- stab, in der Linken geschlossenes Buch haltend.

t CONRADVS DEI GRATIA HILDENSEMENSIS EPC.

Maria-Magdalenenkl 18. 1232.

S. Bischof Konrad. Nur einmal 1235 vorkommend, Gemmen- sieget, und zwar ein Abraxas,^) Menschenleib mit Hahfienkopf und SchlangenfCissen, in der Linken einen sogen. Morgenstern, in der Rechten Schild. Von der Umschrift ist nichts mehr zu sehen.

Domstift Hildesheim 170, 1235.

4. Bischof Heinrich (1247—57). Der Bischof im Ornate sitzend, in der Rechten den nach innen gekrümmten Bischofsstab, mit der Linken das in der Mitte und an den vier Ecken mit Knöpfen

') Vgl. Heinemann f Beitr. zur Diplomaiik S. 52. *) Vgl. Heinemann o. a. 0. S. 63, der Ftitsche staU Morgenstern sagt. Doch sieht man den Stern deutlich.

687

(Steinen?) versehene und auf dem linken Oberschenkel ruhende Buch haltend. t S\ HEINEICI DEI GRA HILDENSHEÄffiN ECCL'IE . EPl

4a« Das Rücksiegel zeigt aufgerichteten Löwen nach rechts: t S. LEO HILD(ENS)EMNIS.i)

Stadtarehiv eu Ootlar, Neues Hospital 4, 1257,

S. Bischof Johann von Brakel (1257—60). Der Bischof im Ornate sitzend^ die Rechte segnend erhöhen, in der Linken den Stab haltend. t JOANNES : DEI : GRA : HILDENSEMENSIS : ECCLESIE : ETS.

Maria-MagdalenenkL 66. 1258.

Domkapitel, seit dem Anfang des 13. Jahrhunderts^) im Gebrauch bis ins 16. Jahrhundert. Die Himmelskönigin sitzend in ganzer Figur, auf dem linken Arm den Christusknaben, mit der Rechten eine Rose vor der Brust haltend. Auf der einen Seite stehend in ganzer Figur der h. Godehard im Ornate mit der Inful auf dem Haupte, in der Rechten senkrecht den Bischofsstab, in der Linken vor der Brust ein Buch haltend; auf der andern der h. Epiphanius in derselben Weise, in der Rechten den Bischofsstab, der schräg vor dem Leibe her liegt, in der erhobenen Linken ein Buch haltend. Längs des inneren Schriftrandes Verzierung.

t SIGILLVM HILDENSEMENSIS ECCLESIE.

Oodehardikl. 57. 1309.

7m Dompropst Reinhold von Dassel (1232 50). Ganze stehende Figur des Propstes im Ornate^ in der Rechten Palmzweig, in der Linken Buch vor der Brust haltend.

(t) S. REINNOLDI . SVMI . PPOSITI . Hn.DENSEMESI[S].

Oodehardikl. 19h. 12^6.

Dompropst Reinhold von Dassel (1232 50). Der Dom- propst in ganzer Figur stehend, in der Rechten Palmzweig, im linken Arme Buch. t REINOLD». DI . GRA . DE DASSELE [MAIOR] PPVS HILDEN.

DomsHfl Hildesheim 173. 1235.

>) Oh Slim leo Hild.? *) Das ältere (: Bd. I, letzte Abbildung) hia 1202 nachweiBbar, dieses seit 1217.

688

9. Beinhold von Dassel, Propst (1254) und Ärchidiakon de9 Andreasstiftes (1222 54), Kopf mit vollein Haupthaar ohne Bedeckung.

t S . REINOLDI . DE DASLE.

Oodehardfkl. 23. 1254.

10. Dompropst Ludolf von Wohldenberg (1251— 6Sj). Der Dompropst knieend nach links, die Hände zum Gebet erhoben, unter einem Bundbogen, der von zwei kleineren mit spitzen Türmen ver- sehenen Bundbogen beseitet ist, unter denen je eine freischwebende Lilie. Auf dem grösseren Bundbogen und die Türme überragend die Himmels- königin in halber Figur, in der Bechten Lilienszepter, auf dein linken Afyn den Christusknaben.

t S. LVDOLFI PPOm MAIORIS I HILDESE.

QodehardikU 24. 1258.

11. Domdechant Ger wich (1235 53). Ganze Mgur, stehend, mit beiden Händen vor de^^ Brust das Kreuz haltend.

t GEREWICVS . HILDEJr . DECAN».

Johannisatift 16. 1240.

Ift. Domdechant Gerold (1253 58), spitzoval, zeigt einen Adler, der auf dem Bücken eines Hasen sitzt und diesen in den Kopf hackt.

(t S.) GEROLDI . HTLDESEMEN . DEC(ANI).

Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Riddagshauaen 117. 1254.

18« Domkantor Dietrich von Adensen (1243 65). Ganze Figur nach rechts im Priestergetvande, *) den Kopf geneigt, das Gesicht nach vorn gekehrt, vor einem Stehpidte mit aufgeschlagenem Buche, die Bechte erhoben, die Linke auf dem Buche.

t S. CANTORIS HILDENSEMMENSIS.

Michaeliskl. 26. um 1243—46.

14. Domküster Heinrich von Tossem (1227 45), Archi- diakon in Solschen. In einer Nische, über der sich ein Bauwerk er- hebt, der Domküster stehend in ganzer tigur, in der erhobenen Linken

^) Es scheint fast WhMhsgeufand zu sein, doch ist Dietrich als Mönch nicht nachweisbar.

689

ein Kelch, an der erhobenen Rechten hängt ein WeihwedeL Zu beiden Seiten des Kopfes hängen aus der Nische Ampeln.

t [S. HEINRICI HI]LDENSEMENSIS THESAVRARII.

Archiv zu Loccum 78, 1240,

IS. Domherr Volrad, Ärchidiakon in Lengede (1232), Der Domherr knieend, die Hände zum Oebet erhoben, nach rechts, dar- über Christus in halber Figur, die Rechte segnend erhoben, in der Linken ein Buch haltend,

t S. VVLR[ADI . CANO]NICI . HILDENSIMENSIS.

Frankenberg 3. 1232,

16« Bartholomäistift, Der h, Bartholomäus stehend in ganzer Figur, in der Rechten ein Messer, mit der Linken ein Buch vor der Brust haltend, Links davon zwei, rechts ein Stern.

t S. ECCE : SCI : BARTHOLOMEI . HILDESEM.

Lose Siegel 66.^)

17« Hermann von Glithe, Propst des Bartholomäistifts und Ärchidiakon in Lühnde (1240 46). Rundes Siegel, der h, Bartholomäus in halber Figur, die Rechte segnend erhoben, in der Linken ein Buch haltend,

(SANCTVS BARTO)LOMEVS.

Kreuzaiift 64. um 1240,

18« Johannisstift, Der h, Johannes nach links gewendet vor einem Lesepult, worauf ein geöffnetes Buch liegt, sitzend, in der Rechten einen Oriffel.

t SIQILLVM . SCI . lOHANIS . IN . HILDSEM.

Johannisstift 16. 1240.

19. Oodehardikloster. Bischof Oodehard sitzend im Ornate mit der Inful auf dem Haupte, in dei* Rechten den Bischofsstab, in der Linken ein aufgeschlagenes Buch haltend, worauf die Buchstaben A u, 0 (?). Rechts neben ihm halbe Figur des ersten Äbtes^ mit der Rechten Buch vor der Brust haltend, mit der Linken das untere Ende des Bischofsstabes fassend. Darüber in drei Absätzen parallel mit dem Schriftrande: FRIDERIC» II EP SER II VVLVS. _

t BEATVS . QODEHARDVS . HILDENESHEIMSIS EPS.

Oodehardikl. 47a. 1302.^)

^) Im 13. und 14. Jahrhundert in Qehrauch. ') Aber das älteste Siegel des Klosters und schon im 12, Jahrh, im Gebrauch,

HildMh. ÜB. U. 44

690

20. Abt Ludold des Godehardiklosters (1233—61). Der Abt sitzend im Ornate^ den Stab in der Rechten, in der Linken ge- öfnetes Buch. t LVDOLD[VS DEI Q]ßA ABBAS S GOD[EH]ARDI I HILD.

Domstift Hüdesheim 176. 1236.

ftl. Kremstift. Doppelarmiges Kretiz, dessen oberster Querbalken im Schriftrande liegt, rechts davon der h. Petrus in halber Figur Schlüsseln und Buch, links der h. Paulus in halber Figur mit Buch, neben dem Schaft rechts links

S S

P P

E A

T V

ß L

V V

Si) _ Si)

t SIQILLV ECCLESIE SCE CRVCIS I HILDENESHEDf«)

Michaelishl. 75. 1283.^)

22. Propst Hugo des Kreuzstiftes (1220—46). Der Propst stehend, in der Linken Palmzweig, in der Rechten geöffnetes Buch. Zu beiden Seiten spriesst je eine Lilie aus de^n Boden.

t HVGO . DI . GRA . S . (CRVCIS) POSIT»

Kreuzstift 64. um 1230.

28. Albert von Everstein, Propst des Kreuzstiftes (1247 64), auch Propst des Stiftes auf dem Petersberge bei Goslar. Der Propst im Kniestück, in der Rechten die Palme, in der Linken vor der Brust ein Buch haltend, unter einem Mauerbogen, welcher in der Mitte einen gezinnten Turm und an den beiden Ecken kleinere Türme trägt, auf dem rechten der h. Paulus (?) mit Palme und Buch^ auf dem, linken der h. Petrus in halber Figur mit Schlüssel und Buch. Ztvischen den Heiligen, diese überragend, ein Ankerkreuz, das in der Mitte und an den vier Ecken mit Steinen besetzt ist.^) t S. [PP]OSITI AIB'TI SCE C'CIS HIL ET SCI PET' GOSL'

Mariengarten 5. 1250.

0 VS in Ligatür. *) NB in Ligatur. *) Während des ganzen 13. Jahrh. gebraucht. *) Nach weniger gut erhaltenem Siegel auch abgebildet Bode, ÜB. II,

Nr. 15.

691

tML. Dechant Richard des Kreuzstiftes (1243 52). Ein aufrechtes Kreuz.

t S. ßlCHARDI . SACERDOTIS.

Kreuzstifl 57. 1246.

Jt8« Konvent des Maria-Magdalenenklosters. Die h. Maria Magdalena stehend, mit beiden Händen vor der Brust eine Salben- büchse haltend.

t S. SOROß. PENITENTVM IN HILDENSEM

Mar.'Magdalenenkl. 72. um 1260—70.

26. Propst Bruno des Maria- Mag dalenenhlosters (1239 74). Der Propst in verziertetn Siegelfelde stehend in ganzer Figur, mit beiden Händen vor der Brust ein Buch haltend. t SIQILLVM . BßVNONIS . PAßVI.

Maric^MagdaUnenkloaier 78. 1265.

587« Michaeliskloster. Der h. Michael auf dem Drachen stehend, die Rechte mit dem Schwert zum Schlage erhoben, in der Linken die Lanze, mit der er den Drachen in den Rachen stösst. Zu seiner Linken der h. Bemumrd in ganzer Figur im Ornate mit Inful auf dem Haupte, auf dem Schwänze des Drachens stehend, in der Linken den Bischofs- stab, der schräg vor dem Leibe her liegt, mit der Rechten dem Heiligen die Kirche darbietend.

t SIGILLV . ECCLIE . SC[I . MICHJAHEL' . ABCHANGL'I . IN .

HILDENSEM.

Michaeliski. 127. 1308.^)

28. Abt O Ottschalk des Michaelisklosters (1251 55). Der Abt sitzend im Ornate, auf dem Haupte die Inful, in der Linken ein Buch haltend, die Rechte segnend erhoben.

[f S.] GODESCALCI ABB ST MICHAEL«) IN H[IL]DENSEYM.

Michaeliakl. 49. 1255.

29. Abt Ernst des Michaelisklosters (1256—97). Der Abt sitzend im Ornate, in der Rechten den Stab, in der Linken vor der Brust ein Buch haltend.

(t) S. EßESTI ABBIS SCI MICAHEK HILDESEMEN.

Michaeliakl. 52, um 1260.

^) Während des ganzen 13. Jahrh. im Gebrauch. *) AS in Ligatur.

44*

692

80. Moritzstift Der h, Mauritius stehend in ganzer Figur nach vom in voller Rüstung und mit Mantel, der vor der Brust mit einer Schnalle zusammengehalten mrd, in d^ Reckten das Banner mit drei Zipfeln, die Linke auf den neben ihm stehenden, mit Buckeln versehenen Schild gelegt Zu seiner Rechten Bischof Hezilo auf Dreiberg knieend, in der Rechten den senkrechten Bischofsstab, mit der Linken dem Heiligen die Kirche darreichend.

SCVS MAVRITIVS f HETTILOi) EPC HILDEN.

MarUzsUfl 6. 1195.

81. Arnold vom Werder, Propst des Moritzstiftes (1222—51). Der Propst in halber Figur, die Hände betend erhoben, unter einem Kleeblatihogen. Darüber der h. Moritz in Rüstung mit Heiligenschein, in der Rechten das Banner, in der Linken den vom Körper abgehaltenen stark gewölbten Schild in Hüfthöhe, darauf eine fünf blätterige Rose, auf dem obem Schildrande das Kreuz.

t c. D. G. s. MAVßrrn l hild ppositvs.

DomtHft midesheim 188. 1241.

83. Propst Johann von Brackel des Moritzstiftes (1252^57), dann Bischof. Der Propst stehend, in der Rechten die Palme, mit der Linken vor der Brust ein Buch haltend.

t S. lOmS PPOTTI SCI MAVRICII HILDENSEOmN.

Moritzsiifi 19. 1256.

88. Dechant Gerhard des Moritzstiftes (1256—60). Der Dechant nach rechts gewendet vor einem Altare das Messopfer verrichtend. t S. GERHI DECAI S MAVRICH T HILDMS.

Maritzstift 19. 1256.

84* Kloster Derneburg. 7n der Mitte sitzend die h, Jungfrau, in der Rechten Lüienszepter, auf dem linken Arm den Christusknaben. Zu ihrer Rechten steht der K Andreas in ganzer Figur, barfuss, über dem rechten Arm Buch haltend, in der Linken das Kreuz, zu ihrer Linken ebenso Bischof Bernhard im Ornat mit Stab und Buch.

t SIGILLVM . SANCTE . MARIE . IN . DERNEBVRCH.

Derneburg 51. 1305.^

1) HE in Ligatur. *) Während des 13. Jahrhunderts im Oebraueh.

693

85* Kloster Dorstadt. Gott Vater sitzend in ganzer Figur, zwischen den Beinen ein Kruzifix (Sohn), dessen Querbalken auf den beiden Unterarmen liegt und an den beiden Enden von unten her erfasst uird. Zunschen dem Kopfe des Gekreuzigten und dem Kinne des Ersteren eine Taube (h. Geist), in Schulterhöhe rechts 1, links 5. t S; ECCL'IE . SCE . CßVClS . ET . SCE . MARIE . VIRGIN .

IN . DORSTAT

Archiv zu Dorstadt Nr. 75. 1278.

86. Propsteisiegel des Klosters Dorstadt, spitzoval, zeigt ganze männliche Figur steherid nach vom, die rechte Hand segnend erhoben, im linken Arme Buch haltend.

t SIÖILLVM . PREPOSITI . DE . DORSTAT.

Wölfenbüttel, st. Orucia in Braunschweig 1. 1228.

87« Kloster Escherde. Auf schraffiertem Grunde in der Mitte die Himmelskönigin sitzend mit der Rechten vor der Brust eine Rose, mit der Linken das auf dem linken Oberschenkel sitzende Christus- kind haltend. Rechts davon das Haupt Johanns des Täufers auf einer Schale mit rundem Fuss, lings davon in Flammen ein Fass, aus dem der Kopf des h. Vitus ragt.

t S. ECCE . SCE . MARIE . IN . ESSCHERTE.

Lose Siegel 34.

88« Kloster Heiningen. Unter einem mit Aufsatz versehenen Kleeblattbogen Brustbilder der h. Petrus und Paulus; im unteren Zwickel des Siegelfeldes Blattverzierungen.

t S. APOSTO" PETRI ET PAVL IN HENIQGE.

Kl. Heiningen 43. 1292.^)

39» Kloster Lamspringe. Der h. Adrian stehend in ganzer Figur, mit langem Mantel, der durch die nach den Seiten in HüfÜiöhe erhobenen Arme ausgebreitet und vor der Brust mit einer Kette zu- sammengehalten wird. In der Linken Palmzweig, in der Rechten Schwert.

t SCS . ADRIANVS . MARTIR . IN . LAMMESSPRIQGE f

Kl. Demeburg 14, - 1250.

') Im 13,-16. Jahrhundert in Gebrauch.

694

40« Kloster Wöltingerode. Die h. Jungfrau sttzmd, in der Rechten den Lilienstengel, auf dem linken Arm den Christusknaben, der die Rechte segnend erhebt und in der Linken eine Frucht hält, beide mit den Köpfen den Schriftrand durchbrechend.

SCA . MAEIA . IN . WALTINQERODE .

Kl. Wöltingerode 165. 1364. 0

41» Christus am Kreuze, davor knieende Person, die Hände zum Gebet erhoben. Unter den Armen des Gekreuzigten rechts PETRVS, links PAVLVS (?).*) Die Legende bildet einen Hexameter.

CßVX DNI MEC VOX E QVAM SEMPV ADORO.

Kreuzstift 27. 1230.

42* Propst Poppo des Moritzstiftes. Das Siegel, welches wegen seiner Eigenart hier noch als Nachtrag zum ersten Bande gegeben werden mag, zeigt Hne Schwurhand. ^)

DEXTERA . DOMINI . FACIT . VIRTVTE.

MoHtzstiß 6. 1195.

*) Auch im 13. Jahrhundert hn Gebrauch. •) Auf der linken Seite scheint zuerst R zu stehen, oder soll es Ligatur von PA sein? Heinemann, Beitr. zu Diplom. S. 54 liest HEIN RICYS und schliesst daraus, dass das Siegel das des Archidiakons in Solschen, Heinrich von Tossem, sei. Doch wird dieser gar nicht in der ürk. genannt (vgl. Nr. 291), kommt auch nicht in Betracht, da Achtum nicht zu seinem Archididkonat gehört. Ich möchte deshalb eher an ein (Sekret-) Siegel des Kapitels des Kreuzstiftes denken. Vgl. auch Nr. 14 das Siegel Heinrichs von Tossem. ^ Vgl. Heinenunnn a. a. 0. S. 55.

Tafel I.

4a. Rücksiegel von Nr. 4.

4. Bischof Heinrich (1247-57).

Tafel II.

J ^l.

7, Dompropst Rudolf v. Dassel

5. Bischof Johann ßrakd (1257-60).

6. Domkapitel, seit 1217.

Tafel III.

8. Dompropst Reinhold v, Dassel (1233-50).

. Dompropst Ludolf v. Wohldenberg (1251 -ö9).

9. Dompropst Reinhold v, Dassel (1254).

12. Domdechant Gerold (1253—58).

Domküster Heinr. v. Tossem (1227—45).

11. Domdechant Qerwich (1235-53).

13. Domkantor Dietr. v. Adensen (1243-65).

Tafel IV.

15. Domherr Volrad (1232).

lö, Bartholomäistift.

19, Qodehardik[osten

17. Propst Hermann des Bartholomaistiftes (1240-46).

la Johannisstift.

Tafel V.

20.

Abt Ludold des Oodehardiklosters (1233-61).

21. Kreuzstift.

22. Propst Hugo des Kreuzstiftes (1220-46).

23* Albert v, Eversteln, Propst des Kreuzstiftes (1247—64).

24.

Dechant Wchard des Kreuzstiftes (1243-52).

Tafel VI.

25. Maria-Magdalenenkloster.

2S. Abt Oottschalk ± Michaelislclosters /..%^ (1251-55).

26. Propst Brano des Maria- Magdalenenklosters (1239—74).

29. Abt Ernst des Michaelisklosters (1256-97).

Tafel VII.

M^

33* Propst Johann

des Moiitzstlftes

(1252^57),

31. Propst Arnold des Moritzstiftes (1222-51).

33. Dechant Gerhard des Moritzstiftes (1256-60).

Tafel VIII.

35. Kloster Dorstadt

36. Propste! des Klosters Dorstadt

Tafel IX.

37. Kloster Escherde.

38. Kloster Heimns:en.

39. Kloster Lamspringe.

Tafel X.

40. Kloster Wöltingerode.

41. Sekretsiegel des Kreuzsüftes ? '^- ^^^P^* P?PP° des Moritzstiftes

(llol IJUl).

Phot. und Druck von F. H. Bödeker in Hildesheim.

Phot. und Druck von F. H. Bödcker in Hildesheim.

r^ ^

^>:-

r^C

i^^^'-^

•^v^

'J^^:-.^^'

.>rr»

«»''IS,

:^' : r'.^txjKrv.

'~-::.-'^^

»j^^

?:"^:.K

ir-Pv

•f^*?

, ^. .. ■«^•T-^

-^ r7 -^

-:S^

^'^•k

•.-.•i^

?i ^v

.•V:; r

r^ ,i>r^^-?«^ -

7^J^-

%^^^

s^^:^-.: r^'^^^rs^^

r^> r-

3 2044 098 650 773

! IllfUlliüilll

:t\s

J.

■tf^

^ 'ik<

.•-*•

•J^:>^' /

.'^'.